Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 50, 14 Kekemapa 1917 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Ua liiki īa laua nei ke ike pono mai i ua tiga nei i ka lianuhanu ae inalalo, me ka leha ana ae o na maka iluna ia laua nei, alaila hele aku la no kahakai, a ma ka malamalama o ka mahina, ua ike maopopo loa aku la o Kelekona, o kela ka mua loa o na ti§a nui hookahi ana i ike ai, eia nae, aole no lie makau iloko ona, oiai ua .makaukau me na meakaua e hoopakele ia ae ai ko laua mku ola. Ma kela po holookoa, ahiki i ke ao aua, he uuku loa ko laua nei wahi manawa i hiamoe ai, no ka mea i ka wa e nakeke mai ai kekahi mea, e puoho ae ana o Kelekona, prla no hoi īne Alika, a i kekahi manawa no hoi, e lohe maoli aku ana no laua i ka holoholo ae o na hoioholona ahiu malalo o kahi a iaua e hiamoe ana, a ma ke ano nui, ke olelo ae, a> le i !oaa lie hianioe oluolu ana ia laua, o ka oi loa aku nae o Alika, i kau a mea o ka maka'u, ka haawina hoi ana i ike mua ole ai iioko o kona mau la o ke ola ana. - MOKUNA 111. Mawaena o ke Ola ame ka Make. I ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, puoho ae la laua neī, nie ka loaa ole no o ka oluolu maikai ia laua, aka nae ua hoohauoliia aku no ko laua noonoo, i ka ike hou ana i ka malamalama o ka la. No ka hoomakaukau ana i mau meaai ua laua, hoi aku la laua nolalo o ka honua paa, a hoomo'a i puaa paakai, a paila no lioi i kope, a u noho iho la ai i ko laua aina kakahiaka, a mahope aku o kela manawa, aole he mea nui e ae iloko o ka noonoo o Kelekona. o ke kukulu wale aku no i liale no laua e palekana ai. nolaila liele aku la oia e okioki i na laau kupono, a hooniaka aku la e kukulu, aole nae ia he hana maalahi, aKa nāe mamuli o ka hoomanawanui ana. ua loaa i'o he honie no laua e malu ai, mai na holoholona ahiu mai. Uoko o ka mahina hookahi o kela noke ana o Kelekona, e kukulu i ko laua hale. ua paa iho la he hookahi wale no wahi nimi ua lawa no nae ia no laua e noho ai no ka manawa. j Mc na laau o eōno iniha ke anawaena, oia i kukulu ai, a hookomokomo mai la i ka lepo palolo ma na hakahaka, a ioe nana aku i kela wahi rumi hookahi, ua paa maoli, a laua. e hopohopo ole ai i na holoholona ahiu. i Ma ka elua o ka mahina, ua hoomahuahua #aku' la o Kelekona i ko laua hale. ma ka paku'i hou ana mai he mau rumi, i e hana ana hoi i mau puka aniani. ma ka oloke'a ana i na j laau. alaila kau kaupoku oluna, me ka uhi ana iho i na laau j liilii, e hana ai a pUi i kahi hookahi. alaila kau iho ka lepo I patolo maluna, pela iho la kona hana liilii ana ahiki i ka j paa maoli ana o ka liale, me kekahi panipuka manoanoa, ej liiki ole ai i na holoholona ikaika o ka ululaau ke waw r ahi. i Ma ka elua o ko laua mau mahina o ka noho ana ma kela aina kanaka ole. a i ka wa no hoi i paa pono ai ko laua hale, akahi no laua a hoi aku maloko olaila e noho ai, me ko Kelekona liana hou ana aku i mau wahi moe kupono, i inau noho ame na wahi e kau ai o ka laua mau ukana. Mamuli o ko laua lohe mau i na leo uwo o na holoholona, I me ka ike aku no hoi kekahi i kekahi poe holoholona, i ka; liookokoke mai ia laua, ua ku a kamaaina loa laua ia lak'ou. | me ka pau o- ko laōa maka'u, a i ke komo ana maloko o ko laua hale paa, akalii no a loaa ka hiamoe oluolu ana ia laua o ka po. me he wahi mea ano ole loa la kela mau leo kuwo 0 na holoholona mawaho mai.o ko laua hale. lioko o kela elua mahina a oi o ko Kelekona ma noho ana ma kela wahi mehameha, he ekolu a laua īnanawa i ike ai 1 ka holo o kekahi mea kino nui kohu kanaka, no ka mamao k>a nae mai ia laua