Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 3, 18 January 1918 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA HANA A KA LAHUI NO KEIA KAUA

           

            Mai ke keena Puuku mai o ke aupuni o Amerika Huipuia, i hoounaia mai ai keia mau manao mahope ae nei no ka hoopuka ana aku maloko nei oka nupepe i loaa aku ai ka hooaopopo ana i ka lehulehu no ua mea pono e hana eku ai iloko o keia manawa o ke kaua.

           

            He mea pono o loaa ka hoomaopopo @. O ka kakou hana o keia manawa, o ia no ka loaa o ka lanakila ma keia ana, aole he mea naua e hoohuli ae ia kakou mailaila mai, ahiki i ka hookoia an o ia manao. O kela ame keia mana @ ka hana i loaa ia kakou, ma ke kanaka, ke @ ame na lako kaua, e @ aku ia, a e hoomauia aku ka hoohanaia ana ahiki i ka hookoia ana o ka mea i makemaeia.

 

            E nana akū kakou no ke kaa ana o ka lanakila ma keia kaua i ka manawa wale no a na kanaka Kelemania e olelo mai ai ia kakou, ma o na kanaka la i hiki ke hilinaiia, ua makaukau lakou e lokahi no ka hooponopono ana malalo o ke kahua o ke kaulika, a e pani ae hoi i na poho no na hana hewa a ko 'akou mau alii i hana ai.

 

            "I ka manawa o keia hana hiki ole ke hoomanawanui ia, keia mana o Kelemania, e hoopioia ai, a hoea mai hoi ka manawa a kakou e kamailio ai no ka maluhia-i ka manawa a na kanaka Kelemania e hoouna mai ai i ko lakou mau kanaka, e hiki ai ia kakou ke manaoio aku i ka lakou mau olelo, a i ka manawa hoi e makaukau ai o ko lakou mau kanaka, ma ka aoao o na kanaka o Kelemania e apono aku i ka manao o a lahui, no na mea e hookahuaia ai @ o ke kanawai, pela hoi me ka @ no ka palekana o ke ola o ke @ nei, ia manawa kakou e ae aku ai me @ haouli e uku aku i ke kumukuai piha o ka maluhia, e ukū aku ia mea me ka namunamu ole. Ua maopopo ia kakou ke ano o ia kumukuai. He uku ana a me ke kaulike piha pono he kaulike hanaia ma na ano apau, e loaa aku ai ka hooponopono hope loa ana no na la hui kanaka apau, maluna o ko kakou mau enemi ame ko kakou mau hoaioha."

 

Ko KAkau Aie I na Aupuni Hui

            O na aie dala i hanaia e ke aupuni o Amerika Huipuia i na aupuni e kauakue nei i Kelemania, u ahooponopono ia e ke Kakauolelo o ke Keeua Puuku Me adoo, a waihoia akku imua o ka Peresidena, a ua hanaia hoi me kona apono ana mai.

 

            Ua hoakaka ae ke Kakauolelo ua ha @ oia i kana hooholo ana no keia mau me dala, mamuli no ia o na noi i wa ihoia aku imua on a i kela ame keia mahina. Ua hoike ae na mana kaua like ole, ma o ko lakou mau hope la, i hoamanaia, i ko lakou mau hemahema no ka hoomau ana aku i keia kaua, a nia hope iho o ka noke ana i ke kukakuka i na huina lehulehu, i hoea mai ai i ka maopopo pono ana.

 

            Wahi a ke kakauolelo, ua pili no keia mau aie dala, no ko kakou palekana nole nae mamuli wale no o ka oihana koa, aka no ko kakou palekana kekahi ma ka noho ana ame ko kakou mau oi hana. Ua hoomahuahuaia ae na mea e hoohuaia nei maloko o Amerika Huipuia, a ua hoopaholoaia aku. eia kakou ke hoohua nei a oi aku mamua o ko kakou mau makemake, a ke koi mai nei ka ko kakou palekana iho he mea pono o hooliloia aku kekahi heluna nui o ko kakou mau waiwai i na upuni hui. I wahi nae e hoohuaia ai keia hopena he mea pono e aeia aku ka aie ia lakou i hiki ai ia lakou ke kuai mai i ko kakou mau waiwai.

 

            O ko lakou hoopakeleia ana ma ka oihana kalepa maluna olaila ka hilinai nui ana no ka palekana mai ke kaua a ke koi mai nei ka lakou oihana kalepa he mea pono e hoomauia aku ke komo ana o na oihana kalepa owaho nei noloko o ka aina. He hana pono @ ko kakou aoao ka haawi ana aku i ua kokua ana ia lakou ma ka hoomau ana aku i ke ola o ka lakou oihana ame ko lakou ola.

 

            He uuku loa o na dala i hoaie ia aku i ko kakou mau hoa hui wahi a ke Kakauolelo i olelo ae ai i puka aku mawaho o Amerikn. Ua hooliloia aku ka hapanui o ia mau dala maanei ponoi, ma ke kuni ana i na lako kaua, ame na lako ai. O ke dala a kakou i haawi aku aku ai aole ia mamuli o ka lulu ana o ke ano hookupu aka ma ke ano aie e @ mai ai ka ukupanee. Eia malalo o ka kakou hoohana ana ka hooliloia ana o keia mau dala o na mea e kuaiia nei mamuli no ia o na kauoha e loan mai ana mai ka Papa Kaua mai, he alahele keia; aole wale e hoopakele ana i ua aupuni i aie mai aka he mea ia e paleia aku ai ke kohokoho ana no ka lilo aku ka mea koho kiekie loa.

