Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 1, 4 Ianuali 1918 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

       

        Ua pane aku au ia lakou he makemake au e ike ia mau mea a pau me ko'u nana ole heaha ia ka hopena e hoea mai ana maluna o'u.

        "A eia hou. e a'o aku ana makou ia oe e uumi loa oe i kou manao makemake e hoikeia aku na kumu o ko makou hana ana elike me ia au i ike ai," i pane mai ai kekahi o na kanaka he umi. "no ka mea ina aole oe e hoolohe mai ana i keia a'o e lilo ana ko maka akau elike me ka lilo ana o ko makou. Pehea ia i kou manao?"

        "Aohe o'u nana no ko'u hopena," i pane aku ai au, a ke hoike aku nei au ia oe. ina aole e halawai ana au me ia hopena, alaila. aole au e ike iho ana oia ka ke kumu o ko oukou poino ana. a no ko'u poino owau no ka'u e ahewa iho no ko'u poino ana, no ka mea ua a'o muaia mai."

        Alaila hoakaka hou mai ia oia, ia'u in a e lilo ana kekahi maka o'u, aole au e pono e noho hou aku me lakou, in a no aohe o'u manao e noho hou aku me lakou, oiai ua lawa no ko lakou heluna i makemakeia, aole hiki ke hoomanhuahua hou ia ae ka nui.

        Ua hoike aku au i ko'u minamina ke hookaawale au ia'u iho mai a lakou mai, no ka mea. he poe oluolu loa lakou ia'u. aka no ko'u makemake no e ike i na mea apau me ko'u nana ole i ka hopena e hanaia mai ana no'u, ua hoopaakiki aku la no au e hoike mai lakou apau ia'u i ke kumu.

        I ka ike ana mai o na kanaka opio he umi he hana hiki ole ia lakou ke hoololi ae i ko'u manao, kii aku a lakou i kekahi hipa, a pepehi iho la ia mea, a mahope o ka pau ana o ka ili i ka loleia, haawi mai la lakou ia'u i ka pahi a olelo mai la ia'u e hoohana aku ia mea mahope.

        "E lawe aku oe i keia pahi, me ia mea oe e hoohana aku ai no ka hana a makou e kauoha aku ana ia oe. E humuhumu aku ana makou ia oe a paa iloko o keia ili hipa, a iloko o nei ili hipa e huna aku ai makou ia oe ahiki ole i kekahi mea ke ike mai ia oe, a me ia ano makou e haalele iho ai ia oe a hoi aku makou e hiamoe.

        "Mahope koke iho o ia manawa e ike aku ana oe i kekahi manu nui i kapaia e lakou ke koraka. e lele mai ana i ka lewa. a i kona manawa e ike mai ai ai oe e manao ana ia he hipa oe, a e iho mai ana ia ilalo nei, a lawe aku ia oe i ka lewa. Mai lilo ia laweia ana aku ou i ka lewa i mea nou e maka'u ai. Mai maka'u iki oe, o kou palekana ia.

        "E hoi hou mai, ana kela manu i ka honua, oia kou wa e okioki ae ai i ka ili hipa me ka pahi i haawiia ku nei ia oe, a ia wa oe e ike ai nou iho.

        "I ka wa e ike mai ai o ka manu he kanaka oe ea, e lele koke aku ana ia i ka lewa, a o kou palekana no ia. Mai noho iho oe malaila, aka e iho aku oe ahiki i ka haule ana i ka aina palahalaha e waiho mai ana mamua ou, a hoomau aku i ka hele ana ahiki i kou hoea ana i kekahi kakela nani lua ole au i ike ole ai i kou aupuni, ua uhiia owaho a puni me ke gula ame na pohaku emerale, sepaea, onike, jasepi ama na pohaku momi nani e ae.

        "Uele pololei aku no oe a komo i ka pukapa e hamama mai ana, he pukapa hamama mau ia i na manawa apau. O makou nei apau au e ike mai la la ea. iloko makou o ia kakela mamua, aka aole makou e kamailio aku ana ia oe no ka makou mea i ike ai maloko olaila, a pela me ka hopena poino i loohia ai makou maloko olaila, oiai e ike aku ana no oe nou iho ke hiki oe ilaila.

        "O ka mea hookahi wale no i hiki ia makou ke hoike aku ia oe oia keia, ilaila i lilo ai nei mau maka o makou au e ike mai la. He moolelo loihi ko makou pakahi i piha me na haawina popilikia. a in a no ka hoopaaia o ia moolelo e piha ana kekahi buke nui; o keia wale no ka mea hiki ia makou ke hoike aku ia oe i keia manawa aohe mea hou aku."

