Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 31, 3 August 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

< ;wai ln»j ia r.K-a man;u»i<» «'le. koe wale no paha. ina lie • n-.-i.i l;ui»na kekahi i loaa ia Mawila. alia nae hoi kaua e .. 1..a iku i n. aka e kakali aku no kaua ahiki i kona i.iana\\a e h«»iktikc ok«»a mai ai i'kona makaukau imua o l.ela anaina kanaka nui. X<. M:i;-arit;i lioi. iaia i lohe pono mai ai i na hoakaka a k.i!ia ipoahi. no ka hiki ke hulahula iluna o ka wela, he i:eu aku a k«ma piha loa me ka hauoli. a he miiioaka hoou.ahie wale no ka ua u'i nei «> Rokenekai. e haawi mai ana. i ! .. 1 r,*iwila w;i e kamailio aku ai imua o kona makuakane, kohr. iM»n<» aupaha keia mau lalani mele a ka hiawan: "Ku akn la oe i ka ii, Ke haalo'ulo'u mai nei. Ina paha oe maanei, 1 'ii koke kou wahi kai." Ma kela wahi «> na kamailio ana. i hawanawana iho ai ke ki.iai!.a nui ka j)C]»eiao o llawila, o ko laua ku like ae la iv. ia iluna. a u haele aku la e holoholo maloko o ke keena liulaiiuia. me ka hoakaka ana mai no hoi o ua kiaaina nei i kv an«> anie ke kulana o na malihini hanohano e nonoho u:ai ana. a i l;o Uiua nei kaalo pono ana ae maniua o ka poe e h •«•kani j»iia ana. ia wa i lou mai ai kekahi linia o ua kiaaina nei ' ka ka«ia ko.a. a pane ae la: "A<»le lioi 110 ka hulahula. ua hoike mai nei oe i kou pau-H-hia ira ia liana. o ia ka ke Kiaaina lienekona o ka hooko!« 'he waie ana mai no: I*. li«»at» iki mai hoi ha oe e hgolealea ia k.akou, koe āku ii.» ka nui. o ka ike lihi wale aku no ka hoi la, i ke ano o kau hookani ana. ua nui kela. a no kahi nwnawa okoa aku no K>i. e ike piha ai i kou loea ma keia hana." Vo kela k«»i hoi a ke kiaaina. a oiai u.a hoomaha iho la l a h«H»kani ana a ka poe hookani pila. o ka lalau aku la no ia o IL-iwila. i kekahi ano kahiko, e paa ana iloko o ka ]ima «» kekahi keiki, o ka hoomaka iho la no ia o kona mau nianamanalima e lawe i>alanche i na aha o uwehone. no k.a imi p«»n«» ana i ke kaulike o na leo, mUi ke anuu mai ilalo loa ahiki i ke anuu kiekie. aole no hoi i emo ia noke ana mai i ka wiliwili i na ki, o ka pololei no ia o ke kani. !a makaukau ana o ka kakou koa opio, e hoikeike mai i kekahi «» kana m.au kalena kiekie loa. i loaa ole i na loea ho> «kani ]>ilā a}>au. ia wa. paa ae la i ke ma kekahi lima, a i mai la imua o ke kiaaina: " \uhea oe e kuu haku. o ka leo me'.e mua loa a'u e hookani aku ana. he niele ia. no kekahi inau leowinanu he nui e noke ana i ke kani i manawa hookahi. a maiwaena ae o"ke aluka o ka leo o'na hianu e kani hone ana. e lohe ana <n* i ka leo o kekalii manu i oi ae ka u'i ame ka nani o kon.a le«» i k«» na manu apau." o ka hoomaka aku la no ia o Haw:la e h«»«»kani i ke jyita, a he oiaio. ua oi aku ke o k«Mia niau mananianalinia. niamua o ka hiki i ka poe oloko ke h<»ouia«»pop«» mai. i ke kiina o na kaula. a he oiaio. iiie he ine.-i la. aia he .inau*manu he hookahi kaukani. e noke ana i ka himeni. maloko o kela rumi hulahula, a ina aole lakou c kc mai i ko llawila hookani i kana gita, ina ua luhihewa l«»a no lakou. u.a piha oloko o kela rumi i na niauu he nui. ('»iai hoi na le«> «» na manu e hauwalaau ana. maluna o na l.aula «> ka pila iota a Hawila. o ka m'anawa ia aua eueu nei .. ka uka waokole i hookuu ae ai i kona leo himeni, nana .