 

Na Ninau Ano Nui

           

            O ke komo ana o Amerika iloko o ke kaua o Europa, ua kukulia mai imua o ka aina he alo a he alo na ninau hiki ole ke hoohalikelikeia a mau nihau malihini hoi ma na mea pili dala, ma ko lakou mau aoao like ole. Ma keia mau ninatu, i paku'i pu ia aku ai he mau ninau lehulehu e ae i pili i ke kaua, ma ka hooliloia ana o ka lahui e noho ana iloko o ka maluhia a lilo i lahui kanaka hakaka.

 

            "Aole e hiki ke nee aku na oihana elike me ka mau," aole ia iloko o keia manawa o ke kaua e ku maluna o kona mau kahua maamau. E hoopohopono, hou ia ia i kulike ai me ke kulana kaua o ka lahui.

 

KA HOOMAKAULII KA HANA ANO NUI

 

         O ka hana ano nui loa o ia no ka hooponopono hou ana i ke kulana hoomakaulii o ko kakou lahui kanaka, ma ke komo ana i na lole, ka ai ana i na meaai, ame na mea no apau o na honahuna o na jako o kela ame keia ano, no na loaa lehulehu iloko o ka aina. O na mea apau i hoomaunauna wale ia iloko o keia manawa, ua like loa ia me ka hana karaima.

 

KE ALAHELE NO KE DALA

 

         O ke alahele unaalahi e hiki ai i ke dala ke hana o ia no ka hookomo ana maloko o na bona aupuni. O ka mua e holo ana ia i ke aupuni ma ke ano he aie no ke kaua; ka lua, e hooliloia ana ia e ke aupuni no na meaai, ka lole ame na lako kaua, e hoea aku ai imua o kekahi koa wiwo ole a luina moku paha, ka mea nona ka ikaika e hiki ai ke hoomau aku i ka hakaka, mamuli la o na meaai, nona boi ke kino e hoopumehana ia ana e na lole, a i kiia aku ai hoi ke kino o ka enemi me na lako kaua. Aole ia i hooliloia aku me na meaai i makemake ole ia, pela me na lole no na kanaka e noho ana ma ka home, nolaila ua hookuuia aku ia no na koa, he waiwai makamae ia no ka poe ma ka home, e pono ai e haawiia aku i ke aupuni ma ke ano aie me ka ukupanee, e hoopomaikaiia aku ai oia ame ke aupuni.

 

E MALAMA I KAU BONA AIE

 

         O ke kanaka e lawe ana i kekahi bona aupuni, a i hoolahaia ma ke ano he hana aloha aina ia, aole ia he mea aloha aina, in a e hoolilo koke aku ana oia i ua bona la ma ka makeke, i kona manawa i makemake nui ole ai i ke dala. Aole o ka lawe ana i ka bona, ka mea i hoopomaikaiia ai ke aupuni, aka ma ka haawi mau ana no ia i ke dala i ke aupuni, aole hoi ma ka ae wale aku no, a e hookau aku i ke ko'iko;i o ka ukaana maluna o kekahi mea e ae, e lilo ai ka makaainana i mea kokua i'o iloko o keia manawa kpilikii.

 

KA LAWE LEKA MUA NO NA KUAANA MA HAWAII NEI.

 

         Ua kauoha ae nei ka Oihana Leka e hookahuaia he alahele halihali leka no na kuaain e hoomaka an mai ka haleleka aku o Haiku, Maui, ma ka la I aku nei o Marakaki i hala; e hele ana ka mea lawe leka ma ka Poakahi, Poakolu ame ka Poalima, ke hanaia mae he ae like i kakauia, no ke kau ana i mau pahu leka i aponoia, i kakauinonia e ka poe e noho ana a kela alahele. Eia i ka lunaleka o Haiku na pepa pa'ihakahaka no keia hana, a he mea pono i ka poe e noho ana ma keia alahele, e hele ae i ka halelaka o Haiku me ka hikiwawe e loaa ana a kakauinoa i ka ae lie no ke kau ana i pahu.

 

         I wahi e loan ai ka pahu leka me ka oluolu o na hoolilo, e kauoha aku ana ka lunalekn o Haiku ia lakou no ka hoounaia mai Amerika mai i ka manawa hookahi. No na pahu liilii, ua nui kupono lakou no na leka ame na buke nupepa, a he $1.50 ka lilo a hoea i Haiku. No na pahu nunui hoi, no na leka na buke nupepa ame na puolo, he $3 kalilo. E noiia aku ana ka poe makemake no ka lakou ano pahu e kauoha ai, na kuaaina e hoomaka ana mai ka hale like no ke kau ana i pahu.

 

         O ke kumukuai wale no o ka pahu, ka ka mea i makemake e loaa on a pahu nona, ma keia alahele halihali leka o na kuaaina e uku ai, aole mau lilo e ae. No keia alahele halihali leka mai Haiku aku, e hoolilo ana ka aupuni ma kahi o ka $600 o ka makahiki me ka lawelawe o ka mea lawe leka i na hana apau a ka mea i hoopomaikaiia e lawelaweia aku e ka haleleka, e lan ke kuai ana i na pooleka, ka lawe ana mai a puunauwe ana i na leka, ka hoopuka ana i na kikoo dala haleleka ame ka lawelawe ana i ka oihana hoopaa (register), e like ana ka mea i hoopomaikaiia me ka mea e noho ana iloko o ke kulanakauhale, ke uku ole aku i kekahi mea no ia hana, koe wale no kela lilo mua no ka pahu leka.

