Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 41, 12 ʻOkakopa 1917 — ME MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

ME MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

"V. i< lic oe e kuu ilamuku maikai. malalo o na kumu k< : a mamuli hoi o na kanawai j>aa o ka oihana ke kni ii- «u aku nei au e ae mai oe, e loaa ia'u ka hano-; iian. ■ «. kc ku ana aku a paio me ka Naita I lapauea. a i ha'i e al:u n<. au ia <<e. e lawe haaheo ana ke keiki o na ale apiipii <• k:: i kela makana." ! l'a kakali ka ilamuku me kona piha hoonaukiuki, a'p.iki i ka pau ana o na olelo hoakaka a kela kanaka. ia wa ..-ia i pane mai ai me ka leo oka mea i piha me ka inaina: ! Ma ka mana i loaa ia'u. a ma na rula hoi o na lealea hookuku .. na lealea like ole c malamaia ana ma Ronia nei. aole ]..a au e ae aku ana i kau koi, aole hoi i ke koi a keiā kanaka imua < • kuu alo. ua nele loa au i ka mana e ae aku ai e hooko ka < ilua noi. L'a loaa ke kuleana nui ika molio lanakila, e ! l k- aku ai imua o ka mea haawi makana, no ke koi ana i ( kana makana. me ke ke'ake'a ole ia, aka nae he hookahi wale | -j : , aia!ieie e hooko ia ai ko olua makemake. aia wale 110 aae rnai ka Xaita Ilapauea, ka mea a'u e kaena ae nei me ka 1 haahe... ua l«»aa iaia ka ikaika kamaha'o, e pa.io me olua, ma j ia ano wale 110 e hookoia ai ka iini a ko olua puuwai, a i, in !t «ie mai no oia. nona ia kuleana." J \i,)v i pau aku na manao a ka ilamuku i makemake ai e ; kamaili» » mai imuil o kela mau kaiiaka a ka haakei nui wale, j :i imna n< • hoi <> ke anaina kanaka, ua kahamaha e aku la ka Xaiia Hapauea iaia. ma ka pane ana aku : | "E ke kiai h<«opono 0 keia kahua lealea. he nani hoi ia. ua ! :ta mai nei keia niau wahi moa kakala palupalu e paio me a'u. a e aumeume n<. ka makana i kaa mai ai he waiwai no'u i keia la. »» ka'u e hoike aku nei imua o kou hanohano, ua makaukau loa au e ku aku a e paio me laua pakahi, a o laua n.» ]»ha a elua. a e lilo au i kumu a'o kaka laau na laua nei. "l'a mana<» hoi au la. ua lawa ka ike i loaa aku i ka lehu-H-hu n.. na kaleua kilakila i loaa ia'u, ma o # ka hoohauleia: ana .» na kanaka kaulana loa maloko nei o luiropa, i mau pio ; malalo «> kuu mau kapuai wawae. a malaila iho la no, lawa : k<. lakou hoomaojH>po ana i ko'u ikaika. eia ka ke aa mai; nei n< • keia nvdu nii>ho, e hookelakela, i ko laua ikaika, a i, mea e hook».ia ai ko laua makemake, ke haawi aku nei au i k< >*u ae. e pale ae i ke kanawai paa i kauia no ke kahua lealea nei. a e ku aku ana au a paio no ka eha a no ka elima o ka manawa, me ke kanalua ole iloko o'u ke olelt> e ae i keia manawa. ua hiki loa ia'u ke paani lealea aku ia laua nei, e makehewa ni na inoa kapakapa i hookauia aku maluna o | laua. ka Weli <> na Mauna ame ka Olali o na Kai. •\\fai manao kuhihewa iho laiia nei, o ko'u elemakule ana,; ua palua ko'u mau oh<>. he mea ia no'u e liopo aku ai imua o ( keia mau wahi moa opiopio, aole ia he mea na ka. hapauea! e hopo iho ai. Ke aa nei au eku hookahi aku imua oke kaiiiia nn.k'.mukō ma ko'u aoao, a i elua mai laua ma kekahi Aole }>aha o laua nei hoomanao, ua oi aku ke oolea ame ka w ikani o ka hao o ke dia kane i kona wa 00, mamua ; oka hao <x»lea i kona wa opiopio; pela iho la no ko laua nei' ano imua o'u i keia la, a na'u auanei e haawi aku i kekahi, haawina a'o kupono, e hiki hou ole ai ia laua ke ku mai a, kaena ia laua iho. I "\i lohe hou <*e e ka ilamuku hanohano o ka la i ko'u īnana<». oia nu keia. ina eku aku ana au e paio me laua nei a ' kaa h«»u ka lanakila ma ko'u aoao, ua mjakaukau loa au e paio aku me ke koena aku i koe o na moho i hoea mai nei, ma ke kahua mokomoko i keia la, ina i makemake lakou e 1 kii mai a kaili aku i ka lanakila mai ia'u aku, no ka mea