Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 51, 21 Kekemapa 1917 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Aole loa au e haalele iaia e make, aia ka hoi a aloha au iaia c make iloko oka nahelehele, aole loa! Ina no ia he mea no u e hapai mau ai iaia ma na wahi apau, ua hiki no, aole au i kunukunu i ka malama ana iaia." 1 wahi nae e hookoia ai kela manao hoowahawaha o ke kane a Kala no Tazana, ka inoa a lakou i kapa aku ai malnna o keia keiki, o ia hoi he "lli Keokeo," ua hele okoa aku la no oia imua o Keka, ko lakou moi, a noi aku la iaia, e hooikaika aku ma ka hoohulihuli ana i ka manao o kana wahine, ahiki i ka ae ana mai e haalele i ke keiki ili keokeo. I ka loaa ana hoi he manawa maikai no Keka, ka moi e kamailio pu ai me Kala, no ka manao o kana kane, ua hoole loa o Kala i ko laua manao, a hoike okoa aku la oia 1 kana mea e hana ai, o ia no kona haalele ana i kela ohana mapu. a hele aku oia no kahi e loaa ai ka noho oluolu ana iaia ame kana keiki, a oiai he pono keia i haawi laula ia i na mapu apau, o ia ka hele ana ma ka lakou mau wahi apau e makemake ai, ina e loaa ole ka noho oluolu una iaia, ua hoopau loa o Keka i ka hoouluhua hou ana aku iaia, a 110 ka mea o Kala kekahi o na'mapu wahine maikai loa iwaena 0 ka nui o na mapu, o kela puulu. Elike nae me ka pii mahuahua ana ae o ko Tazana kino 1 ka nui, ua pii pu ae la 110 kona aapo ma na mea apau, a i ka piha ana iaia o na makahiki he umi, ua hiki iaia ke pinana iluna o na kumulaau kiekie elike aku ke akamai me na mapu e ae, a maluna hoi o ka hoiuia. ua hiki iaia ke hana i kekahi mau hana lehulehu i hiki ole i na mapu apau. Ma na ano lehulehu he nui, ua kaokoa loa ko Tazana ano mai ko na mapu e ae, a ua nui ko lakou mahalo no ko ia nei pilia akamai a maalea, aka nae ma ka ikaika, ua emi īho ia haawina i loaa ia Tazana mamua o na mapu nunui. O ka mapu 1 piha iaia na makahiki he umi, ua nui maoli kona kino, i hiki aku ma kahi o ka elima a eono kapuai ke kiekie. ina no ke ku pololei nei iliina, oiai hoi o ko Tazana wahi kino, he uuku no o eha kapuai, he walii keiki uuku wale no. Mai kona manawa kamalii mai, elike no me kana e ike aku ana i na keko liilii, ka hoolewalewa i ko lakou mau kino iluna o na lala laau, pela iho la 110 oia, i hoomaamaa aku ai ,ahiki i kona maamaalea ana ma kela hana, a 110 kekahi mau hora o ka la, e hoohala ana oia i kona manawa me na mapu liilii, ma ka paani ana maluna o na kumulaau, a i kekahi oia iluna o ke kumulaau, a e pa ana hoi ka mkani me ka ikaika, ua-hiki loa iaia ke lele mai kekahi kumulaau aku ahiki i kekahi kumulaau, ma kahi « ka iwakalua kapuai ka inamao, me kona haule ole ilalo o ka lionua. he hana paakiki hoi i ka hapanui. o na mapu, iaia nei nae, he mea paani wale no ia.

