Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 48, 30 November 1917 — NA HOA O KA AHAOLELO LAHUI AME HAWAII NEI [ARTICLE]

NA HOA O KA AHAOLELO LAHUI AME HAWAII NEI

Malv>pe ih< > o k;t h<»<>hala ana i kekahi mau la lehulehu ma Hawaii nei ,e kiioiii ana i ke kulana 0 ka aina. e hoolohe ana hoi i na hoakaka maluna kekalii mau ninau kuloko, a e hoomaopopo ana 1 na mea a lakou i ike pono ai, me ko lakou mau maka ponoi. ua huli hoi aku la lakou, me ka naauao i loaa akii ia lakou. e pili ana ia Hawaii nei, a kakou e kanalua ole ai ke olelo ae, e lilo ana lakou i mau hoaloha 110 kak(>u, ma na mea pili i nau-*iinau kuloko, i ka manawa e hapaiia mai ai iloko o ka ahaolelo lahui. L'a lilo na hiona a lakou i ike ai ma Hawaii nei, na an«» lahalaha a puuwai haniama o na makaaiuana «» keia i mea lioohauoli nui aku i k»> lakou manao ; aka iloko o ia nianawa hookah?, ua loaa pu aku ka ike laula ia lakou, aole he poe e ae i hiki ke mawehe ae i na mea pohihihi i pili i ko kakou mau ninau kuloko. mamua o na makaainana }H.n<ii o.keia Teritore; he mea hoi keia e haawi mai a'na ia kakou i kekahi haawina a'o kupono loa, ma ka lokahi wale 110. e liiki ai ke liookoia niai ko kakv»u makemake. aole hoi ma ka hukihuki ana, elike me na mea maa a kakou e hana ana, ma na manawa aku nei i hala. ahiki wale mai no iloko o keia manaua. () ka īiinau hookapu waiona 110 Ilawaii nei, ka ninau hoi»kmmoon<», ka oihana koa. ame ka oihana kaua moana. he mau ninau ko'iko'i ia, i loaa aku ua ike laula ia lakou 110 ko kakōu kulana, a i ka na:ia aku. a<4e hē loihi o ka manawa e kakali aku ai. e ike ana m» kakou i kekahi mau loli ano nui ma liawaii nei, he hua hoi i oili ae, ma o keia holo makaīkai ana mai nei o kela mau hoa kaukanawai o.ka aha«.lelo lahui, he mau loli hoi e lioohauoliia aku ai ka hapanui na makaainana o keia Terit««re. Ma k«» kakou aoao nae. ko na makaainana o keia Teritore. aia no he mau mea lehulehu a kakou e haaheo ai. e laa ko kakou mau oihana mikiala, e kokua nui ana i ka holomua o ke aupuni, ko kakou • •ihana h<K>naatia<>. na oihana kalepa. ame ko kakou kulana ma ka ninau pili i ke kaua; ua hoike ae.kak«u. aole wale no ma ka olelo, aka ma ka hana. 1 ko kakou helu pu ia me na kulanakauhale holomua ma■Amenka Huipuia. lv kau aku ko kakou mau manaolana. o na elala a ko kakou ahaolelo kuloko i hookaawale ae ai. 110 ke kono ana aku i na hoa oloko o ka ahaolelo lalnii, e holu mai.no Hāwan nei, he mau eiala ia a kakou e minamina ole ai, ma o ka oili ana mai o -kekahi mau hopena maikai. e loaa ai ke kaulike, ma na ninau apau i pili i ko ka lehulehu mau pono. NA PILIPINO ILOKO O KA OIHANA KOA Maniuli <1 ka hoao ana ae o na Pilipino iloko o ka <>ihaua koa, o ua pualikoa kiai lahui, e hoala i kekahi h«x»haunaele. oiai ma ke kahua hoomoana Liliuokalani, ma ka po o ka Poaha, o ka pule i liala. i hoike okoa mai ai kela lahui i ko lakou ano oiaio. ka mea hoi a kekahi niahele o na makaainana i hoomaopopo ai i ke kupono ole o keia lahui, e komo iloko o ka oihana koa. koe wale no, ko lakou ake ana aku e loaa mai kekahi mau kokua ana ia lakou mai ke aupuni mai, ma ka lilo ana i mau koa. Ma kela hoao ana a lakou, e ku-e aku i ka mana 0 na koa kiai, i ka'wa i hopuia ai o kekahi o lakoU, īi,» ke ku-e i na rula o ka oihana koa, ua hoike ae kela poe Pilipino. i ko lakou kupono ole maoli e lilo i poe koa. e liiki ai ke hookauia aku na hilinai ana. no ko lakou hoolohe i na kanawai paa o ka oihana. a he hana hoohilahila hoi i na pualikoa kiai lahui o Hawaii nei: ka mea i liana ole ia e kekahi niau lahui e ae i komo aku iloko o kela oihana. L'a piha na moolelo o ko kakou mau aha hookolokolo. i na hana karaima ku i ka hakihaki kanawai a keia lahui kanaka i lawelawe ai ma na wahilike ole o keia Teritore; a oiai nae, ua aeia aku lakou e komo iloko o na puali kiai lahui ma līawaii nei, maniuli o ka makemake o ko kakou kiaaina ame ka Akukana Kenerala Johnson. i ku-e lioi i ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Federala 110 kv> lakou kuleana ole i ka pono hookupo makaainana; e hiki ai ke lilo i mau koa; ke manao nei keia ]»epa, ua losfti aku na manao niihi 1 ka poe i haawi i ka lakou mahalo ana 110 na koa Pilipino o na manawa ae nei i hala, ma o ka hoike okoa aua ae nei o keia lahui i ko lakou hoohana ana aku i ko lakou mau ano oiaio maoli, me ka nana eīle ae i ko lakou lilb ana he mau koa, a e hool«>he lioi lakou 'i na rula apau i pili i kela oihana. O keia ka mua loa o na piiikia i ikeia iloko o ka pualikoa kiai lahui. ma na kahua hoomoana, aole iloko o na makahiki aku nei i hala; oiai nae. o keia wale n«j ka manawa mua loa i ala mai ai he manao ku-e. a he hoohaunaele ma ka aoao o na koa Pilipino. he nana i hookaakaa ae i na maka o ka lehulehu. aole he kupono o na koa o keia ano; no ka mea. i kekahi la. e lilo ana lakou i poe kipi mai i ko lakou mau aliikoa ponoi. a i ko lakou prfali hoi. ina e loaa he manawa maikai ia lakou e hana ai pela. Ina ua pili i'o ka hewa ko'iko'i i kela poe koa Pilipino hoohaunaele, 110 ka pilikia i ala ae ma ke kahua hoomoana Liliuokalani. alaila he oi aku ka pōno. o ka "haawi ana aku ia lakou i kekahi hoopa'i ko'iko'i loa, a i ole. hoopau aku paha i ko lakou noho koa ana. i mea e loaa aku ai he haawina a'o maikai loa ia lakou. e hoao hou ole ai. e lawe ae i ka mana iloko o ko lakou lima. ar ku-e mai i na aliikoa. ka poe e noho mana ana maluna o lakoih a maluna hoi o na koa apau. me ka nana ole ia o ka lahui. a kulana paha Ma kela makee ana o na Pilipino no ka pono o 1-u lakou hoa kanaka. i kaa aku malalo o ka mana 1, na koa kiai. mamuli o kona ku-e ana aku i ke