ke ike nei au i ke koiiikoni o na aahuki o kuu mau lima nei. me he mea la e hoike okoa mai ana i,ko lakou mau ano uilani, no ka hoohanaia aku o ko lakou mau ikaika wikani. Aole keia o ka poe a'u e maka'u aku ai o keia kamalii, e aho aku nei na moho mua ua kanaka makua ko laua ano. he oki' 1. »a keia poe e kuku mai nei, e hiiahila ai au ka hapauea ke paio aku me lakou. aole hoi e hihi, o ka mea ia e pau ai kuhihewa o ka poe hoonana." ! X.» kela mau hoakaka a ka kakou koa. ka mea e aahu , ana i ke kahiko o ka elemakule hapauea, ua haawi mai la ka ilamuku i kona ae, a pela hoi ke anaina kanaka i hoike pu ( mai ai i k<» lakou mau manao ohohia, ma ka haawi ana ae j he mau le«> huro, e haehae ana i na ea paa o ka lewa. | 'Mamuli o kou kapae ponoi ana ae i kou pomaikai ame ka: h:mohano i loaa ia oe e ka naita hanohano, ke ae nei au ei wehe h«»u ia na paio kaka laau ana i keid manawa, nolaila," ia wa i huli j)ono mai ai ka ilamuku imua o ke anaina. ka naka. a kukala aku la, e hoomaka hou ia ana ka paio kaka laau ana mawaena o ka Naita Hapauea ame na kanaka elua 1 aa mai e hookelakela i ko laua akamai ame ko laua ikaika ma kela oihana pookela. i: kuu lioa uhaiaholo o keia nanea. ke ike ae ia kaua i ka ; lv .ea ana mai i ka manawa o na hoahanau ekolu e ku ae a\ imua o ke kahua mokomoko, e paio aku ai na kaikuaana ī ko laua muli pokii. a pela hoi o Hawila i kona mau kaikuaa::a. < • keia hoi ka hookoia ana o na mea a Hawila i li'a ai, e hoea mai i ka manawa ana e hookau aku ai i ka hoopa'i maluna o koua mau kaikuaana lokoino a aloha ole. Ma kela manawa a ka ilamuku i haawi mai ai i kona ae, e pai<> hou ka kak<m koa opio me kela mau kanaka, o ka aa . :«.na mai e ku imua ona. ua hoopaiakuli hou ia aie la ka lewa e na leo huro o na kanaka, i kau a mea o ko lakou piha oho- | 1 ia. me ke ake nui e ike i ua naita hapauea la, maluna o ke j kahua mokomoko. a i ka nana aku i ka manao o ke anaina., ne he mea la. aia lakou mahope o ka Naita Pahaohao. me. ke k »iio okoa ana iho o ko lakou manao, oia ana no ka j m- ho nana ka lanakila. | Ma keia wahi. e ae iki mai oe e ka makamaka heluhelu e hoakakā pokole aku ka mea kakau moolelo i kekahi mau :ne:i nui e pili ana i na hoahanau ekolu, oiai lakou e ku ana ma ke kahua lealea. j 1 ka wa mua loa i hui ae ai ua mau hoahanau nei ekolu ina ke kahua mokomoko. aole e hiki i kekahi o lakou ke ike j aka i kekahi. o Hawila hookahi wale.no nae ka mea i hoo:naop<.po aku i kona mau kaikuaana, mamuli o kona lohe niua ana i ko laua mau inoa kapakapa, ia laua i koi mai ai i ka ilamuku e ae ia aku laua e paio me ka Naita Pahaohao; a no na kaikuaana. ua noho poiiliuli loa laua no ko Hawila mau ano. ! Ke hoomanao nei no oe e ka makamaka i v olelo hoohiki paa mawaena o Bullona ame Apa 1 - ' keiki nei i hoea ae ai ma na mana alanui elua. a olelo aku ai ke kaikuāana i kona kaikaina e wehe ka piko o laua, o ka hoea ana mai keia i ka manawa e hookoia ai ia mau olelo, mamuli o ke ku aiia ae imua o ke kahua mokomoko, āole e nana aku kēkahi i kekahi he kaikuaana, a he aka me he kanaka e loa la, a na ka mea ikaika o laua e kakiwi i kona hoa, me kana kaua. < •

Oiai hoi na mea apau e noho mai ana me na manao nauki pilihua, no ke ake e ike mai i ka hookuku hou ana o na moho. ia wa i poha mai ai ka leo kukala o ka ilamuku i ka pane ana mai: "E ka Naita i kapaia ka W'eli o na Pae Mauna, ke kauoha aku nei au ia oe. e nee ae iwaho, no ka makaukau ana e paio mai me ka Naita Pahaohao," o ka wa no ia i oili ae ai ka, W'eli o na Mauna a ku ana imua o ke kahua, a pela no hoi me Hawila. i huli pono mai ai imua o kona hoa lealea, a i hakalia no a lolie liou ia aku ka leo kauoha o ka ilamuku no lfa hoomaka ana e paio, o ka manawa iho la no ia o ua mau molio