Ina iluna loa o ka Wekiu o kekahi kumulaau nui o Tazana kahi i kau ai, ua hiki loa iaia me ka maalahi, ke lele iho he iwakalua kapuai a kau iluna o kekahi lala laau nui, a mailaila iho a i kekahi lala laau, ahiki i ka haule ana iluna o ka honua, me kona pilikia ole; a oiai aia o Tazana i keia ma nawa ma kahi'o ka umi makahiki, ua like pu ka ikaika o koila kino me ke kanaka o kanakolu makahiki i kamaaina ia kakou; a i oi aku hoi kona makaukau ma na hana hooikaika kino, imua o na kanaka opio o keia manawa, a elike me ka nee ana aku o kona mau la iinua, pela iho la 110 ka pii mahuahu ana ae o kona ikaika ame ke akamai ma na niea apau. Ua hauoli no ko Tazana noho ana me keia ohana mapu, no ka mea aole oia i ike iki i kekahi lahui kanaka elike me kona ano. o kana wale no e noonoo la, o kona ohana ponoi kela. a oloko no o ka ululaau kona wahi, a ma'na ano apau, ua nele maqli no ka loaa ana aku o ka ike iaia, no ko ke kanaka ano ame ke ola ana, i kaokoa loa inai ko na inapu mai. I ka aneane ana e piha iaia na makahiki he umi, akahi no a loaa aku ka hoomaopopo ana iaia, i ke kaokoa loa o kona ano mai ko na mapu mai. Ike iho ia oia, he ulaula kona ili a he nemonemo pu hoi, aole he huiuhulu elike me ko na mapu. aka ua like pu kona ili. me ko ka mo<s ana e ike mau ana i na manawa apau, a komohia iho la ka manao hilahila iloko ona. eia nae, he oi aku no ka noho hoomanawanui ana. mamua o ka hoao ana aku e imi, i ke kumu o kona kaokoa ana mai na mapu mai. No kela hilahila nae iloko ona, no kona ili, ua liamo okoa iho la oia i ka lepo, i hauliuli ai elike ine ko ka mapu, o ka pilikia nae, i ka manawa e maloo ai ka lepo, e helelei wale aku ana no mai kona kino aku, a ua lilo pu mai no hoi i nieā hoopilikia i kona kino. Aole o Tazana i ike iki i kona helehelena iho, ua kuhihewa mau no oia ua like me ko na mapu, ke ku i ka pupuka a hoomaka'uka'u ke nana aku, aka nae i kekahi la oiai oia e hele ana iloko o ka ululaau. me kona mau hoa, hoea aku la lakou no kekahi lokowai nui, a oiai ua makewai oia, hele like aku la oia me kekahi mapu no kapa o ke kahawai, a kulou iho la na p'oo ilalo no ka inu wai ana, a oiai he la kala'e maikai kela la, akahi 110 oia a ike pono aku i kona helehelena iloko o ka wai, eia ka ua kaokoa loa ae mai ka helehelena o kona hoa, e kulou like la iloko o ke kaliawai. Ua hilahila i'o o Tazana i ke omolemole o kona ili, a iaia nae o ka ike ana aTcu f o kona kekahi ō na heleheleha u'i loa. ua lilo ia i mea noiia e haaheo ai iloko iho ona, a a.kahi no hoi oia a hoomaopopo i ke kumu nana pono mau o kona inau iaia i kela anie keiA manawa, eia ka he helehelena kona i kaokoa loa mai ko na mapu ae. No kela nānea loa nae o Tazana i ke kilohi i kona helehelena iloko o ka wai, e nana pono ana 1 kona ihu, na maka, pela me na aole ona lohe aku i ka nakeke mai oloko o ka nahelehele, a-hui pu iho hoi me ke olaola o ka wai, a kona hoa e noke la i ka inu, ua palaka pu maoli ko laua noonoo, eia ka, ma kahi he kanakōlu kapuai mai kapa aku o ke kahawai aia malaila kekahi liona waliine kahi i nana mai ai ia laua nei, a e wili ana hoi kona huelo, liie ka makaukau e lele mai maluna o laua nei, i meaai iiana no kona pololi. Me' ka malie loa, me ka nakeke ole, i kolo mai ai ua liona nei, me kona mau kapuai wawae mua e kioe ir.ai ai, alaila nee mai la kona kino, ahiki i kona hoea ana ma kahi he umi wale no kapuai ke kaawale mai ia Tazana aku ame kona hoa mapu e inuwai ana. *No kekahi mau sekona pokole ka moe malie ana o ka liona iluna o ka lepo, ālaila ku ae la kona kino a pololei. alaila hoomaka mai la 6 kuwo. mamua o kona lele ana mai maluna o kana mau pio. Aole no kona makemake e haawi aku i manawa no kana īnau pio e holo ai, aka no ka hookau ana aku i ka weli maluna o laua, he oiaio, i kela huli ana mai o Tazana a ike i ke ku aku o ka liona, he mau kapuai helu wale no mai ia laua aku, ua htfe oia a piha loa 1 ka maka'u me ka weliweli.

Ua piha i'o ka mapu, kokootya o Tazana me ka weliweli, a oiai he holoholona kela, i nele i ka; noonoo maikai elike me ia i loaa i na kanaka, aole ana mea e ae e hana ai, o ka haalulu wale iho la no i kahi hookahi, oiai ua kokoke loa mai ka make iaia, aole nae pela ka mea i loaa aku ia Tazana. He noonoo kona i kaokoa loa mai ko na mapu mai, o na pilikia he nui ame na poino i halawai aku me ia inaloko o ka ululaau, ka mea nana i a'o mau aku iaia i na alahele e palekana ai, a oiai he kanaka oia, ua hikiwawe loa kona noonoo ana, i kekahi alahele nona e pakele ae ai mai keia poino mai; a i kela manawa i kuwo mai ai ka liona, he hoailona no kona lele mai maluna o laua nei, he hookahi wale 110 mea nui iloko o Tazana i kela manawa, o kona pakele mai ka lilo ana aku he pio na ka liona.