-•'•:u «>e ia la. pilipu ka hanu o ka poe maloko o keta keena. i 1 ;<u a niea <» ke ku ma«»H i ka nani. no ka mea, o ka m?.Va{mua loa kela o kekahi nani a lakou i lohe ole ai i kona lua eiike me ia: oiai hoi ka leo himeni o Hawila e kani ana nona 'iho. ke paku iku'i aku l.a na leo like ole o na manu he nui 'mahope. me ke kohu maoli ke hoolohe aku. X«» Kiaaina l»enekona. ua piha maoli oia me na haawina t. ka ilihia maluna ona. a ke ku la oia me ka oni ole. a-ia wale im na maka maluna o ka kakou koa ooio hoopaha oh.a'o nui w«* ile. a no hoi e'ka me.a heluhelu. aohe au ho«»hewahewa ana nona ua hele wale kela a "I'ulu-pe i ka ua noe. ua lohe oe. Xoe mai ke aloha. ua lohe-pe, Kau ana i ka lihilihi. ua lohe oe, 1 ka lihilou au o ko leo. ua lolie oe. Kupouli ana ka manao. ua lohe oe." la hooki ana iho no o Hawila i kana hookani ana, pela pu hoi me kana himeni ana, o'ka nianawa no ia. i hoopaiakuli ia ae ai oloko o kela keena e na leo huro, ame na pa'ipa'i lima ana. no kekahi nianawa loihi, me he mea 1a e hoike okoa niai ana na mea apau, aole i lawa iho ko lakou maker»ake i ka ia nei hookani ana. alaila haawi aku la o Hawila i kona hoomaikai nia ke kunou ana aku imua o kela anaina. kona ku pu ana mai no hoi iluna. a i aku la imua o ke kīaaina: "K ka mikiia kiaaina. ke manao nei au, ua hoolawaia aku la kou makemake e ike i ko'u makaukau ma ka hookani ana i ke k r īta. aole anei pela ka mea oiaio?" " \e. ua hoolawa mai oe i ko'u makemake a oi aku mai.uia «» ka mea hiki ia'u ke hoopuka ae ma ua huaolelo ku'M.n»»: a ua hooniha pu mai no hoi oe i ko'u noonoo, me kā pahaohao nui i keia po. He hora wale ae nei no a oi i hala, ua hoike nvii t>e ia oe iho. ma ke ano. he naita oe no k<? kahua mokomoko. a i keia manawa .hoi, ke hoike hou mai oe. he loea oe ma na leo mele. a he polopeka hoi ma na Mi-akani. a ma ka po auanei o ka 1a anopo, e hoopahaohao .:i mai ai oe ia'u, ma kou lilo ana he naita no ka huJamaluna o ka wela i pahikuia kona enaena. "(> ka'u wale uo e <ilelo ae ai. he keu aku a ka luaole o ke '• uvaianaha ame ke kamahao o k.a loaa ana o keia mau ike • i oe. Oiai he hana nui ka*u e huli hoi liou aku ana no I '.Mua iloko o keia nule. o ka'u wale no e. li'a ae nei, he ..,ra i»«»ii«». o oe kekahi e hoea ae ma ke kahua mokomoko h«M»kuku ma na hana akamai like ole, e malamaia ana ma K'oma. iloko o keia pule ae, a-e lilo hoi o oe ka moho ma i:» aoao o ko kakou kulanak.auhale i kaulana i kela au kahi' o. me kona mau naita hopo ole, no lakou na houno i pailaia me na manao ahi o na kanaka koa. Pehea la kou maiiao no keia mea a'u e hoakaka aku nei e ke kanaka opio, »* ae ana anei oe e lilo i. moho ma ka aoao o ke kulanakauhale o Rokenekai nei. no ke ku ana aku imua o na ka'naka kaulana o na wahi like ole o Europa. e hoea ae ana ma ke kahua hookuku ma, Roma?" t "N'o kena nīnau au e kuu alii kiaaina, ke. nonoi e aku nei au ia oe, huikala.mua ia'«. nn ka ole.ia'w ke mne koke aku.i ka haina i po, aole wvko'u maka'u a hohewale paha i ke ku ana aku a hookuku me na kanaka kauiana o Europa, uka mamuli no ia o keia kuinu nui: He

elua wale no maua e noho mai nei o ko maua home, owau 110 ame ko'u luaui makuakane, nulaila he mea pono ia'u ke kukakuka mua me kuu makuakane. a e hoomanawanui hoi oe e ke alii 110 ka pane o kau ninau, a hoea hou mai au i ka po o ka la apopo, ia manawa auanei au e hoike aku ai no ko'u hoea kino ma Roma ame ka ole, aka nae, ke paa nei ko'u manao, e holopono ana 110 kau mea i makemake nui ai e ke kiaaina. "L'a pono kena manao ana ou e ka naita opio. o oe wale no ke kuleana maluna o kou niau. manao ponoi iho, nolaila e hui pu aku oe me kou makuakane a kukakuka no ka pono o kau huakai hele no Roma, a ke lana nei ko'u manao. aole no e nele ka hoopihaia aku o ka'u kaikamahine nei, me ka hauoli. ke ike i kona hoopakele ma Roma, e paio ana me na kanaka kae'ae'a a laeula ma na ike like ole o ka oihaua naita ame ka oihana koa. Aole anei pela e kuu Magarita?" • "Aole paha he mea e oi :iku kona h -uoli; ke ike hou akfi i ko kakou hoaloha opio nei ma Roma, elike la me a'u," i pane