Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 34, 24 ʻAukake 1917 — WAHANUI WALE NO AOLE HE OIAIO OLA MAU OLELO [ARTICLE]

WAHANUI WALE NO AOLE HE OIAIO OLA MAU OLELO

H. pane i ke Aloha Aina a ia Jesse 1 iuihi:— .\lr. Luimhoponoi»ouo, Aloha Kaua:-->'a iohe mai au eia o Uluihi naaupo k. hele nei i ke Kula, ina he oiaio 3-j. nlaiia e hauoli no wau no ka inea k<- Miiiu niau nei oia imua a ihope, he bttuu hooj»omaikai ka imi naauao no r;;v a apau. Ua alawa iho wau ma n» p;«ia aala o kou kihapai u'i a ike iii.i la wau i ka kaapa ano lolii o ka iuii k;ti no ua pau eia ka aole jio. Ke iiklo nei oe e l'luihi Naaupo na ka i" ka e haku na kanawai, ke olelo oe jn*ntM:" ke hoike aku nei au j ke afct*a me ke kanalua ole, aole na Ki.pihea kana mau kanawai i haku a imi ka mea aole i hiki iaia ia mea, o ka mea oiaio. na ka loio e haku ke kanawai a kt poe e hele nei iloko 0 ka Ahaolele, Waha ka makemake e hnopuoipuni? "Hu nohoi ka-akaaka ia eo e L'luihi. Ua hele o Kupihea i ke Kula ina la opio, a ua a'o i ke Kauanai a lawa kupono ka ike, ua noho loihi me Joseph Mokuohai Poe)kk\ a nana i haawi mai i kahi manaai ma ke kanawai, a ua a'o i ke ano anii' na loia o ka haku ana i na Kanawai ma ka olelo makuahine aine ka ol<-io Namu. Ua lehulehu makou o Hoīiolulu nei ma ia Ike i hoomanawauui ia. eia a'e no o Judge Hookano o hwa, he Imnakanawai no ka wa loihi; Archie Mahaulu, he Lunakanawai īKi Waialua, ua hala aku; Robt. Makahalupa, he iunakanawai no na Kona, Waiiehua. he loio a lunakanawai, Keikialii Kalanianaole, he Elele Hanohaito mai Hawaii aku no ke Aupuni Makua. 110 na kau loihi; saac Harbottle. hope Luna Auhau no Honolulu nei, .laine* Hakuole, he loea a he luaole ma ka niahele olelo o na olelo namil like ole: ,I<ihn Nakookoo, he loea ma ke kanawai 1 oi aku mamua o Uluihi Hupo: D. Kalauokalani Opio, kakauelelo o ke Kulanakauhale ame Kalana n Honolulu no na kau a kau; David Kwaliko, he loea he lunaaupuni mua 11 ka Moku o Keawe a he lunahooponopono na ka Nupepa Ke Ola o Ha--0 Hil«». Hon. David M. Kupihea,' ke alakai o na alakai o ka aoao Home Hula ma ka papahele o ka hale o na Lunamakaainana, 1903, noho he ka- i kanolelo nui 110 ia aoao no l'mi maka- i hiki me ka hoopono a waiho maikai i aku ia aoao ma ka M. H. 1910. | He alakai a he keiki hookama ni kn aoai» Demokalaka mai ka 1910 mai | a he alakai Haku Kanawai no ia aoao niai ka makahiki 191:2 mai, a he ala- ' k:ū a he laeula ma ia ike ma ke kau 0 1913, 1915 ame 1917, a nana ponoi n<i «• haku kana kanawai ponoi aole na K«'kahi loio ole wale a poohakahaka o ko l'luihi auna, a aole na kekahi loio v ae a hiki i keia la a Kupihea e kula «ei ia oe e Uluihi. O na keonimana apau no lakou na inoa maluna he lehui«»hu i koe oia ko Kupihea mau hoa* }.ana a imi naauao o na la i hala oiai 1:0 o Uluihi e lilo ana i ke alualu i ke kakaiapola-lupe a ka imi naauao. K ninau i na keonimaua no iakou na inoa maluna a e nana ina kulana i loaa ia lakou pakahi, e loaa manei iaoe ke uhai aku? Take the l.a«k soat! You take the back seat!! Aia mahe» ua poe loio liolopee eei au e Uluīhi akamai i ka haku k.tn .wai, f> ina kau eae mamua aku? Aia ih« a :i mau kanawai paha i keia kau iho .\«i, a i haawi mai ia Kupihea i kanawai Ihea o wawae Kiua ma kahi i f»ee ai me na kanawai oehaa a Uluihi nvi ma keia mau kau iho nei? E hoike a'e oe i ke akea i ua poe loio Demokala!va holopee nei au me na Kana amī ohi opa'e a oukou i waiho ae ai ia K-ipi-hea oi ana! K lielu papa ae oe ina 1 ike aku ka lehulehu. Go at it, boy! Helu pu a'e oe i ke Kanawai Papai no ka mea oia naauao no hoi ia ;» ko mau l«>io ike haku Kanawai i a'o iho nei iaoe e Uluihi, a helu pu a'e oe 1 ke ano o ka maunu e lou ai ka Pa--I'a 'i, a helu pu a'e oe ina poe l.unamakaainana De«nokalaka i kakoo ina Lanawai a ko poe loio Demokarata i kauoha aku ai e koho. oi ana! Ke olelo hou ae la no oe no kuu kapa iaoe he Buda, aole pela ka'u i « 1010 ai; Ua pili wale no kau olelo ma ka hoohalikelike ana me ka olelo 1 aalana o ke Au Kahiko, oia hoi, "Ua lilo i mea ole ka momi imua ona ho-l-.holona" O ka'u hoi. makahi o ka lioloholona. ua olelo wau he Akua HO Inia a me ua Aupuni eae o ka Hikina, elike me lapana. Kina, o ka Buda oia ko lakou Akna Hoomana: a o ka Inoa «1 ko lakou Hoomana ua kapaia he •' Bud«]ahisii:" e hele aku no hoi oe me «» na malieloolelo i ke keena Heluhelu Huke o ke Aupuni e nana ai wehewe- }•«» |»onoia 011 mau eeiao. a waele pono i-i iho na alihi makapo o iu. a malia o loaa hou no ia naauao ia oe. Ina :i«oe. alaila e ninau a'e n6 oe i kahi «ikane Pake a kaua ma ke kihi o ke alanui Paualu McCandless Bldg. molia « wehewehe mai oīa i ke.ano pokole o ka Hoomana Buda. Aole au i kapa | rku ia oe ma kekahi hopuna "olelo" ma ka kana olelo makuahine. Aole ho huaolelo Hawaii o ano ma ka huke wehewehe olelo Hawaii. He l'nuhina pokole ka'ia ma kahi o ka Buda ma ka olelo Inia (Hikina ma ke kahi anoi. Hemahema hou no oe la e lelepi. mai huhu a owalapi oe no na momi makamae i lu wale ia imua o na T*oe e hoomana ana 0 ka Poai o Bhuddism or Buddha.