Mamua aku o kona alo, ke waiho mai la ka wai o ke kahawai, a mahbpe hoi o kona kua, aia ka make ke waiho mai la, a nana e koho i kekahi o keia mau mea elua. Mai ko Tazana wahi wa liilii mai ahiki wale i keia manawa a ka liona e ku aku nei mahope o kona kua, aole loa o TazaAa i komō iki iloko o ka \vai, he.nui na kumu.o kona hoowahawaha loa ana i ka wai, o ia no hōi ka hu'ihu'i ke pa mai i kona ili, a o kekahi no hoi, ua papa ikaika loa mai kona makuahine mapu iaia, e hookaawale mai kahi mai o ka wai, o piholo auanei a make loa, a ua ike pono oia i ke piholo ana o kekahi mapu keiki iloko o ka wai a make, he mau pule aku i hala mamua. V Oiai nae he make wale rio mahope o kona kua, a pēla n6 hoi inamua mai o kona alo, ke kakali malie la o Tazana o ka lel.e aku o'ka liona, a iloko o ka imo ana a ka maka, mannia hoi o ka haalele ana aku o ka liona i kona wahi i ku ai, ua kulio aku ja ua o Tazana iloko o ka wai. Aole ona ike i ka au, aka nae iaia no a haule ana iloko 0 ka wai, a i wahi e lana ai kona kino iluna, ua lioao wale aku la no oia e kopekope i kona niau iima ame na w-awae, elike me ka au ana a ka ilio, o kana e ike la, aia kona kino ke lana la iluna, nolaila pau loa ae la ko ia nei maka'u, a hoomau aku la no i ka au ana, e hookokoke ana hoi ma kapa o ke kahawai. No kona hoa, ua loaa mai la oia i na maiuu loloa o 'ka liona, a ke, nana mai la hoi ua liona nei, i ko ia nei au, me he inea la, e kakali mai ana a kau hou keia iluna o ka aina maloo, o ka manawa ia e alualu mai ai e pepehi a make. Ua lilo loa keia hiki ana iaia ke au i mea i ko Tazana manao, aole mai la'he paupauaho iloko ona, a hopor hopo paha no ka make, aka me he mea la, he hana ia nana 1 maa, a ke au la oia me ka maalahi m«ioli; a me kela noonoo maikai no iloko ona, hoomaka ae la oia e kahea me ka leo nui, ke ano 110 o ke kahea ana a na mapu iloko- o ko lakou manawa e halawai ai me na poino, a iloko o ka manawa pokole, ua loheia aku la ka leo olowalu o na mapu mai kahi niamao mai, e hoike mai ana 110 ka loheia o kela leo kahea o ke kokua, a iloko o ka manawa pokole, ua oili mai la he kanaha mau mapu nunui maluna o na kumulaau, a iwaena o lakou, o Kala „kekahi, ame ka makuahine nana ka mapu, e waiho make la malalo o ka liōna. Aole no he mau mea eha a keia poe mapu, e ppino aku ai ka lioha, eia nae, i ka wa o ua liona nei i ike aku ai i kela puulu nui, ua hoomaka aku la oia e holo.noloko o ka,,nahelehele a haalele iho la i ka map.u make, a au ae la no 'noi 0 Tazana a pae ma kapa o ke kahawai, ine kona pilikia ole ina kekahi ano, koe wale 110 kona ike ana iho i ka.maikai maoli o kona kino, a mai kela manawa inai, ua lilo ka auau mau ana i mea maikai, i loaa iaia ka makaukau a akamai 1 ka au, a e lilo ai ia i loaa iaia i 'mea kōkuei nui ,mai. iaia, ma keia mua aku o ka nee ana o keia moolelo. , No kekahi mau manawa .lehuleh'u mahope māi, e hele niau ana o e iiana i ka wa a kana keiki e aii ai iloko v, o ka wai, me kona hopohopo mau no nae o piholo iho auanei iloko o ka wai, aka ia Tazana nae, o kekahi ia o kana mau mea makemake loā. Jle hiki no i na mapu ke au iloko o ka wai, eia nae aole me ko lakou manao maoli iho, a makeinake paha, aia wale no a iloko o ka wa o ka pilikia. Ua lilo keia hiki'ana e au iloko o ka wai i inea kokua nui mai ia Tazana mahope mai, oiai i kona wa e molowa ai i ka haha ole, oloko o ke kahawai kona wahi'e hoohala ai 110 kekahi mau hora, alaila hoi mai la iuka o ka aina, a hui pu aku la me ka nui o na mapu, ma ka hele ana.e huli i mau meaai na lakou, a ma ka pinana ana no hoi iluna o na kumulaau, ma ke ano paani. •

