Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 50, 14 Kekemapa 1917 — HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA

"< » keia ka ]>au u ka'u mau mea e kamailio aku ana ia oe. E he'e k«»kc «»e. a e makaala loa oe nou iho mai hehi hou kou inau ka]>uai maluna o ka lepo o keia aupuni mai keia la aku. ir.a « >e e ho .kuli ana aohe mea nana e keakea mai ia'u n<» ke k;«u ana aku i ka hoopa'i e mihi iho ai oe no ia hooj»a na a'ia aku. He r:īakemake ko'u e kamailio aku iaia ia manawa, eia nae. ua keakea koke mai la oia me ka hoopuka ana mai i kekahi mau huaolelo huhu. o ko'u ku koke ae la no h>«i ia a huli mai la hele, me ka haawi ole aku i ke aloha ia;a. L"a pahola k<>ke aku la keia hookukeia aku o'u ma na wahi apau o ke kulanakauhale, a pela ma na wahi apau o ke aii]»uni. Ua kuewa aku la au ma o a maanei o ka aina me ka l«»aa <«le o kekahi hoaloha nana e hookipa aku ia'u :t e )«>aa mai la hoi kekahi kokua. Ua iiio au i mea hookaeia mai la e na kanaka, a ke ike mai na kanaka ia'u hookaawale aku la ia lakou ma kahi e. r«ic ka loaa ole he mea nana e hoonana mai i ko'u kaumaha. Mamiia o ko'u haalele ana iho i. ke kulanakauhale, ua hele mua aJcu la au iloko o kekahi haleauau, malaila au i kalii ai i ko'u lauoho. ka umiunii, ka huluhulu ku'emaka apau, a h.H.hl- - iho la ia'u i kanaka e kanikau mau ana i ka po ame ke ao. Alaila hoomaka mai la ati e auwana hele. Oiai au nla ke ala ua oi aku ko'u kaumaha no ka makee ana o na kaikaniahine alii elua. no ka mea, owau ke kumu o ko laua make ana. ua koikoi ka poino i loaa ia'u, eia nae, aohe iho la o'u kaumaha loa no'u iho. Ua lehulehu na aupuni a'u o ke kaahele ana me ko'u hoike <4e aku ia'u iho imua o na kanaka o ia mau aupuni. he keikīalii au. a pela hoi me ko'u moolelo, ua hunakele loa au ia mea. I ka manawa hope loa, hooholo iho la au e hele mai e ike i ke kulanakauhale o Baged"ade nei me keia manaolana e b«.j|ce aku ia*u iho imua o ka moi o ka Poe Kupaa, a e hooki.mo aku i ke aloha iloko ona me ka'u moolelo kamahao. Ma keia ahiahi iho la no ko'u hoea ana mai la i keia kulanakauhale. <> ke kanaka mua loa a'u i halawai ai oia o i nei e n«»ho nei ma kuu aoao. a o ka mea mua no hoi i hoakaka aku nei i kona moolelo imua ou, e ka madame. Ua maop«tpo aku la ia oe ko'u moolelo mai ka mua a ka h<*pe au m«> e maopopo nei aole no i nele ka hooniia aku <• k«»u uhane a komo iho ke aloha no'u, a pela hoi me ke kumu «> k«Vu hoea ana mai i keia hale. ! ka pau ana o ka moolelo o ka lua o na keikialii. alaila «-•«ek» mai la ka Moiwahine Zobeide. *'Ua lohe aku la au i k.»u nvM»Iel«» me ka hialaai nui, a ke haawi aku nei au i ko'u mahak» ia <»e a ke hookuu pu aku nei au ia oe e hele ina knhi au e makemake ai elike me kou makemake." Ma kahi nae o ko'u hele ua noi ku la au e aeia mai e :»«»Im> aku. elike me ka aeia ana mai o ke keikialii mua. "E ka m« «iwahiue. ua ae mai nei hoi oe iaia nei e noho aku, nolaila. e ae mai no hoi oe ia'u e noho aku, i lohe aku hoi au j k-. ī nei moolelo." 1 k»«u aeīa ana mai me ka maikai, hoi e la au a ma ka aoa«. ke keikialii mua a noho iho la. Alaila, i ka'ike ana • ' ke kolu o na keikialii oia ka mea i koe hoomaka aku la e kamaiiīo i kona moolelo elike nie ia malalo nei: Ka Moolelo o ke Kolu o na KeiMalii *» ka n*x>lclo a'u e hoakaka aku ana imua ou, e ka MaO.ame Zoheide hanohano. he like ole lba ke ano me ko ka laua nei mau moolelo o ka hoakaka ana aku nei imua ou a kakou apau i lohe ae nei. Ua lilo ko laua nei mau maka akau manuili o kekahi mau y«s»īlik ; .a i halawai me laua, aka no ko'u maka ua poino no mamnli