Ke olelo hou nei no oe no ko'u inanao ana l mamuli o ka hoeu mau o k«-kahi mea ihu loihi) e uhiuhi anai ka Inoa <4 Daisv" he inoa ia a lie pua ua maopopo loa iaoo e l'luihi he pua maoli no ia un mnopopo no ia Kupihea ho pua no īa. a penei paha ke ano o ka akioma ana i>enei: — "O Daisy he pna no ia, ka Wahine he pua no ia, "Q ka "Wahine oia no o Daisy, ka pua. Tna penei iho la fcc ano o ka pua IHia a kapaia maluna o kekahi mea kino wahine, alaiTa aole loa c hiki ia 06 k«» hoopili aku ia pua lilia elike me Kan e wahanui nei oa nuu)|u> maolino c Stapihea he Elepanl o D2dsy" aole me pela ka'u wehewehe no "Daisy" r.a ka ka helu i hala, no« wale no ia e Uluihi. H«aha ke kohu ia'u e olelo aku ia oe i ka Elepani, a ia t>aisy, a o Daisy he Klepani. Heaha ka kolu o ke kapaia ma o kekahi pua lilia maluna o kekaiii Klepaai Kane* Aole kohu. E huii hou aku «e i pan kuhihewa. Xobila aole o'u manao orm irio aole t»ka he makemake wau e iko i knu mne pololei malupa o kuu "Challeni*e, iaoe no ka wehe halawai ma Aala Pa- ] ka, i ike mai ka 'ehulehn i ka Uwi j

Uwl o na niho o itt «like me ka ] apa konane i wa'hoi-i ku imua cu i k«-Ia pule aku nei *.ole nu paue lau nwiluna 0 ia kuiHuhnr>a kc hiln \v;i!o nel im « 1 ka puahiohio. Bure kela!