0 keia wahi a ka ohana mapu, i kaa aku ai o Tazana malalo o ka lakou malama ana, aia ia ma kahi he iwakaluakumamalima mile ka loa mai kekahi kapakai a i kekahi, a he kanalima mile hoi ka loa iloko o ka ululaau; a he mea maa i keia lahui ke kaahele ana mai kekahi wahi a i kekahi, e hoohala ana he mahina a he mau mahina ma kekahi wahi, alaila haalele iho ana ia wahi, hele aku ana, pela mau iho la lakou e hana ai iloko ona kikina apau o ka makahiki; Iloko o ka loa o ke alahelfc, me ka nui pu no hoi o ka aina, he hana maalahi wale no i keia poe mapu ke kaahele ana maluna o na kumulaau, aka ina no ka hele nei ma na wawae ame na lima, he hana lohi loa ia, e nawe malie ai, me ke ku a maopaopa maoli. Aole no he kumu nui o ka nee mau ana o keia lahui mai kekahi wahi a i kekahi, mamuli 110 ia o ka makemake ponoi 0 ko lakou moi, o ia ka molowa no hoi i ka noho ana ma kekahi wahi, alaila nee aku ana; a no ke kumu no hoi, aia< ma kekahi mau wahi okoa aku, e loaa nui ai na meaai ia lakou. 1 ko lakou kaahele ana ahiki i ka poeleele ana ma kekahi wahi, e hiamoe ana no lakou malaila, me ka uhi ana i ko lakou mau kino.me na lau maloo, a e hiamoe pili ana no 1 hoi lakou, i puinehana ai, a ma keia ano iho la e hiamoe mau ana o Tazana iloko o ka poli o kona makuahine hookama mai kona wahi wa uuku mai ahiki i ke kanaka makua ana. O na meaai a na mapu, o kana mau meaai hoakahi no ia o ke ano o ko lakou hiamoe ana, he hookahi ko lākou komo like ana ma ia ano hookahi, a ma na ano apau, aole he walii lilo o Tazana mai na mapu ae, e kamailio ana oia i ka olelo a na mapu, a e lawelawe ana hoi i na hana a na mapu. 0 ke aloha o Kala no keia keiki keokeo, aole ja he ninau hoopaapaa, ua malamaia ka hoi ma na ano apau, e ai ana 1 koiia waiu kojia.poli, a e hele ana iiia na Wani apau', a o la naawin.a pu no o ke aioha ka i loaa aku ia Tiz'aria, ke alohā hoi e pono ai iaia kc iiaawi aku i kona makualiine ponoi, ina oia i ola mai ahiki i Veia manawa. 1 na manawa apau a Tazana e hoolohe ole ai i na kauoha a kona makuahine mapu e noke ia ana 110 oia i ka huhu, aole nae ma ke ano hana iho mai iaia nei, aka elike 110 me ka huhu a na makua i i<a lakou mau keiki i aloha ai. N6 ke kane nae a Kala, a makuakane hookama hoi o Tazana, ua piha loa oia i ka hoowahawaha iaia nei, a no na niana\\'a lehiilehu e hoao mau ana kela mapu, elioopoino i ke ola 'o ,Tazana, aole nae he lanakila iki o ia mau manao lokoino, 110 kā mea ua oi aku ka maalea ame ke akahiai o Tazana, ma ka imi ana i na wahi e hoohokaia aku ai na hana lokoino a kona makuakane hookāma. Ma na manawa apau a Tazana e kaawale aku ai.mai kona makuahine mai, a ina paha iluna o ke kumulaau. a loaa ka ike i ke kane a Kala, e noke aku ana i ke ke'uke'u iaia, a e haikaika okoa aku ana no i kekahi manawa, a e inKi okda ana no 1 na mea e poino ai kona enemi, iloko nae o ia mau hana apau, e hoohoka mau ia aku ana oia e Tazanā. Mai na la kamalii mai o Tazana i loaa ai ka ike iaia e hana i ke kaula ma ka uhae ana i ka ili o kekahi ano laau, a ihilo i kaula, a pela no hoi ka hilo ana i ke kaula māi na [mauu loloa mai, me kela kaula e hooweliweli mau.aku ai oia i kela mapu, e li iaia iluna o ke, kumulaau, ina e hoopilikia mai i kona ola, ma kela ano iho la, ua hiki ōle i kona

