Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 42, 19 ʻOkakopa 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

I I "E ka naita lanakila. ua hoopiha loa mai oe i kuu naau me . k:. hauoii nui i keia la. ma kou aha'i ana ae i ka lanakila ma- ! kina <• kou niau maluna uke kahua mokomoko. Ua kamaaina kou helehelena ia'u, ame kuu makuakane nei. a-' iio hoi me kekahi o keia mau keonimana hanohano e ku pu nei me a'u. a me he mea la, o lakou pu kekahi i loaa aku na manao haaheo. no kou aha'i ana ae i ka lanakila ma kou a..a«> i keia la. Ua oiaio na olelo a'u oka lohe mua ana iho nei. i hoohoia ae e ko'u mau hoaloha nti, oia hoi: ' Eia ka Xaita F.leele ke hoonaueue nei ia Roma holookoa .a o kekahi 1 hoi. o Kokeuekai no ka oi. Ua kamaaina i'o au ia oe ma ka i:.oa ka Naita Eleele ,a he nani hoi ia, ua ku mai oe he moho no k«.'u kulanakauhale. a ua aha'i aku oe i ka lanakila hiwa- i hiwa. maluna o na moho elima i ku mai e paio me oe. he nu:i na kuu naau e haaheo loa nei, i ke kaa ana i'a Rokenekai ka lanakila i keia la," ma kela \vahi i loheia aku ai ka i pane ana mai o Kolomela ma ke ano hoomakeakā: ' "Ua kaa i'o ke eo i ka Naita ,a aole no hoi e nele ka aha'i hou o ka Naita Pahaohao i na m'ahalo ana a na kai- • kamhine u'i loa o Rorna nei." j X«» kela mau olelo a Kolomela, ua ikeia aku la ka hoholo ana ae o ka minoaka hoohie ma na papalina o ka Manu Nunu Ahiu. alaila hoomau hou mai la i kana kamailio ana: [ "Me ka houj)o i hoopihaia me na haaw;na laahia loa o ka hauoli. no ke kaa ana i ka moho o kuu "kulanakauhale, ka lanakila o ka lealea helu ekahi ma ka papa kuhikuhi o na lealea. ke haawi aku nei au i keia komolima gula i makana ia *jc e ka Naita Pahaohao, a e hoomanao iho hoi oe, he ma- j kana ia i haawiia aku, mai ka lima aku o ka mea i kapaia, ka! Manu Nunu Ahiu. aohe' kiamanu e hei ai." i Pah«)la mai la ka U'i Magarita i kona mau lima imua me ke komolima gula ma kekahi lima e anapa ana imua o na mea apau. a i ka wa a Hawila i hopu aku a$ i ua makana nei. o ka inanawa no ia i hoopaiakuli hou ia ae ai ka lewa, me na ieo huro o na kanaka, a i ke kuu ana iho o kela mau k.'<» huro <i ka pilia ohohia, ia wa i haawi hope aku ai o Ma- ) garita i kana kunou aloha ana i ka kakou koa, a huli hoi i aku !a no kona wahi e noho ai iluna o ka ale'o, oia'i hoi kona makuākape ame ka nui ae o ka poe me laua i ukali pu aku j ai n<i ko lak(»u mau wahi pakahi i hookaawaleia. | No.ka. kakou.koa opio hoi, iaia i anehe mai āi e huli hoi aku no kahi i ku ai o kona hale lole. ia wa no i oili mai ai he umi poe maluna o ko lakou mau lio. o keia no na kānaka o ka hele pu ana mai me ma ke ano o ko lakou haku ia. No ka hanohano o ko lakou haku i lanakila, ua lawe maoli, mai nt» lakou i.ko Hawila lio. a i ko lakou hoea ana mai, ua h< H jpuni ae la lakou ia Hawila. me ke kakali ana aku o ko; Hawīla kau a.e maluna o kona lio, a i hakalia no a kau ko lakou haku inaluna o kona lio, o ka lilo aku la no ia o ua j poe kanaka nei no ko lakou mau hale lole, a pau aku la ka ike ana a na mea apau i ka helehelena u'i o ke kanaka aj lakou e hiki ole ai ke hoohalike ae e loaa kona nani ma Eur«»pa apuni. | He hapaha hora pāha, ma kela manawa i nalo aku ai o' Hawila, mai ka ike ana aku a na mea apau, ia wa i kani hou ae ai ka pu hoailona. a ka mea puhi o-le, e kukala mai ana,' r h..makaukau na moho no ka hookuku ana aku ma ka elua ' 0 na lealea. ma ka papa kuhikuhi, oia hoi ka hookuku pana pua. a pehea ana la e hiki ana paha ia kaua e ka mea helu- ! helu ke ike aku ia Hawila ma kona ano mau .a i ole, e hoo-! j>. .hihihi hou ia mai