aku, aole'e hiki ia laua ke hoomaopopo, he kanaka maoli paha, a i ole, o kekahi paha o na Mapu nunui oloko o ka ululaau. O na manu, ame na keko liilii. ua hele maoli a laka ia laua nei. mainuli o ka ike mau mai i keia mau kanaka, a e liele mai ana lakou a kokoke loa, me ka mai d ai, i na meaai e kiolaia aku ana imua o lakou, aka no na holoholona nunui. aole o lako|i Jiookokoke mai, o ka po wale no ka manawa e hele mai ai ma ke ano hoohalua i ko laua nei mau ola. Ma kekahi auwina la nae, oiai o Keoni Kelekona e hana ana no i ko laua hale, aia hoi na manu ame na liilii. ke hookokoke niai la iaiā, ua ha'oha'o oia i .ka liolo honua wale ana aku no o kela mau holoholona mai iaia aku, a i kekahi manawa, e hoi hou mai ana me ka hoopuni ana ae iaia. me he mea la ua ike lakou i kekahi poino e hoea mai ana maluna o lakou, a ua makeniake e lilo o Kelekona i hoopakele no lakou. He mea oiaio, i ua o Kelekona i ku ae ai iluna. a alaalawa ae la hoi kana nana ana ma o a maanei, akahi no oia a ike i ke kumu maka'u o na holoholona liilii, mamuli no ia o ka ike ana aku i kekahi mapu nui, i oi aku ke kiekie o kona kino, i ko Kelekona, a o keia no hoi ka mapu a laua i īke ai no na manawa ekolu a laua i kuhihewa ai, he kanaka la, eia ka he holoholona. Ma kahi o ka inaka'u o kela mapu iaia nei, ke hele malie mai la ia, me ke kolo ana ilalo o ka honua i kekahi manawa, a ku okoa mai la no hoi me he kanaka la, i kekahi manawa, a e hele pololei mai ana hoi no kahi a Kelekona e hana ana, ma kekahi kumulaau, he mau i-a ka mamao mai ka hale mai. No kela noho nanea o Kelekona i na nianawa aku mamua, aole he mau hoopilikia ana mai na holoholona ahiu aku, nolaila ua hemahema maoli oia e noho la, aia no kana mau pu i ka hale. a o kana wahi meakaua wale no me ia. o ia kana ko'i. he meakaua nae āna i manao ai, aole e hiki iaia ke ku aku a paio me kela mapu. O ka holo hoi i ka hale no kana pu. a o kona ku mahe no ma kela wahi. o na mea ia e nalu ana iloko o kona noonoo, a oiai nae aia kela mapu ifiawaena ona ame ka liale. aole loa e hiki iaia ke pakele. ina rto kona holo nei i ka hale; a ina no kona poino, o kana Alika ka mea ku i ke aloha. i ka hiki ole iaia ke noho hookahi ma kela aina malihini. Oiai nae ke hookokoke loa mai la ka mapu ia Kelekona, a me kela noonoō no ka palekana o kana wahine. ia manawa ua kahea aku la oia me ka leo nui ia Alika. e hoi noloko o ka hale. a e pani mai i ka puka ā paa. o ka hoomaka aku la no ia o Kelekona e holo elike me ka mama apau i loaa iaia. Aia o Alika maluna o kekahi pahu mawaho o ka hale kahi i noho ai, a i kela lohe ana mai i ka leo kahea o kana kane. ku ae la iluna a i nana mai paha ka hana, e alualu

aku ana ka mapu mahope ona, o ka holo awiwi aku la I no ia o Alika noloko o ka hale, aole nae no ke pani ana mai i ka puka, aka no ke kii ana i ka pu panapana, e ki mai i ka mapu a make. Oiai ua ku pono ae la ka mapu ma ke alahele e hoea aku ai o Kelekona i ka hale me ka maalahi, aole ana mea hou ae e haAa aku ai, o ke kakali wale aku no, o ka lele mai o ka mapu maluna ona. Aia no ke ko'i iloko o ka lima o Kelekona kahi i paa ai, a i ka manawa a ka mapu i ike ai, o ka wa iho la ia ana e lele mai ai maluna o Kelekona, ua hoomaka aku Ja o Kelee* hoomoe i kana ko'i maluna o kela holoholona, ua like nae kona ikaika me he mea ole la, oiai ua hopuia mai la kana ko'i, a lilo aku la i ka mapu, me ke Kiolaia ana aku i kahi e, a iloko o ka imo ana a ka maka, ua hina aku la 0 Kelekona iluna o ka honua, a !kau ihp la ka mapu maluna ona. Ua ike pono loa mai o Alika i kela hina ana o kana j kane, a