enemi ke hookokoke mai iaia nei, a i ole hoopoino mai paha. Mamuli o kela noke mau i k ahilo ana i ke kaula i hiki ai ia Tazana ke hana i kekahi mau nipuu like ole, me na kipuka, a ua lilo keia i hana paani nana me na keko liilii, eia nae oia nei wale no ka mea hiki ke lawelawe i na ano hana akamai apau, mamuli no o kona noonoo i oi aku imua o ko na mapu. I kekahi la, oiai e paani ana o Tazana me kona mau hoa, ua kiola wale aku la no oia i ke kipuka o kana kaula i kekahi keko o ka holo ana aku, a i konk huki ana mai i ka pi.ko o ke kaula, ua holo aku la ke kipuka a paa ka -i o ke keko, a loaa iho la kela ike ia Tazano, he mea waiwai ka ke kaula ke hanaia me ke kipuka. Ma ia hope mai e noke mau ana ua o Tazana i ka hoomaamaa i ka hoohei ana i kana kaula i na keko, a i na apahu laau hoi, ahiki i kona lilo maoli ana he mea akamai i- ka hoohei. 9 Ua lilo kela akamai hoohei i loaa ia Tazana i kumu e hooiia aku ai ka ka inaina o ke kane iaia nei, 110 kona maka'u, o poholo aku auanei ke. a Tazana ma kona kania-i .o kona make 110 ia. I kona wa e Jriamoe ai, a e hele ai paha, e kau mau an ke kipuka o ke kaula a Tazana i kona noonoo, ahiki i kona hooj)ii okoa ana aku imua o Keka, ka moi, e hoopa'iia kana wahine, 110 ka malama i ke keko keokeo, aole nae he liooloheia aku o kana hoopii. no ka hopohopo no o Keka, o haalele mai auanei o Kala i ka noho pu ana me lakou, a hele oia no kekahi wahi okoa aku me kana keiki. ; I kekahi la nae, mamuli o ka hoike okoa ana mai o ke kahe a Kala i kona huhu ia Kala, ua hiki hou ole iho ia Tazana ke hoomanawanui, nolaila, ua hoohei okoa aku la oia i kana kāula, a paa ma ka a-i o ua,mapu nei, a he' hana lealea loa iho la ia i ka nui o na mapu e ae, no ka niea tia piha no lakou i ka hoowahawaha iaia. Aia iloko o.ka noonoo o Tazana he nui a lehulehu »wale na mea e hana-la, a o ia kana i nalu wale iho ai no iloko ona. ina he hana maalahi nana ka hoohei ana aku i kana kaula a paa kona mau hoa paani, peliea hoi e nele ole ai ka hiki ana iaia ke-hoohei aku i ka liona a paa, a o na ano holoholona e ae no paha apau ? MOKUNA VT. / . Hoea ma ka Ilome o Kona Mau Makua.' O.kela kaahele mau o na mapu ka mea nana i halihali niai ia Tazana no ka hale o kona mau makua, akahi no nae oia a hoomaopopo 110 kela hale i kona manawa i kanaka makua ae a'i.'a e.lilo mau ana no hoi i ninau pohihihi iaia ke kumu o.ka h'oea ana o kekahi hale ma kela wahi. ka.mea i loaa ole ma na wahi e ae he nui a lakou i hele ai.

I ka wa e hoea ai o.na mapu ma kahi kokoke i ka hal?, e pinana okoa ana o Tazana iliina o kaupoku, e kiei ana hoi iloko o ka hale mai.na puka aniani mai. aole nae lie maopopo iki iaia o kahi e hiki ai ke komo aku iloko, i hiki ai iioi ke .ikeia aku na waiwai oloko. * - No na manawa lehulehu ko Tazana hoea ana no keia hale, akahi no oia a hoomaopopo aku i ke pani puka, he kaokpa ae ia wahi o ka hale mai ke kino aku, a ellke 110 me keīa noonoo iloko ona, manao iho la oia, aia ma kela wahi e liiki ai .ke komo al<u iloko, oiai nae aole loa he hookahi niea i komo hou aku iloko, mahope o kela kailiia ana mai ona. e ka hiapu. :Oia hookahi wale no keia e hele nei e nana i keia hale, aole no he hookokoke mai o malaila, oiai ua hele a 'kau. ka W'elf ia lakou i ka pu a ka haole, a o kekahi no-hoi, o tskoit noonoo, no leekahi mau hlea \vaivvai 'maloko 0 kehi hale. 1 Aole loa he manawa i hoikeia aku ai ia Tazana, mailoko mai o. keia hale i kailiia aku ai oia e ka mapu, no ka mea he liilii loa ka mea a na mapu i hoomaopopo, a i hoomanao paha, a elike me ka pii mau ana ae o ko Tazana kino i ka nui, pela ke auhee loa ana aku o na hoomanao ana o na mapu,' 110 kona wahi i loaa mai ai, koe wale no nae, ko Kala hoike ana a"ku iaia, he haole kona makuakane, o