ana palia ko kaua noonoo nona. i l ka laweia ana aku o ka maka pipi bulu a ku ma kahi i' 1 o«.kaawaleia no na moho e hoikeike ae ai i ko lakou makau- ! kau ma ka p'ana pololei ana i ka lakou m"au pua, ia manawa ' i ku mai ai ka ilamuku nui o ka la iluna, a nie ka leo nui i moakaka. hoomaka mai la oia e kamailio i ka pane ana mai | imua o ke anaina: | "Ua hoea mai kakou i ka manawa no ka malama ana aku : i ka helu elua o na lealea o keia la, elike me ka papa kuhi- ■ kuhi. nolaila. he manawa keia no na moho apau i komo ma! keia lealea e lnwmakaukau ai ia lakou iho. j "la'u e kahea aku ai i ka inoa o kela ame keia moho, he mea pono ia lakou e hele mai a ku laina mamua nei o kahi i i h«K»kaawaleia no lakou. nolaila e hoolohe mai ka lehulehu ; ina inoa oka poe i komo ma keia hokuku ana. () lea Naita ' Keokeo Helevitia, ka Weli o na Pae Mauna, ka' Olali o na Kai. ke Kavalia Rodarika o Sepania. Leona de 80, ka Naita Pahaohao, o lakou nei ka poe e hokuku aku ana i ko lakou j akamai pana pua i keia manawa, a ke kono aku nei au ia lakou apau e nee mai no ke kahua hookuku." j la pau ana no o kela mau olelo a ka ilaniūku, o ka wa no ia i ikeia aku ai kela ame keia 'moho i ka hemo ana mai mailoko mai <» ko lakou mau hale lole pakahi, a hele pololei mai la no kahi i hookaawaleia no lakou, mamua pono aku o kahi a ka ilamuku e noho mai ana. <> ka mea kupaiaiiaha nae, aole i oili iki niai ka Naita Paha. »hao, iloko o na manao kahaha o ke anaina kanaka, a oiāi no nae lakou e nalu ana i ke kumu i oili ole mai ai ka naita nana i lawe haheo ae i ka lanakila 'ma ka lealea mamua iho, ia wa i ikeia aku ai ka hele ana mai o kekahi kanaka opio. i.! kahikt>ia me ka lole o na kauwa lawelawe oloko o na hokele » Koma.'a i kona ku ana mai mamua pono aku o ka ilamuku, ia wa i pane mai ai me ka leo oluolu: "He elele au i lioounaia mai nei e hele mai e hoike aku imua o kou hanohano e Sa īlamuku, aole e hoea hou mai ana I ka Naita Pahaohao o ka Luahuna waiwai ma keia lealea, j aka nae e ka mea mahak>ia. e hoea mai ana no oia ma kekahi i anoeae.o kona inoa nae, aole i maopopo ia'u, aka e hoikeia! aku ana 110 ia ia oe i ka wa-pono," alaila haawi mai la oia i ( kana kunou haahaa ana imua o ka ilamuku, a hnli hoi hou ! a'eu la no kona wahi i hele mai ai maiwaena mai o na hale lo'e. Ua lilo no na hoakaka a kela elele i mea maikai i ka manao o ka ilamuku. a ia wa i kukala hou ae ai oia i ka i! ana aku imua o ke anaina: J "Aole i paniiā ka puka no ka poe apau e makemake ana ! e ki»mo mai e hoikeike i ko lakou akamai pana pua pololei, ! ina he poe kekahi iwaena o keia anaina, i loaa ia lakou j keia kalena kiekie loa, ke kahea aku nei au ia lakou e nee m*»' a ku ae imua o ke kahua hookuku nei. j "Owai iwaena o na kanaka kaulana o Roma nei, i aa e ; ku mai no k£ kaili ana aku i ka makana mai ka lima aku : oka \foiwahine oka Nani? lua ua nele o Roma nei i na 1 a iaka kaulana nia keia hana aole anei hoi, e loaa he moho ma ka aoao o Roma. iwaena ona wahine opio?" ; 1 kela manawa i ikeia aku ai ke ku ana ae o kekahi kai-' 1 amahine opio helehelena u'i a huapala maiwaena ae o ke anaina. a pane mai la i ka ilamuku i ka i ana mai: ) "No kau kono hoi i kekahi mea e lilo i moho ma ka aoao o Roma, no ka hoao ana e kaili mai i ka makana ma ka' li«x>kuku pana pua. ke aa nei au e lilo he moho ma kā aoao o Roma, no ka paio ana aku me na naita kaulana. ame na koa kavalia, malia o hiki iā'u ke hoohoka aku ia lakou i keīa !a/' alaila haalele aku la oia i' kona wahi e noho ana, a hele gololei mai la no kahi a na moho e ae e ku aku aila me ka makaukau.