 

         E hoea ana keia alehele halihali leka i na mahele o na wahi mahiai me hanai holoholona, a he pomaikai nui hoi e loaa ana i ka poe e noho ana make taona o Maui, no ka loaa mau i lakou o na huamoa makamaka hou loa ame na mea e ae o hoounaia aku ana ia lakou me ka oluolu loa o na hoolilo no ke pooleka, e loaa aku ana no hoi i ke kana ka mahiai a hanai holoholona, he alahele maalahi e hoea ai kana leka, me he mea la aia no oia ma ke kulanakauhale kahi i noho ai.

 

         O ka poe hoi'e noho kaawale ana mai keia alahele halihali leka aku, ua hiki no ia lakou ke kau i kekahi pahu ma kekahi wahi ma ke alanui, a na ka mea halihali leka e makaala i ka lakou mau leka, me he mea la, aia no lakou ma kahi kokoke i ke alanui kahi i noho ai.

 

         O keia alahele halihali leka o na kuaaina, penei no ia: Mai ka haleleka aku o Haiku, e holo ana' ma ke alanui Home Hoouonoono ahiki i ke kii o kahi o Cooper, mailaila aku iho ilalo ma ke komohana o ke alanui o Kuiaha ahiki i ke alanei Holopuni ma kahi o Wilbur, alaila ma ke alanui Holopuni ahiki i ke alanui Kuiaha ma ka Hikina, pii ma ia alanui ahiki i kahi kaomi waina, alaila hele no Kokomo a hoea i kahi o Abeong, alaila iho ma ke komohana, o ke alanui o Kuiaha ahiki hou i ke kihi o kahi o Cooper, a hoi hope hou ahiki i ke Alanui Home Hookuonoono ahiki i ke alanui Home Hookuonoono ahiki i ke alanui Manning ma ke kihi o kahi o White, alaila pii ma keia alanui ahiki i Kokomo a iho malaila a hala mai kahi o Aiken a hoea hou i ka haleleka o Haiku, ma kahi o ka 20 mile.

 

         AOLE I MANAO NA KOOLAU HE MEA HEWA NA KOHOKOHI ANA

 

         Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, ka nupepe hookahi nana e kaapuni nei ka poepoe honua ahiki aku i na kumu paa o kukulu o Kahiki a hoi mai.

 

         Ma ka nupepa ke Aloha Aina o Ianuari 4, 1918, i ike iho ai au i na kohokoho a na kahunapule o Hawaii nei, e olelo ana, aole he hiki hou ana mai o Kristo i ka honua nei . Pela i'o paha, aole paha.

 

         Ke pane nei ka poe iloko o ka Ekalesia o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope Nei i Hooponopono Houia, e hiki mai ana O'a, o ia kuu manaoio, ame kuu uhane, ame kuu ikaika a pau, e hiki hou mai ana Oia i ka honua nei ma ke kino, aole ma ka Uhane.

 

         Wahi no a Iesu, e hoi hou mai no Au. Mat. xxiv, pauku 3. Ua hookomo aku Kaua mau haumana i na ninau ekolu penei: I ka manawa hea e hiki mai a keia mau mea? 2. Heaha hoi ka hoailona no Kou hiki ana mai? 3. Ame ka hopena o keia ao?

 

         Ma keia mau ninau, ua maopopo maikai na ninau. A pela no me na haina. Pauku 27, 29, 30 o Mat. xxiv. E oluolu mai no hoi ka poe e heluhelu ana e na na iho no hoi i ka Baibala, Mareko, Luka, kekahi.

 

         Ua koho mai nei kuu mau hoa o ka mahele elua he 14 makahiki i koe, alaila, o ia ka piha ana o na makahiki o keia honua i ka 5936, a ehia na makahiki i koe aku alaila Poaono? He 64 piha ka 6000. Ua maikai no ke koho! He oki loa ka manaoio hoole aole e hiki mai.

 

         Penei ka li'a o kuu poo: E hiki i'o mai ana o Kristo. I ka hope o na la he 6000 o na makahiki o ka honua nei, wahi a Mareko xii, 24, 25, 26; pouli ka la ame ka mahina. Haule na Hoku o ka lani, a haalulu na mea mana o kalani.

 

         Ia manawa no e ike ia aku ai ke Keiki a ke Kanaka e hele mai ana ma ua ao me ka mana nui ame ka nani.

 

         A eia ka'u koho he 78 na makahiki i koe mai keia 1918 aku hiki mai o Kristo, malia paha aole i pau na kohokoho ana. He mea oiaio maoli no ke hoekokoke mai nei ka hopena, ke heluhelu moakaka kakou i ka mokuna xxiv o Mataio.

 

         Ke kue nei kekahi aupuni i kekahi aupuni, kekahi lahui i kekahi, he wi, he ahulau, he ola'i iloko no o keia kaua aneane hookahi pule ka hoonaueue ia o Amerika Waena ma Guatemala, Poaone, Dec. 29, e pau ana ke hoowawa hou ia mai la no, o pehea o Halifax ma Canada, ku i ka manaonao.

 

         Ma ka pauku 8 iho akahi no ka a hoomaka ka popilikia 11 no na kaula wahahee e hiki mai aua; 14, e hoomau ia no ka ha'i ana o ka Euanelio; 15, 16, 17, 18, 19, pauku 21, piha loa ka honua i ka popilikia, aole i helu ia ke kaiakahinalii; 23, 24, ka poe hoopunipuni.

 

         Aole na ha'i keia hoike i ka ninau, a na haumana, Naha no; mai ka hoomaka ana ahiki i Kona hiki hou ana mai.

 

         Maauei kakou la e na haipule weho na piko, in a he naauao maoli no ke kanaka e puhili ana, o ke alakai a ka Uhane Hemolele e mau loa no ia.

 

J.A. KAHIONA.