me ka manao koa iloko ona, ua 4ioomaka mai la oia i e ki i kana pu panapana, a ku aku la ka mapu ma ka poohiwi; a o ka ike ole iho no hoi o Alika i ka hoohana ana i ka pu panapana, ua hoka wale iho la no oia, me ka maopopo ole o ka mea e hana hou aku ai, i palekana ai kana kane. 0 kahi nae o ka laki, i ka wa i ike mai ai o ka niapu i ke ku aku o Alika ma kahi mamao mai ka mea hoi nana i hoeha aku iaia, ua haalele iho la ua mapu nei i ka puliki ana ia Kelekona, a liolo aku la me ka hopu ana aku ia Alika; a i ka hemo ana ae hoi o Kelekona mai ka puliki ana a ka mapu iaia, ua holo aku la me ka mama apau i loaa iaia, a he liookahi no hopu ana aku ma ka poohiwi o ka mapu, liuki ino mai la oia ihope, a olokaa aku la i kona kino ma kahi e, a kaawale aku 1a hoi o Alika. Ile mea oiaio, o kela poka a Alika i ki aku ai i ka mapu, ka inea nana i kaili ae i ke ola mai kela holoholona mii, no , ka inea ma kela huki ana mai a Kelekona i ke kino ihope, ua kakaa wale aku la no oia, aole he ola i koe iloko, aka nae no Alika, ke waiho 1010 1a oia, a ma ka noke pono ana iho 1 ka nana ma na wahi o kona kino, he o ia mau no. aole he wahi i manuhe'u i na maiuu loloa o ka mapu, a me he mea la, ua make kela mapu ma ka manawa o ka lele ana iho maluna o Alika. ; j Ua maule maoli o Alika, elike me ke ano mau o na wa-.l iiine haole. nolaila me kona mau lima wikani, ua ka'ika'i, aku la o Kelekona i kana wahine noloko o ka hale. a waiho j aka la maluna o k<ihi moe. a noke iho la i ka lomi, me'ke kapipi ana i ka wai maluna o na maka, a no na hora elila kona kakali ana. akahi no a lioi hou mai ka noonoo maikai j ijoko o kana wahine; a i ka manawa i kaakaa ae ai kona niau maka, alaalawa mua ae la oia ma o a maanei, alaila kamailio mai la: # x "O e Keoni, he maikai. maoli no ka.noho. ana ma ka home! Ua loaa ia'u kekahi moeuhane ano e loa: me lie mea la ka hoi aole kaua ma I.aelana kahi i noho ai, aka ma kekahi wahi malihini loa, a ua hoopuniia kaua e n'a holoholona ahiu." "Mai hoo])ilikia wale i kou noonoo e kuu Alika, aka e hoomau aku i kou hiamoe ana, ahiki i kā loaa maoli ana. o ka oluolu ia oe; a mai noonoo nui hoi no kela moeuhane, o j lilo ananei ia i mea hoopilikia mai i kou mau manao maikai | apau." ' ' . '' , No kela mau olelo a kana kane, ua hiamoe hou iho la o | Alika, a ala ae Ja, me ka ikaika o kona kino, a hoi pono inai j la no hoi kona noonoo. eia ka aia i'o no laua i kekahi aina | malihini kahi i noho ai, a ua hoopuniia hoi laua e na holo-; holona.'a hoomaopopo pu iho 1a no hoi oia, i kona hoaoia ana rhai e hoopilikia e ka mapu, a pela kona ki ana i-ka pu panapana._ - v j Ma ia po.ana iho. ua hanau aku la o Alika i kana keiki • mua loa. he i ka manawa o ke tiga ame ka liona e kuwo mai ana inawaho o ko laua wahi hale. Mai kela manawa mai a ka mapu i lele aku ai maluna o Alika, aole loa i hoi hou inai kona mau ano elike me ia i kinohi o ko laua noho ana aku ma kela aina malihin. Oiai ua ola aku oia he hookahi makahiki mahope mai o ka hanau ana i kana bebe mua loa, aole oia i puka hou aku mawaho 0 ko laua home, a e manao mau ana no lioi oia. aia 110 laua maloko o Laelana kahi i noho ai. 1 kekahi manawa e ninau okoa aku ana oia i kaiia kane 1 ke ano o na nakeke like ole mawaho o ka 'hale i ka po, a pela hoi rra leo ano e, pela me ke kumu o ka lawelawe- ole mai o na kauwa na laua, pela hoi ka hele oleluai o na lioaloha e ike ia laua; a i kona wa e ike ae ai i na pono hale ano e. i maa ole i kona mau maka, e hooninau aku ana no oia ia Kelekona, no ia mau mea mea, a he mau haneri o na ninau e ae. Ua hoike maoli