Ua kahikoia keia kaikamahine opio me kekahi pakana >ilika pilipono. me ke. ku.tiwekuhoi o.na maawe s.ilika.e pu?. ha'u pulelo nonolu ana nia kona kikala. a kaalo pono ae mamua oke alo pali o Makana. He lolewawae pilipono kona e komo ana, aia hoi nialuna o kpna poo. he : papale muouou uiauia. me kekahi hulu o ka manu okalika, e kilepalepa haaheo ana i ka makani. . • Aia ma ke kua o ua u'i opio la,-e halihali ana oia he aa pua. a e-paa ana hoi kana kakaka iloko o kona lima akau. ma kona puhaka hoi he kaei .silika i omou ia me na pohaku momi kumukuai nui o Inia. a mamua pono hoi o kona umauma e anapa ana he pohaku momi o Peresia, kahi wale no e loaa ai na pohaku momi o kela ano, aole ma na aupūni, e ae o ka honua nei. • >' I I ka hoea ana mai o ua kaikaniahine opio nei mamua pono aku o ka ilamuku. haawi mai la oia i kana kunou an;i. alaila i mai la: - _ i "E-ke kanaka i waih()ia aku iloko o kou lima, kā>nlāna q ka hoomalu ana i na liana' hookuku o kēia la; mamuli hoi o kau kono iwaena o ke anaina o ka poe makaikai i kekahi mea e lilo i moho ma ka aoao o' Roma nei, pela au e ku aku la imua ou, no ka hooko ana aku i 'kau kono, nolāila ke aa nei au e'hookiiku me na m6ho apau e ku ae'anii imua o ke kāhua lealea ma na hana pana pua pololei. "O ko'u inoa, o ia no o Peresila.'ke kaikamahme hookahi wale iho no a Kadeina, ke alii o na pae fnanna o Demavenaela ma Peresiā, ko'u onehanau." "Alaila he lede opio ka paha oe mai Peresia mai ea?" wahi a ka ilamuku me ka hookahaha nui ia aku 'o kona manio no keia kaikamahine malihini. "O Peresia i'o ko'u onehanau, a'ma na kuālono o kuu aina aloha, i a'o ia ai au e ko'u makuakane i ka pānapua a makaukau. "I kekahi la, ia'u e hele ana maloko o ka ululaau i ka hahai holoholona ahiu ,aia hoi ma ke ano ulia, ua halawai pu iho la au-me kekahi kanaka opio, nana i ume aku i ko'u mau hoohihi ana nona, a mai iaia mai au i lohe ai, no keia | māu leālea a oukou o ka hoolala ana ma Roma nei. "I hele wale mai nei no au i ka makaikāi i na hana lea- J lea, no ka mea ua paa ka maua aelike me ua kanaka opio' nei, a kane hoopalau hoi a'u. oia o maua ke komo ma keia hana he pana pua pololei, no ka mea ua ike au a kamaaina iaia, aole he mea nana e pa'i kona poo ma keia hana. "Ua noke mai nei au r ka nāna me : ka hakilo pono ana o; ka ike aku iaia, hvaena o na moho e ku mai nei ma ke ka-' hua, aole o'u ike 'iki, a no ia kumu, pela \vale no au i hooholo ilio aVe lilo i 'pani hakahaka ma kona wāhi, no ka hoao ana e kaili ae i ka makana o keia lealea. a e hoohoka aku hoi i 'na naita, no lakou ke kaulanā i kū'i aku ma na wahi apau o ka honua nei." " ' • No ka makemake o ka ilamuku e maopopo iaia ka inoai 0 ke kanaka opio a kela kaikamahine o ka hoike ana akli iaia. malia palia aia oia iwaena o na moho i ku ae imua .Oj ke kahuā hookuku. ua ninau okoa mai la 6ia i'ka i ana māi:, "lvka lede opio. e oluolu anei oe e hoike mai i ka inoa o ke kanaka opio akamai loa i ka pan.a pua au i kamailio : mai i nei. ka mea hoi i lilo he 'kane hoopalau nau ?" "Ae, no kau ninau hoi e Sa Ilamuku. ke liooko aekunei au elike me kau poloai. O ka inoa o ua kanaka opio akamai nei i ka paua pua, oia no o Sa Malavaliā, ke keiki a Senahiha o Morevia, ka mea ā'u e hilahila' ole nei ke olelo ae, ua like aku ka lamalama o kona mau papālina. me ko ka mahina, a he u'i hoi kona i hiki ole i kekahi kaikamahine huapala ke kupaa. / 1 "t)iai nae, o ko'u hoea atia v mai"nei no ia he manawā pokole wale ae nei no i hala, aole i maopopo ia'u, ina j>aha ua hiki mai oia i Roma nei, aole paha, o ka'u wale no nae 1 lohe ai, ua hele pu'mai oia me kēkahi naita kaulana o Rokenekai. a o ka inoa o keia naita, o ia no ka Naila Eleele, a mai ike paha hoi au iaia, ina o ko'u hoea ana mai nei, aole la i pau ka lealea mua. Malia aia na mānao kahalua- iloko ou e SaHamuku no ko'u makaukau. e lilo i*tnaho ma ka . aoao o ke kulanakauhale