 

Pali Hauliuli o ke Koolau:

 

HAINA NANE

 

         I kuu hiwahiwa ka Nupepa Kuokoa, ame ka Lunahooponopono ahonui, Solomon Hanohano; Aloha nui. E oluolu mai i wahi keena kauwale no ka'u haina o ka nene a ka Polopeka o ka Ehukai o Waiallu a Kawelowai. Eia, iho ke kukulu ana o ka nane a ua loea noi:

 

         He kama ka'u i hanauia mai e na makua nona na mahele like ole eha. Penei iho ka mehele aua: Aia au me na lahui like ole apau o ke ao nei, in a nele au ua pilikia ka lahui holookoa.

 

         O ka'u haina, Maka; in a nele i ka maka, nui ka pilikia. Ke lana nei ka manao ua eha aku la oe.

 

         Elua, he mea au e hoopilikia ana i ka lahui, ke hiki mai i ko'u manawa e huhu ai. Haina: Hi. He ma'i keia no ke kanaka no kekahi manawa ke hiki mai nui ka pilikia, hi ka pa, hi ka malau.

 

         Ekolu, he hoa lealea loa au no na lahui like ole apau o ke ao nei, a he hoa moe pu no ka po auu. Haina. Ki. Ke ki keia o keaha? Ke ki keia o ka puka; ke ki keia o keaha o mokeki he kikala, moe pu no o Kawelewai me kona kikala a me kana huibui ki eha ekolu.

 

         Eha, aia au me na lahui kanaka apau o ke ao nei, in a loaa ole au me na limahana, alaila e loaa no au i ka moana kaiuli ka liolipo. Haina Hou. Inna hooikaika kekahi kanaka a mau kanaka i kekahi hana nui e loaa ana ka'u haina, hou; in a hoi i ka moana kaiuli kai hohonu, a in a laupapa paha e loaa no ka'u haina he inoa no kekahi i'a he hou kona inoa. I ko'u hoohui ana i na pauku apau eha e loaa no ka'u haina piha: Makahikihou.

 

         Me neia mau wehewehe ame keia mau haina, ke lana nei ka manao o ke kiu hanu meheu pohihihi, Pilipo Kekoa, na weluwelu liilii au la na pani paa o Uwahipouli, in a no hoi ua huhewa ke panana ma ke umiumi ka pakele ana.

 

         Me kaia mau hua nioi pepa, a me oe e ka Lunahooponopon me kou mau keiki o ka papapa'i ko'u welina pau ole.

 

         Owau iho no me ka haahaa,

 

PILIPO KEKOA

 

Waianae, Oahu, Jan. 14, 1918.

 

         Ua weluwelu liilii mai la na pani paa o Uwahipouli i kau topido, a ua pololei mai la hoi i ka piko. Hoouna mai i ka inoa pololei no ko makana. L.H.

 

E HOALOLA ANA KA AI ANA I KA PUAA

         Eia o Hawai'i nei ke hookokoke aku nei e kau like me Amerika ma ka hoohapa ana mai i ka ai ana aku i kekahi mau meaai: no ka mea ua loaa mai nei ke kauohe i koonei poe, mai ia Herbert C. Hoover mai, ke kanaka i koho ia no ka hooponopono ana i na meaai e koi mai ana e hoaloia ka ai ana i ka puaa i hookahi la iloko o ke pule a pela hoi me ka hoale ana i hookahi ai ana o ka la, aole he mau i'o holoholona.

 

         I ka awa i loaa mai ai o kela kauoha i Honolulu nei, ma ka Poakahi aku la i hala, ua pahola koke aku ka lohe ma na wahi kuai puaa apau a ma na hokele me na haleiana a ua hooholo okoa kekahhi poe, e hooko aku i kela kauoha ma ka hoalo ana, aole he l'o puaa e ai ia ma kela ame keia Poaono a pea hoi ka hoalo ana i hookahi ai ana o ka la aole he i'o holoholona.

 

         Ma Ameriko o ka Poalua ka la ai ole o na kanaka i ka'i o pipi a oka Poaono hoi ka la ai ole i kekahi i'o puaa. Ua lawe ae ko Honolulu nei poe i kela kumu alakai ma kekahi manawa ae nei hala ma ka hookaa wale ana hookahi la o kela ame keia pule he la ia ao'e e ai ia ka i'o pipi, aka mamuli hoi o ke kauohaia ana mai nei, o ka Poaono, kala e ai ole ia ai o ka puaa, ua hoololiia ka la hoalo i ka ai ana i ka pipi a i ka Pooalua, aole e pili loa kela mau la a elua i kahi hookahi.

 

         Ua hoakaka ae ka lunanui o na Hokele Young, Seaside ame ka Moana, ma keia Poaono, aole e aiia ka i'o puaa ma kekahi o kela mau hokele, a ma ka Poalua aku hoi, aole he i'o pipi e ai ia.

 

         Mamua aku nei, he loaa mau no ka pipi ma na hokele ame na hale aina i na ai ana apau, ma kela ame keia la a koe maoli ka la i hookaawaleia, aole e ai i ka pipi ma ia la, ma keia hope aku nae, he hookahi ai ana o kela ame keia la e hoaloia mai ka ai ana aku i ka i'o pipi, a i hookahi la holookoa hoi o ka pule, e hoonele loa ia me ka i'o puaa.

 

HE HOALOHALOHA NO JACOB H. KELIIKOA

 

         Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha kaua a nui loa: E oluolu oe e hookomoih ma kahi kaawale o ka kaua milimili i ike mai ai na pokii o'u ame na hoaloha o kuu kaikuana ame ka ohana apau loa o ka aina luu wale i ke aloha e.