Ka'u olelo ia oe e l*luihi no kaiehuia ana mai ka oihaaa makai akn ke paā nei ka moolelo oia hana ma ke keena makai, a ua hiki i ua mea apau ke ninau i ka Makai Nui e loaa no; ina aole ia Kale Rose alaila e ninau ia Haalilio, e loaa no. Aole keia he pilikino a Kupihea e maka'u ai aole. aole, aka he hana ia i lawelaweia oiai oe e l'luihi e noho ana ma ke ano he Kahn no ka maluhia (makai kaulio) na ka lehulehu a nō ka lehulehu, he oihana aupuni ia o ka lehulehu iloko o ke Aupuni Kalana o Honolulu kuleana ko'u a he kuleana ko ka lehulehu e nana aku i na poe apau e lawelawe ana i na oihana aupuni, a e alualu ana paha ina oihana aupuni, kona kupono a kupono ole paha, hana hewa paha oia e lawelawe ana i ka Hana, a pela aku, he kuleana ko keln ame keia mana koho maluna o ia ninau mai kuhihewa oe he pilikino ia aole pela, aka he hana ia na ka lehulehu a ua l&welawe oe ia hana malalo o ka lehulehu a he kuleana kalaiaina ko'u e ninau aku, ina e manao wau e hana pela, a he kuleana no ko'u e nema aku ina luna aupuui eae apau ina apuhi kekahi o lakou i ka lehulehu, mai kinohi mai no, mai keia la aku, a Ixo keia mua aku a no na kau apau e hoea mai ana. E ninau e ka lehulehu i ka Makai Nui, alaila e ike no ouHou e ka lehulehu i ke kumu i kaiehuia ai 0 Uluihi mai ka oihana makai aku, a, aole oia i kupono e holo no keia mua aku ke hana kololie i ka lehulehu.

No kau walaau i ka ona mau a pela wale aku o Kupihea, o ka lehuieliu ko'u hoike maia mea, 0 ka'u ohana e noho nei ma ko'u hale ponoi ko'u mau hoaloha he lehulehu wale aku e ike ana ia'u ina manawa apau na poe lawelawe oihana o keia kulanakauhale o lakOH ko'u mau hoike, eia no wau ke hele inau nei ma ko lakou mau Keena Oihana, eia no ke lawelawe nei i ka'u mau hana ponoi, aole komowale ma na hale inurama, aole he hele aea wale e like me Uluihi ma na kauhale 0 kahi poe o Honolulu nei, aole. O Uluihi nia tio kai hoohainu ina kanaka i ka Bia mailoko aku o na Bare|a Bia ma ka 'ahaaina i malamaia ma ka Opiuma Hale ma ka mahina o lune or lulai, a Ona kahi poe, aole na Kupihea, a ua liolo ke Kiaaina, aole i noho e paina, aole na Kupihea- Hana o Kupihea a pau kana hana hoi pololei i kona hale, aole ma aa hale inurama elike me keia wahanui e hakuepa nei. Mai hoopunipuni wale a liakuepa wale, 0 pa i ka uwahi. Helu ma ka mea pololei a oiaio aohe ma ka hoopunipunī, aole he maa o Kupihea i l:a liele i ka hana me ka pakeke wai hookahekahe. aole no ma ka Ahaolelo. E ninau ia Ahuna, Mossman. Miles ame na Hoa Hanohano eae e ninau i ko'u mau hoalauna pilipaa, e ninau i na luna aupuni, e ninau i na makai kuhuina o Honoluln i na ua ike lakou i ka Ona v mau o Kupihea. Hilahila ole oe e Uluihi! E uinan i na kamaaina o Puuloa ina he ike lakou ia Kupihea e ona ana. Kupaianaha mni nei oe. Hu ue la ka hoi ka aka ia oe e Snow Ball. E hele hou aku oe e ninauinau i na ona hale saloon iiia ua ike lakou ia Kupihea e ona ana', aia ihea keia wahi au e ike nei i ko Kupihea ona mau? HoloSan)ōko! Aole o Kupihea he ' hohe wale, e alualu aku ana o Kupihea i ke kulaua hiiīamakaainana ma ka Apana Elima ina e makemake ka lehulehu e hoouna iioH aku la'u 110 ka ahaolelo. He nui ko'u mau hoaloha ma ia apāna mai na Deiuokarata ame na Repubalika, nui, lehuleliu, aole kaualua. Aole a'u hewa i hana aku ai i ka lehulehu oiai au e lāwelawe ana i ka hana a ka lehiilehu ma ka ahaolelo, he hookahi wale no a'u kanawai i hooholoia i keia kau o 1917, a oiai, ua hoopuka ae nei oe he papa hoike o ua kanawai a na hoa kau kauawai i lilo i kanawai, lnr hana pono nau e hoike ae oe i ke akea i ka lileliie o ke kauawai a Kupihea i haku pono ai, a ina oe e ike ana ua iuo, alaila e wahanui ae i ke akēa, he hookahi wale 110 a 'u kanawai i holo, pehea la, maikai paha, aole paha ? Oli aua? E hoomakaukau pu oe i ka nioolelo piho 0 kou kuinu'o ke kaiehuia ana ma ke ano luna aupuni, a lalawe like aku kaua i ka kaua mau kumuhana pakahi imua 0 kv\ lohulehu i keia kau ae. Oli ana? % (Aole i pau.) DAVID M. KUPIHEA. unamakaaiuana Apana Eliina.