ia hoi he mapu keokeo. a koe nae kona ike ana, he makuahine keokeo no kona, o kana mau no e manao ana, o Kala no kona makuahine ponoi. • Ma kpia hele hope ana nae a Tazana no kela hale, ua hoohala oia he mau hora ma ka puka, e hoao ana ma na ano apau i wāhi e henio ai, a he oiaio, iaia e nana ana i ka laka ame ke poheoheo o ka puka, a e wili ana hoi i o a ia nei, ua t)amama l aē la ka puka; oko ia nei komo aku la no ia iloko, aia hoi iwaenakonu o ka rumi, e waiho ana he iwi o kekahi kiho kanaka, i helelei, a maluna aku hoi o kekahi wahi maikai, e waili'o mai ana no he iwi, a pela maluna 4 o kekahi \yahi i kupono 110 ke uuku. . Aole i lilo kela hiona a Tazana e ike la i mea nona e maka'u ai, oiai he mau hiona no kela i halawai mau mai me kona mau maka, iloko o ka noho ana o kela ululaau, a oki loa hoi ka haupu ana.mai iloko ona, he mau iwi ia no kona i mau makua ponoi. He nui na mea e waiho mai ana, e laa na meahana, na huke, ame na lole no hoi i hele a popopo. Kii aku la oia e wehe i na pani o na holopapa ma ka paia, e waiho mai ana no kekahi mau mea he nui, me ka maikai, he o ia mau ko lakou maikai mamua o na mea e waiho wale ana mawaho. O kekahi o*na mea mua loa i loaa aku iaia he palii loihi, e mau apa no ka maikai, a hoao iho la oia e okioki i ka laau i ikeia ana ka waiwai o kela apana hao, a i kona ike ana i ka.moku o ka laau, manao iho la keia i kona poniaikai, me ka hoohala ana i kekahi manawa loihi, ma ka noke wale ana aku la no i ka okioki i kela ame keia laau e loaa ana iaia. l'kona molowa ana me kela mea paani hou i loaa iaia, waiho ae la i kana pahi, alaila wehe aku la i kekahi nahu e ku ana no ma ka paia, aia hoi ua hele oloko o kela pahu a piha i na buke, a wehe mai la oia he hookahi buke a i koha nana ana iho, halawai aku la ka ike a kona mau maka, me ke kii o kekahi keiki, no ka mea he huke kii no keia. He nui na kii keiki ana e ike la, a iaia e nana ana mai kekahi aoao a i kekahi, loaa pu aku la no iaia ke kii o na keko liilii, ua ike lpa no.ma .na ano me ,o ka mea wale no nae nana i hoolhihaha noonoo, aole ona ike iho i ke kii o na mapu, b ia na He 'niau htia nunui no kā i kakauia maialo pono ae'o.na kii, heaha nae ia mau hua iaia, ao'e ona hoomāopopo iho. He'mau kii e ae no kekahi, e laa ke kii o na waapa mokuahi, na mokuahi'no hoi, na kaaahi, na pipi anre na lio, he mau mea ano ole wale no ia i ko ia nei noonoo; a ke ike ptt Ia no hoi oia he mau hua nunui inalalo ā mawaena no hoi 0 na kii, i kona manao nae, me he mau holoholona kolo la lakou, jjie na wawae loloa, o ka'mea apiki nae, aole onā ike iho 'i na maka, ame ka waha, a he ku maoli i ke pohihihi 1 ko ia nei noonoo, keia mau mea apau ana e ike la. ! Ke ikeJa oia i na waapa, na kaaahi, ka pipi 110 hoi ame ka lio, heaha nae ia mau mea iaia, no ka mea o keia iho la ka makamua loa o kona ike ana i kela mau mea maloko o ke kii. O ka mea nae nana i hookahaha loa aku ia Tazana, o ia no na hua palapala malalo pono ae o na kii i pa'iia me na waihooluu like ole, a i ko ia nei manao, he mau holoholona* liilii paha lakou me na wawae loloa, o ka mea oiaio nae, he mau hua palapala ia, owai nae ka mea nana e kuhikuhi *"mai i ke ano o ia mau huapalapala. He mea oiaio, o keia iho la ka manawa mua loa a Tazana i ike ai i na kii ame na huapalapala i pa'iia maloko o ke kahi buke, ā iiole loa oia i halawai iki me kekahi kino kanaka, e maopopo ai iaia Ive nfiau huapalāpalei ka kakauia maloko o kela buke, elike olelo a na kanaka, oiai aole no.oia i lohe iki i kekahi mea e kamailio ana.