aku no o Kelekona i ko laua kulaua oiaio. | aole nae he hiki ia Alika ke maopopo ia mau mea apau, oiai ua ano e maoli no kona noonoo, mai kela manawa mai, o kona hoopilikiaia ana e ka ma\)UMa na ano e ae nae he nui, e laa ka noho ana mawaena o ke kane ame ka whine, hē o ia mau no kona hauōli, a o ka hauoli oi aku nae, o ia no ka loaa ana o kana bebe. I kekahi manawa ua hookaumahaia aku no ko ma-| nao, nO ke kulana o kana wahine. aka i kekahi manawa nae ! ua manao iho la oia, ua oi ae ka loaa ole ana o ka hoomaopopo ia. Alika. no kekahi mau mea, pela e hoemiia mai ai kona maka'u ame ka weliweli i ka noho ana ma kela aina.! Iloko o keia makahiki okoa o ko laua noho mehameha i ana ma kela aina, ua hoopau loa o Kelekona i na manao- j lana, no ka hoea aku o kekahi hoopakele no laua, nolaila 0 j kana hana, iloko o kona manawa noho wale, o ia no ka hele ana iloko o ka ululaau e ki holoholona ai, a me ka ili o ka liona, ke tiga ame kekahi mau holoholona e ae, i hoonani aku ai oia ialoko o ko laua home. I kekahi manawa no hoi, e liana ana oia i papa me kana mau mea paahana. a me ia mau papa i hana aku ai oia a palahinū na paia o ko laua hale, a he nani maoli no ke nana aku. me ko lakou hemahema ole ma kekahi mea; ua lawelawe aku o Kelekona i na hana apau, no ka pono'o kana wahine. ame ka laua bebe. Ma kela makahiki ua lehulehu no na manawa. a na mapu nunui i hoao mai ai e hoopilikia iaia, aka nae oiai e hele mau ana oia me ka pu raifela ame ka pu panapana elua, he hana maalahi loa nana ka pepelii ana aku ia lakou apau i ka make, pela me ka liona, ke tiga ame na holoholona ahiu e ae. Ua hana no o Kelekona i ki laau no ka puka o ko laua hale. no ka ftiea, i kona wa e hele ai i ka uhai holoholona, a ohi paha i kekahi mau huaai na laua. e ki mau ana oia i ka puka a paa, i ole ai e hoopilikiaia aku kona ohana. Ma kekahi mau manawa a Kelekona e noho ai i ka hale, e heluhelu aku ana oia»i na moolelo like ole mailoko mai o kana mau buke, o ka lawe pu ana mai. he mau huke no hoi kekahi no na kamalii, no kona manao no, ina n<. ka hanau ae o ka laua keiki, e hiki ana ia laua ke hoonaauao aku iāia* mamua o ka huli hoi hou ana no.Enelani. : 0 kekahi hana haule ole ia Kelekona. o ia no ke kakau ana inaloko o kekahi buke hoomanao i kana hana i kela ame keia la. ke kulana o ko laua ola ana, ame kana mau mea apau e ike ana, a maloko o kekahi pahu i uhiia ol< >ko i ka piula, malaila e wailro mau ai keia buke hoomanao, i na manawa apau. a ma ka olelo Palani nae oia e kakau ai ni.iloko o kela buke. 1 ka piha ana o ka makahiki hookahi. mai kela inanaw;. mai i hanau ai o kana bebe, ua pauaho mai la o Alika i keia ola ana. i ka wa e pauhia ana o Kelekona i ka hiamoē i ka po. nolaila aole he manawa a ke kane ame ka wahine i kamailio hope ai, a haalele mai la o Alika i karra kane ame ka hua 0 kona hākokp ;aku me na inea o keia ola anā: . .. I kela puoht>. ana ae, a ike iho Ja o Keoni Kelekona, ua

make kana wahine, hc keu aku a ka nui maoli o kona kaumaha, i ka nana a€, aole he mea nana e malama-mai i kana keiki, ua hala aku la ka makuahine, ka mea i lako i ka waiu, a oiai e uwe mai ana ke keiki, aohe mea ana e hana aku ai, o ka hoohainu wale aku no i ka wai. Maloko o kana buke hoomanao, o kana mau huaolelo hope loa o ke kakau ana aku, o ia 110 keia: "Ke uwe mai nei kuu keiki i kekahi meaai—O e Alika, Alika, heaha la ka'u mea e hana aku ai?" A ma kela wahi, ua hiki hou ole Āa. Kelekona ke kakau aku i kana peni, a hina aku la oia moe kona poo maluna o ke "pakaukau uuku, ana i liana ai na kana wahine; a iloko o kona