mai ai o Magarita me ka leo nahenahe, 110 ka mea o ka iini hookahi iho la 110 ia e loku la iloko o kona-puuwai. o ka hoea o kana aloha no Koma. a e kaa hoi ka helu ekahi 0 na hookuku iaia. me ka lawe ponoi aku o Hawila. i na makana mai kona mau lima palupalu aku. aole hoi <? lilo i ka mea e. l,'a kukakuka mua ka U'i Magarita me Hawila no kela 111311 lealea ma Roma, a ua hoopilia likeia no hoi laua a elua me na manao hauoli, 110 ko laua lioea like ma ke kahua o na lealea e mal.amaia ana ma Roma ma kekahi pule māi, me ia maopopo 110 nae ia Magarita, i hoomail hou mai ai oia nia ke kamailio ana;. "Ke apono aku nei au i ka nianao o ka Naita Eleele, e hoi. oia e kukakuka pu me kona makuakane, a ina oia e ae mai ana. me ka manao maikai a hemolele o kona noonoo, e hookuu i kana keiki, alaila he mea maikaHa, a i hoole mai no kela. o ia iho la no, a o ke ano o na keiki hoolohe apau, aole o lakou pakike wale. a hookiekie wale aku paha maluna o ko lakou mau makua, nolaila pehea la kou manao e Kolomel.a?" me ka huli ana ae o Ma.e:arita a nin.au aku la 1 kona hoa holoholo oloko o ke keena hulahula. "He mea makehewa wale 110 paha ko kakou hoike e ana i ka I*l i o ko kakou hauoli, 110 ke komo pu ae o ko kakou hoaloha opio nei. ka mea i hoopihaia me na manao hopo ole o ke kanaka koa. e waiho loa ko kakou noonoo ana.no keia kumuhana, no ka mea ua hoike m?ii nei no ko kakou hoaloha nei. ma ka po o ka la anopo oia, e haawi mai ai i kana pane, a ia manawa auanei e ike iho ai-kakou i ka hookoia o ko kakou mau iini ame ka ole." la pau ana hoi o ka Kolomela hoakaka ana mai i kona mana(> imua o Hawila. ia manawa i pane hou mai ai o Kiaaina P.enekona i ka i ana mai: "l'a lawa ae la paha ko kaua-hele holoholo ana e ka naita onio, e haawi aku i kena pila i ka mea nana kena waiwai, a e hoi hou ae kaua no ko kuua-mun noho. malaila kaua e kamailio hou ai. mamua o kuu hookuu ana aku ia oe e hoi, 110 ka hooluolu ana, aia paha ke kakali lpa mai la kou mau hoa naita me na manao nauki. 110 kou hoi koke ole aku. Hoihoi hou aku la o Hawila i ka pi.la gita, imua o ka ona nona ia waiwai. o kona hele pu mai la no ia me Kiaaina Benekona. 110 kahi mua a laua i-noho ai, a ke ukali aku la no hoi o Magarita ame Kolomela mahope o laua. Hoihpi aku la o Kolomela i ka L!'i Magarita a hoon(jh»> aku la ina ka aoao hema o ke kiaaina, kela wahi mna no hoi a Maearita f noho ai. a o llawila no hoi ma ka aoao akau : 0 ke kiaaina. Iwaena o'na hookaau olelo ana aku mawaena o lakou. i pane mai ai o Magarita i kona makuakane, i ka i ana mai : y "K'e manao nei au, he mea maikai a knpono loa nau e kuij makuakane, ke kii ana aku i ka papa kuhikuhi o na lealea anau e malamaia ana ma Roma. a hoikeike mai inuia o ka Naita EJeele. i loaa e ai ka ike iaia, no ke ano o na lealea e konoia mai ai oia e ku aku imua o ke kahua lealea." Ua maikai kela mau olelo a Magarita i ka manao o kona makuakane, o ke ku ae ia 110 ia o Kiaaina Benckona iluna. a hoi aku la noloko o kona keena waiho huke. ••ho ke kii: ana i ka papa kuhikuhi o na lealea ma Roma, oiai nae ka manao nui, ame ka 'iini maoli o Magarita, ma ke ke-na ana aku i kona makuakane e kii i ka papa kuhikuhi o na lealea, 1 loaa ai he manawa nona ame Hawila. e kamailio pu ai ma na mea i pili loa aku ia laua. la noho kokoolua ana iho o ua o Magarita me Ha\yila, ma ko laua mau noho, ia manawa no i kamailio aku ai ua o Maeafita me ka leo liilii e lojie ole ia mai ai e ka poe e noho ana maloko o kela keena, i ka i ana mai: "Auhea oe e Hjawila, kuu aloha, e hele kaua e holoholo maloko nei p keia rumi, nolaila ma na rula keonimana, ua hiki ia oe ke noi mai ia'u, e hele pu i ka holoholo me oe. oiai, ua noa ia hana ia