o k<»'u hewa ponoi. no ka iini wale ana aku no i ka mea e poino ai. elike me ia au e ike iho ana i ka wa a'u e ht»akaka aku ai. * * A£ība k<» u inoa i«kapaia mai ai e ko'u mau makua, a he m«»i k«.'u makuakane. nona ka inoa o Kasiba. Xfah<»]>e mai o kona make ana ua pii ae la au maluna o ka iH.hoalii a kukulu ae la i ko'u halealii maloko no o ke kulanakauhale kahi ana i hana ai i kona kapitala. Hc kulanakauhale keia i kukuluia ma kapa kahakai, he awakumoku lulu a nani loa. me kekahi halekoa nui ame kekahi halehana lako kaua e hiki ai ke hoolako aku i kanalima mau m<*ku kaua me na pu. a oiai he akea ia awakumoku ua lawa K«a ka nimi no ia mau moku e ku mau mai ai, me ka makaukau mau no ke kaua aku i na manawa apau. Mawaho ae o na mokukaua he lehulehu wale na moku kalepa me na moku kiakahi, kialua, na moku lawai'a ame ua m«»ku holo lealea maluna o ke kai malino e ku pu ana jnal«tk" īho ke awa. Hc lehulehu na okana iloko o ko'u aupuni, he aīna nahi a i piha me na- kulanakauhale nani, na aina mahiai akea. na halehana. a ma kahi mamao iki mawaho aku o ke awa he lehulehu na mokupuni ame na kulanakauhale nani e ku ana maluna ilio o lakou e hiki ai no ke ikeia aku mai ke kapilala aku. <) ka'u hana mua loa oia no ka hele ana aku e makaikai malok.» «• na okana aina lehulehu like ole; mahope iho ua h.>olak«> aku la au i ko'u mau aumokukaua me na lako kaua a i ka makaukau āna holo kaapuni aku la e makaikai i kela ame keīa o na mokupuni. i mea e hookamaaina aku ai ia'u īho imua o na makaainana. a i nana aku no hoi i ke ano o ko lakou noho ana. me ka hoolako pu i ko lakou mau makemake ke noi mai lakou. Mahope o ko'u noho ana maloko o ko'u kapitala iho no kekahi manawa ua hoomaka hou aku la e hele: ma keia hele ana a'u no ko'u makemake loa e ike aku i kekahi mau wahi mamao loa. hooholo iho Ia au e holo no kekahi wahi mamao loa mai na mokupuni aku e ku kokoke mai ana. Ua hoolako iho la au he umi mau moku me na lako kaua 0 na ano apau. na lako ai. na lako aahu me na lako no apau 1 kupono no kekahi huaka'i loihi, ua lawe pu a nui na kanaka. oiai o ko'u poe koa iho 1 a no ia ina no ka manao e kaua aku. Iloko o na la he kanaha o ko makou holo arta ma keia huakai aohe mau poino i ikeia, aka nae ma ka po iho o ke kanaha-kumamakahi o ua la. ua loli niai Ia ka pa ana a ka makani hjc ka hoomaikaika loa mau mai ahiki i ka lilo ana he makani ino ikaika maoli. ua paialewa ia ae la na moku apau a makou me he mau wahi apana papa la e lana hele ana i ka moana. Ua pii mai la na ale a halehale me he kuahiwi la ke kiekie, pau na pea i ka naha.ehae, lilo olu.na o na wahi apau o ka moku i kahua paani na na, ale o ka moanā, alaila, ia manawa aohe a makou mea noonoo e ae o ka pilikia wale n<». Eia nae, i ka oili aua mai a ka la ma kekahi Ia ae, o ke

kolu ia o na la, ua kua lilii loa mai la ka pa ana a ka makani. ua auhee aku na ao hakumakuma, a poha niai la na kukuna malamalama o ka la, alaila, manao ae la ko makou patekana. He wahi mokupuni uuku ke ku mai ana ma kahi mamao iki aku ia manawa, o ko makou holo aku la no ia a pa« ilaila, a no elua la ko makou ku ana malaila no ka hoolako ana mai i ko makou mau moku me ka ai hou ame ka wai. Mahope o ko makou holo ana mailailā aku a.hala na la he umi ua hoomaka ae la e loaa ia makou ka manaolana e ike aku ana i ka aina, no ka mea, mamuli o ko makou halawai ana me ka ino ua hooholo iho la makou e huli hoi hou no ko'u aupuni, eia nae ka mea hilu, ia manawa ua hiki ole i kuu pailaka ke ike i ka makou wahi e holo ana ia manawa. i He mea oiaio keia. no ka mea, ma ka umi o na