Ma keia ano iho la, ua ku a pohihihi maoli keia opio i na mea waiwai maloko o kela buke. laia nae i lolelole hou mai ai ma kekahi mau aoao okoa aku o ka huke, loaa aku la iaia ke kii o ka liona, a pela hoi me ko ka nahesa, he mau mea keia i kamaaina i kona ike mau aku ia laua maloko o ka ululaau. Ua lilo keia mau mea apau a ua o Tazaua e ike la i mau mea hoohialaai nui mai.i kona 11001199, a. «lole anā noonoo ana ae 110 fca manawa, he hookāhi mea. liui, ei lea noke i ka nana me ka lolelole pono āhā i na aōāo o kela buke kii; a no kona nanea loa i ka nana ana, aole ona hoomaopopo ae, eia ka ke iho aku la kā la e napoo, a ke uhi mai la hoi ka malu o ka po. lualuna o ka aiiia. Na kela poeleele i hooki koke mai i kana nana ana i ka bujce, hoihoi hou aku la oia ma kahi i loaa ai iaia, alaila pani mai la i ka puka a paa, 110 kona makemake ole e hoea aku kekahi mea e hokai wale i kana mau waiwai makamae maloko o kela hale, eia nae maniua o kona haalele ana iho i kela wahi, ua paa pu aku la oia i ka pahi ana i loaa ai maioko o.kela hale, no ka hoikeike ana «iku imua o kona mau hoa mapū. Ua poeleele loa iho la i kela manawa, a hoomaka aku la oia e hele noloko o ka ululaau, a he mau kapuai helu wale 110, ia ana o ka hele ana aku, ua ike āku ta oia i ka pouliuli mai o kekahi mea nui mamua pono o kahi ana e hele aku nei. 1 kinohi, ua kuhihewa loa oia, o 'kekalii no la o na mapu, a o kona lahui kanaka hoi, elike me kana i manaoio mau ai, he mapu oia, eia ka auanei he §:orila, he ano mapu nunui no keia, he enemi ino loa nae no ka lahui ana e noho pu ana. Oiai aole he wahi kaawale no ka holo ana aku e pakele mai kela g"orila mai, ua hooholo iho la no o Tazana. he mi aku ka pono nona# e paio aku me kela enemi ahiki i kona lanakila ana. a i ole, make ana mai paha 'i ka pepehiia. lna pa.ha he kino nui maoli ko Tazana, ina no aole oia i hopo iho i ke ku ana aku a hakaka me kela gorila, he wahi o])iopio wale iho 110 oia. nolaila he mea maopopo loa, na ke gorila ka lanakila. oiai he kino nui kona i palua iho, a i pakolu ilio 110 palia ka nui i ko ia nei. Me kela uuku no nae o kona wahi kino, aole no i hopo iho o Tazana, o kekahi kpniu paha, he mamo oia na ka 'onana i maa i ke kaua, a hui pu iho hoi me ka ikaika o kona mau lala, i kau a mea o ka auwana me he holohoiona la, ua nele oia me ka manao maka'u iloko ona, aia no ka aa iloko o kona manao, e paio aku me kela pilikua. Ina paha he wahi alahele iki kekahi nona e holo ai, ina no ua hana oia pela, i ka nana aku 110 hoi, he kino nui maoli ko kela gorila, e hiki ole ai no i na mapu nunui o kona pohai ponoi ke ku aku e hakaka, a oiai nae aohe mea ana e hana ae ai no kona pakele, o ke ku wale aku no a paio 110 kona lanakila, ka mea hookahi iloko o kona noonoo.

Oiai o Tazana e ku pono aku la imua o kela g:orila, ua hoomaka mai la ua liololiolona nui nei e lele mai maluna o ia nei, ia wa i ku'i aku ai o Tpzana me kona puupuu, heaha nae ia imua o kela gorila, ua like pu kana puupuu me ka maneo oka nalo, ke pili aku ika ili. Aia no ka pahi ana o ka lawe ana mai ka hale mai, ke paa la iloko o kona lima, aole nae he maopopo iki iaia o ke ano o ka hoohana ara, a oiai ke noke mai la ke gorila i ka uwalu me ka nanahu okr>a ana mai iaia, ua pono hou wale aku la 110 o Tazana i ka winiwini o kana pahi iloko o ke kino o ke gorila, a oiai ua komo kuhohonu aku lajka pahi iloko o ke kino o koiia enemi . ua nolee okoa ae la ke gorila i ka uwe,.a na in leo uwe i haawi mai i ka ike i ke kanaka opio, he mea waiwai ka kela ana o ka paa pu ana mai me ia, ia manawa i hoomaumau iho ai kana hou ana, ahiki i ka pili ana o kc kumu o ka pahi i ka umauma o kona enemi. līoko nae o ka nui o ka' eha i aku i ke gorila, aole no ia he mea no kela holoholona e hookuu niai ai i kona hoa hakaka. aka ke noke mai la oia i ke pa'i i kona mau lima me ka ikaika. a ke loaa