        I hakalia wale no i ka pau o nei mau olelo ana. o ko'u aahu ae la no ia ia'u a pau me ka ili huluhipa. alaila lalau aku la i ka pahi a lakou i haawi mai ai ia'u a paa i kuu lima, a mahope o ko lakou humuhumu ana mai i ka ilihipa a paa, haalele mai la ia'u ma kela wahi, a hoi nui akula noloko ko lakou mau rumi.

        Aohe i liuliu loa ia noho ana iho a'u ike aku la au i ka manu nui a lakou o ka hoakaka ana mai. e lele kikaha mai ana i ka lewa, a e papio iho ana maluna pono ae o'u; iloko o ka

imo ana a ka maka ua paa iho la au i ka umiiia e kona mau maiuu ooi, a elike me ka laweia ana ae o kekahi wahi keiki hipa uuku, pela iho la no ko'u laweia ana ae i ka lewa, a laweia aku la au noluna o ka piko o kekahi mauna.

        I ka wa a'u i ike ai ua hookuuia iho au iluna o ka honua paa, o ko'u hoomaka koke ae ia no iae okioki i ka ilihipa i humuhumuia ai au me ka pahi a'u e paa ana, a wehe awiwi ae la i ka ii hipa mai ko'u kino ae, a ku aku la mamua o ka manu, a i kona ike ana mai ia'u ua lele koke aku la ia i kahi e.

        He manu nui keokeo ia, he ikaika kona i hiki ke hapai i kekahi bipi a elepani paha; loihi kona mau eheu; loihi anui me ka oi kona nuku me na maiuu; he ikaika kona kino, i ka wa e loaa ai o kekahi holoholona iaia, oia hoi kana ai, e lawe aku ana ia a luna o ke kuahiwi a ilaila e ai ai a e hanai aku ai i ka manu wahine me na keiki.

        No ka nui ame ka ikaika loa o ka manaolana iloko o'u e hoea koke aku i ke kakela ua hoea aku la au ilaila iloko o ka hapa la wale no; he la ia wahi la a'u o ka hele ana aku, aka no ka nui iihi loa e hoea koke aku ilaila ua nana ole ia ae ka loa, ka luhi, ka maloeloe, o ka hoea wale aku no i ka pahuhopu i makemake ka mea nui.

        Ma kekahi wahi mamao loa mai ua ike koke aku la au i ke ku mai o ua kakela la mamuli o ka hulali o ke gula ame na pohakumomi i ka pa ia iho e na kukuna o ka la, a ia'u i kokoke loa aku ai ua ike pono i'o aku la au i ka nani o aa kakela la mamua o ka mea i hoakakaia mai ai ia'u.

        E hamama i'o mai ana no ka pukapa elike me ia i hoakakela mai ai ia'u, a oiai no ko'u ike maka ana aku i ka nani o ua kakela la ma kahi mamao ua hooi loa ia ae ko'u makemake e komo koke aku iloko olaila, nolaila ua hoawiwi loa aku la au i ka'u hele ana ahiki i ko'u komo ana aku iloko o ka pa nui huinahalike ma kona mau aoao apau.

        Ia'u i komo aku ai iloko o ka pa ua hele kaapuni ae la ua i ua kakela la no ka makemake e makaikai a e ike pono no'u iho i kona mau aoao apau, a ma ia hele kaapuni ana au i loaa ai ia'u ka ike he hanaiwa-kumamaiwa ka nui o na puka me na alapii ma kela a ma keia puka e pii ai no ka hale elua maluna.

        He ku i ka nani na wahi apau o ia kakela e hiki pono ole aia ia'u ke hoakaka piha aku; o ka laau i hanaia ai na puka he iliahi ame ka aloe, a o kekahi mau puka ua hanaia me ke gule, a o kekahi mau puka e ae aohe maopopo ia'u, a o na alapii ua hanaia me ke gula ame na pohaku momi wale no.

        O na puka he haneri ka nui e hamama pono aku ana lakou i kekahi mau kihapai i piha me na pua nani o na ano like ole, a ia'u i maalo aku ai malaila ua ko mai la ke ala waianuhea o na pua, alaila, hu ae la ko'u aloha no ko'u aupuni.

        Ma keia puka e hiki ai ke hele aku ahiki i ke komo ana aku i kekahi mau hale e hoahuia ai na mea nani like ole a'u i ike ole ai i kahi o ia mau mea ma ko'uaupuni; he mau hoopahaohao nui no hoi i ka noonoo o ka malihini ke ike aku.