mau manao kaumaha he nui, aole ana noonoo ae, no ka noke mai o kana keiki i ka uwe. MOKUNA IV. Ka Mapu. Ma keia walii, e hoakaka pokole aku ka mea kakau 11100lelo i kekahi liiona. he hookahi mile ke kaawale mai ka hale aku o.Kelekoma ma. he wahi hoi iloko o ka ululaau. Aia ma kela wahi, kahi i akoakoa nui ai o na mapu ame na keko. a manuili o kekahi kumu i maopopo ole, ua loa ka moi o na mapu i ka huhu, a o na mapu apau e loaa (aku ana iaia, aole he hookahi o lakou e pakele aku kona ola, [ aka he hookahi 110 hopena o ka make. No na keko ame na niapu liilii. a mama b ko lakou mau [ kino, he hana maalani no lakou ka holo ana a pinana iluna | o na kumulaau, aka no ka poe kaumaha a nunui o ko lakou ; mau kino. ina no ko lakou maalo ae mamua o ke alo o keia keko. e weluwelu liilii ana ko lakou mau kino, a i ole e i maoli ia aku ana lakou a make. j Ua kamaiaina loa na ma])u i ko lakou ano. a> i ka manawa e huhu ai o ko lakou alii, he hookahi wale 110 hana, o ia ka holo ana me ka mama, i ole ai e loaa mai iaia. a he make wale 110 ka hopena; ma ia ano iho la. ua kauliilii na mapu m-a tia wahi īike ole, a i ka manawa o kekahi mapu wahine 0 ;ka iho ana mailuna mai o ke kumulaau a hoea nolalo o j ka honua, i ka manawa i ike aku ai o ko lakou moi, ua holo al<u la oia. a haehae liilii ae la i kona kino, me kona mau niho nunui, ame na maiuu loloa. ine ka hiki ole i na map.u j e āe ke hele mai e ake'ake'a i kela hana ku i ka hoomainoino. j •He mapu wahine huii Iho no kekahi me kana bebe no e puliki ana ma kona a-i: aole hoi i maopopo i keia mapu ua I hi}hu ko lakou moi, o kona luili hoi ana mai no ia mai ka { huli ana i mau meaai na kana keiki, i kona wa i hookokoke j mai ai i kahi a ko lakou moi e ku aku ana, ua hoomakaia : aku la oia e alualu. a i wahi e palekana ola, ua lioo- j maka aku la oia e lele mai kekahi kumulaau a i kekahi. Ua! holopono kela lele ana aku, ua paa aku la kekahi lala iaia. oj ka mea poino nae, ua haule aku kana bebe ilalo a make j loa. a no ke aloha i kana bebe. ua iho hou iho la oia ilalo, | a ae la i ka bebe iloko o kona poli, me ka noke ana iho i ka uwe, a'i ka ike ana mai o ka moi ua pau kona ma-j nao huhu,-ny ka hoopilikia ana mai i keia mapu makuahine. ! O keia moi o na mapu. o Keka kona iiion, a he kino pili-, kua hoi kona, i hiki aku paha kona kaumaha ina kahi o k*a ekolu hanei-i me kanalima paona. O kona lae, he palahalaha ia, a ke nana aku hōi ma kona mau maka. e pii ana ka lia maka'u a weliweli no keia mapu. he pakikii hoi kona ihu; a he liilii na pepeiao, i emi mai malalo o na pepeiao o ka hapanui o na mapu. O ka nui o kona huhu ame kona inaina, a hui pu iho nie kona ikaika, pela iho la oia i lilo ai i moi, iwaena o kela puulu mapu ame na keko, 110 na niakahiki he iwakalua i kaahope aku. . :Oiai ua oo maoli keia mapu. a ua kiihi ,hoi kona nohoalii -ana inaluna o kona lahui kanaka iho; aole lie hookahi o lakou i aa. e hoonahoa mai iaia, no ka hoole ana i kona mana, koe wale no ko lakou hoolohe ana mai ma kana mau mea apau i makemake ai. Iwaena o na holoholona ahiu apau olpko o ka ululaau o ka elepani hookahi ka holoholona a keia mapu i ma'ka'u ai, 110 na holoholona e ae, ua hiki loa iaia ke paio me lakou; a 1 ka manawa a keia moi o na mapu e halawai pu ai me ka eleMini, e holo na oia iluna o ke kuinulaau, pela w r ale 110 oia'e pakele ai mai.ka make īnai. O ka lahui i noho moi ai keia mapu, he poe mapu ia o r na ohana he ewalu ka'nui. o ia hoi lie kane me ka lakou mau wahine lehulehu, a ma kahi hoi o ke kanaono, a i ole, kanahiku ka nui o kela mau ohana ke liui pu ia na kane, na waliine ame ka lakou mau keiki. 