 

         Ua hanauia o Henry Keliikauai Keliikoa mau Hoopuloa S. Kona mai ka puhaka mai o Mrs. Kaiwimanalua ame D. M. Keliikoa, i ka mahina o Aperila, la 1, 1890, o ka nui o kona mau la o ke ola honua ana he 27 makahiki me 9 mahina ame 20 la.

 

         Ua haalele mai oia ia makou ka ohana i ka la 20 o Novemaba, 1917 a hele aku oia me ko makou mama aloh no Hilo no ka imi ana i ke ola ma ka haukipila o Puumaile iloko o na la he 20 a haalele mai la oia i ko makou mama aloha me ke kaumeha i ka la 21 o Dec. 1917, a waiho na iwi o kamahele i ka aina lulehua o Hilo Hanakahi.

 

         Na ke kelepona makou i ha'i mai i ka loho kaumaha no ko makou kaikuaana hanaumua ua haalele ai ia makou ame ko makou mama aloha. Luuluu wale hoi au i ke aloha pau ole ia oe e kuu kaikuaana hele loa e!

 

         I loko o ia mau hora o ke kaumaha ame ka lihaliha kuma kena e lalapa ana iloko o ka puuwai o na ohana apau o ka home ame na kihi makamaka o ka aina.

 

         Eia makou ka ohana me ka u e noho nei akahi no a hemo ka pili me ka makua ame na muli pokii i hoomanawanui ia i ka ua me ka makani i ke kau nele ame ke kau loaa he hoa holoholo i ka laula o ka aina ame na hunakai iniki ili o Kapaakea ame ka la hulili i ke kula o Kamekalepo.

 

         Paumako makou e noho nei e ake aku ana e ike ia oe aole e ike ua huna ia mai e Liawahine ame Lilinoe, na wahine noho anu i ka piko o na kuahiwi he hoa uhaiaholo i na lae makani o Kekaha o Haliipalalala ame Kahakahakea, he wahi i noho ia a kupa a kamaaina ua noho wale ia noe e kakou ma kuahiwi e hoolohe ana i ka leo o na manu i ke kani kapalili mai iluna o ka laau hoolaau mai ana kou aloha o'u nei me he ipo ala e hone ae ana i ka poli, ua pouli na maka aole e ike aku, e ike aku ana paha ma ke kino pahaohao uhane kino wailua, e nanea ana paha i ka nehe a ke kai i ka iliili i ke kani a ka ulili i ka pueone ame ka makani aloha o ka aina he moa'e me ka anulau Luuluu wale hoi au e!

 

         E hoomaikai ia ka inoa o Iehova ma ka lani a na ke Akua no i kii mai Kana o ka uhane a lawe aku la a Nana no i haawi mai e Napa no i lawe aku.

 

         O makou iho no ka ohana,

 

MR. & MRS. D. M. KELIKOA

MR. & MRS. D. KAAPANA,

MISS LIZZIE KELIIKOA,

HENRY KELIIKOA

 

         Houston, Jan. 14 Mai ka 12 a ka 17, a malia paha e oi aku ana, a he poe ili keokeo wale no a pau loa, i make i keia la a he 9 poe e aku i hoehaia mamuli o ka hu ana o ke kaaahi o ka lalina Houston & Texas Centras mawaho o ke alanuihao. He kaaahi lawe ohua ia a ua haalele @ ia Houston no Dallas ma ke ahiahi Sabati.

 

         Ma kahi o ka hookuina i loaa ai kela ulia e ono mile ma ka hema aku o Brecand. Elua mau kaahao mahope e ke kaa leka i opapuia a nahahaha a o na ohua maluna o keia mau kaa ka poe i hoomahuahua ia ka poe i poino.

 

         HUI HOOKUONOONO MALUHIA.

 

Kanawai Hookupono

 

Rula Hookuonoono

 

         Motto No ka pono kaulike o ka Lahui Kanaka.

 

         1. He leo kahea keia apuni ka paeaina nei ia oukou e ka ohana kakaikahi i manaoio ia ka maluhia he mea ia iloko o ka noho ohana ana i ko ke kino ame ko ka uhane e hoike ae ia oukou ma ka hana owau iho no hoi ka oukou kauwa haahaa nei imua o oukou a iloko o ke kanawai Makaio Kamaka.

 

         2. He hui keia i kukuluia no ka hookupono ame ka hookuonoono o na kanaka Hawaii, a no ka pono kaulike o ka lahui Hawaii o ka paeaina o Hawaii nei.

 

         3. He hookahi ($1) dala ka waiwaiio o ke kea hookahi, a i mea hoi e lawa pono ai na lala apau loa o ka hui, aole i pani ia ka puka o keia hui. Oia hoi ua hiki i kela lala ame keia lala ke lawe mai he hookahi kea, he haneri kea paha, he kaukaui ke paha, a pii wale aku. Kekahi, in a paha ua makemake kaekahi lala e lawe he umi kea, aka nae aohe hiki iaia ke uku mai apau ooa i hookahi manawa alaila ma ke kanawai o ka hui ua hiki iaia ke uku mai he hookahi dala i kela ame keia mahina ahiki i ka pau loa ana o kana mau kea. Peia no hoi ka lala e makemake ana kekahi lala e lawe he haneri a he mau haneri kea paha a ua hiki iaia ke uku pau mai hookahi manawa, alaila, i mea hoi e holomua ai na hana a ka hui e pono e hookaa mai apau i hookahi manawa.