nei, i kuupau iho ai i ko laua akamai piha ma kela hana. me ka hoao ana o ka Weli o na Mauna e kaa ka lanakila maluna ona; aka elike me ke akamai apau i loaa iaia, pela no ka lua ole o na kiina palanehe ame ka alo ana a ka Naita Pahaohao. No ka hapaha hora paha kela noke ana o laua i ka paio, aole he kaa iki o ka lanakila i kekahi aoao, o na kiina laau apau a ka Weli o na Mauua e hahau aku ai maluna o Hawila; o na kiina hookahi no ia a Hawila e haawi mai ana maluna o kona hoa, a o ia ka Buliona o ka pane ana mai imua o kona kaikaina: "I nui ke aho e ka hapauea, o puhili auanei oe i ka hauna laau punahele a kuu makuakane i a'o mai ai i kana keiki nei." "O kau paha kena e kaena mai nei e kahi moa kokala palupalu, e akahele a e hana ka ikaika a nui, o walawala pahu auanei oe, i ka hauna laau pUnahele a kuu makuakane i a'o mai ai i kana keiki nei," i pane aku ai no leela mau olelo a Hawila me kona leo oiaio, no kona makemake e hookaliaha aku i ka manao o kona kaikuaana, a he mea oiaio, i ka wa i lohe inai ai o Buliona i ka leo o Hāwila, kona muli pokii, ua kuemi aku la oia ihope, he elua anana mai ia Hawila aku, me ke kakepa ana ae i kana laau q pili ma kona, aoao, me ka nalu ana iho iloko ona: "O ka leo, o ka leo no ia o Hawila, kuu kaikaina, aka ma kona mau ano nae apau, aole i loaa akti ka ike i kuu mau onohi maka, no ka hooiaio ana mai, oia no ia. O na hauna laāu āpau a keia hapauea. o ka'u māu hauna laau hookahi no ia, aole anei hoi o kuu kaikaina no keia, i huna iaia iho iloko o ka aahu hoano-e, me ke kapa ana ma kekahi inoa okoa loa? "O'kona makuakane, nana i a'o aku iaia i kana mau hauna laau, owai la kona inoa, a ina o Hawila i'o no keia, alaila aole he makuakane okoa ae nana i a'o mai iaia i na hauna . laau i'lōaa ole i ka nui ame ka lehulehu, o Lomeliano wale no, ke kānāka hookahi wale iho no nana i hoonaueue i aku 1 i ke kulanakauhale o lerusalema, i ke au o ka hoouka kaua hemolele. | "Alia nae au e hooholo e i ko'u mānao koho, e liana ae au i kekahi hana hookahaha iaia, no ka mea he ekolu wale no makou i a'oia mai i kekahi hana akamai lua ole ma keia ano lealea," ia wa i oni hou mai ai ka Weli o na Māuna imua,; alaila hooniniu āe la i kana laau me ke akahiai loa, a o ia ka I Hawila i ka i ana.iho: j "Ae, he ekolu wale ilio.no kakou i ike i kenā mea au e hana mai la, ua loaa ka paha kā lioohuoi iā oe no'u. O oe no hoi e Buliona, o Apala, a owau, o kakou \vnle iho no ekolu, ka i ike i keua kiina a ka makuakane o kakou i a'o mai ai. Aole au e hoike e aku ana ia'u iho iinua ou, ahiki i kuu hookau ana aku i ka hoopa'i kupono maluna ou," alaila kamailio okoa ae la oia me ka leo nui ka pane ana aku : | "E ka mea i kapaia ka Weli o na Mauna, e nee mai imua, o ke kāhua i keia wa ano. e kena kanaka puuwai eleele, a e : ike auanei oe i ke kikoni ia o ko lae e ka hauna laau a ka Naita o ka Lualuiiia Waiwai, ke kiina laau nana e hoopahaohao aku ia oe au hoi e poina ole ai i na la apau o kou ola ! ana." . Na kela mau olelo a Hawiīa o ke kamailio ana aku i.hoo-' piha aku i ka houpo o ke alii o na powa o na pae maiina, i ka inaina, a nee mai la oia imua, a ke nana aku i ua mau inoho nei, he hookikakaha hoi kau, o ia no oe o na moakane ' ulahiwa i ke Kaha o Kaunalewa, ā e lewa ana lioi ko laua mau kino i o a ia nei, kohu ueha'ilua la na ka wahine o i Hopoe. • | Ma'kela hui hau ana ae o na inoho i kahi hookahi, ua oi! aku ka haliana d ka laua paio ana i ko ka manāwa hiamua! aku, a iloko o ka nanea o na mea apau, me ka pilihua hoi o ko lakou noonoo, no ke ake aku e ike i ka moho lanakila, 1 aia hoi, ua walawala aku la kekahi-o.ua māu moho nei, a pa-hu ana ilalo, me ka waiho oni ole ana i ka honiia. j He manawa ia i halii iho ai ka meha eehia -maluna o na