        Ma kekahi aoao mai o kahi a'u e ku ana ua ike aku la au i kekahi puka e hamama mai ana, o ko'u komo aku la no a me ke kono ole ia mai, o ka mea nana i hookuhau mai ia'u oia ko'u ike ana aku i kekahi mau lede he kanaha ka nui, e noho mai ana no lakou na helehelena nani i hiki pono ole ia'u ke hoakaka aku, nau no ia e ka madame e ike nou iho, i mau auanei oe i kuu haanui wale aku.

        Ua kahikoia lakou a pau me na aahu keokeo aliali elike me ka hau, ia lakou i ike mai ai ia'u. ku like ae la lakou a pau iluna a haawi mai la i ko lakou aloha, a mamua o ko'u haawi ana ku i ko'u aloha, ua hooho like mai la lakou me ka leo nui.

        "E ko makou haku wiwo ole. ke hookipa mai nei makou ia oe me ke aloha." a olelo mai la hoi kekahi o lakou no ke koena aku o lakou. "he manawa loihi ka makou o ke kali ana o ka hoea mai o kekahi kanaka elike me oe, a nani hui ia ua hiki mai la oe, ke hauoli nui nei makou no ka ike ana aku la ia oe.

        "Ma kou mau ano apau a makou e ike aku nei ua lawa loa ia e hoike mai ana aia me oe na ano maikai apau a makou e makemake ai, a ke manaolana nei makou aole no hoi paha oe e manao iho ana eia me makou kekahi mau ano kepono ole au e ahewa mai ai, a i kupono ole hoi ii koi makemake."

        Mahope o ko'u hoole ana aku ma ko'u aoao no kekahi manawa a hoomau mai la no nae lakou i ke noi ana e noho iho au ilalo maluna o kekahi wahi kiekie i oi ae i ko lakou, a i kuu wa i pane aku ai, aole i kupono ia wahi no'u e noho ai. ua hooho like mai la lakou i ka i ana mai.

        "O e ka haku o makou, mai hoole mai oe, o kahi kupono ia nou; mai keia manawa aku aole oe he haku wale no no makou, aka he kumu pu na makou, a o ko makou lunakana wai no oe; he poe kauwa makou nau, ua makaukau mau makou e hooko aku i kau mau kauoha i na manawa apau."

        Aohe mea ma ke ao i oi aku ka hookanana mai ia'u mamua o ka makemake ame ka iini o keia poe lede a haawi mai la kekahi o lakou i wai wela no ka holoi ana i ko'u mau wawae ame o'u mau lima; o kekahi ua pipi mai la i kekahi wai ala maluna o kuu mau lima; o kekahi ua lawe mai la he mau lole hou no ka hoololi ana ae i ko'u mau lole e aahu ana, a i kekahi poe hoi o lakou e hoomakaukau mai ana i kekahi mau meaai, a he elua o lakou he kiaha ka kekahi a he omole waina maikai loa hoi ka kekahi me ka makaukau e ninini iho iloko o ke kiaha a haawi mai ia'u e inu.

        Ua hanaiia keia mau mea ae la a pu me kf mauae ole o ka hana a kekahi i ka kekahi, me ka hauwalaau nui ole, aka ma ke ano maikai wale no, a ua hookahaha nui ia ko'u naau no keia mea.

        I ka makaukau ana o na meaai ua noi mai la lakou ia'u e noho iho ma ke pakaukau, a oiai e ike iho no oe, e ka madame, ua loihi ka manawa i hala ia'u me ke komo ole o kekahi meaai, o ko'u ae koke aku la no ia, no ka mea, ia manawa ua kaika loa mai la ko'u ono i ka ai no ke ala mai o na meaai e kuku mai ana o ka mahu.

        Ua ai au a ua inu, a i ko'u maona ana, nonoho like mai la ua poe lede la maha'i o ke pakaukau a hoomaka nui mai la e noi ia'u e wehewehe aku au i na mea ano nui e pili ana i ko'u moolelo, a oiai he noi makai no ia i ko'u manao, ua hoomaka aku la au e wehewehe mai ka mua a ka hope, a ma ka manawa i pau ai ua aneane aku i na hora ahiahi.

        O kekahi o na lede he kanaha e noho koke mai ana ia'u e kali wale mai ana no lakou o ka pau o ka'u moolelo i ka hoakakaia aku, o ko lakou hoomakaukau mai no ia i kekahi mea e hoohauoli mai ai ia'u, a hakalia no a pau o ka oi'i aku la no ia o kekahi o lakou e kii i mau ipukukui, a i kekahi poe hoi o lakou e hoomakaukau mai ana i kekahi mau meaai.