 

         4. Ke kumuhana ano nui a keia hui o ia hoi keia ua like ia me ka banako no na lala apau loa o ka hui. Ina e hookomo ana ka lala i ka lakou mau waihona iloko o ka banako he eha peakeneta ke ola o ke dala i kela ame keia makahiki. Hoopukepuka aku la ka hanako a loaa mai ka lakou he 8 pakenea nolaila he 4 pakeneta ka   puka o ka banako no ka waiho ana aku o ka lala i kana dala iloko o ka banako. Aka nae, in a e waiho mai ana na lala apau i ka lakou mau waihona me ka hui he mea maopopo e pau loa mai ana keia mau ewalu pakeneta i na lala o ka hui.

 

         5. Na kumuhana a ka hui Hooahu dala ame ka hoopukapuka dala; kuai aina; moraki aina; kukulu hale no nae lala o ka hui; hoolimalima hale no na lala o ka hui; lawelawe i na hana kalepa; e hookupono a hookuonoono i na lala o ka hui.

 

         Hooahu âme ka hoopukapuka dala O ke komo mai o na lala e kuai i mau kea o ka hui.

 

         Kuai ana Kuai aina a hoonoho i na lala o ka hui maluna o ka aina.

 

         Moraki aina Ina ua pilikia kekahi lala o ka hui alaila na ke hui e uku ka moraki.

 

         Kukuli hale Ina he apana aina ko kekahi lala o ka hui alaila he mea hiki i ka hui ke kukuli i hale maluna o ia aina.

 

         Hoolimalina hale E kukulu i mau hale hoolimalima no na lala o ka hui.

 

         Lawelawe i na hana kalepa Kukulu i hale hana poi no na lala o ka hui; hanai puaa a pela wale aku.

 

         E hookupono a hookuonoono i na lala o ka hui.

 

         Na lunakiai o ka hui W. Punohu peresidena; D. S. K. Pahu, kakauolelo; T. Treadway, puuku; J. Makainai, luna hooia. Na lala apau o na Kuaaina mai Hawaii a Kauai, e hoouna mai i ka lakou dala ma ka inoa o ke kakauolelo, D. S. K. Pahu, P. O. Box 328, 2256 Liliha St., Honolulu, T. H.

 

S. K. KAMAKAIA,

         Komite hoeueu nui o ko ke kino ame ko aka uhane o ka Ahahui Kalepa o Maluhia.

 

HAKOKO ME KA PILIKIA I KELA ME KEIA LA

 

         Aole hiki ia oe ke hoomanawanai ma ka noho ana i ka eha ka hu'i o na @ i loko o keia mau la pii o na @. E halihali mai ana kekahi mau oihana i ka pilikia o na puupaa ma na ano hana no apau, e oi loa mai ana ka hoopilikiaia o na puupaa nawa'i wali Ina oe e maluhiluih i na manawa apau, a noho auwe paha me ke @ ka hu'i konikoni, ke poniunou, ka na lulu ame ka maikai ole o na hana a na puupaa e lawe i na Huaale Kuahaneonee a Doan. He mea ia a paleia aku ai ka loaa ana i ka rumatika ka ma'i pu'uwai a i ole mau ano ma'i e ae paha. He mau kauani a na huaale a doan i hoi hoi mai ai ia ko lakou kulana ola maikai.

 

         "Ke lolo mai kou kua E hoomanao i ka inoa." Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa e noi maopopo aku no ha Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mai lawe i laau e ae.) Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai, e ka Hollister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii, Hoolaha,.

 

PIHA O HONOLULU ME KA HOOKAMAKAMA

 

         Ma ka hoike a ke kiure kiekie o ke teritore o ka waiho aua ae ma ka auwiana la o ka Poalima aku nei i hala, e hu'e pau ana ia i na ea polopolona o na hana haumia e pahola nei maloko o keia kulanakauhae, ka mea hoi nana i hookaakaa pono ae i na maka o kekahi poe mkaainana e noho nei me ka maopopo ole i na mea i ikeia e kela kiure.

 

         Ma kela hoike a ke kiure kiekie e hooili ana ia i na ahewa ana maluna o ka oihana makai o Honolulu nei no ka hoikaika ole i kinai aku i ua hana haumia.

 

         Ma ka manawa i panikuia ai ka paana o Iwilei no na hana hookamakama ua manaoia e hoeiia mai ana na hana haumia aka nae ma ka huli ame ka noii pono ana aku a kela kiure i loaa aku ai ka ike ia lakou he o ia mau no ke kuana i keia manawa, me ko ka wa e wehe hamama ana ka apana o Iwilei.

 

         O na wahi e lawelaweia nei na hana hookamakama, i kulike ai me ka hoike a ke kiure iekie aia no ia maloko o na hale hoolimalima a ma kekahi mau home hoi, ma na wahi like ole o ke kula nakauhale nei, na home hoi o hookipa nui ia aku ai na koa ame na makaainana no na anaina hoohauoli.

 

         O na kiakaa otomobile kekahi poe e halihali nui nei i na wahine no ka hana hookamakama, na wahine i maa i ka inua waione, a o na wahine hoi o ka papa haahaa. Ma ka huli ponoia ana aku o kekahi wahine, i loaa mai ai ka ike i kela kiure no ka noho pu o ke kahi wahine i loaa i ka ma'i me ke kiakaa otomobile.

 

         He kaaikamahine Pake, elike me ka hoakaka a ka hoike a kela kiure kiekie ua naa oia i ka lawe pakauauia e na kiakaa otomobile no na hana haumia, ua paa mai kela kaikamahine i ka hopuia a me ka nanaia ana o kona ano, eia ka ua loaa oia i ka ma'i hooKaa wale, a ua hoihoiia aku no kahi hoomalu o na ma'i o kela ano.