la ua kauohaia aku la kekahi o na luina e pii iluna o ke kia no ka nana aku ma o a maanei ina he ike aina ia aku kekahi, a ma kana mea nae o ka hoike ana mai, aohe ike aina ia aku ma ka akau # a ma ka hema, o ke aouli wale no ame ka | moanā akea na mea ikeia aku. eia nae. mamua pono aku o kahi a makou e holo aku ana he ao eleele kana o ka ike ana aku a ma kona manao he ao aina paha aia ma ia wahi. i No keia hoike a kahi luina ua pii ae la ka ula ma na papaI lina o ke pailaka. a mahope o kona kiola ana iho i kona kaiei poo iluna o ka oneki ame ke pa'i ana mai i na maka o, | kahi luina i kenaia ai e pii iluna o ka oneki, hooho ae la oia me ka leo nui, "E ka moi, ua nalowale kakou! Aole hookahi o kakou e pakele ana i ka make; me ka ike apau i loaa ia'u, ke hōike aku nei au, aole i loaa ia'u ka ike e hooiaio aku ai ia oukou no ka palekana o kekahi uhane hookahi o kakou, e pau loa ana kakou i ka make." He mau olelo hooweliweli loa keia ana, a ua laha ae la ia mau olelo ana mawaena iho o na kanaka apau olunā o ko makou moku, a>ua piha loa na mea apau i ka maka'u. Ua ninau koke aku la au iaia i ke kumu o kona hoopau ana i kona manaolana no ko makou palekana, a oia kona wa i pane mai ai: "E ka moi. mamuli o ka ikaika !<>a o ka pa ana o ka makani me ka ikaika pu o ke kai, ua kaawale loa kakou mai ke alanui pololei mai e hiki ai e loaa ia kakou ka aina. kela aoao eleele la a ia nei, kahi luina i olelo mai nei, aole ia he aina e manaolana aku ai no ko kakou palekana, aka, no ko kakou poino. Ma ke awakea o ka la apopo e ike iho ana kakou i ko kakou kokoke loa aku i kahi o kela aoao eleele, o ia ao eleele aohe ia he mea e ae, aka he kuahiwi eleele, he pohaku wale no i piha i na hao makeneki, a mamuli o na kui ame na mea hao i hanaia ai o ko kakou mau moku, e liuki kokeia aku ana na kui ame na mea hao o ko kakou mau moku. [ "Ma ka la apopo i ko kakou moku e hookokoke aku ai a ma kalii e liiki ai i ka ikaika o ka makeneki ke huki aku i na I kui ame na hao o ka-moku, e pau loa ana keia moku i ka nahaha, a o ko kakou pau no ia i ka make, a o na kiii ame I na hao apau e lele aku ana a paa' loa me kela mauna. "O kela mauna e ku mai la i keia manawa, ua piha na kapakai i na kui ame na mea hao o na moku i ,pau mua i ka nahaha a piholo i ka hohonu, o ko kakou nei moku aku ana kekahi," alaila hoomaka ae la oia e kuwo, no ka mea, ua maopopo loa ko lakou poino. "O keia mauna," wahi ana, "he mau pali kuhoho a laumania ma kela a ma kēia aoao, a maluna pono o kona piko he hale kiekie me ka puoa poepoe i hanaia me ke keleawe maikai loa. a he mau kia keleawe ma na aoao apau. "Aia maluna loa iho o ka puoa poepoe kekahi kii lio keleawe me ke kii kanaka e noho ana maluna iho ona. He papa kepau ke paa ana ma kona umauma me kekahi mau huapalapala e kau ana maluna olaila, a ma ka moolelo kahiko a'u i lohe ai, o kela kii ke kumu o na moku i poino ai, a ina no ka hoohioloia o kela kii ame na mea apau alaila palekana na moku apau e holo mau ana ma keia moana ma' nei mua aku." Hakalia no a pau na olelo a kahi pailaka, o ka hoomaka hou ae la no ia ona e uwe no ka maopopo lor o ka poino e kau mai ana maluna o lakou apau, a ua lilo .vona mau waimaka i mea hoopihoihoi nui aku i na kanaka apau maluna 0 ka moku. j 1 No'u iho, aohe kanalua iloko o'u 110 ka oiaio o na olelo a pau a ke pailaka. Ia manawa aole mea hookahi o m^kou 1 nele ka noonoo i na alahele like ole e hoopakeleia ai kona ola, a hoomaka koke- ka hoolala ana i ka hana e pakele ai ina no ka hiki mai o ia hopena. Iloko o keia wa maopopo ole o ka hopena ua hooholo