        O na lede i oili aku ai iwaho e kii i mau kukui aole i hala kekahi manawa loihi ia lakou o ia alu ana aku hoea nui mai ana me kekahi heluna nui o na kukui, a ua aneane elike me ka malamalama i ke awakea ka malamalama o ia mau kukui e aa mai ana.

        O na lede hoi na lakou i hoomakaukau i ke pakaukau, ua pau ke pakaukau i ka haliiia. ua pau na huaai maloo ame na meaai ono apau a ka maka ame ka puu e ono ae ai i ke kauia iluna o ke pakaukau.

        Ua hoolako pu ia maluna o ke pakaukau na waina ame a ano waiona like ole e ae, e laa ka ela, bia, saida, kini, wiseke, a pela aku, a no ke koena aku o na lede ua komo mai la lakou mahope me ka lakou mau meakani.

        I ka makaukau ana o na mea apau ia wa i kono mai ai lakou ia'u e noho iho maha'i o ke pakaukau a e ai i na mea i hoomakaukauia, o ko'u hele aku la no ia a noho mai ma kekahi aoao o ke pakaukau a noho mai la no hoi na lede a pau he kanaha ma kekahi aoao o ke pakaukau, a no kekahi manawa loihi ko makou noho ana e ai a e inu ana me na olelo hookaau i kela ame keia manawa, a e hehe ana hoi na leo akaaka i kela ame keia manawa.

        Ua hookani ae la na kaikamahine ia lakou na meakani i ka lakou mau pila like ole me ka himeni pu ia manawa hookahi. a ia lakou e himeni ana ua komo like aku la na lede e ae me lakou ma ka himeni pu ana, a o kekahi poe o lakou ua ku koke ae la iluna ma ka palua a hoomaka iho la e hulahula; he hoohehelo mai hoi kau iluna o ka papahele.

        Ua hele loa aku keia mau hoohauoli ana a komo loa i na hora kuliu o ke aumoe akahi no a hookuu. alaila i mai la kekahi o na lede ia'u: "E ka haku o makou, ua maluhiluhi oe i ka'u nana aku, no ka huakai loa au o ke kueo ana mai i ka wela a ka la ame na inea he nui ma ke ala. he manawa keia no ka hooluolu ana a e pono oe e hoi e hooluolu."

        No ia olelo ana mai la ana haawi aku la au i ko'u lima iaia, a haawi koke mai la no hoi oia i kona lima ia'u. a ka'i aku la lakou ia'u noloko o kekahi keena nani maluna i hoolakoia me na mea hoonani o kela ame keia ano. Ua haalele mai la kekahi mau lede e ae ia maua maloko o ia rumi a hoi nui aku la noloko o ko iakou mau rumi ponoi.

        Aohe i pau ae ko'u mau aahu i ke komo ma ke kakahiaka ana ae komo ana no na lede e aku he kanakolu-kuma-maiwa iloko o ko'u tumi, me ka loli loa o ko lakou mau aahu ame ko lakou mau hakiko mai ko ka la mua mai. a ma ko'u noonoo iho ia manawa, in a aole au i ike mua ia lakou, e hoohewahewa ana paha au a e kuhihewa aku ana he poe e loa la lakou, aole nae, no ko'u ike mua ana ua ike koke aku la no au ia lakou i ka wa i hoea mai ai.

        O ke aloha kakahiaka ka lakou mea mua loa o ka haawi ana mai, me ka ninau pu mai ia'u no ko'u ola kino, a pehea la ko'u moe ana ia po a pela aku, a ua haawai aku no hoi au i ko'u aloha, me ka pane pu aku i na haina kupono no ka lakou mau ninau.

        Ia wa ua alakai aku la lakou ia'u i ka rumi auau, a ia'u malaila ua haawi mai la lakou i na kokua apau, oiai nae, ia manawa hookai he mau hana ia a lakou i hana mai ai no'u a'u i ehaeha nui ai, ua hoehaia ko'u lunaikehala.

        Ia'u i puka mai ai i waho ua haawi mai la lakou i mau aahu hou i oi ae ka maemae ame ka nani mamua o na aahu mua.

        Ma ka hoopokole ana ae i ka olelo, e ka madame, i ole ai e lilo ka'u moolelo i mea hoouiha aku ia oe ma o ke kamailio ana aku ia oe ia mea hookahi, e hoike aku ana au he makahiki holookoa ka i hoohalaia e a'u mawaena o kela mau lede he kanaha me ka hauoli nui mau.