oe' mahope iho o ko kakou noolauna ia ana kekahi me kekahi. O keia ka iiiii maoli o Magarita. a i ka loaa ana he kumu e kaawale ai kona makuakane, o kona hooko koke mai la 110 ia i kela makemake tnau iloko ona. a he oiaio. elike me ke noi. pela 110 hoi o Hawila. i hooko aku ai. ma ke ku ana ae iluna. a haawi aku la i'kona lima imua o Ma£arita, o ka hopu mai la 110 ia o ua maiiu nunu nei, a he hoohehelo hoi ia o ua opio e hookikakaha ana, me he mau iwa kiaui la, no ka la makani. X 0 laua nei hoi ka hele holoholo maloko o ke keena hulahula, ua ku.like mai la me kekahi poe. keonimaua me ka lakou mau lede, a he hookahi ka hele holoholo like ana, a i ka w.a e maalo ae ai o kēkahi poe mamua o Magarita-ma. e haawi mai ana lakou i na kunou ana imua o laua nei, he hoike no ko lakou makee ana i ke kulana o ke kaikamaiiine, a ke kiaaina ame kona hoa kuikuilima o kela po r la hele ana aku hoi a Magarita me llawila e holoholo ahiki ina kahi o ka poe hookani pila e nonoho-mai ana, haawi .aku la oia i ke kauoha ia lakou. e hookani i na pila. 0 ko Magarita manao maoli. i paiakuli oloko o kela rumi 1 ke kani o na pila. ame n,a leo himeni, aole e lohe wale ia mai ke ano o ka laua nei mau mea e kaniailio ai. He-kēu aku 110 a ke akamāi, waiho la hoi ka maalea a hea, o keia wale 110 ka manawa maikai mua loa i loaa ia laua, nolaila e hoohana i ke akamai a nui. ' . Oiai hoi na leo mele e kaomi malie ana i na pana ea oloko o kela keena nui. ā i na kaula eono hoi o uwehone. e kani kanalili ana i ka welelau lima. aia na ipo hoomahie, ke kaomi aku la, ke kaomi mai la. he kaomi mai hoi kau! Iloko o keia manawa a na opio e holoholo ana, ke kamaiiio mai la o Magarita ia Hawila, e hoomoe ko laua kamailio ma ke kelepona lopi silika ma ka hora ewalu o kekahi po mai. oiai hoi. ua hookamaainaia iho la o Hawila me kona makuakane, a ua konoia aku hoi oia e hoea mai-ma kela po. o ka ua Magarita o ke kauoha ana mai i kana aloha. e.hoea e māi oia ma ka hora ehiku o ke ahiahi. i loaa ai he manawa nui no laua e kamailio nu ai he alo a he alo, a i komo pu mai ai 110 hoi ua o Hawila. ma ka aina ahiahi me na kamaaina. O kekahi me.a no hoi a ua o Magarita o ke kamailio ana mai i kana aloha. o ia ko laua 'nulahula like ana ma kekahi doc mai. o ia hoi. ma na hula mua elua. Q- ia ka hula malwna o ka silika a maluna o ka pepa lahilahi, o laua like a elua ke kakele i ke kahua heiliei.' ma ke kolu o ka hulahula. o ia ka hulahnla ana maluna o ka papaahao wela. o Hawila hookahi ke kaa nni i ke knhna mnika.'no he hana ia na Magarita i hoao ole niai kona mau la kamalii mai ahiki i keia po. ■ ■ rliai iia pau aku la no ka manno nni a i maf'P make loa ai e kamailio mai imua o Hhwila. ua koi aku la oia i kona hoa, e hoi hou mai laua e noho ma ko laua niau

wahi, no.ke kakali ana i ke kiaaina no kona hoi mai me ka papa kuhikuhi o na lealea e inalainaia aku ana nia Rojna. Jlc mea oiaio, i liikalia.no ia laua n'ei a noho iho ilalo, oili niai ana ke kiaaina me ka papa kuh-ikuhi, a h'aawi n\ai la i ka Xaita Eleele, me kona kuhikuhi okoa iina mai i ke ano o na lealea, ame na inoa o ka poe i hookomo mua-mai i ko lakou mau inoa. L T a piha loa 6 Hawila me ka olioli, no kela ike ana aku ona i ke ano o na lealea apau, me kona hoike okoa ana akif imua p ke kiaaina ia mea, a oiai. ke hele loa āku.lā i na hoi;a 0 ke aumoe. ia wa i nonoi okoa aku ai oia i ke kiaaiila, e hookuu mai iaia, no ka hoi ana,aku. malia aia kona mau hoa ke kaW'ali loa mai la o kona huli hoi aku. Aole no he mea a kiaaina e aua hou aku ai, u.a kokoke mai 110 i. ka manawa e hookuu ai na lealea o kela po, nolaila h.aawi koke mai la oia i kona ae, i ke noi a ke kanaka opio. a o ka manawa iho