j mea apau. me ko lakou hopohopo. o ka Naita Hapauea aku la paha ka mea i hina, aka i ko lakou ike ana aku nae, e holoholo mai ana no oia i ke kahua mokomoko. ua noke hou ae la lakou i ka uwa. me ka huro'ana, ahiki i ke kauoha okoa ana aku o ka ilamuku ia lakou e hooinalu. | No kela kaa hou ana o ka lanakila ma ka aoao o ka Naita liapauea no ka eha o ka manawa, ua kuliihewa kekahi hapa-, nui o kela anaina, he niana kupua ka i loaa i ka kakou koa,' he mau mahao kuhihewa wale no hae ia, aole he mea o ia ano i loaa ia Hawila, aka na ka ikaika hoohāna o kona niaii aahuki ame ke akamai luaole i loaa iaia. o ke kuniu nui j iho la no ia i haulehia ai kona mau hoa paio malalo o kona j mau kapuai wawae. Oiai h'oi ke awina kanaka e noho ana malalo o ka aahil, o ke kuhihewa no ka ikaika kamahao i loaa i ka Naita Ha-j pauea, ia wa i po-ha hou mai ai ka leo o ka ilamuku i ka . pane ana mai': j "Ō ka helu eha keia 6 na lanakila.i loaa i ka Naita Pa-J haohao o ka Luahuna Waiwai, a ke manao nei au, ua lawa loa na lanakila j kau aku maluna ona e aha'i i ka maknna me ka hoopaapaa ole." "Aole loa e haawiia ke)a makana iaia ahiki i kona lana - kila ana nialuna o'u," i loheia aku ai ka leo o ka Olali o na Kai i ka pane ana mai. me kona haalele okoa ana aku i kona wahi e ku ana. a nee mai la imua o ka-.ilamuku, me k'ona makemake loa, e ae koke ia mai oia e ku aku a paio i ka Naita Hapauea, ka mea ana i koho koke iho ai no iloko ona, ua hiki loa iaia ke hoohaule aku i leela naita elemakule I malalo o ka ikaika wikani o kona mau aahuki. A lohe ka I ilamuku i na olelo o ka mea i kapaia ka Olali o na Kai, ia _ wa i huli pono inai ai oia imua o ka kakou koa opio, a i mai la: "Ua lohe ae nei no oe e ka moho lanakila, i ka aa ana mai nei o keia kanaka e paio aku oe me ia, no ka elima o na manawa. a ke waiho aku nei no*au nau e koho. no ka paio. nie ia ame ka ole. "E hoomano e ka Naita Ilapauea, ina e kaa aha ka lana-j kila i keia kanaka, a haule oe malalo o kona mau kapuai j wawae, o kou nele aiia no ia i. ka makana, aka hoi i lanakila I hou oe maluna ona no ka elinya o ka manawa, aole a*u mea e ae e hauoli nei, o ka hookau wale aku no i ka hanohano j maluna ou, no ke kaili ana.ae i ka helu ekahi o na hookuku,, ina ka papa kuhikuhi o na lealea." j "Aole au i hopo i ke ku ana aku imua o ko'u lioa paio i keia manawa e ka ilamuku, a imua paha.o na moho e ae e ku makaukau mai nei, ke makemake lakou e papa lealea | pu me ka hapauea; o ka'u wahi iioi wale no nae ia oe e ka mea iaia ka'mana. a imuā hoi o kuu hoa paio, e ae ia mai āu e hoomaha iki.no .ka hapaha hora, a e loaā pu mai h<ii he wahi kiaha waina ia'u. Pehea la ia i kou manao e ka ilamuku?" i Ua haawi koke ia mai ka ae e ka ilamuku e hoomaha iki ka kakou koa no kekahi mau minuke, alaila haawi ae ae la oia i ke kauoha i kona mau kokua e kii aku i kekahi kiaha waina maikai loa no ka Naita Hoopahhohao, a emo ole ku ana kekahi mea me ke kiaha waina imua o Hawila, o ka inu ae la no hoi ia o ke kanaka opio, alaila mb ke kakali ole aku e hoomaha a pau na minuke ana i noi aku ai i ka ilamuku. o kona ku ae la no ia iluna, huli aku la hoi imua o kahi o

kana ipo aloha e noho mai ana me ka poe makaikai o na kulana kiekie a hanohano, alaila kamailio ae la oia i keia mau olelo: aku ana.au ia oukou apau e hoolohe iki mai lioi i kekahi mau hoakaka pokole mai ia'u aku, o ia no keia : O ke kanaka mua iho nei o ka aa ana mai e paio me a'u. a i haulehia hoi malalo o kuu mau kapuai wawae, oia kekahi 0 ko'u mau enemi ino loa, ua hookau aku au i ka uku hoopa'i kupono maluna ona, no ka hoomaalili ana mai i ko'u mau manao inaina iaia. "E lohe hou oukou apau. o keia kanaka e ku mai nei a aa hou ia'u, o.ka lua ia o ko'u mau enemi. a ua haua hewa