        Ma ka la hope o ka makahiki ua hookahaha nui ia ko'u naau i ka wa i helu mai ai o na lede he kanaha, me na waimaka ma ko lakou mau maka aole hoi elike me ko na kakahiaka aku mamua, ia lakou e ike mai ai ia'u e haawi mai ana lakou i ke aloha me na helehelena ohaoha. me ka ninan ou mai i ko'u ano, a pela aku, ma kela la hoi he mau helehelena kaumaha ko lakou.

        Ua hele mai la kela ame keia mea pakahi o lakou a apo mai la ia'u. a i mai la: "O ke aloha no kou e ka moi, ko makou haku; ua kauohaia mai makou e haalele iho ia oe i neu manawa.

        Ua lilo ko lakou mau waimaka mea hookaumaha loa ia'u me ke aloha pu. Ua noi aku la au me ka haahaa e hoike mai ia'u i ke kumu o ko lakou kaumaha ana, a no ke aha la lakou i olelo mai ai e haalele mai ana la'u.

        Ma ka inoa o ke Akua mana loa e na lede. i pane aku ai au. e ha'i mai ia'u oia ka'u noi ia oukou. eia auei i loko o ko'u mana kekahi mea e hiki ai ia'u ke hoomana aku ia oukou? A i ole e lilo ana anei ka'u kokua i mea waiwai ole?

        Ma kahi o ko lakou pane mai ia'u ma ke ano pololei, i nui mai la, "Aole makou i ike ia oe. Lehulehu na kauaka i kipa mai e ike ia makou mamua aku ou eia nae, aohe hookahi o lakou i like ka oluolu ame na ano maikai e ae apau e hukiia aku ai ko makou mau noonoo elike me oe, a ke ike nei makou i ka hiki ole ke noho ma keia mua aku me kou nele iwaena o makou."

        I ka hooki nui ana iho i ka lakou olelo ua nee nui hoa ae la i ka uwe, a no ko'u ike aku i ka nui o ko lakou kaumaha, i aku la au:

        "E na lede makaonaona, e noi aku ana au i ko oukou oluolu, mai hooloihi hou aku hoi oukou i ko'u mau manao pilihua, aka, e oluolu oukou e hoike koke mai ia'u i ke kumu o kooukou kaumaha ana.

        "O ke kumu nui no ko makou kaumaha aohe mea e ae aka o ko makou kaawale wale aku no mai a oe aku. Malia paha o ko kakou hui hope ana iho la no keia, aohe i akaaka ka hui hou aku.

        "Eia nae, na he makemake kou no ko kakou hui, a he ikaika kou manao no ia mea, me ka loaa o ka mana ia oe e hoopakele ai ia oe iho, oiai nae, ke ike e nei no makou i ka hiki ole ia oe ke imi ae ia makou, ke waiho aku nei makou nau no e koho."

        "Ma ka mea oiaio" i pane aku ai au, "ke maopopo ole nei ia'u ka oukou mea i kamailio mai nei: e kamailio hou mai oukou ma ke ano maopopo loa i hiki ai ia'u ke ike aku i ko oukou manao me ka hoohewahewa ole."

        "Ina pela," wahi a kekahi o lakou o ka pane ana mai, "i hoopauia aku ai kou pohihihi he mea pono ia makou ke hoike aku i keia mea oiaio ia oe, oia hoi, he mau kaikamahine makou apau na na alii.

        "Ua maopopo ia oe ko makou mau ano apau ame ke kumu o ko makou hoonohoia ana ma keia wahi, a i ka pau ana o ka makahiki ua kauohaia mai makou e haalele iho i kea wahi no kanaha la, no ka hooko ana aku i kekahi mau hana i kauohaia na makou e hana aku, he hana hoi i hiki ole ai ia makou ke hoike aku ia oe, a i ka wa e pau ai o keia mau hana e hoi hou mai ai makou i keia kakela.

        "Ma ka la aku la i nehinei i piha ai ka makahiki o ko makou noho ana ianei a i keia la e haalele iho ai makou i keia kakela a ia oe pu, a no ia kaawale aku o makou mai a oe aku i hoopiha ia iho ai makou i ke aloha nui a oia na waimaka kaumaha au i ike mai nei ia makou.

        "Mamua o ko kaawale ana aku, e haawi aku ana makou i oe i na ki e hemo ai o kela ame keia rumi, a e loaa ai ia oe na mea apau au e makemake ai, oia na ki no na puka he haneri, aia maloko o na rumi e loaa ai ia o e na mea apau au e makemake ai iloko o ko makou wa e kaawale ana.

        "No kou pono a no ko makou mau pono pu hoi ke papa ikaika loa aku nei makou ia oe mai hoao iki oe e wehe i ka puka gula, no ka mea, in a oe e hookuli ana aole o oe wale no ke pilikia ana, aka o makou pu ana kekahi.