makou me ka lokahi o ka mea hookahi o makou e pakele ana i ka make oia ko makou ahailono, a oia no hoi ka hooilina o ko makou mau waiwai apau. Ma kekahi kakahiaka ae ua ike aku la makou i ke ku mai 0 ka Mauna Eleele, he mokupuni pohaku nui iwaena moana; ia ike ana aku a makou, a oiai hoi ua hoakaka mua mai ko makou pailaka i ka poino a ia Mauna Eleele e liana mai ana no makou, ua hoomaka mua ae la ka weliweli ame ka maka'u iloko o makou apau. Ma ke awakea ana ae ua aneane loa aku la makou e kokoke i ua moku pohaku la a he mau minuke pokole loā ma ia liope iho hoomaopopo ilio la makou i ka oiaio o na olelo a ke pailaka. f O na kui keia ame na hao o ka moku ua like me ka huuakai ka lele mai ka nioku aku a i ka Mauna Eleele, a 110 ka ikaika loa o ka ume ana aku a ka makeneki ua hiki ia makou ke lohe aku i ke kani o ka lele ana aku a ka hao a hooku'i me na paia pohaku o ua Mauna Eleele la. Ia manawa ua nahaha a helelei iho la na wahi. apau o ka moku me ka emoole loa, a lana hele aku la na apanapana papa mama iluna o ka ilikai, a o na mea kaumaha apau ua piholo aku la i ka hohonu/ Ua make ko'u poe kanaka aka no'u iho, ua aloha mai ke Akua ia'u; ua ae mai Oia e hoopakele ia'u, o keia ko'u haawina pomaikai kiekie loa mai laia mai. He wahi apana papa ko'u wahi mea nana i hoopakele, iluna au o ia wahi apana papa i lana hele ai a na ke au ame ka makani i lawe aku ia'u a pae ana iluna o ua mokupuni pohaku kupaianāha la. Aole o'u whi i poino ia pae ana aku i ka aina maloo, a ua laki no hoi au i ko'u pae ana aku ma kahi he mau anuunuu kekahi me he alapii la a e moe pololei ana ia alapii ahiki i ka piko o ke kuahiwi. Ua nui ko'u hauoli i ko'u ike ana aku i kela alanuipii, no ka niea, aole wahi apana aina iki a'u e ike aku ana, he pali wale no ma ka aoao akau a ma ka aoao hema e hiki ai la hoi ia'u ke hele aku a ku na wawae e h.oopakele ai ia'u iho. Ia manawa, o ka'u hana mua loa kukuli iho la au a hoomaikai aku la i ke Akua Mana Loa no Kona hoopakele ana 1 kuu ola mai ke ale ia ana aku e ka moana, a ia pau ana, o ko'u hoomaka aku la no ia i ka pii ana noluna o ka piko o ua mokupuni pohaku eleele la. He ololi loa ke alanui e pii ai, he piiku no hoi me ka nihinihi loa. a manao au ina he makani ikaika ke pa mai ana ia mauawa, elike me ka mak.ani i halawai mai ai me makou ma ka moana, ina la paha ua puhia ia au ilalo a o ko'u hana ana la paha ia e make ai. ! Me ka haalulu ame ka hoomanawantfi ia pii ana o'u ahiki no hoi i ke kau ana iluna, ua hele nae a pau ke aho, aohe! nae he ulia poino i halawai mai me a'u nia ia pii ana. a ia'u i kau ai iluna, o ko'u komo aku la no ia iloko o kekahi hale poepoe o kaupaku, a ia wa haule iho la au a kukuli i ka honua a hoomaikai hou aku la i ke kokua a i ka Mea hoi Nana au i hoopakele mai ka make mai i maopopo loa ka lua kupapa'u no'u, no Kona hoike ana mai i Kona aloha ia'u. Maloko o ia hale i hoau.moe ai au ia po, a oiai au e kaia loaia ana e,ka hiamoe kulipolipo, me ka ike ole ae i kekahi mea e liauaia mai ana uo'u, hoea mai la imua o'u ma ka moeuhane kekahi kanaka elemakule i like loa kona mau