o'Roma, elike me kau kai'iwha, ā ,i j mea nae e hoopauia aku ai kou mau manao Kānalūā apau; e 1 nana mai i ke kaikamahine o Peresia, ka mea e aā nei e paio me na kanaka laeula o na aupuni kaulaha o Eur6pa," ia manawa no i lalau iho ai ua kaikamahine Opio nei lie hlta ohia a paa ae la i kona lima, lalau ae la no hoi i' kekahi pua'mailoko mai o kana eke, a pela hoi me kekahi aniani nana uuku, a i āku la i ka" ilamuku: ' . "E nou ana au i keia hua ohi'a iluna o ka lewa. a mamua auanei o kona haule ana iho i ka honua %e'loaa aku aiia ia j i ka'u pua, ka mea nana e hooi hou aku i ka ikaika o kona ' lele ana iluna oka lewa," ia wa no i waiho'iho ai oia ike j aniani kilohi malalo o kona mau wawae, lena pono mai la | hoi i na kaula o kana pana a moliolio, -me ka hele o. kona lima a oi aku ke kiekie maluna ae o kona poo, a leha iho la kana nana ana maloko o ke aniani kilohi, a iaia no paha ka; ike. ua pololei i ka hua ohia, o ka hookuu ae la no ia i ke kaula o kana pana ptta. ia manawa i motio pololei aku ai; ka lele ana aka pua a loaa ka hua ohi : a, ua hoopii hou ia aku la iluna o ka lewa elike me ka ikaika lele o ka pua a ua kaikamahine nei o Peresia. | 1 kela ku ana aku o ka pua i ka ohia, ua noke ae la ke anaina kanaka i ka huro. i kau a mea o ka mahalo i ka nui akamai o kela kaikamahine, a nawai hoi e paa iho na manao mahālo. i ke ku maoli no i ke akamai āme ka noeau, ka mea hoi a lakou i ike ole aimamua. ' I ka maopopo ana ae la. aole keia he holona a he u'a hele | he\Va ma ka hana pana pua. aka he eueu a he ihupani ma ia j hana, ia wa iku hou mai ai ka ilamuku iluiia, a i mai la: | '"E ka leke opio, ua kupono i'o oe e lilo.i moho mā ka aoāo o ke kulanakauhale nei o Roma, a ke haawi aku nei au i ko'u ae. e komo pu oe ilōko o ka paio hookuku panapua, me na m6ho e ae e ku mai nei me ka makaukau. no ka hoao ana e kaili ae i ka makana helu ekahi ma keia hana." "Ke haawi aku nei au i na mahalo ana' he nui ia oe e Sa īlamuku, no kou ae ana mai, e wae ae owau kekahi moho, a o ka'u noi hoi imua o kou hanohano, ina e ku aku ana au e paio me keia poe moho, a i kaa ka lanakila i kekahi- kane, e lilo oia i hale kipa no'u, aka hoi ina i kekahi wahine elike me ko'u ano nei, e lilo ai ka lanākila, ālaila i aikane oia na'u," ia wa i kunou mai ai ua kaikamahine nei o Peresia, o kona hele aku la no ia a ku ma ka aoao o na 'kafiaka e kuku mai ana, i paa na poo i ka wa-hi ia, ame na wahi e ae o ko lakou mau kino. no na pala-pu i kau aku maluna o. lakou. ma kela hookuku kaka laau ana me ka .kakou opio. . : Oiai no ke anaina e kakali ana, o ke kukalaia mai o ka hookuku pana pua pololei, ia wa i ikeia aku ai «he eha mau kanaka, i kahikoia me na lole makaHke, a iia like no hoi ko lakou kiekie, e hele pololei loa mai ana lakou no kahi a ka llamuku e noho ana. He poe keiki opiopio wale no keia apau, a ua like īoa hoi' ko lakou mau helehelena, me ke kaokoa ole o kekahi mai kekahi ae, a he mea oiaio e kuu makamaka heluhelu, he mau keiki mahoe keiā, mai ke aupuni ku'i niai o Sisile, kekahi o na aina kaulana loa iwaena o ke Kaiwaena'honua, ina ke akamai o kolaila pbe kanaka i ka hoohana ana i na mea kaua o na ano like ole, a he hiapaiole hoi, lila'ka pāila pua,O lakou nei na keiki ponbi>:a ke/Kauna Fābine o Cisile. , . 0 ka pae ana mai no ia' o keia poe keiki ma na kapakai o Roma, i hele mai no e hookelakela i ko lakou-akamai ame ko lakou ikaika, imua o na kae'ae'a e ae e hoea aku aua no ke kahua lealea iloko o kela mau la. ' i 1 ka hoea ana mai o ua poe keiki nei imua o ka ilamuku, ia wa i pane mai ai ka mua loa o lakoti i ka i ana māi: „ "E oluoluia mai e kou hanohano, ka lunakanawai nui o ka la, ma ka ae ana mai. o makou kek&hi e komo pu aku iloko o keia lealea hookuku pana pua pololei e malama koke ia aku ana, a e ae pu mai no hoi oe, o makou pu kekāhi e hookomoia ma na lealea no apau elike me ka papa kuhikuhi.