loa mai laua nei a elua ia'u, a i keia la auanei. e lawe mai ana au i ka'mana iloko o kuu lima. a hookau aku i ka lioopa'i māluna o.laua a elua. no ka hoomaalili ana mai i ko'u mau manao ulu-ku o ka inaina nona. "Aia auanei a hookau aku au i ka hoopa'i maluna ona, e waiho oni ole ai keia kaiiaka hookiekie o ka hookano uui wale iluna o ka lepo, he hoolana i ka wai ke ola. a maliope aku o ia manawa e hoike aku no au ia oukou i ko'u ano. a ia wa e i iho ai oukou, he kanaka i'o ka au i piha me ke pahaohao. i kohu pono ai ko'u inoa, ka Naita Pahaohao o ka Luahuna W'aiwai." I kela pau ana no o na olelo hoakaka a ka kakou koa opio. ua hoopaiakuli hou ia ae la ka lewa me na leo huro, o kekahi kumu paha hoi, no na olelo kaena mai iaia aku, no ka haule hia hou o ka (31ali o na Kai maloio o kona ikaika, no ka mea ua pau loa ko lakou mau manao kanalua, no keia kanaka a ke.kamahao nui wale, aka aia lakou apau mahope ona. fa hooki ana iho no o kela mau leo huro o ka hoomaikai, ia wa i ikeia aku ai ka pii ana ae o kekahi hae, a pulelo kapalili aku la i ka welelau makani, maiwaena ae o na hale lole he nui e kuku.mai ana ma kekahi aoao o, ke kahua mokumoku, aia hoi maluna o ua hae la, ua kahakahaia keia mau huaolelo Jioopuhili i ka noonoo o kela anaina kanaka nui: . "Ka raua aia i na mauna, O ka lua aia i na Kai, O ke kolu aia i ka wiiiau a ke aloha." I ka hae kamahao o ka pii ana ae a pulelo aku la i ka makani me ka haaheo nui, o ka manawa no ia a na hoahanau elua i ulele iho ai i ko laua akamai, me ka ikaika ma ka liana kaka laau, a kohu pono iho la ka mea a na kaikuaana. ma kela manawa a laua o ka hookaawaie ana kekahi mai kekahi mai, e imi ana i ko laua kaulana : "Wehe ka piko la e ke kaikaina. mai manao mai oe iie kaikuaana au nou, a peia hoi.au e manao ole aku ai ia oe he kaikaina no'u." I kinohi no o ka ulele ana iho a ua mau keikikane nei. ua hoo.kutt pau mai la ka Oiali o ua Kai i kona akamai anie ka ikaika ma kela hana, me he mea la e olelo okoa mai ana no.imua o kona hoa paio:- "He io au, aohe lala kau ole." 1 kau a mea o ka iho makawalu o kana mau hauna laau ma na wahi apau o ka kakou koa, eia nae, he wai auau ia no ilawila, ka eueu holoholo kuaua o Hanalei." Iloko o ka piha 'akamai a eleu o ka Olali o na Kai. ma ka hoomoe ana mai i kanā laau maluna o kona hoa paio, me kona manao maoli no, o na hauna laau kela, e hiki ole ai i ka Naita Hapauea ke ku loihi aku imua ona, he manao palaualelo wale no nae ia, a ua alii nei o iia powa o ka moana, oiai, ine ke akamai palena ole o Hawila. e noke la i ka' pale i na hauna laau a kona hoa, a ke noke mau la no hoi oia i ka alo, me ka palamimo loa ame ka hiehie pu hoi o kona kulana, ka mea nana i ume aku i tia manao mahalo o ka lehulehu nona, 0 ko laua nei noke hoi ia i.ka paio ahiki i ka.hala ana o kekahi manawa me ka maopopo ole o ka mea e kaa ai o ka lanakila, ia w r a i hookaawale like ae ai ua mau moho nei, no ka hoomakaukau ana e nee hou mai imua, o ka manawa nae ia a ka kakou koa opio o ka pane ana mai: "Ua ahuwale oe ia'u e keia hookano nui, a auhea oe e Apala, ke keiki eliia a ka Naita Komeliano, e hoomakaukau nou iho, e hana i ka ike ame ke akamai a nui, o ike auanei oē, o ka meheu a ko mua i hala aku la, malaila aku no auanei oe. a he hopkahi ou pakele, o ka loaa pono ole aktt i ka laau a ke keiki i hele a ailolo ma keia hana." 1 loa no a pau kela mau olelo a Hawila, o kona hapai ae la no ia i kana laau a kiekie iluna, a i ka.ike ana mai nae a ka Olali o na Kai i ke kaawale o ke kino o kona hoa paio. a manao mai la, o kela wale no ka manawa maikai loa ana e haawi mai ai i kā ai a ka u'i, ua holo mai la.oia imua, a hoomaka mai la e haliau i kana laau ma ka aoao o Hawila, a ina 110 i loaa pono mai ka