la 110 ia i haawiia ae ai na lululima aloha ana mawaena o k.a kakou koa ame na malihini he iiui, me ka noke ana mai o kela poe, i ka hoonuanua i ka lakou mau hoomaikai ana he nui maluna o ka niea a lakou i kapa mai ai ka Xaita Eleele, alaila hoi aku fa ua o Hawila. me kona hele a luuluu i na hoom.aikai i hookauia aku maluna ona e kela anaina. la haalele ana iho a Hawila i ke Kakela Mamiona, iia hoi pololei lo.a aku la oia no.ka halepule Sana Maleko, n i kona hoea ana ma ka puka. kaomi aku la oia i ka be!c kahea, a kiiia mai la no hoi ka puka e wehe, me ko ia nei hookipaia ana aku iloko. Aia 110 o homeliano maloko o ka halepule keihi i. neho ai, e kakali mai ana no o ka hoi aku o kana keiki, a i kona ike ana mai i.a Hawila. ia wa i kuku ae ai oia iluna, a hele mai la no ka hui pu ana mai me ia. a me ka hooka'ulua oh? iho. hoomaka koke mai Ia no oia e hoike i kana me.aliou, n ia no ka hoole like ana o na naita apau i komo e kokua ia laua ma keh po. aole e lawe i hookahi keneka. o na dal*i makana a Hawila, i liaawi aku ai na, lakou malalo o ka mnlu o Nikolao, no ka uiea w.ahi a 1 omeliano ua oiha loa kela poe naita apau me na manao aloha no līawila, a ::a haawi manawaela wale m.ai hoi lakou i na kokua ana. me ka noonoo ole i kekahi uku. Ua noke paakiki aku o Lomeliano ame Nikolao i ke koi 1 kela noe naita e lawe i kekahi mau (lala. ua hoole paakiui mai lakou apau me ka manao lokahi, me ka hoohiki pu ana mai o ua poe naita nei. i n.-i manawa apau e makemakeia ai lakou, no na kokua, elike me ia ma kela po. ua makaukan mau lakou i ua wa apau, i Hakalia wale no. i ka haawi ole ia aku o ke kanoha, a o ke kahea paha ia lakou. ma o ka hele la o ka halepule Sana Mnleko. A mamuli 110 o ke noi a ua poe naita nei, ua hookuu aku 0 Lomeliano ia lakou e hoi. me ka haawi ana aku hoi i na hoomaikai he nui. m.a ka aoao o kana keiki. no na kokua a lakou i haawi mai ai ma kela po, no ka hoohoka ana i na manao pakaha. a lokoino o na k.anaka powa^ I kiuohi, mahope iho o r ko"Hawila lohe ana i na hoakaka a kona niakuakaue, u.a hoopih? loa ia oia i ke kaumaha a' a nae ua hoauheeia aku ia manao maikai l olq mailoke aku ona. i kona hooimopopo ana iho, o ka hana a kela poe naita i hooko mai ai, he hana ia na na naita oiaio apau elike no hoi me ka .ua o H)awila, i hoole aku ai, i ka l.awe ana mai i ka makana a Kiaaina Benekona, i manao ,ai. e haawi mai ia lakou apau. . . • . I ka ike ana o Hawila, ua waiwai ōle maoli ,ka kela mai: dalā ana i'paa mai ai, me ka manao e lilo ia: he ,makana nana 1 na naita apau* i kokua-mai no ka ]>alekana o ke ola o kana aloha. ame ka nui o na makaainana o -Rokenekai, nolaila. haawi aku la oi.a i ke eke dala ia Nikolao, me ka olelo'ana aku. e hookomo aku i kela ma« dala āpau, nialoko o ka waihona o ka halepule Sana Maleko, ,a e hooliloia aku hoi no na hemahema o ka halepūle, a no ke kokua āna aku pahn i ka noe iloko o ka piliki,a a ka nele anie ka hune. Oiai, aole he mau hana hou aku i koe, a eia no hoi lakon ke hele aku la i na hora o ka wanaao, hoolale aku l.a o Hawila i kona makuakane. e huli hoi laua nō ko laua home, i ka uka iuin. Ua ae mai la o Lomeliano i kela manao o kana keiki. aloha, o ko laua haawi aku la no ia i ke aloha.ia Nikolao, puka mai la iwaho o ka halepule, e ku aku ana no ko laua mau lio, o ke kau ae la no ia, na ka lio ka hana aia ka pahuhopu o ka hoea i kauhale, manao ae ka hooluolu, no kela koena po i »koe. U e mea makehewa wale no na ka mea kakau moolelo e kuu makamaka heluhelu, ka hoike neepapa ana aku, no ka huakai huli hoi a Hawila me kona makuakane no ko laua home, ma ke ano nui no nae, ke olelo ae, ua hoea aku laua nie ka maalahi loa, a i hakalia no a pau ko