.... I "He mau moho makou apau i hoounaia mai nei e ko ma- , kou„au&uaUjjJOvka hē£ejuia ; kekahi mau makana, i hookaawaleia no kela ame keia lealea:, a e hoihoi aku hoi makou ia mau makana, a waiho ma'loko o ko makou hale hoikeike, i mau mea hoomanao no ka hanauna hou, he mea hoi,e hoike aku ana ia lakou. ua loaa j mai ia mau makana, mamuli o ke akamai ame ka ikaika. "No ka hoolauna pakahi ana aku ia makou iho imua o kou hnohano. a e hoopaaia aku hoi ko makou mau inoa ma • ka papa kuhikuhi o na leālea, e lohe oe ano, o ko'u inoa oia ka Naita Bamura o Cisile, o ko'u liope aku, oia ka Naitā Hinōma. o ke -kohi :© makou, oia ka Naita Ameberose, ka 1 j hololio kaulanā; a\Duke Nui hoi o Kurakusa, a o ka eha I hoi'ō makou, oia i/ka' Naha Atika, ke Duke Opio o Maka- = ki]a." "V -••• » yrv : | | Ūa haawi koke āku la ka ilamuku ikaae i ke noi a kela' Tpoe keiki, ia Ava i komo nui aku ai me na moho e ae, e ku • inai aua. j I kela mau' mahoe no hoi a • hookuene pono iho ma ko! l lakoU "Aiaii \\ v ahi, okawano ia i hooneiia ae ai ka lewa me ! J na leo huro o na kanaka. i ka wa i ike aku ai i kekahi poe | • kanaka ekolu maluna o ko lakou mau lio. e holo mai ana; me ka puahia nui, oia 110 oe oka pa ana a r ka makani Kona, a h'olo pololei nui mai la no kahi a ka ilamuku e ku aku ana, | a'i ka hoea ana mai o ua mau hololio la, kaohi aku la i ka J holo o ko lakou mau lio, he ia e ka ea o ka lepo, e uhi i ana maluna o ke kahua holookoa. i Ua aahuia kela poe apa'u me na lole ulaula, a ma ko lakou ■ umaunia pakahi hoi e-anapa alohi ana ko lakou mau , I ke'a hoohawohano. a o ka mea apiki, aole o lakou mau noho j ōluna o na lio, a e lei ana hoi kela ame keia pakahi o lakou ina kakaka ame na kihene pua. 1 ke ku ana mai o ua poe kanaka nei imua o ka ilamuku, i ninau koke aku ai oia i ka pane ana aku: "Heaha ko oukou makemake a'u e hana aku ai no oukou?" wahi a ka ilamuku me kōna kilohi pono ana aku i na ano o keia poe kanaka. I kela manawa i nee ae ai ka mua loa o ua mau kanaka : nei a kaawale mai kona mau hoa mai, a pane aku la: "O | ko'u inoa oiaiō, he meahuna ia i keia inanawa. aka hoi ij niea nae e ikeia ai au imua o kou hanohano, e kapa mai oi j ia'u, ka Manu Aeko o na Mauna Pirene," alaila emi aku ■■ la oia ihope a ku like me kona mau hoa. Ua nee mai la hoi ka elua aku o na kanaka imua, a pane mai la: "O ko'u inoa. he meahuna pohihihi ia i keia mana\va, aka i mea nae hoi e ikeia ai au e kou hanohano, e kapa mai oe i ko'u inoa, ka Manu Vuletera o Mauna Sinai." laia hoi i emi aku ai ihope. ia wa i nee mai ai ke kōlu o; na kanaka imua, a pane mai la i ka ilamuku: "O ko'u inoa, hie mea hiki ole'ia ke hoikeia ae 1 keia manawa, aka hoi, i imea nou e ike mai ai ia'u, e kapa mai i ko'u inoa, ka Manu KaupU o na Ale 'Ahiū." Ika lohe ana oka ilamUku i'na pane a kela poe kanaka, ia wa 1 i namunamu ihō ai 'oia, no kona piha me ke pahaohao a hooho ae la : '• "He keu akū maoli keia a ka mea kupaianaha, aia ka a i ka manawa hōpe loa, no ke ku aku/imua o ke kahua lealea alaila, hoea nrāi na mea e hookahahaia ai o kō'u manao. "O ka mua loa o ke pahaohao a'u i ike, o ia no ka hoea ania mai o kekahi lede opio, he moho ma ka aoao o Roma nei; o ka lua hoi,.na keiki mahoe o ke aupuni Cisile, a oke kolu o na kamahaō, he mau kanaka i kapa i ko lākou mau. inoa. ka inoa o na manu; a o ka mea oi loa aku o ke. paha'oha'o a'u e hoomaōpopo nei, aōle o'u ike aku i, ke kanaka opio nona ka helehelena u'i, i aha'i iho nei i ka lanakila o ka helu ekahi o keia la," alaila haawi akn iā oia i ka ae i na kanaka ekolu, e komo pu aku me na moho e ae, ma ka hoikeike ana i'ko lakou akamai pana pua pololei. I ke ku like ana aku o na moho apau imua o ke kahua mōkomoko, i