        "No ka mea in a oe e wehe ana aole makou e ike hou ana ia oe a e ikeia mai ana no hoi ua hookomo mai makou i kekahi kanaka ianei, a ua haalele iho ia oe i ke kakela nei i ka wa a makou i hele ai, a ke hana oe pela hoomahuhua mau ia aku ana ko makou mau kaumaha.

        "Ke mantovana nei makou e hoopomaikai ia ana oe me keia mau oleloa'o aku la a makou ia oe, o kou ola, kou hauol, kou lanakila ame kou maluhia aia ke kauka'i ana o ia mau mea maluna o kou hoolohe me ka hooko pono i nei mau oleloa'a, nolaila e makaala loa oe.

        "Mai lawe puaku no makou i ke ki o ka puka gula me makou aka, no ko makou ike aku ehe keikialii oe i hiki ke hilinai ia a e loaa ole  iho ai kekahi kanalua no kekahi manawa no kou ano hoopono, pela makou e waiho aku nei  ke ki o ia puka me oe, a e pono hoi oe e hoolohe loa mai i keia kauoha."

        Ua lilo keia mau olelo i mea nui na'u e noonoo ai. Ua hoakaka aku la au imua o lakou i ka nui o ko'u kaumaha no ko lakou kaawale aku, eia nae, ua haawi aku la au i ko'u mahalo no ka lakou mau oleloa'o o ka hoakaka ana mai la ia'u. Ua hoike aku au imua o lakou e hoopomaikaiia ana au ma ia mau oleloa'o a lakou, a e hana aku ana au i kekahi mau mea oi aku o ka pilikia in a au e hoolohe ole ana in a ia he mea e loaa mai ai ia'u o ka hauoli ma ke koena aku o ko'u mau la o ke la ana me ka noho mau ana mawaena o na lede oluolu, he mea pono ia'u e makaala a e hoolohe i na olelo kauoha apau.

        Ia pau ana ua haawi ae ia makou i na aloha hope, ua apo mai la au ia lakou apau a hookuu aku la ia lakou e hele.

        Mamuli o ka oluolu ame ka hauoli o ko makou launa ana, na aha hoohauoli ame na hana e ae no hoi e pipili ai ke aloha o kekahi i kekahi, ua noho makou me ka hauoli iloko o ka makahiki holookoa, eia nae, iloko o keia makahiki aole i loaa iki ia'u he manawa aole no hoi he loaa iki o kekahi manao e hele makaikai aku ia loko o ke kakela no ka nana ana i na mea kamahao maloko o ke kakela hoohalakupua.

        Aohe no au i haawi iki i ko'u noonoo i manawa e hoike aku ai imua o na kaikamahine alii he makemake au e ike i na mea kamahao a'u e ike aku ana oiai no ia mau mea e ku mau mai ana no mamua o ko'u mau maka, aka ma keia manawa a na lede i hele aku ai, akahi no a hooholo iho au i ko'u manao e makaikai ia loko o na paia o ke kakela, no ka mea, ua loaa mai la ia'u na ki e hiki ai e hemo na puka apau.

        Ua nui ko'u ehaeha i ke kaawala ana aku o na lede, aka, oioi nae he kanaha wale no a lakou mau la e kaawale aku ai, aole no i loihi loa i ka'u noonoo iho, eia nae, mamuli o ko'u hooneleia ana mai i na hoa e hauoli ai, i ka'u noonoo iho ua like no ia mau la he kanaha me ka makahiki holookoa i ko'u manao.

        Ua noonoo nui au no ke kumu o ko no lade papa loa ana mai ia'u aole e wehe i ka puka gula, aka, oioi ua aeia mai au e wehe i na puka e ae a koe ia puka, o ko'u lalau iho la no ia i kahuihui ki o na puka e ae i hoailonaia no kela ame keia puka a hoomaka aku la e wehe i ka puka mua.

        Ia'u i wehe aku ai ua komo aku la au i kekahi kihapai huaai i hiki ole ke hoohalikeia kona nani me kekahi kihapai ma keia ao. Ua piha ia me na kumulaau huaai o na ano like ole a ua kanuia ma na lalani kaawale kela ame keia ano laau ma kona lalani, aole no hoi i ke kiekie loa, aka, he haahaa wale no a pau e hiki ai no ke lalau ae i na hua malalo ae, a ua hele no hoi kela ame kaia kumulaau a luluu i na huaai e pala mai ana me ka memele me he mea la e koi okoa mai ana no i ka mea e nana aku ana e lalau aku. O kekahi mea hialaai nui loa o ko'u noonoo ko'u ike ana i ka wai ma kela a ma keia wahi oloko o ke kihapai e lana mai ana, a me ia wai e hiki ai e hooma uia ia mau kumulaau apau.