kakou koa i kela hauna laau a ka Olali o ke Kai, ina aohe nao ai i ka papaa. He mau hana akamai wale no kela ma ko liawila aoao, o ka hoikeike ana.aku i koiia kino imua o ka hoa paio, he kulana hoohemahema maoli, e hiki ole ai iaia ke pale 110 kona palekana. aka nae. e hakilo mau. ana oia i ka hauna laau a ka Oiali o na Kai, elike me ka hikiwawe o ka hahaii ana mai a ua alii powa nei o ke kai i kana laau, pela 110 hoi ka palamimo o ka Hawila hoihoi ana iho i kana laau ilalo ma ke kulana pale. a i ka hala hu ana aku o ka puu make. i manaoia mai ai noiia, o kona manawa no ia i kii aku ai i ka laau e paa ana iloko o ka lima o leona kaikuaana, ā lele koheoheo ana iluna o ka lewa. o ia no oe o kekahi pua i hemo mai ke kakaka aku. * I kela lele ana aku o ka laau iluna o ka lewa, aole 1 hoohakalio iho o Hawila i kana kiina laau e lilo ai kona hoa paio. i pio malalo o kona akamai ame kona ikaika, nolaila hahau aku la oia i ka laau ma ka poohiwi akau o ka Olali o na Kai, he niniu hoi ia o ua kanaka hookanō nei i kahi hookahi o ia no oe o ka hu hookaa a na kamalii, a i ke kolu o kana hauiitrlaau, ua hahau pololei aku la oia ma ka lae, he poha ka mea i loheia, aia hoi, huli kaanini ana ke alo iluna p ka honua, me ke kaheawai ana mai o ke koko, e liiki ole ai ke onioni hou ae. ...... I ka ike ana mai o na kanaka o kā Olali o na Kai, ūa,hlo ko 'lakou liaku he pio malalo o ka ikaika o ka Naita Pahaohao, ia \va i holo nui mai ai a ka'ika'i aku la iaia noloko o ko lakou hale lole, a ia kuu ana iho hoi o na leo huro o na kanaka, no ka moho lanakila,. ia wa i ku mai ai ka ilamuku iluna a kukala mai la i keia mau olelo: "Mamuli o ka mana i loaa ia'u i keia la, ke kukala hou aku nei aU imua o keia anaina nui i akoakoa mai nei, he moho lanakila ka Naita Pahaohao o ka Luahuna Waiwai, nolaila 0 ka makana komo g"ula i hookaawaleia no ka lealea mua loa ma ka papa kuhikuhi, ua lilo ia iaia me ka hoopaapāa ole, a he poe hoike ike maka kakou apau no ka lanakila hiwahiwa i loaa iaia maluna o kona mau hoa mokomoko." No ka piha hauoli no hoi o na kanaka, no kela lanakila kamahao luaole i loaa i ka Naita Hapauea. ua haku'i hou ae la ka lewa i ko lakou mau leo huro. e haehae ana i ke anoano eehia o ka lewa, a ia kuu ana iho o kela mau leo huro. ia wa 1 hā-lo aku ai ka nana ana a ka kakou koa, mai kekahi aoao a i kekahi aoao 'o kela anaina kanaka nui, a ia hoi ana ae o kana kalena ana, a kupono i kahi a ka Manu Nunu Ahiu e noho hoola'i mai'ana, ia wa i hoopili mai ai ua o Hawila i ka wēlelau o na manamanalima o kona lima ākau ma kona mau lehelehe. alaila haawi āku la no hoi i kaha kunou ana, me he hooheno ana la na ka ipo. I kela manawa nae a Hawila i hoopili ae ai i na manamnnalima o kona litna akau, ua ike koke mai la ka U'i Magarita i 'ka anapa o ke komolima (laimana, a i wale iho la no'ua nohea nei iloko ona: "O ka anapa ana o kela komolima. ma ka manamana o keia elemakule pahaohao, ua like loa no ia me ka alohi ana o ke komolimā o kuu aloha; aole anei hoi, o oe no keia e kuu p.loha e hoonahaohao mai nei ia'u, ame ka uui o kou mau ( hoaloha ma Roma nei ? Hele no hoi a o oe keia e kuu aloha,' ua like loa oe me ka wāihuna a ka opae, ka pēe mai iloko o kou kahiko o ke kanaka elēmakule." Oiai hoi ka U'i Magarita e kokoia ia ana e ke au hoopahaohao. a hoohuoi ilokō o ko'na noonoo, ua poha aku la ka leo o ka Hawila aloha, kela leo i h.ele a kamaaina iaia i ka