laua mau lio i ka weheweheia na noho, a hookomoia aku la hoi maloko o ka halelio, me ka hanaiia ana aku, me ka ai e lawa ai no kela po, o ko laua nei huli hoi mai la no ia noloko o ko Jaua liome, a liaule aku la hoōluolu, aia no ka puoho ana mai, ma ke kakahiaka ana ae o kekahi la mai. lilike no me ka Hawila hana mau, ma na' kakahiaka apau, ua ala ae-la oia, a hele aku la e hoomakaukau i mau meaai na laua, a i |ce ku ana o na mea apau iluna o ke i>akaukau, kahea mai la i kona makuakane, o ko laua nei akoakoa like aku la no ia ma ka āoāo o ke pakaukau, no ka paina ana i ko laua aina kakahiaka. I ko laua nei uiaona ana, hoi aku la o Lomeliano noloko o ke keena hookipa, a hoihoi aku la hoi o Hawila i.ka laua mau meaai noloko o ke keena hoahu meaai, a niahope, i lioi aku ai oia a he hookahi ka luana like ana me kona makuakane. Oiai laua nei e hoola'i .āna maluna o' ko laua mau noho paipai nunui, e hoonana ana hoi i ko laua maona, i kaa aku ai-ma ko Hawila aoao ke kamailio mua ana. ma.ka hoike an i aku i kana mau hana i noho aku ai maloko ; o ke keena. hulahula me Kiaaina Benekona ame kona inau hoa, pela hoi ka puka liewa ana aku o kana māu olelo, no ka hiki iaia ke hulahula maluna o ka papaa hao i pahikuia kona enaena: "L kūu makuākane, aole loa i maopopo iki ia'u ke ano o ka puka hewa ana aku o ka'u mau olelo imua o Kiaaina Benekotia ame kana mau malihini, i ka po nei, he hiki ia'u ke hulahula maluna o ka pa])aa hao wela i pahikuia kona enaena. Na ke kiaaina ka ninau ia'u ,ina he ike au i ka hulahula, o ko'u pane koke aku la no paha ia, he ike ko'u, e hiki ole ai : i kekahi mea ke ukali mai. "La hiki ia'u ke hulahula maluna o'ka pepa lahilahi loa, me ka tiahae ole o ka pepa, a pela pu hoi ka hiki ia'u ke hula maluna o ka hao wela, me ka pale ple ia ae olalo o nā wawāe me kekahi mea, e wela ole ai i ke ahi. Nolaila e kuu makua, ua ike anei oe i kekahi alahele e hiki ai ke. hookoia. ka oiaio o kela mau huaōlelo a'u i kamailio aku ai imua o kety' anaina ?" I ka loh'e pono ana o Lomeliano i na hoakaka a kana keiki, me kā ui okoa ana aku iaia, ina ])aha ua ike oia i kekahi liele maalahi e liiki ai i kana keiki ke hooiaio akit i ka pololei o kana mau olelo im.ua o ke kiaaina. ia. wa i ihōke okoa iho ai ua elemakule nei i ka, akaaka, nie ka. i ana niai : "Auhea oe e kuu keiki, aole au i ike i ka mana nana e alakai nei i kou lunamanao. a' ]>uka he\va wale aku no na huaolelo īiookahaha, a noonoo mai ia oe aku. He"lnea oiaio, i kinohi o kou hālawai ana me ka pilikia, o ia ka hiki ole ia oe ke kamailio pu nie ka mea au i aloha ai, he alo a he alo. ua ui inai no oe imua o'u, a ua kuhikuhi aku.au ia oe i ke alaiiele e hiki ai, o ia no hoi kela kelej)ona lopi silika, ua pa« ia pilikia i loaa ia oe. "Nō ka lua o kou mauawa i halawai ai me ka pilikia. o ?a no ka'ili mai o kekalii |joino maluna o Kiaaina Benekona ame kaua kaikamahine, ua hoea hou mai no oe imua o'u, e ninau nna hoi. no ka mea e hiki ai ke i>aleia ae ka poino, a im knliiknlii nku nr, au i;i oe i ke alahele. :V ita ike tii:fka knna ta meā.'ma ka }>o aku la i hā.la. "No ke kolu hoi o ka manawa, ke ninau hou mai.'uei nō oe