ike aku ai ka mea kakau moolelo, he umi-ku-| mamakolu ko lakou nui, he umi-kumama-lua kane a he hoo- j kahi wahine, a no ka kakou koa opio, aia no oia iwaena o! kela rtiau nioho, he mea pohihihi no nae ka hiki ana ia kaua ' ke; kōho aku. lio ua huna oia i kona mau ano oiaio | apau, r ole. ai e ike wale'ia mai eka lehulehu e kakali ana j o ka manawa e hooinaka ai ka hookuku ana, ia wa i poha hou mai ai ka leo o ka ilamuku i ka pane ana mai imua j 0 iia mōhō: "E hoolohe mai e na moho apau i. ku mai nei no ke auineume ana i ka makana o ka hookuku pana pua pololei, a o ia keia: He elima pua aka moho e ki ai, a o ka mea e pau | pono ana kela ? mau pu.a i ke ku i ka maka o ka.pipi bulu, eaha'i auanei oia i ka lanakila ma keia hookuku ana. a e | lilo hoi ka makana iaia. | | "īna- nae e nui ana na moho eku pololēi ka lakou mau . pua elima, i ka maka o ka pipi bulu. alaila e hoao hou lakou,' ma ke ki ana 1 ehiku mau pua, o ka mea kiekie o na pua i. ,'ku pololei ika maka pipi bulu,-ua kaa ke eo iaia; aka ina e pa'iapa'i hou ana kekahi mau moho, alaila e hoomaka hou ; lakoū e aumeu'iile i ka niakana, ma ke ki ana i na pua he umi, na ka'mea k'iekie foa o na pua e ku aku ana i ka maka oka pipi hulu, nana a.uanei ka makana o keia lealea. i | "O ka māk'aila no keia lealea. he puiiwai eiaimana no ia,i - a'u'e man.aoiō ne kekahi ia ona makana maikai a kupono|. loa, na kekahi r kanaka ōpio, a ; lede opio paha e haawi makana aku ai i kana nlēa i makemake āi. "He naiii ia; ua maōpopo aku la ia oukou, na loina apau i | ypili i keia hōōkuku ana, ua hoea mai'kakou i ka manawa. I nd ka ike ana i ko ōiikou akamai e na moho, a k*e kahea aku 1 j nei au Ō keia ka mānawa o 1 ka Lede Pdresila, ka moho ma ka 1 aoao Ō ke kulanakauhale, e hoikeike ai i kona akamai ma 1 : keia hana." | I loa lio 'a pau ka hoakaka aina aka ilamuku nui oka la, I ia wa i oili ae ai ka euēu o Peresia a ku ana iwaho, mai ka nūi ae o na moho, huli mai la oia imua o ka ilamuku, a ku|.notr mai la me na minoaka hoohie ma kona mau papalina,. me he mea la e i okoa mai ana, ua paa-kona manao e lawe j a lilo. a e hiu a wēla, i ka lanakila o kela hookuku pana pua pololei. . . I Ika pau- ana kunou ana aku ika ilamuku, īa wa 1 huli pono aku ai ōia imua o kahi-e ku mai ana o-ka maka pipi bulu, hookahua pono iho la i kona kulana, alaila me kar hele'helena kuoo, lalau iho' la oja i hookahi pua mailoko ae o kana hipa, a omou iho la i ke kaula o kana kakaka, io ke kau aku la no .ia imua e hoopololei ana i. ka māka, pipi bulu. . ' . : MOKUNA XVII. Aia na mea apau ke haka pooo loa la ka lakou nana ana i kahi o ka maka pipi būlu e kau mai ana i kahi mamao, aia hoi na manao hopohopo kupouli o ka pihoihoi iloko o kela | ame keia. a i ua u!i la no paha 0 P<Jresia ka ike, ua polplei, kana ki\u ana i ka pua i ka inaka pipi hulu, he kulaiia ana ihope, aia hoi. kapalulu ; aku la ka pua a ua eu.eu nei iwaena konu o ka miika pipi bulu, a ia wa hookahi no hoi, i paiakuli ae ai ka lewa i na leo huro o nā kanaka i kau a mea.o ka piha Ohphia, no ka mea,-ua kau mai la ka hoailona ake kanaka kiāi.;ua t>ua iwaenakonu o'lea maka. ' a nie na minoaka hoi ma na papa-' 1 iita v o" ! o kā la. ua kukala mai la oia, i ka pane^atia ;, mai ōka 4ēhulēhu: ''Akahi aku la ma ka aoao ō ka mōhō ts'Roma nei." i 1 1 loa nō a kela'hoakaka pokole aka oka hoōkuena pono. iho la 110 ia o ua kaiklamahine nei o Peresia \ kona kulana/hookomo iho la i ka pua i kana kakaka. o ka lena mai la no ia ihope, a elike no me kana i hana aku ai no ka manawa mua f loa, pela iho ; la no oia i hana akū āi no ka 4ua o na manawa, oiai hoi ka >nui me. ka lehulehu o na makaikai, e kakali aku aname pihoihoi, no ka hoike mai ke kanaka kiaimai.