 

         Ma ka manaoio o kela kiure, he mea kupono a he hana maikai hoi na ka papa o na lunakiai, a hookaawale ana ae i kekahi haawina dala, no ka hoolima lima ana aku i kekahi puali o na kana ka makaukau, no ke kinai ana i keia ino, a ua manao no hoi kela kiure, pela wale no e hoemiia mai ai ka ino a e nohoalii mai ai ke kulana maikai.

 

         No na mea e pili ana i ka waiona, ame ka opiuma, wahi a ka hoike eia ke lawelaweia nei ma ke ano kue i ko kanawai a o na koa kekahi poe ikaika loa, aole ma ka inu wale ana no i ka waiona, aka ma ke puhi ana kekahi i ka opiuma a ua ikeia no hoi ia kulana iwaena o kekahi mau makaainana e ke kiure kiekie i maao ai he oi aku ka pono e hookapuia ka waiona ma Hawaii nei, a e hanaia hoi he kanawai federla i wahi e kapu ai ka opiuma.

 

Teritore o Hawaii

Kulanakauhale o Kalana o

Honolulu

 

         O Rudolf buhly, mamuli o kona hoohiki pono ia ana, ua hoike ae me ka olelo ana he Mea uku Dala oia no ka The First American Savings and Trust Company of Hawaii, Limited, a o ka papa hoike malalo iho nei, he hoakaka oiaio o polollei ia o na waiwai o ka The First American Savings and Trust Company of Hawaii, Limited, ahiki me ke komo pu o ka la 31 o Dekemaba, 1917; o ua papa hoike la, ua koi ia mai ia e ka Puuku Helu 3327 o na Kanawai Hoohuihuiia, o 1915, o ke teritore o Hawaii.

 

         O ke kumuwaiwai i hoamanaia o ka hui he $200,000.00 i mahelei iloko o 2000 kea no ka waiwaiio o $100.00 pakahi. O ka heluna o na kea i hooukaia he 2000 o ke kanahiku pakeneka o ia mea ua like pu me $14,000.00 ua ukuia mai e koe ana he $60,000.00 no ke kauohaia aku e ukuia mai. O na loaa aie o ka hui ma ka la 31 o Dekemaba, 1917 elike me ia i hoomaopopoia, o ia keia malalo iho nei:

 

Kumupaa i ukuia mai $140,000.00

 

Waihona i Hookaawaleia 30,000.00

 

Puka i mahele ole ia 15,846.15

 

Na hoahu dala 931, 641.80

 

Na hoemi 1,537.92

 

Na aie e ae 24.00

 

$1, 110,049.87

 

         Na loaa o ka Hui ma ka la 31 o Dekemabaa 1917 o ia keia malalo iho nei penei:

 

Na bila loaa mai $ 766,405.60

 

Na kea bona ame hoopuka

 

puka 224,290.00

 

Dala ma ka banako 93, 213. 80

 

Na waiwai paa 27,800.00

 

Ukupanee e loaa mai ana 6,513.38

 

Na loaa e ae 827.00

 

$1,119,049.87

 

Rudolf Buchly

 

         Mea uku dala. Hanaia a boohikiia imua o'u i keia la 15 o Ianuari 1918.

 

         J.H. ELLIS

 

Noteri no ka LehuLehu Apana Hookolokolo Kaapuni Ekahi, Teritore o Hawaii.

 

         Ma keia ke hooia aku nei au o ka papa hoike maluna ae he kope oiaio a pololei ia o ka papa hoike kumu waihoia aku maloko o ke keena o ka Puuku o ke teritore o Hawaii.

 

J.H. Ellis

 

Noteri no ka Lehulehu Apana Hookolokolo Kaapuni Ekahi, Teritore o Hawaii.

 

6278 Jan. 18 25; Feb. 1.

 

HOOLAHA KUAI PA AUPUNI

 

         Hookahi hoki haulaula haokuni "S" ma ka uha hope Ua hoopaaia mai ma ka aupuni a e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma ka Pa Aupuni o Kalihi, 1150 Alanui Kalika ma ka hora 12 o ka Poaono Ianuari 19, 1918. 6278 Jan. 8, 1918.

 

         Ma nehinei aku la i piha ai na makahiki he 25 o ka hoohioloia ana o ke aupuni moi o Hawaii nei.

 

LAST COLUMN

MA KA HANA E PILI ANA I KA PALAPALA NOI A REV. JOHN ELI KEKIPI, JR., NO KA HOOLOLI ANA I KA INOA.

 

            Ma ka noonooia ana o ka palapala @ a Rev. John Eli Kekipi, Jr., o ka ka@nakauahale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii, no kekahi olelo @ kanawai e hoololi ana i kona @ Rev. John Eli Kekipi Maia, a a loaa ka hoomaopopo ana ia'u, aia ko mau kumu kupono no ka ae ana aku i ka palapala noi i oleloia;

            NOLAILA, ANO, mamuli o ka mana i haawiia mai ia'u e ke kanawai, a i haawiia mai ai hoi ia'u e kokaa aku, Owau o Lucius E. Pinkham, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii, ma keia i ke kauoha aku nei a ke hooholo nei, e hoololiia ae ka inoa o Rev. John Kekipi, Jr., a ma keia e hoolohia o Rev. John Eli Kekipi Maia a e hoopukaia ka hoolaha o keia olelo holoholo no eha pule neepapa maloko o ke "Kuokoa" ame ka "Pacific Commercial Advertiser," he mau nupepa nui o ka pahola ana maloko o ke Teritore o Hawaii, i hoopukaia ma Honolulu, maloko o ke Teritore i oleloia.

            Hanaia ma Honolulu i keia la 9 o Ianuari, A.D. 1918.

                        LUCIUS E. PINKHAM.

                                    Kiaaina o Hawaii.

6278--Jan 18, 25; Feb. 1, 8.