ia'u no kekahi liana lioopalia'oha o. au 110 i ike niaoli īlio ai. aole he liiki ia oe ke hana, a elike 110 me a a u i haua akn .11 i na «a elua ae uei i hala. pela 110 au e hoike aku ana la m e kuu keiki, a e hoolohe mai no oe : • . "Q ko oukou makuahine a\i i lioike aku ai ia oe 1 koua ano, aole wale no oka ike wanana 'ame kilokuo ka mea 1 loaa iaia, aka ua loaa pu no ka ike ame ka makaukau lapaau law, a he helu ekahi oia, ma ka ike hoohuihui laau o kela ame keia ano, no-kana mau .hana apau i makemake ai. Me kela mau ike apau i loaa iain. au e kamailio aku ne t , aole no-malaila iho la pau na mea i. loaa. iaia, aka oia pu.no kekahi o na wahine kamai loa i ka hulahukl iloko o kona mau la: a oia hookahi ka wahine i hulahula iluna o ka liao « paunma iho kona wela, me kona mau wawae olohelohe, i pale ole īa olalo ae me leekahi mea e paleia aku ai ka wela o ke ahi; a o ke kumu nae i hiki ai iaia kela hana, o ia no kona akamai i ka pa'ipa'i ana i na wai laau like ole v ka mea nana i hoohamani aku i 'ka mana o ke ahi, a ua kapa aku ko oukou makuahme 1 kela wai laau. "ka wai laau kamahao." a i mea nou e īke maka ai e kuu keiki, i ka mana o keia wai, e kakali iho oe pela, a e kii ae au i ka omole. aia no maloko o kuu pahuume kahi i waiho ai, elike no me ka waiho ana a ko oukou makuahme malaila, me kuu manao mua ole nae, e hoea mai ana he manawa e hoohana hou ia ai kona wai kamahao, 110 ke pale ana aku 1 ka wela o ke ahi." Aole 110 i li'uli'u kela nalo ana aku o ua o Lomehano maloko o kona rumi, puka hou mai la oia iwaho. me ka paa ana o ka omole ma kekahi lima, a i kona noho aua iho ilalo, haawi mai la i ka omole laau kamahao i kana keiki. me ka i ana mai. "Ina oe e nana'iho ana i na hoakaka i kakauia mawaho o kena omole, e ike auanei oe, i ka pololei o ka u mau i kamailio mua aku nei ia oe; o ia hoi o ka inoa o kena laau, o īa no ka "Laau Pale Ahi.-Kamahao," a, nana ia iho Ja ua o Hawila, e kau ana kela mau huaolelo mawaho o ka omole, a ke nana jju la no hoi oia i ka wai oloko, he wai haulaula, a honi iho la oia i kona ea. ua like ka hohono me ko ka paakai Alama, me he mea la o ka paakai ka laau nui, mamua o na laau e ae i hoohuihuiia ai. , "Ua maikai kena mau mea apau au e kuu makuakane e kamailio mai nei. no ka wai laau hoohuihui kamahao a kuu makuahine, aka nae ua like pu loa au me 1 oma, kela haumana hoomaloka a ko kakou Haku, aia no kona manaoio ma ka ike maka, aole ma ka lohe pepeiao, pela hoi au aia no a "Ike pono i ke kino o Mana, 1 ka hao a Limaloa i ka liu'l^. "h' hoao aku ana no oe e kuu keiki i na ano kanja\iao lua ole 0 keia laau< alia nae oe e pulale koke mai. he nui .loa ka mauawa no ka hoao ana, mamua o ko hele ana aku no ke kulanakauhale, e hookahaha ai i ka manao o Kiaaina J3enekona ame 1 ko mea i aloha ai, ame ke anaina holookoa o na malihini a ke kiaaina. Aia a pau ka -kaua kamailio ato, o ka hope aku no j kena o ka kaua hana, o ia ka ho-a ana aku i kekahi papaa I hao a enaena, alaila hoomaka oe e hulahula, me ka luimo ana I ae ialalo o kou mau kapuai me ka laau, i mahani ai ka wela 0 ka hao." • "Ae, ua pau ae la ko kaua pohihihi, uo ke alahele maalahi e liiki ai ia'u ke hulahula aku me ka pilikia ole, ,iloko o na manao kahaha o ka poe apau e ike mai ana ia u maluna o ka papaa hao wela, a ke ninau aku Uei au i kou manao e kuu makuakane: Lia 110 kela leka oka loaa ana aku ia u maloko 0 ke kuka, o ke alakai o na powa, a kakou o ka noke ana i ka luku, heaha la kau koho, i ka mea nana i kakau i keia palapala?" me ka unuhi ana ae o ua'o Hawila, i ka palapala mailoko ae o ka pakeke o kona kuka. Lalau mai la o Lomeliano i ka pala])nla iloko o ka lima o Mawila, me ka noke ana iho i ka nana, i ke ano o ke kakaulima, alaila i mai ]a i kana keiki: "E kakāli malie iho-oe pela, ahiki i 1 kuu hoi hou ana mai," ia wa i ku ae ai oia iluna, me ke komo ana aku noloko o kona rumi moe, a i kona oili hou ana mai, aia hoi e paa ana he ope pepa ma kekahi lima, a he puolo lioi 1 wa-hiia ae owahome ka ili hipa,ma kekahi lima. I kela noho hou ana iho a Lomeliano maluna o kona wahi i noho mua ai, wehe tie la oia he paīapala mailoko ae o ke oj>e pepa ana i lawe mai ai, wehe ae la no hoi i lea palapala, mailoko ae o ka wa-hi