aliikoa, me kc kii okoa ana i ka lakou mau pu, me ka manao. pela iho la e hiki ai ia lakou ke kaili aku i ka mea i paa i ka hopuia, mai na kiai aku, o kela kekahi o na hana haaliaa loa i laweia ae e kekalii lahui, a keia pepa e makemake nei e lawe ae na aliikoa kiekie o ka oihana kaua aina, a hookau aku i kekahi hana, e ike hou ole ia ai kela hiona ma keia mua aku, iloko o na pualikoa kiai lahui maanei nei. Ua kaokoa loa ka oihana koa, mai na. oihana e ae: ua pono no hoi ia, ina palia na ka oihana makai i hopu aku i kekahi koa.i hana liewa, he mea maa i na koa, ke ku-e ana mai, no ka palekana o ko lakou hoa iloko o ka poino. aole nae pela ke ano o ka mea i hanaia aku no ka Pilipino hewa, ua hopu nmoli ia akv\ oia e ka oihana koa, nolaila he pono i na koa apau, ke hoolohe i na kanawai o kela oihana, aole lioi e lilo i poe ku-e, a i kekahi haunaele nui; ma keia hana nae, i hoopauia ae ai na manao kul;ihe\va o ka lehulehu, no lana haahaa maoli o na Pilipino ma ke ano he poe koa.