        Ua hanaia he mau auwai no ka wai e kahe ai ma kela a ma keia wahi o ke kihapai, a he nani lua ole na auwai i hanaia a e kahe ana ka wai no ke kumu o kela ame keian kumulaau no ka hooma u ana, i na aa a hoopuka mai i mau lau hou a pela me na pua.

        Maloko o ia kihapai i holoholo ai au me ka hialaai nui o ka noonoo, me ka hookani mau iloko iho o'u i ka nani o na mea apau a'u e ike aku ana, a mai haalele ole iho paha au ia wahi in a he emi mai ko'u makemake e ike aku i no wahi e ae.

        Ua hoi hou aku la au waho me ka piha o ko'u noonoo i ka makemake no na mea kamahao a'u o ka ike ana. Pani mai la au i ka puka a paa a wehe aki la i kekahi puka, o ka lua ia.

        Ma kahi o ke kihapai o na kumulaau huaai he kihapai o na pua like ole ka'u o ka ike ana aku, ua kuhi au o ke kihapai o na kumulaau huaai wale no la hoi ka oi o ka nani, eia ka hoi o keia kihapai pu no kekahi nani.

        Maanei i ike aku ai au i kekahi mau pua nani loa a'u i ike ole ai i ka nani maloko o ko'u aupuni ponoi. Ke kihapai nui keia, aohe wahi nahelee ae au e ike aku ana maloko, olaila, ua kamula kela ame keia ano mea kanuma ka lalani, okoa kahi o na mea hihi, okoa kahi o na meakanunenee, okoa kahi o na mea hihi, okoa kahi o na mea kanu iloko o na ipu, a okoa kahi o na meakanu e lewalewa ana i ka lewa.

        O ka mea hookahi maloko olaila i oi loa aku ai kou hoohihi oia no kekahi kihapai kau i ka lewa, a maloko o ia kihapai na mea kanu hihiu loa a no lakou hoi na pua e hoopuia ana i ka lewa me ko lakou aala waianuhea au i ike ole ai maloko iho o kou aupuni a maloko pu no hoi o na aupuni apau au o ke kaahele ana.

        Aohe wahi e hiki aku ai i keia kihapai lewalewa i ke lewa, me ka alapii wale no e hiki ai ke pii aku, a oiai aohe alapii malaila e hoao ai la au e pii aku a oiai aohe alapii malaila e hoao ai la au e pii aku a anana ia mau mea kanu, o ke ku wale aku la no kau a nana me ka hookani aku i ka nani o ko lakou mau waihooluu i like me na waihooluu o ke anunue.

        I ka pau ana o kau nana ana malaila ua oili hou aku la au iwaho hele aku la no ke kolu o na puka a iau i wehe aku ai aia hoi ua hoohauoli nui ia mai kou noonoo i kou ike ana aku i na kii mabala e kuku mai ana ma kela a ma keia wahi, me khe mau kanaka ola la apau, koe wale no ko lakou kamailio ole mai iau.

        Ma kekahi aoao aku, iloko o na hale na manu like ole a e kani mai ana me he mea la e himeni mai ana, malaila i lohe aku ai au i na leo like ole o na manu a pela hoi me ko lakou mau hulu like ole he mau manu kekahi o lakou au i ike mua ole ai maloko o kouaupuni a oia@ lakou e kani mai ana o kela manao mehameha iloko ou no kou noho hookahi me he mea la ia manawa ua laukanana au i ka leo o na manu.

        He mea nau i kahaha nui ai ka ike ana aku i ka malamaia ana o keia wahi me ka maemae loa o kela ame keia mea hoonani ua kauia ma kona wahi iho a mamuli o ka nui o na mea i hanaia maloko olaila i loaa iho ai iau ka manao ua lehulehu maoli na lima na lakou i hana a i malama mau i ka maemae o keia mau mea, no ka mea, he nui maoli lakou i kau hoomaopopo aku.

        Ua napoo aku la ka la i ka wa au i hoi aku ai noloko o kou rumi moe me ka piha hauoli loa no na mea apau au o ka ike ana, a e mau ana no hoi ka makamaka o na hoomanao ana no ia mau mea iloko o kou noonoo.