leka, ana i lalau mai ai mai ia Hawila aku, a hoomaka iho la oia e hookuku i na kakaulim# o na leka a elua. a he mau sekoifa paha i hala o kela uana ana, ia wa i ku ino ae ai ua elemakule īīei iluna, e hoike okoa mai ana hoi.kona helehelena i kona hele a piha me ka ināina, a no ka hiki ole iaia ke noho malie iho. ua ku okoa ae la no oia iluna, a hele holoholo ae la maloko o kela keena. me ka maopopo ole, o kana mea e hana aku ai ia manawa. oiai ua hele-oia a uluj>uni loa me na noonoo uluahewa he nui. Ua hala-paha na minuke he umi o l'ela holoholo ana a Lomeliano, a i ka hoea ana ae mamua pono aku o Hawila, ku iho la oia, nana mai la hoi nialuna o kana keiki. a i mai la: lalau aku oe i kela mau leka elua e waiho mai la maluna o ke pakaukau, a e hookuku ae oe i ka liua i kakauia ai maloko o kena mau palapala, e ike no auanei oe, he hookahi no kanaka nana kena mau leka a .elua. Ua maopo]>o loa ia'u ka mea i kapa iaia iho ka Weli o na Maiina, a ina eia oia imua o kuu alo i keia minuke, e pepehi koke no au iaia, me he moa la. "O n.'uii ka lokoino ame ke aloha ole, o ka huamua mailoko aku oka puhaka o kuu wahine! Pehea la ka manao o kuu wahine, ke oia, he keu no na ha'i aku e kuko mai i kowi ola, ame ka'u keiki muli loa, eia ka na ka hanau mua o ka'u mau keiki, he keu aku n ka piha me ka lokoino." Aia no hoi o Hawila ke hookuku la i ke kakaulima, o na leka a elua, a ua hoopau i'o ia ae kona ]>ohihihi, no ka mea nana i kakau i kela leka, o-kona kaikuaana 110 ia, no ka mea. 0 ka lua o ka leka a konā makuakane i lawe mai ai. o ia no kela leka a ua o Hawila i loaa aku ai e waiho ana maluna o ke ]>a!caukau aina, ma ke kakahiaka o ka po, a kona mau kaikuaana o ka haalele ana mai i ko lakou makuakane ame .ia.hoi ko laua pokii. Ua kakauia ka leka holookoa e Euliona. ke kaikuaana, a kakauinoa aku uamau keiki. nei a elua m;ilalo 6 kela palapala 1 ka makuakane, a ma ka Hawila hoohalikelike ana i na limakakau'o kona.mau kaikuaana, i maopopo loa ai> .nie ka hoohewahewa ole; o ka mea i kapa iaia iho ka Weli o na Mauna, 0 Buliona no ia, ke alii o na kanaka powa, a o ka mea hoi nana 1 hoouna mai i ua kanaka powa, no ka pepehi aua i kona makuakane ame kona pokii hookahi wale iho no, me ka manao lokoino o ke aloha ole. He mea oiaio, i ka haalele ana aku o Bulionā ame ;\pala i ka poli aloha o ko laua makuakane ame ko laua walii pokii, aia mau ke paila la nā manao haakei o ka hookelakela iloko o ko laua mau ]>ttuwai pakahi, a mamuli o ia mau manao hookelakeia, a hui pu iho no hoi me ko laua l<oa a maka'u oJc, me ka niakaukau ma ka oniu ana i na meakaua apau. uā lil<J i'o ua .mau kanaka nei, i māu alakai, no ka laua mau hana pakahi i koho ai: nolaila, ua lilo ae la o Buriona, i alakai no na kanaka powa, o na ]>ae mauna, a kāpa iho la oia i kona inoa, ka. Weli; o na Pae Mauna, a'kapa iho lā hoi o A]>ala i kona inoa, ka Olaīi o na Kai. no ka mea maluna o na ale apiipii o ka moana, kana mah hana powā, a pakaha H ke ola ame ka waiwai o ka poe apau t holo ana maluna o na moku, I ka maopopo ana ia Ilawila, me ka hoohewahewa ole. o kona kaikuaāna o Buliona, a o ka mea hoi i kapaia, ka .Weli o na Pae Mauna, ke ālii powa, nana i hoouna mai i.na .-powa. he hookahi haneri e pepēhi i ke Kiaaina Benekona. a e kaili aku hoi ia MagaritK i wahine nafia, pela kona makemake-ana e pei»ehiia mai ka makUakane o lakou a make, ame ua o Hawiia lioi kekahi, ua ulupiini.loa ua kanaka o]3io nei me Jka inaina >: 'e hiki hou ole iho ai iaia ke noho iluna o kona noho, aka ku. ae la oia iluna, a hele holoholo aku la uia kekahi aoao o kela la:C-uiy<iia \yale ik», kona poo ilalo kahi i kulou ai, me kon.i nana ole m;(i i'kona hiakuakane. " (Aole i pau)