lauoho ame na. umiumi me ka hau ke a'ia'i a i mai la ia'u: "E Agiba, e hoolohe mai; ina oe e ala ae ea, eli iho oe i ka lepo malalo iho ou mau wawae, e loaa iho atia ia oe malaila kekahi kakaka keleawe me ekolu mau pua keleawe i hanaia malalo o kekahi hana mana, i mau mea na lakou e hoopakele i kekahi ano kanaka mai na popilikia lehulehu mai e hooweliweli mai ana ia lakou. i "Ki aku oe i kela mau pua a ekolu i ke kii kanaka e kau aha īloko o.ka lio a e haule aku ana iailako o.ke kai, a o ke kn lio e haule mai ana ia a w r aiho malalo iho o kou mau wawae, alaila kanu iho oe ia kii lio iloko o ka lua kahi au i eli iho ai a lawe ae ai i ke kakaka aine na pua. t "I ka wa e pau ai ia mea i ka hanaia e oe e ike aku ana oe i i ke kai e hoomaka ae ana ekupikipiki-o, a e pii mai ana ia a kiekie ahiki i ka piko o keia mauna. "I kona wa e pii mai ai a loaa keia kiekie e ike aku ana oe ia manawa i kekahi wahi moku uuku e holo pololei mai ana ia nei, me hookahi kanaka wale no iluna ona. a e paa ana i kekahi hoe ma kela ame keia lima pakahi ona. " Okela kanaka he kino keleawe kona, he like ole nae ,mai,ke kanaka kii keleawe ae an i ki aku ai a haule iloko o kai. Kau pu aku oe me ia me kou hoopuka ole ae i ka inoa o ke Akua, a nana ka hoi auanei e lawe aku ia oe i kana wahi e makemake i. Mai maka'u iki oe. ''l'loko o na la he umi e laweia aku ana oe eia a i kekahi kai hou aku, a ilaila e loaa ai ia oe kekahi mea nana e hoihoi aku ia oe i kou aupuni me ka palekana, me keia a'o aku nae a'u ia oe, elike me ia a'u i olelo mua aku nei. mai noho oe a hoopuka iki i ka inoa o ke.Akua iloko o na la apau oiai oe e laweia ana maluna o ka moana iloko o na la he umi." O keia ae la na olelo a ke kanaka kino uhane o ka olelo ana mai ia'u. I hakalia wale no ia'u i ke ala ae, o ko'u ku koke ae la no ia iluna me ko'u piha hauoli loa iho la no keia mau mea apau i hoikeia mai ai ia'u, aole no hoi au i hoohala i ka hooko ana i na mea apau elike me ka ke kanaka elemakule oke kauoha ana mai ma ka moeuhane. O ko'u wehe koke ae la no ia i na pua ame ke kakaka a ki aku la i na pua i ke kii kanaka keleawe. Aole i haule aku i na pua mua elua. i ke kolu o na pua ua wala aku la ke kii a haule aku 1a iloko o ke kai, o ke ku pololei iho no hoi o ka pali aole ona wahi e ili iho ai, a i ka lio keleawe lioi i haule iho ai malalo o ko'u mau wawae. Ua kanu iho la au i ua lio keleawe la ma kahi i loaa ai ia'u o ke kakaka ame na pua, a oiai au e hana ana i keia, ua hoomaka mai la ke kai e kupikipiki-o a pii ae la ia manawa hookahi ahiki i ka hoale ana maluna o ka piko o ka mauna, alaila hooiaio iho la au i ka pololei o na olelo apau a ka uhane o ke kanaka elemakule i kamailio mai ai iaUi. la'u i ku ae ai iluna o ko'u ike koke aku la no ia i kekahi moku e holo mai ana no kahi a'u eku ana. Ua haawi koke ae la au i kekahi pule e hpomaikai aku ana i ke Akua no ko'u ike ana.iho i ka hookoia o na mea apa'u ma ka moeuhane he oiaio. Aole i liuliu loa ma ia hope iho ua pili mai la ka moku i ka mauna a ia nana pono ana aku a'u o ko'u ike aku la no ia hookahi wale no kanaka ua hana i'o ia no me ke keleawe, elike m'e ka hoakaka a ka elemakule ia'u ma ka moeuhane. Aohe a'u kali hou ana iho, no ka mea, ua hoea mai la ka hoopakele, o ko'u ee aku la no ia iluna o ua moku la; o ka i.uea kupanaha, a'u i ike, o ka noho mai no ka kela kanaka aohe i kamailio mai no paha i,ke kanaka elike nei me a'u, noho mai no ia i noho a noho aku 110 hoi au i ka'u noho, me he mau kii leo ole la maua a elua ia manawa. Oiai au maluna o ka moku ua makaala loa au no'u iho, aole i hoopuka iki ae i ka inoa o ke Akua, aole no i pule iki maloko o ka naau, aole no hoi i hoopuka iki a'e hookahi huaolelo. la'u no a noho pono iho iluna o ka nQhoana ma ka aoao 0 ka mokvi, o ka hoomaka akuMa no ia o ke kanaka keleawe e hoe no ka hookaawale loa ana aku i ka moku mai ka mauna aku. Ua hoomau oia i ka hoe ana aole i hoomaha iki ahiki i ka iwa o na la, a ia manawa o ko'u ike aku la 110 ia 1 kekahi niau mokupuni, a no ia ike ana aku a'ii ua loaa