        Me he mea la oia mau ka pa o na leo lea o na manu e wawalo ana ma kou mau pepeiao me he mea la aia mau no mama mai o kou mau maka na pua nani no lakou ke ala moani ame na waihooluu like ole kahi i maaloalo ai me he mea la aia no mamua mai o kou mau maka na mea nani like ole kahi i kuku mai ai a iau e hoauau ae ana i kou noonoo no ia mau mea kamahao a ka nani lua ole au o ka ike ame ka lohe ana, me he mea la he kana au i hoopuniia me ua mea ola apau au e hiki ole ai ke ike iho ia mea he mehameha, a me ia noonoo hauoli au i hooaumoe hookahi iho ai ia po.

        Ia'u maloko o ko'u rumi moe hookahi wale no noonoo iloko o'u, oia ke ala ae i ke kakahiaka a hele aku e wehe i na puka aku i koe, i loaa ai ia'u ka ike no na mea maloko aku o ia mau wahi, ma kekahi la ae.

        Ma kekahi la ae ua hele aku la au e wehe i ka ha o pu puka. Ma keia wahi a'u ke komo ana aku aia malaila na mea hana akeakamai kiekie loa a ka noonoo ame ka noeau o ke kanaka i hana ai, a no ka hoike ana aku nae ia mau mea ia oe, e ka madame maikai, e kaohi ana au me a'u iha, no ka mea, oia mau mea kamahao lua ole a'u o ka ike ana he mea pono ia'u ke kaohi i ka hoike aku i na mea huna malaila.

        O keia wale no ka mea hiki ia'u ke hoakaka aku, oia hoi aia maloko olaila kekahi hale nani loa i hanaia me ua pohaku nani o ke ano like ole; he kanaka on a mau puka a e hamama mai ana lakou apau ma ia mau puka e komo aku ai noloko o kekahi mau wahi hoahu waiwai o na ano like ole.

        Aia malarial na waiwai like ole i oi aku ka nui mamua o ko kekahi mau aupuni lehulehu. Maloko o ka rumi maa aohe mau mea e ae malaila o na pohaku momi like ole wa'o no a no laku na kumukua pu loa, a na like ko lakou nunei o ka puupuu hookahi me ka hua o ka manukea, a he emi iho no hoi kekahi malalo.

        Malaila au i ike ai i na pohaku momi like ole maluna o ka honua a he mau pohaku momi no hoi kekahi mawaena o lakou a'u i ike mua ole ai iloko o ko'u mau la apau o ke ola ana.

        Ma ka lua mai o na rumi ua piha wale no me na puupuu daimana nunui a liilii, a pela me na pohaku rube ame na kabanakala; ma ke kolu mai o na rumi ua piha wale no, me na pohaku emerala; o ka ha ua piha me na auka gula, o ka lima ua piha me na dala gula wale no; o ke ono me na auka dala keokeo: a o na rumi hope mai elua ua piha wale no me na dala keokeo.

        Ma ke koena mai o na rumi ua piha wale no me na pohaku momi o na ano like ole elike me ia a kakou e ike mau nei.

        No ko'u piha loa i ka hauoli no na mea a pau a'u o ka ike ana aku hooho ae la au i keia mau huaolelo.

        Ina no ka hoohuiia ae o na waiwai apau o kekahi mau aupuni lehulehu elike ole mai ana ko lakou waiwai me ka keia. He mea e ko'u hauoli i ko'u lilo ana he on a no keia mau waiwai apau, a pela hoi me ke aloha o na kaikamahine alii he kanaha.

        I hoi aha aku auanei ia a'u no ko'u aupuni ponoi ua loaa iho la ko'u wahi e noho ai me ka hauoli iloko o na la apau o ko'u ola ana. Eia mau maanei na mea aloho apau a ka naau e uilani hou ole aku ai, he lani iluna a he honua ilalo, o nei no nei noho iho.

        Aohe paha i kupono loa nei manao ana o'u hookohukohu loa i ka noho ana aku ma kela wahi, aka, o ka'u nae ia i noonoo a i hooholo iho ai iloko iho o'u ia manawa.

        Aole au e hooloihi loa ana i ka'u kamailio ana maluna o keia mau mea nani wale ae la no a'u i hoakaka aku la o uiha mai oe, e ka madame. aka, e hoakaka aku ana au m@ kekahi mau mea e ae.

        He kanakolu kumamaiwa mau la i hoohalaia e a'u ma ka wehe ana i na puka he kanaiw kumamaiwa ame ka nana ana i na mea nani like ole maloko aku o ia mau puka.

        O ka puka wale no i koe aole au i wehe oia ka haneri o na puka. aole au i aa e hoopa aku elike me ka mea i kauohaia mai ai ia'u. Ua hoea mai la ke kanaha e na la mai ke kaawale ana aku o na lede, a ma kekahi la ae e hili hoi mai ai lakou elike me ka lakou kauoha.

        (Aole i pau)