lohe aua. a o ka leo hookahi no hoi. nana i houpuiwn ;iku i, Buliona. ka W'eli o na Mauna, oiai lāua e ki-ke olel., aua ke kahua īnpkomoko. t "E ka Moiwahine o ka Nani.. 1 hoomāka aku ai ka kak. koa e kamailio. "K na kiaaina o kliu aina hanau n t i. : , naita hanollano ame na koa puuwai koa a wi\v«M»h- ~ k- ■:-., nei. na leele hoi ame na keonnnana. elike me ka 11 i h..i k.• ai imua o ke akea. aia a kau akuau 1 ka h(K»pa 1 inahn;, ka mea i kaoaia. ka Olalo o,ha Kai, i pana ino kana ! hana ku i ka .okoino maluna o'u, alaila hoike aku_ au i kmeahuna i pili ia'u iho. a ia wa oukou e ike ihn <11. ; ka 1 1 i pahaohao ai ka mea eku akil nei imua oko (Hiki.u .t •* >. "He poe hoike ike maka oukou apau, no ko'u ku ana a paio me na kanaka koa a kaulana loa o na aupimi lun t Ruropa. a ua })au lakou i ka lilo he mau pio mala!.. .. kv.v. mau kapuai wawae, aole au e kamailio aku ana n.. r«a n, „ ; hanaia i keia la, o ka'u \vale no e kono aku nei i k.> ~.;K oluolu, e hoolohe iki mai hoi ia'u no kekahi mau ir.iin;k, , , na mea e hookapaliliia aku ai ko oukou mau hnup.». "E ka Moiwahine o ka Nani, ka mea a ko Kokeiu-kai i k; t ena ae ai, ka Manu Nunu Ahiu, aolie kia manu e lu; .. . , hoomanawanui iki mai oe pela manawa |».,k. alaila wehewehe ae la o Havvila i kona paalnle o ka . i--naita e komo ana. a waiho aku la iluna oka honua. a .. , aea hou ae ai iluna, a kau aku la hoi kana nana ana mah; , o kela anaina, aia hoi, iloko o na manao kahaha <> ua un , apau, ua hookauia aku ka ilihia maluna o lakou? n.. ka , ma kahi o kela hiona elemakule a lakou i ike mai ai i ua : nuke maniua aku, aia hoi, he kanaka opio u'i a huapaia k, lakou e noke mai ana i ka hooiuiu, i ka kakou koa. a u.. k, hiki ole i kekahi poe ke uumi iho i na manao maiia!.. t, koa lanakila. ua noke hou ae la lakou i ka hun>. ine ke k; ana i na papale iluna o ka lewa, o ka oi loa aku o K. l ua ';. ame kona mau hoa apau i hele ai a ike prmo i ka kak.>u k. •.» ma Rokenekai, ua ku okoa mai lakou apau iluna me ka U i. !,• ana i o a ia nei, i kau a mea o ka piha maoli i ka olioli. No ka U'i Magarita hoi, i ke ahuwale ana aku u ka luio helena u'i noh'ea o kana ipo imua ona, akahi no a «»lu p..n.. aku kona manao .a he hoomahie hoi ia o ua manu uuuu iu i. o kekahi kumu paha īioi, mamuli o ka aha'i mua aua .. ka;u a'oha, i ka e-ka mua o ke eo ma na lealea hnukiiku.

"Nani ke pahaohao o na hana a ka Naila Fleele ia k;ik,.u! Huro! Hulio! () ke Kulanakauhale o Rokenekai ka iu-lu ekāhi, eia kona naita opio ke hoonaiieue nei ia Kmnai" ! liooho okoa mai ai o oKolmela, me kekahi poe naita c 1 kamaaina ia Hawila. "Ke ike mai la oukou apau i ko'ii mau ano manli. i kuu mau lima opiopio hoi, i ku aku a paio me na mnhi. elima i aa niai e hookelakela i ko lakou ikaika ame ke akamai nu' a'u. 0 ia iho la no au la. elike me ia a oukou e nana mai ia. a.-U--anei hoi. ua lawa ia no ka hoopahaohao ana iko otik<.u - no.o ? "O ka mea nui a'u i makemake loa ai e hoike aku iniua «• oukou, o ia no na mea e pHi ana ia'u ame na kanaka i-hia. 1 kapa i ko laua mau inoa ka Weli o na Mauna ame ka « Mali.. na Kai. O kuu hoa paio mua, ka w eli ona Mauna, anu' ka hope loa o ko'u hoa-paio, ka Olali o na Kai, oku'n mau k;u kuaana ponoi no ia mai ka pupuu hookahi mai. "No ko makou luaui makuakane, eia no oia ke ola mai m i. a no ko makou makuahine aloha hoi, ua hala aku <>ia 111:1 kela ao. e kakali mai ana, o ka hui hou me kona nhaua. kc hoea mai i ko lakou mau la hope, o ke ola ana ma keia ainea. . "O ka inoa oiaio o ko makou mua loa. o ia' 110 o Mmmna. a o ka powa hoi ma ka inoa, ka W'eli o na Mauna. a ua p..1..lei na huapalapala. i kahakahaia maluna o ka hae a <.uk.)ii 1 ike aku ai i ka welo ana ae i ka welelau makani. niai na liaielole mai: 'O ka mua, aia ina Mauna.' oia nei ke alii powa o na Pae Mauna Ale|)a, ke kanaka nana i hookau mai i kekahi hana hoopoino maluna o'u kona pokii auie ka lede opio ka U'i Magarita.' "He ekolu la i hala ae nei, a ma ka po a ko makou kiaaina 1 haawi ae ai he paina a he aha hulahula nui. 110 ka hoohaunli ana i kona mau hoaloha mai Roma ae nei. ua hoouna mai la keia kaikuaana o'u he hookahi haneri o kona mau kauaka. 