0 ka makuahine nana ka bebe i haule ai a make, o Kala kona inoa, a oia hoi ka wahine opiopio loa a kekahi mapu, a oiai he opiopio kona kino. o eiwa wale no inakahiki, eia nae he keu aku oia a ka mapu wahine nui, a he oi aku kona 11001100 me ke akamai pu, imua o ka nui ae o na mapu, a he oi aku no hoi kona hoomaopopo i ke aloha o ka makuahine 110 kana bebe, mamua o ka nui ae o na makuahine. 1 ka manawa i loaa aku ai ka ike i na mapu, ua akakuu mai ka.huhu o ko lakou moi, ua iho mai la kela ame'keia mailuna mai o na-kumulaau, a hoomau hou aku la i ka lakou mau mamua o ke ala ana mai o ka huhu o ko lakou moi, a pau nui ai i ka holo. , | No na keko liilii, ua hoomau hou'aku la lakou i ka paani j ana. me na lala laau, 110 na mapu nunui hoi, aia kekahi poe 0 lakou, ke nonoho-la maluna o na lau maloo, a o kekahi poe ke huli la i inau meaai na lakou, malato o na laau. a iloko o ka lepo. No ka hora hookahi kela hooluana ana iho o ua poe īnapu ! nei, ia wa.i kahea mai ai ko lakou moi, e hoakoakoa aku i kahi hookahi, a mahope iho o ke kukakuka pu ana, ma ka lakou olelo i kamaaina iwaena' o na mapu, ua hoomaka nui aku la e hele, ine ke ka'i pololei ana no kahakai. $lā na w r ahi malaelae oloko o ka ululaau, e hele ana lakou maluna o na wawae me na lima, aka i ka wa e hoea aku ai i kahi paapu i na laau, maluna o na kumulaau lakou e hele ai, mai kekahi lala a i kekahi, a iloko o keia huakai a kela poe mapu, ke lawe pu la no o Kala, ka mapu wahine nana ka bebe i niake, i bebe, no ka nui no o kona aloha. Ua liele no hoi a aui ka la, hoea nui aku la'ua puulu mapu nei iluna o kekahi kualapa, e huli aku la nana i kahi 1 ku ai o ka Keoni Kelekona ame kana wahine. He nui a lehulehu wale na manawa a Keka, ka moi o na inapu i maalo ae ai ma kela wahi, a ike i ka make ana 0 kekahi poe o lakou i ka pu, mai ke'kanaka ili keokeo mai, a ua hooholo maoli no kona manao, o keia kana huakai'ine kona mau hoa e pepehi aku ai i ka meā nana i hoopoino i kona lahui, a e komo aku hoi iloko o ka hale, a nana i na waiwai maloko olaila. Ua nui 110 na manawa a keia mapu i hoao ai e hookokoke aku i ka hale, a ia Keoni Kelekona paha, aole nae e hiki, no ka mea, e paa mau ana o Kelekona i kana pu. a ua kau maoli ka weli i keia mapu; ke hoao hou nei nae oia me kona puulu e hooko aku i keīa manao kahiko i hookahuaia iloko ona, no ka pepehi ana aku i kela kanaka keokeo ame kana wahine a make, ina # no ia he mea 110 kekahi o lakou e halawai ai me ka poino. Oiai ua poe mapu nei e ku mai ana a nana i kahi hale o Kelekona ma, aole o lakou ike mai i ka maaloalo o kekahi kanaka mawaho. he mehameha pu wale no, a e hamaina ana no hoi ka puka hale, he mea malihini loa keia i ka lakou ike mai, aole pela i na manawa e ae, a ka moi o ua poe mapu nei, e oili mai ai mailoko mai o ka ululaau. ; Me na kapuai wawae malie loa i hookolo mai ai ua poe 1 mapu nei, aliiki i ke kokoke loa ana mawaho o ka ha!e. 1e no he loheia mai o kekahi leo, a nakeke paha. nolaila hci ikaika loa mai la o Keka, ahiki i k'e ku ana mawaho pono o kn puka, a iaia i nana aku ai iloko, aia- hoi e noho ana ke kmaka ana i fcau ai.ka weli, me kona poo maluna o ke