1 Ia pololei ana no o kana kau ana ika pua no kahi ana i makem<iksL3U.Q,Jka Jio.ok.tJM. akvi la- ao ia. a _ua kaikamalū: se nei< ana ka hae keokeo ake kanaka kiai i hoike mai, ua hd<r ( aku la ka pua a papani i ka iwi hilo, a iloko o kela manaw;!. i. noke hou ae ai na kanaka-. i.ka huro. me ka haawi ukua ~ ; mai i ko lakou mahalo i keia kaikamahine, a ke akamai wale i ka pana pua- pololei. "Alua aku la helu ma ka aoao o ka moho o Roma n. i." j kukala hou mai ai ka ilamuku. "he elua manawa i W\ .:aila hoomaha keia moho, a ku ua moho hnu." i No ke kolu ame ka ha ona manawa. ua hele wale u i ;:i ' pua aua kaikamahine nei a papani ika iliakia <> ka pii>i j ; a elike me ka nakōlokolo ana oka leo oka pukunialii. 4 ! iho la ka ikaika ona leo huro ona kanaka i kau anu a k. t ' nui o ko lakou mahalo nona, me ka paa maoli no o ka m.i::..,, o kekahi hapa o na kanaka," e - aha'i ana ka moho ma ka a J o Roma i ka lanakila o ka la. i Ia kuu ana ihō hoi o kela leo huro oka lehulelui. ia v, ;) i '• ku ae ai ka ilamuku ihina a kukala mai la me ka i ana n; u j "I keia manawa, eia ika lede opio. ka U'i o PeieMa. ~, ;ka pu-kaua hoi ma ka aoao o Roma nei kalii i paa ai ka i. . kila, maluna o na pua eha i oili pulelo aku mai kana kak: k.i r ae, ake kauoha nei au e hookoeia ka pua hookahi i koe. al .k, j i ka loaa ana i kekahi mau moho e ae, ia wa e ae h.»u akii ,i iau i keia moho, e paio 110 kona.lanakila. Nolaila i koia i: t nawa ano, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o na moho i k... i ic umi-kumamalua, e kaili aku ai i keia hanohano i lnaa > k a , moho o Roma nei," alaila kahea aku la oia i ka inoa »> 1 rika, ke Koa Kavalia o Sepania, o kona manawa ia t ku ae ai imua o ke kahua mokomoko. Elike me ka leo kahea, pela no o Rodarika i nee m.:i ,u iwaho, nie ka hele ana ae. ahiki i kahi a Peresila i ku niua ai, o ka wehe ae la no ia i kekahi o kana mau pua a paa ī ka lima, pela hoi me ke kakaka ma kekahi lima. a elike nu k.i mea i paa ka manao no ka hoōhoka ana aku i kona hua pai... pela iho la ua Koa Kavalia nei o Sepania, i huli mai ai iniua o ka ilamuku ame ka lehulehu, a haawi mai ia i kana ikunou ana imua o lakou, o ka huli aku la no ia no kalii .. k. ( <mat<a pipi hulu e kau mai ana, hookuene pt»no ilu> la i k.m.i , j kulana, ao ka lena mai la no ia ike kaula o kana kakaka a • : kakau ke aa o kona lima aleau, o ka hookuu aku la no ia. lu j oiaio, ua kii aku la ka maka pipi bulu i kana pua. a kau mai la hoi ke kanaka kiai i ka hae hoailona keokeo. e hoike mai ana i ke komo ana o ka pua ekahi iloko o ka helu. Ke noke la na kanaka i ka huro me ka piha ohohia n>. keia moho. me na manao pihoihoi no nae, no ka hiki anu- ka ! hiki' ole iaia ke ukali aku mahope o ke kaikamahine .. Peresia. Kalena hou ae la ua Koa Kavalia nei o Sepania i kana kakaka, a ia hookuu ana aku i kana pua, o ka hele n.. ia a pololei i ka maka pipi bulu, a kau mai la ke kiai i ka liae hoailona, no ke komo ana o ka pua elua iloko o ka helu. Ua hooi loa ia ae na manao pihoihoi o ka lehulehu il. »k.. o kela manawa, a o ka poe i pili mahope o ka lede opiu. aia na manao hopohopo iloko o lakou, no ke kaulike o keia moho mai Sepania mai, me ka lede opio. aka e kakali iki ih.. nae hoi kaua e ka hiea heluhelu pela. No ke kolu o na manawa i hookuene hou iho ai ua K.»a Kavalia nei o Sepania, a he imo ana na ka maka, aia h..i, kapalulu aku la ka pua a ku i ka maka pipi bulu, ke hooi 1. >a ia ae la na manao pihoihoi o na mea apau. Ma kela wahi nae, i huli mai ai ua Koa Kavalia nei o Se pania imua o ka ilamuku a pane mai la i keia mau olelo: "He hookahi a'u pua i koe, alaila kaulike aku au me ka moho mai Roma mai, a e lohe oe e ka lunakanawai nui o ka la, e aha'i ana ke keiki o Sepania i ka lanakila ma keia hookuku ana," o kona wa no ia i hookomo iho ai i ka lia .