iho la ia'u ka manaolana e hookaawale kokeia aku ana au mai kahi aku o kela ame keia mea hoopoino a'u i weliweli nui ai. Mainuli o ko'u piha loa i ka hauoli ua poina iho la au i ke 1 kauoha i haawiia mai ai ia'u oia ko'u mea wale no e pale- [ kna ai. o ko'u hoomaka ae la no paha ia e uvva. "O, e hooi naniia ke Akua kiekie loa! E hoomaikaiia ke.Akua!" I Aohe i paU pono aku ka'u mau huaōlelo hope loa ika hoopiikaia o ka hoomaka iho la no ia o ka nioku ame ke kanaka keleawe e piholo i ka liohonu, a hoolana ana ka auwae, kahi haiki. Hoko mau au o ka wai ma ke koena aku o ia la ahiki i ka po ana me ka hoomau i ka au ana no ka mokupuni kokoke loa mai. Ma ia po iho ua oi aku ka kaki o ka pouli mamua o na manawa e ae a'u i ike 'ai, a oiai aohe maopopo ia'u ia manawa aia la ihea au e a'u ana, ua hoomau aku la no nae au i ka au ana ina ke ano hookuanui wale aku no, 110 ka mea» ua hele mai la ke kino a maeele i kau a mea o ke anu, a hui pu iho no hoi me ka pololi, Ua aneane loa e haalele mai ka ikaika i ko'u kino. - Aneane loa e pau ka manaolana no ka loaa oka palekana ia'u ia manawa. a eia nae, o kahi no paha o ko'u palekana mai ke Akua mai, ua kokoke loa au i kuaau a ia manawa, ua loli ae la ka pa ana a ka makani ma ke kukulu hema mai, a i ka hala ana o kekahi manawa ua ala mai la na nalu ahiu o ka moana. a na kekahi o i mau nalu i kupapa aku ia'u a kau ana i kahi papa'u, a ia emi ana aku a ke kai ua ku ko'u mau wawae, o ko'u hoawiwi aku la no ia ikahele ana, o kela 0 keia a kau ana iluna o.kahi maloo a manao ae la ke ola ua pae i ka aina. 0 ka'u hana mua lōa ia manawa oia ka wehewehe ana ae 1 ko'u mau lole i pulu, u-i ae la i ke kai a pau a kaula'i iho la iluna o ke one e, mau ana nō ka pumehana ia manawa mai ka wela iho o ka la o ka la mamua iho. Māluna oia kahaone i hoaumoe ai ia po a ao; aohe kapa, o ke one maloo oia ko'u kapa o ka moe ana, ua elieli au i ke one maloo a moe iho la a uhi mai la ia'u a paa me ke one, he mehana maoli me ka nanea o ka hiamoe aua ia po; a ao, hookahi o'u pilikia nui ia manawa o ka pololi. 1 puoho au ma kekahi kakahiaka ae i ka wela o ka la, o ko'u ala ae la no ia a komo i ko'u mau wahi aahu a hoomaka aku la e auwana hele no ka huli ana e loaa kekahi meaai e paa aku ai ka houpo lewalfewa. Ua inamao loa ia wahi a'u o ka hele ana ku mamua o ko'u ike ana iho he mokupuni noho ole ia ia e ke kanaka, a i ka'u ike ana iho owau wale no ka ke kanaka e noho ana maluna o ia mokupuni ulu mai ko'u maka'u. He nani ka aina i ka'u nana aku, he ikaika na.e ka wela o ka la, ma kahi kiekie aku o ka aina he ululaau ke ulu mai ana; a no ko'u manao he mau kumulaau huaai paha kekahi malaila, hoomau aku la au i ka hele ana ahiki i kuu kokoke loa ana aku, a ia manawa o ko'u ike aku la no ia i na huaai e kau mai ana iluna o ka laau a manao ae la ka pau o ka pilikia pololi ua loaa ka ai. la'u i hoea aku ai i kahi kiek-ie loa o ka aina huH aku la) e nana ma o a maanei, ia wa ua ike aku la au i ka waiho j mai a kekahi aina nui ma kahi mamao a o ka mokupuni i a'u e noho āna ia manawa oia ke kokoke loa aku i ua aina nui la. alaila hauoli wale ae la no au, no ka mea, ina 110 ka loaa nei o kekahi moku e holo pololei ana no laila, o ko'u hoea no ia ilaila ke aeia mai e na kanaka oluna o ia moku. Ua ma-u no ia hele holoholo ana aku a'u, a i kuu kaa ana ma kekahi aoao a heaha la ia huli ana aku a'u e nana i ka moana o ko'u ike aku la no ia i leekahi wahi moku kialua uūku e holo; pololei mai ana no kahi mokupuni a'u ;e noho ana, a me he mea la mai ka ainā nui mai a'u i ai> ka holo ana mai. ..