pakaukaw, a maluna hoi o kahi moe, e waiho mai ana kana wahine, ua uhiia iho me ka lole keokeo, a ma kekahi wahi moe uuku, e waiho mai ana ka laua bebe, e manana ana na lima iluna, me he mea la, e au hele ana no kahi i nalowale ai o kona makuahine. Me Ica hoohakalia ole iho, ua komo aku la he ekolu fnau mapu kino nunui iloko o ka hale, a ia puiwa ana ae o Kelekona i ka nakeke, i nana mai kona hana, ua piha oloko o ka hale i na mapu, aia hoi kana mau pu panapana ma kahi kaawale mai iaia aku, nolaila, aole he mea,. hiki iaia ke hana mai i palekana ai kona ola, o ka lele aluka aku la no ia o na mapu maluna ona, a no Kala hoi, kela mapu wahine, i kona \va i ike aku ai i ke keiki haole iluna o kahi moe, ua hopu aku la oia a lilo mai la iaia, mē ka waiho ana aku i kana keiki make, a ki hoao ana mai o ka moi o lakou e kaili i ke keiki keokeo e lilo aku iaia, ua holo aku la o Kala iwaho a noluna o ka laau ka pahuhopu, a elike me kekahi makuahine i aloha i kaua keiki ponoi, pela iho la keia mapu wahine i puili mai ai i keia bebe keokeo iloko o kona poli. a hanai aku la me kona waiu ponoi, ma keia ano iho la i kaa aku ai ke keiki a ka Haku o Enelani malalo o ka inalama ana a ka mapu. I kela maopopo ana i ka moi o na mapu ua uiake o Kelekona, ua hc|ohuli ae la oia i kona noonoo maluna o ka mea e moe ana i t uhiia me ka lole keokeo, a i ka ike ana iho. ua make kahiko, ua'waiho hou aku la oia i kona kino. a lu>omaka aku la e huli' i na ukana oloko o kela hale. O ka mea mua loa i halawai mai me ka ike a ua moi nei 0 na mapu, o ia no ka pu raifela a Keoni Kelekona e kaU ana maluna o ka paia, kela pu nana i hookau aku i ka weli ame ka niaka'u maluna o na mapu apau. No kela maka'ū no aole e liiki ia Keka ke hookokoke aku. aka holoholo iho la oia iloko, no kekahi manawa, alaila, hoao ;iku la e lalau, a o ka maka'u no, kaili ino mai la i kona lima, j)ela iho 1a kona hana ana, ahik'i i ka hopu okoa ana aku i kela pu. a lawe mai la, me ka noke ana ilio i ka milimili. ma kona aoao apau. — Aia no ka nui o na mapu e noho la iloko ke nana mai la 1 kana hana, a ke kiei mai la hoi na mapu mawaho mai. ā iloko o ko lakou nanea, ua kani ae la ka pu, a he naholo hoi ia o na mapu. aia ka pono o ka palekana o ko lakou mau ola, a o Keka kekahi i piha i ka maka'u, me ka liolo ana aku iwaho, aia no nae ka pu ke paa la iloko o kona lima, a mamua o kona hemo ana aku mawaho o ka puka, ua hooku'i aku la ke kumu o ka pu i ke pani puka, a u-pa aku la me ka ikaika. a paa loa. ] kela kaawale ana aku o Keka mai ka hale aku, ma kela holo anā no ka maka'u, akahi no oia a hoomaopopo aia no ka pu raifela iloko o kona lima, nolaila ua kiola aku la oia i kahi e, me ka loaa nae o ka ike iaia, aole he pilikia iki o kela pu. ke malamaia me ka maikai, aka nae aole he maopopo iaia ka īliea e hana aku ai, ua kiola loa ia aku la kela pu, me he hao wela la ia iloko o kona lima. / He manawa loihi ia o ke kakali ana aku, mamua o ka akoakoa hou ana mai o.na inapu i kahi hookahi, a hoi hou aku la no ke komo ana iloko o ka hale. eia nae ua noke lakou e hoao ma na ano apau, aole e hiki ke hemo mai ka puka. oiai ua akamai maoli kela hana ana a Kelekona i ke ki o kona hale, aia maloko e hana mai aih hemo, ma ia ano iho la, ua ku ua mau mapu nei i kalii o ka hoka, a mahope iho o ko lakou nana wale ana aku no ma o a maa- . nei, me ka loaa ole o kekahi mea e hoohauoli mai ai i.ko i lakou manao, o ka huli hoi nui aku la 110 ia noloko o ka j ululaau. ! lloko o keia manawa, inai kela vva mai i lilo aku ai ke ! keiki haole iaia, aia wale no o Kala iluna o ke kumulaau kahi i noho ai, e pulama loa ana hoi i kana bebe, me he mea la mailoko' aku' o kona piihaka' I ka makaukau ana hoi o na mapu apau.e huli hoi aku iioloko o ka ululaau. | kahea aku la o Keka ko lakou moi iaia- e hoi mai ilalo. a oiai ua kamailioia māu olelo me ka leo oluolu l<>a, hoi malie iho la oia ilalo. a he hookahi ka huli hoi like nui ana aku 110 ko lakou