mai i ka ili o Tazana. e uwa'u ia ana kona ili me ka i'o e na maiuu loloa, eia nae aole 110 ia he mea n<> Tazana e hawipio aku ai, aka ke olokaa like la laua maluna a malalo, aia inau 110 hoi ka lima o Tazana ke puliki piia la i kana pahi, me ka hoomau ana no i ka hou iloko 0 ka umauma o ke gorila. No kekahi manawa kela noke.ana o laua i ka hakaka, ua loaa pono mai la ka lima akau o Tazana i na maiuu loloa o kd gorila, a akaa pu ia aku la ka i'o mai kona lima aku, a iloko o kona kulana nawaliwali, ua hookuu aku la oia i ka paa ana i kana pahi, a olokaa wale aku la no kona kino, a haule ana ma kahi o na lau maloo o na laau e ahu mokaki mai ana iluna o ka honua. Ma kahi hoi he hookahi mile mai keia aku a Tazana e hakaka ana me ke gorila, ua loheia mai ka leo o ke gorila e Keka, ka moi o na mapu, a ia manawa i haawi aku ai oia 1 ke kauoha i kona puulu e hoakoakoa mai i kahi hookahi, o ke kumu o kela kauoha ana aku ia lakou pela, no ka hoomakaukau e ana, no ka paio aku me ko lakou enemi, a o "kekahi kunui i maopopo ai owai la o lakou ka i kaawale aku ma kekahi wahi. t Ma ka hoomaopopoia ana o ka mea i nalowale, ua ikeia ih'o la aole o Tazana. a oiai ua piha hoowahawaha loa ke kane a ko ia nei makuahine hanai iaia, ua noke aku la kela i ka hoopihapiha i ko lakou moi, aole e hoouna aku i kekahi mau kokua no ka hoopakele ana mai i kela keiki ili keokeo, a oiai o Keka no kekahi i makemake ole i kela niapu keokeo, ua ae aku la oia i ka mānao o kela kane a Kala, ka makuahine hookama o Tazana, o kona huli hoi aku la no ia no kahi o na lau maloo, a haule aku la hiamoe. Aole nae i like aku ko Kala manao me ko kana kane ame ko ka moi o lakou, ua oi aku ke aloha keiki iaia mamua o na mea e ae, nolaila me kona kakali ole aku a lohe i ka manao o ko lakou moi, ua hoomaka mai la oia e holo me ka puahia nui, no kahi i loheia mai ai ka leo o ke gorila. lie pouliuli pu wale no oloko o ka uluraau iloko o kela manawa, eia nae ma ka mālamalama o ka mahina i hiki «i ia Kala ke ike aku iamua o kona alahele, a aia oia maluna 9 ka lala o na kumulaau e hele la, e ake aku ana o ka hoea no kahi ō kana keiki e penehiia mai la paha e ke goriia, a e haawi aku lioi oia i na hoopakele ana, elike me ka hiki iaia ke paio aku 110 ka pono o kana keiki i aloha ai, Ke.lohe la no o Ka|a i ka leo uwe o ke gorila, a ma ke ano o kela uwe', ua hiki loa iaia ke hooinaopopo iho, he hoa paio ileaika loa ko kela gorila e hakaka ana, a oiai no o Kala e hookokōke inau aku ana no kahi o ka leo uwe o ke gorila, aia hoi ua ])au honua iho la ka uwe ana mai, a he meha pu wale no na wahi apau, e maopopo ole aku ai iaia ke alahele pololei e hoea aku ai no kahi o ke gorila. Ke manao kuhihewa loa la ua o Kala he holoholona ahiu ka hoā haieaka o ke gorila, 110 ka mea ua maopqpo no iaia, aole loa e hiki ia Tazana ke paio aku ine kela holoholona, aka nae hoomau aku la 110 oia i ka hele ana maluna o na lala laau ahiki i kona ike ana iho i ka waiho o ke gorila ua rnake loa, o kona i.l?p marla.no ia ilaip, a. ma kahi he mau kapuai ke kaawale mai ke gorila aku, e waiho mai ana ke kino o kana keiki, ua hele no hoi a weluwelu kona ili, a e kaheawai ana hoi ke koko mai kona kino aku. Me ka manao makee, ame ke aloha no kana keiki, ua lalau aku la o Kala ia Tazana, a liii mai la iloko o kona umauma, a ma ka hoolohe malie ana iho ina paha aia no ke ola iloko ona, ia wa i ike iho ai oia, i ka pana malie o ka umauma o Tazana, he mea e ka piha o kona naau me ka olioli, a hoihoi aku la iaia no kahi a kona puulu e hiamoe mai la. No na pule lehulehu ma ia hope mai, e malama mau ana o Kala ia Tazana, e hele ana e huli i mau meaai nana, a e kiai ana hoi iaia mai ka hoopilikia wale ana mai a kona poe, a oia ponoi no ka mea nana e kahili ana i-na nalo, mai ka pipili ana mai i4cana keiki, ma o na palapu i loaa i kona kino. 1 (Aole i paa.) '