> 4<ana pua i ke kakaka, a hina mai la ihope, me ka huki ana | mai i ke kaula o ka pana a moliolio pono na kula likini, . j ka wa no ia i hookuu aku ai, a he mea oiaio, ua lele aku la ! ka pua a komo iloko o ka ina-ka, he hapowalu iniha ke ka- ' p£ke mai' ka maka pipi bulu ae. | "Aole i komo kela pua ika helu, aia wale no aku pom. I { iwaena o ka maka pipi, bulu; nolaila e hoao hou oe i kau pua i koe e Rodarika," i poha mai ai ka-leo kauoha o ka i ilamuku, a me ka pihōihoi, me ka piha kuaki hoi, i hoomaka hou aku ai ua koa kaulana nei o Sepania e ki i kana pua. a hala-hu aku la he mau iniha ke kapeke mai ka maka pipi bulu ae, mamuli keia o kona piha loa i ka pihoihoi. "Ua haule ke Koa Kavalia Rodarika ma keia hookuku • ana." i kukaīa ae ai ka ilamuku me ka leo nui. "Mailoko i mai o na- pua elima, he ēkolu wale no i komo iloko <> ka helu. j a he elua i hala-hu mawaho, nolaila ke ku mau nei no ke kaikamahine o Peresia, he moho lanakila, ma-ka aoa<> .> 1 Roma. G keia ka manawa o ka Naita Romulo, kekahi o . na keiki mahope o ke aupuni o Cisile." Nee mai la hoi keia naita a ku ana imua o ke kahua. o ka . hoomaka aku la no ia e ki i kana pua, a ma ke ano nui nae e ka mea heluhelu ke olelo. ae, ua like no keia naita me ke . Koa Kavalia Rodalika,'no ka mea, oka pua ekahi, ua ku i [ka maka pipi bulu, o ka elua, ua ku no, o ka ekolu ame ka ! eha, ua hala-hu i kula, a o ka elima hoi, ua papani i,ke kik<» ! waena o Waialeale. "Ua like no ka Naita Romulo me ke Koa Kavalia Ro<larika, nolaila aole i kailiia ae ka hanohano e paaia nei e ka I moho o Rpma," wahi aka ilamuku i pane mai ai. "() keia ; ka manawa o ka Naita Leona de 80, ka Ilio Dala o Palani. 1 e ku mai imua, a kaili aku i ka hanohano e paaia nei e ke kaikamahinē o Peresia!" ! Ma ka hoike pokole ana ae no keia naita kaulana, ua emi j iho ko ia nei mau hel.u i kona mau mua, o ia hoi, he elua .i I ia nei mau.kuuna i ai ia e ka hauliuli, -a he ekolu kuuna he neo' ka mea loaa. Elike no me ka hana mau ma ka aoao o ka ilamuku, ma- ; hope iho o ka pau ana o na pua a kekahi molio i ke ki i ka j maka pipi bulu, pela no oia i kukala ae ai i ka haahaa loa 0 na helu i loaa aku i ka Ilio Dala o Palani, a e makaukau ana o'ia e kahea hou aku i' kekahi moho e ku mai, o ka wa ia 1 poha mai ai ka leo o ka Weli o na Mauna, no ka mea ua piha loa oia i ke kuaki, i ka ninau ana mai: "E ka ilamuku hanohano o ka la, ke makemake nei au e ninau aku ia ©e, o ia keia, ina au e ku aku ana a ki i ka'u mau pua eha, a i ku pololei lakou apau i ka maka o ka pipi bulu, e aeia mai ana anei au e ki hou aku i ka elima o ka'u mau pua, i maopopo ai ke kaa ana o ka lanakila ia'u ame 'ka ole?" "Ke manao nei au, he hana hiki no ia ia oe, aka nae, aole no ia he kumu e haawi ole ia aku ai i manawa no ka moho mai Roma mai. e ki ai i kana pua hookahi i koe. a pela hoi i na moHo e ae, e ku pololei ana ka lakou mau pua, i ka maka pipi bulu," wahi a ka ilamuku, me ka maikai ole no nae <> , kona noonoo, no kela ninau a ka Weli o na Mauna i waiho ' aku ai imua ona. I "Ina pela, ua pono," wahi aka \\'eli ona Mauna, me ka haawi ana mai i kana kunou ana imua o ka ilamuku, a emi aku la ihope, no kona wahi i ku mua ai,-me ke kakali ana, o ka hoea mai i kona manawa. 1 kela manawa, i kahea mai ai ka ilamuku i ka inoa o ka Naita Keokeo o Helevitia, o ka wa no hoi ia o keia moho i ' haalele āku ai i kona wahi e ku ana, a nee mai la no kahi i hookaawaleia no ka hoikeike ana ae i kona akamai pana pua pololei. i Ma ke ano nui ke hoike ae no ka hopena ona pua a keia naita i ki aku ai. he ekolu ana mau pua i pololei i ka maka pipi bulu, ahe elua hoi mau pua i hala-hu. Oka pua ekahi ame eha na pua i hala-hu, a o na pua elua, ekolu ame elima, ka i papani i ka triaka pipi bulu, nolaila aole i komo'keia moho i ka helu, e hiki ai ke hoopapa hou aku me ka eueu o Peresia e ku mai la me ka hiehie nui, a nana i kona mau hoa paio, e kuupau la i ko lakou akamai pana pua. (nud i aioy)