wahi i hele mai ai. Ma kela manawa nae a Kala, ka mapu inakuahine nana e malama ana i ke keiki uuku a Keoni Kelekona ma, ua puAiluulu aku la ka nui o na mapu iaia, me ka noke ana o ua mau mapu nei i ka nana i ke ano o kela keiki, a e loheia ana na leo nunulu o ka pilia hoowahawaha no kela keiki. mai kekahi poe mapu mai, aka nae aole no o lakou liele mai a kokoke, e makaala loa ana o Kala, no ka hoao no o kona lahui e hoopilikia mai i kana keiki, e hookau aku ana oia i ka poino maluna o lakou. • Oiai na mapu e hoi malie la i kekahi manawa malima o na lala laau. a i kekalii manawa lioi, e hele maoli ana me he kanaka la iluna o ka honua, aia na keko liilii ke haawe.la mahope o ke kna o ko lakou mau makuahine. a ke hoomaopopo iho la o Kala 110 kana keiki hou, aole he hiki i kona fnau lima ke pulikia mai ma ka a-i, nolaila i kona manawa e hele ai maluna o na lala laau, e paa ana oia i kana keiki me hookahi lima, £.me na wawae. a jne kona lima hookahi aku i koe, me ia mau mea e maalahi ai kona hele ana. MOKUN,| V. Ka Hanaiia Ana e ka Mapu. Ua hoea mai kakou e na makamaka heluhelu i ka hoomaka ana o ka moolelo o Tazana, kela keiki he bebe wale 110 0 hookahi inakahiki, i wailioia iho e kona mau makua, ina keia ao, a o ka mapu kona mea nana i malama ahiki i ke kanaka makua ana, a e ike aku ana kaua ma keia nee ana aku o kona moolelo, he ahikanana oia noloko o na ululaau waoakua o na kapakai o Aferika, a he mea hoi i maka'u nui ia e na holoholona ap'au oloko o ka ululaau. Elike me ka makuahine i noonoo nui loa, a i makee m:i hoi ifo ka pono o kana keiki alol;a, pela iho la a Kala i hanai ai, a i malama ai me ka pulama ana i kana bebe haole, eia nae ua nui ka hookahahaia mai o kona noonoo, i ka lohi loa o ka ik'aika o keia keiki, aole elike me na keiki a kona lahui ponoi, he hookahi no makahiki e malama ai mai ka hanau ana mai, ua hiki ia lakou ke hele. a ke pinana iluna o na laau, no keia keiki hoi, he hookahi makahiki okoa keia o ka malamaia ana, akahi no a hiki iaia ke hele oia kookahi wale no. ,v •• u ut a;> Ma ka,hi o ka pinana ana ilunā o ke kumulaaU, he keu aku keia keiki haole a ka 1010 nui wale, ā ua lilo hoi ia i mea kaumaha loa i ka manao o Kala kona makuahine ahiki 1 kona ui okoa ana aku i ka nui o kona poe, i'ke ano o kana keiki, eia nae, aole he hookahi o lakou i maopopo iki i kumu. Aole oka 1010 wale no ma ka pinana ana iiuna i o ke kumulaau ka mea. nana i hookahaha aku i ka manao o kona makuahine mapu, aka o ka hiki ole kekaW iaia ke hele e huli i ai nana, elike me ka nui o na mapu liilii e ae, aia 110 ko ia nei pono i kon makuahine i na manawa apau. īloko o keia makahiki hookahi o ke kaa' ana aku o Tazana malalo o kona makuahine mapu, e huhu mau ana ke kane a Kala no keia keiki. a i hapa iho no-ka makaala o Kala, ina aole e kala kahiko i pepehiia ai a make e kana kane. "O oe kekahi o na wahine 1010 loa a'u i ike ai," wahi a ke kane a Kala i kamailio okoa aku ai iaia i kekahi la, ma ka lakou olelo. "Aole loa oia e lilo ana i mapu nui a kaulana. no ka mea o oe ponoi no ka mea nana e ka'ika'i iaia ma na kahi apau, a nau ponoi no e hanai aku iaia i kana ai. Heaha iho la ka pomaikai o ka malama ana i ka mapu o keia ano? Aole loa, koe wale no, o kona lilo mai i mea hoopilikja, a hookaumaha pu i ka noonoo. "E pono oe e hoolohe mai i ka'u olelo ia oe e kuu wahine, e waiho aku i kena keiki iloko o ka nahelehele i ka wa e hiamoe ana,. a e nana aku ; oe i pa mapi* o. ko .-kaua l&hui ponoi. i loaa ka poe.na lakou e malama-mai ia kawa iloko o ko kāua māu la elemakule." . .. (Aole i pau.) V«-'