A oiai aohe o'u kanalua iki ia manawa c holo mai ana ki wahi moku a ku ma kekahi wahi o kahi mokupuni. a heah.i la ke ano lahui o na kanaka o ia wahi moku, he mau hoa loha paha lakou a he niau enemi paha, hooholo ilu> la ati ia manawa aole e hoike aku ia'u imua o lakou. aka, e pee au ma kekāhi wahi a nana mai ia lakou, me ka hoolohe pu Imai i ka lākou oielo. t ....... Me ia manao o ko'u hele aku la no īa a nia kahi pih lna o | na laau a pii ae la iluna ma kahi hiki ia'u ke ike inai i 1«. lakou mau helehelena me ko lakou ike ole inai ia u e poino ai au. Ua hookomo mai la ua wahi moku la noloko o kekalii kaikuono halai a malino o ke kai a hookuu iho la i ka heleuma, a ike mai'la au i ka hookuuia ana iho o ka waapa. a he umi mau kauwa o ka hoolele ia ana iho me na kapala wale 110 lakou apau me kekahi mau mea hana e ae nia ku lakou niau lima me lie inea la he mau inea eli i ka honua. Ia lakou i 'kau mai ai i ka aina ua hele pololei loa uiai la lakou nolokō o ka ululaau kahi a'u e pee ana, a ma kahi mamao iki.mai a'u aku ike aku la au i ko lakou ku nui ana iho a eli iho la i ka lepo me na mea hana a lakou o ka lawe pu ana mai, no kekahi manawa, a mamuli o ke ano o ka lakou mea e hana mai ana i maopopo aku ai ia 11 he lua {īuna ka ka lakou o ka eli ana iho ma kahi o ka puka a hapai nui ae la i ke pani o ua luahuna la. I ka hemo ana ae 110 o ke pani ua hoi nui hou aku la 11*1 poe kauwa la no kahi o ka moku e ku mai ana. a ua liuliu wale ia nalo ana aku a lakou pii nui hou mai ana me ka aūamo o kēla āme keia me leekahi mau ukana a u i hooniaopo'po ole aku ai i ka manawa mua, aia no a i ke kokoke ana mai akahi no au a i'ke pono ak'u, eia ka he mau lako liale ame na lako meaai ka lakou e lawe nui mai aua. 1 ka hoea nui ana ae a ua poe kauwa'la ma kahi a lakou o ka eli ana, ua iho pakahi aku la kela ame keia mea o lnkou nolalo o ka lua, alaila, koho iho la au he luahuna ka aia ma ia wahi a e hoolakoia ana ia lualiuna me ia mau laku a lakou o ka lawe nui ana mai. Aole i liuliu loa ua oili hou ae la ua poe la a hoi nui hoii aku la no kahi o ka moku. pii nui hou ana mai, ike aku la au he elemakule poohina ke hele pu mai ana me kekahi keikikane opio e hele pu ana me ia, he keikikane opio u'i i ka'u nāna aku, a nona paha na makahiki he umi-ku-mamalima a umi-kumamaono ma ka'u koho aku. I ko lakou hoea nui ana ae ma kahi a na kauwa o ka eli ana, a'u e koho aku ana o ka puka ia e iho aku ai no kekahi hale malalo o ka hōnua, ua iho aku la lākou ilalo, apau aku la kā'u ike ana ia lakou. Mahope iho o ko lakou puka hou ana mai iwaho, ua paniia iho la ka waha o ka lua a uhi hou ia iho la ka lepo maluna elike me mamua, a huli nui aku la hoi 110 kahi o ka moku. Hookahi a'u mea pahaohao loa ia manawa oia ke keikikane opio i pii pu mai ai me lakou, aole au i ike aku i kona hoi pu ana me ka nui o lakou, a no ia ike ole o'u i loaa iho ai ia'u ka manao i laweia mai ka paha ia keiki e huna iluna o ia mokupuni i ole e ikeia, a mamuli paha o kekahi kumu kupono ole kona īaweia ana mai. I ke'kau ana aku o ka poe apau iluna o ka moku ua hukiia ae la na pe'a a hoomaka aku la ke kia pololeiia ana o ka moku no ka aina nui. . 