110 ka pepehi ana ia Kiaaina Eenekona, a e kaili limanui aku lioi i ka Leele Magarita, ka Moiwahine o ka Nani. "Aole iho la no pau na hana lokoino ku i ke aloha ole a kela kanaka, aka ua haawi pu aku oia i ke kam.ha i ua poe kanaka nei ona, mahope iho o ko lakou luku ana aku i ke kulanakauhale o Rokenekai a neoneo, e hele mai lak.m a pepehi iho ia'u, ame ka luau'i makuakane o makou. ua li.»h--hokaia nae kona mau manao lapuWale apau: a 110 ia maii hana, a keia kanaka i lawe ae ai au i ka'u olelo honhiki. 0 ukali 110 au mahope o kona ineheu, ahiki i kona lily ana he pio iloko o ka poha o kua mau-lima. "Ua loaa aku ka ike i keia kaikuaana o'u nou. ma o kuu le«> la ,oiai maUa e paio ana no ka lanakila i keia la, a ua h' >/'-• - hoi oia e kaa aku ka lanakila maluna ona. aole nae e luki no kā mea ua paa ke ahewaia no kona haulehia malal » ko'u mau wawae. "K hoomanāWanui mai no oukou e hoolohe i ke koena ka'u hoakaka. Oka hope loa oke kanaka a'u i hoolilo aKii ai iāia he pio no kuu ikaika i keia la, o Apala 110 ia. ka nu;. I i kaena ae iaiā iho ka Olali ona Kai. Oia nei kekahi o k.> ,1 mau kāikuaalia, ā elike 110 me ka lokoiuo o kona mua uo u ame ka makuakane o makou. pela iho la no ka liana a kesa kanaka. ma ka hoouna ana ae i kona poe kanaka e pepeln ia maua a make. eia nae, ua hoohokaia aku ia mau 111: palaualelo ona, a ua paa hoi ka'u hoohiki aole loa au e naua aku ana ia laua he mau kaikuaana no'u, aka ke waih-- uei kuu ko'ilipi ma ko laua mau wawae, me ka makaukau niau e kaniu aku i ko laua mau lae. "O kieia iho la ka panina hope o ka'u mau hoakaka .iuua ' oukou e ka lehulehu e pili ana 110 kela mau kanaka l!u:i. >- peia hoi me ko'u ano oiaio," a ia manawa koke no. i haaM-' aku ai ka ilamuku i kona wahi e noho ana, a iho mai la • loaa o Hawila, o kona lalau mai la no ia m k lima o ka kakou koa, mfe ka pane anā mai i keia mau olelo: "E ke kanaka opio i hoopihaia me na haawina o ka j»a j ha'oha'o, he elua mau mea ano nui a'u i ike nou i keia 1:;. " 1 ka nuia, me ka ikaika o kou mau lima, me ke akaniai h- 1 aj)au i loaa ia oe, ua holilo aku oe i ka ikaika o na kauak i j elima i mea ole imua o kou alo; ao ka lua, me kou helelu UI na o ke kanaka u'i, e hiki au<wiei ia oe ke hoohina aku i ke kupaa o kekahi wahine huapala iwaena o na wahine he inu ma keia kulanakauhale o Roma nei. "No kā hooko ana aku 1" kekahi mahele o ka'u hau i. e lawe kino aku ana au ia oe imua o ka Moiwahine o ka Naiu. a mai kona lima ponoi mai auanei e lawe mai ai oe i k ;i makana au i lawe ae ai me ka haaheo loa i kēia la." o ke kaha aku la no ia o ka ilamukū hele 110 kahi a ka U'i Mag::irit'i <■' noho mai ana, me ka ukali pu no hoi o Hawila mahope «>uailoko o na leo hoopaiakuli o ka lehulehu e haehae ana : ka | lewa. | Oiai ka kakou koa opio e hookokoke aku ana i kahi ak 1 U'i Magaritā e noho mai ana, ua ku ae la ua Manu Nun.i Ahiu nei iluna, a iho mai la ma ke anuu o ka ale'o no ka halawai pu ana me ka moho lānakila, a nona hoi ka hele. u ukali pu īiiai la o Kiaaina Eenekona, kona makuakane. k Kiaaina nui o Roma me kana keikio o Kolomela no hoi uu' kekahi mau naita e ae, a i ko lakou ho?a ana mai no ke auuu malalo loa o ka ale'o ,ia wa i ku nui iho ai, a o ka wa n<> 1.: i poha aku ai ka leo o ka ilamuku i ka i ana aku: "E ka Moiwahine o ka Nani, eia imua o kou alo ka Nait Pahaohao o ka Luahuna Waiwai, ka moho hoi nana i aha 1 ae i ka lanakila kilakila loa i keia la, maluna o kona mau h<»:i paio, a'u e olelo nei ,aohe he lua elike me keia i ikeia ina ka moōlelo o Roma riei, a aole no paha ma keia hope aku Ke hoolauna aku nei au iaia imua o kou kiekie e Magarii.i ka U'i." (Aole i pau.) *