 

MA KA HANA E PILI ANA I KA PALAPALA NOI A REV. JOHN KEKIPI, SR., NO KA HOOLOLI ANA I KA INOA.

 

            Ma ka noonooia ana o ka palapala mai a Rev. John Kekipi, Sr., o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii, no kekahi olelo hooholo kanawai e hoololi ana i kona inoa o Rev. John Kekipi Maia, a ua loaa ka hoomaopopo ana ia'u, aia he mau kumu kupono no ka ae ana aku i ka palapala noi i oleloia;

            NOLAILA, ANO, mamuli o ka mana i haawiia mai ia'u e ke kanawa, a @ haawiia mai hoi ia'u e kokua aku, Owau o Lucius E. Pinkham, Kiaaina o ke Teriotre o Hawaii, ma keia ke kauoha aku nei a ke hooholo nei, e hoolliia ae ka inoa o Re. John Kekipi, Sr., a ma keia e hoololiia o Rev. John Kekipi Maia, a e hoopukaia he hoolaha o keia olelo hooholo no eha pule neepapa maloko o ke "kuokoa" ame ka "Pacific Commercial Advertiser," he mau nupepa nui o ka pahola ana maloko o ke Teritore o Hawaii, i hoopukaia ma Honolulu, maloko o ke Teritore i oleloia.

            Hanaia ma Honolulu i keia la 9 o Ianuari, A.D. 1918.

                        LUCIUS E. PINKHAM,      

                                    Kiaaina o Hawaii,

6278--Jan. 18, 25; Feb. 1, 8.

 

HOOLANA MANAO PANIKU AME KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

            Mamuli o, a i kulike ai me ka mana ame ke kuleana i paa maloko o kela moraki i hanaia ma ka la 19 o Augate, 1905, e David P. Kaiena ame Kaui Kaiena, kana wahine mare, ia William R. Castle, Kahu, ua kakau kopeia hoi ua moraki la maloko o Honolulu, T. H., maloko o ka Liber 275, ma ka aoao 208, ke haawi aku nei o William R. Castle, Kahu, i oleloia, i ka hoolaha, ua manao oia e paniku i ka moraki i oleloia, no na kumu aelike i uhakiia, e hoike ana: Ka uku ole ia o ke kumupaa ame ka ukupanee.

            Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha, o ka waiwai i hooliloia ma ka moraki i oleloia, e hoolahaia aku ana ia no ke kuai, a e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma na Keena Kudala o James F. Morgan Company, Limited, ma ka Hale Star, 125 Alanui Kalepa, Honolulu, T. H., ma ka Poaono, ka la 23 o Feberuari, 1918, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.

            Na kumu aelike no ke kuai: Kaike, ma ke Dala Gula o Amerika Huipuia. Ma ka aoao o ka mea kuai mai ka lilo o ka palapala kuai e hoomakaukuia ana e na loio o ka Mea Paa Moraki.

            No na hoakaka aku i koe e noi ae ma ke keena o ka Mea Paa Moraki ma ka Hale Star i oleloia.

            O na waiwai i hooliloia ma ka moraki i oleloia a e kuaiia aku ana o ia no keia:

            O kela mau pahale apau ma Mokauea, Kalihi, maloko o Honolulu i oleloia, o ia na Apana 7 ame 8 maloko o ke Kuea 8 o ka Apana Kaiulani, i hoakakaia eli ke me keia:

            E hoomaka ana ma ke kihi komohana o ka Apana 7 maloko o ke Kuea 8, o ke kihi hema no hoi ia o ka Apana 6 maloko o ke Kuea 8 i oleloia, a e holo ana elike me keia, o ia hoi:

1. He. 28 59' Hi. 100 kapuai ma ke Alanui H;

2. Ak. 61 1' Hi. 100 kapuai ma ka Apana 9, Kuea S;

3. Ak. 28 59' Ko. 100 kapuai ma ka Apana 11 ame 12, Kuea 8;

4. He. 61 1' Ko. 100 kapuai ma ka Apana 6, Kuea 8,

ahiki i kahi i hoomaka ai, nona ka iliaina o 10,000 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha, a o ia no hoi ka mahei o ka pahale i hoakakaia ma ke ano he apana 2 o ka Palapala Sila Nui 2509 maluna o ke Kuleana 6450 ia Kau@mo hua no Moehonua. o ka pahale no hoi i hooliloia aku ia David P. Kaiena i oleloia e William R. Castle, Kahu, ma ka palapala kuai i hanaia Augate 18, 1905, i kakau kopeia maloko o ka Liber 269, ma ka aoao 426.

            Hanaia ma Honolulu, T. H., i keia la 18 o Ianuari, 1918.

            WILLIAM R. CASTLE

                        Kahu.

6278-Jan. 18, 25; Feb. 1, 8, 1918.

            WASHINGTON, Jan. 14--O kekahi o na moku hapuku maina Amerika e hana ana o na wahi popilikia loa i hoomoria me na maina maloko o na kai o Europa ka i hoopiholoia, oia ka nuhou i kele kalapaia mai i ke keena kaua moana i keia la e ka Adimarala Simms. Ua hoike ou ia mai eia aohe poe i make i ka wa o ke piholo ana o ka moku, ua hoopakeleia no na ola o na kanaka mahope koke iho o ke pa huia ana ae o ka moku e ka maina.

 

WASHINGTON, Jan. 15.--He heluna nui o na lako kaua ame lako ai a ka oihana kaua aina i hiki aku ka waiwaiio ma kahi o ka $1,000000 i hoopoinaia e ke ahi i keia la maloko o ka hale hoahu o ka puuku o ka oihana koa.