1, ka wa a'u i ike ai ua mamao loa ka moku mai kahi mokupuni aku, o ko'u iho iho la 110 ia ilalo mai ke kunuilaau iho, a hele pololei aku la no kahi a'u i ike aku ai i na kanāka i ka eli i ka lua, a ia'u no ahiki malaila o ko'u hoomaka koke iho la no ia e eli, a oiai ua palupalu ka lep(» ia manawa, l\e manawa ole ua pau ae la ka lepo i ke ka-ia a kaawale mai ke pani ae o ka lua, he pohaku nui palahalaha o elua paha kapuai kuea, oia ke pani o ka lua, a nie kahi ikaika uuku i loaa ia'u o ko'u hooikaika iho la 110 ia ahiki i ka hemo ana ae a hamama ae la ka waha o ka lua, a ia kiei ana iho a'u, ua ike koke iho la au i kekahi mau anuunuu alapii pohaku malalo iho. O ko'u iho aku la no ia a ia'u i haule loa aku ai ilalo ua ike iho la au ia'u iho aia iloko o kekahi mmi nui akea. ua uhiia ka papaliele ine ka moena weleweka, a ma kek;| aoao mai e ku. ana he punee me na uluna i hanaia me na lole kilika nani loa, a o ke keiki opio 110 a'u i ike aku ai e i pii pu mai ana me ke kanaka elemakule, oia ka'u e ike aku | ana i ka noho mai iīuna o ua punee la, me ka peahi e paa ana i kona lima. I -Ua liiki ia'u ke ike maopopo aku i keia mau mea ae la a pau ia manawa mamuli o kekahi mau ihoiho kukui elua e a I mai a.na ma kekaiii āoao, a pela hoi me na huaai ame na pua iloko o kekahi mau ipu gula e ku kokoke mai ana ma kalii ana e noho mai ana. Hc mea hoohikilele ia no hoi ia la o ua keiki la ia ike aua mai ana ia'u ; ua ike aku au ia ano ona ia manawa, a i mea e hoopau.ia aku-ai o koiia maka'u 110'u, i aku la au me ka oluolu loa e lioopau ia ae ai o kona maka'u: "Owai la oe a'u i maopopo ole ai ke olelo aku nei au mai maka'u mai oe ia'u, 110 ka mea, o kaua kino kanaka like 110 keia; he moi au, a he keiki hoi na ka moi, oia au au e ike īiiai la, aote au i hoea mai la maanei a imua hoi oti nie ka manao e hoopoiho aku ia oe, aka, mamuli o kekahi kumu pahaohao a ua iwmaka iho Ia nae hoi au. "Eia hou, e hauoli loa iho ana oe ke Iphe aku o ka hana a'u i lioea mai la imua 011 aole ia no*ka hoopilikia aku ia oe. aka no ka hoopakele ana, ae ia oe mai keia lua kupapa'll aku, kahi au e ike nei ua kanu ola ia oe. 110 ke kumu hea la aohe maopopo ia'u, aka, malia paha o oe 110 ka i ike 2 ke kumu. "Ua piha loa au i IvC kahaha 1 kuu wa i ilee mai nei i kou laweia ana mai nei a hoop.aa ia maanei ; ua ikemaka au i na.mea āpaU i hanaia nou mai kou wa i laweia mai nei niai ka moku o ka poe o oukou apau i hele pu mai nei ka 0111 ana ae-nei mailoko ae nei o keia lua, aole o oe kekahi, pela au i manao iho ai he hana hewa kekahi i hanaia nou, no na kumu oia ka'u e maopopo ole nei. "He kupanaha loa i ko'u noonoo ana kou laweia ana mai a hoopaaia maloko o keia lua kupapa'u me kou ola 110, a me ka loaa ole hoi he kokua ia oe ma kou aoao." Ua pau loa ae la ka maka'u o ua keiki la ia manawa mamuli o keia mau olelo aku la a'u iaia, alaila noi mai la ia'll e hoi aku a noho pu me ia maluna o ka punee ana e noho ana. Ia haule pono ana iho a'u, alaila, huli pono mai la oia e nana ia'u. a i mai la: "E hoakaka aku ana au iniua ou 1 ko'u-moolelo, a ia manawa e ike iho ai oe i ke kumu o ko'u hoihoi ia ana mai la i keia walii e hoopaa ai. He kanaka hana i na mea gula a dala ko'u makuakane, a mamuli o ia hana i lilō ai oia he kanaka waiwai loa iloko o ko makou aupuni. He nui kana mau kauwa ame kana mau agena ma na wahi like ole, a e holo pu mau ana*no hoi lakou me ia maluna o kona maii moku ponoi no na wahi like ole. "He nui a īēhulehu ka poe kuai aku nona, a ia pōe oia e hoouna aku ai i kana mal3 : mea makamae ame na pohaku niomi no ke kuai aina aku, ke 'loaa mai-na kaiioha ia lakou itō ia mau. mea. Ua loihi na la o' kona noho mare ana me kana wahine aohe nae he loaa keiki na laua, a ua lilo ia i mea liookaumaha loa 1 kona noohōō, no ka mea, ua nui kona waiwai a ke hele aku Ia no hoi kona mau la i ka hapauea, a e hiki mai ana ka la e hik.i olfe ai iaia ke hana aku, a owai ana la kana ē hilinai aku ai i hooilina itiau waiwai' apau. /'Me keia noonoō iiio mau iloko ona i hoonaluea nui ia ai oia i ke ao ame ka po, a ma kekahi po loaa iho la iaia kekahi e-toaa an« i keiki nana, eia nae, he mau la pok« >le wMē no kona- e ola ai a make aku. - - - ( A °J e » PW) : ,_ A «U