Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 27, 6 July 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]
HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu
Aia o Ilawila ma kahi e kokoke ana i ka puka-pa kahi i ku ai, a oiai oia e nana ana ma o a maanei. ia \va i halawai aku ai ka ike a kona mau maka, i kela puulu o ka poe hookani pila, i halawāi inua loa ai me ia, ma ka po o ka Poakahi, ana i hele mai ai e hookani pila nui ana ma kahi e kokoke ana i ka puka aniani o ka rumi o Magarita. Ilele pololei aku la ua o H.awila a ku ana imua o ua puulu nei o na kanaka opio, a e paa ana no hoi ka lakou mau pila gita ma na lima, ia wa i wehe ae ai oia i kona papale kila a ahuwale ae la kona helehelena, a i ka ike ana mai o ua poe hookani pila, eia ka h<? naita ko lakou hoaloha, ua hoopiha loa ia aku lakou me na haawina eehia; ua-hoopauia ae nae ia kulana eehia o lakou, i ka wa a ua oHawila, o ka noke ana aku i ka paipai i ua poe keiki nei e hookani i ka lakou mau gita, a e noke hoi i ka himeni i kekahi mau mele lealea loa, i wahi e hoohauoliia aku ai ke anaina kanaka i hele a hookeke. * Mamuli 110 o kela piha ohohia o ua poe hookani pila nei, i ka ike hou ana mai i ko lakou hoaloha, o ka po Poakahi aku i hala, aole i palua aku ka Hawila kamailio ana, aka o ka hoomaka koke iho la 110 ia o ua poe nei i ka hookani i jka lakou mau pila gita, me ka hoomaka ana ae 110 hoi e hi'meni, a ma ka Hawila hoolohe aku, ua pii hou ae k.a maikai ame ka makaukau o ka lakou paani ana i na pila, i ko keln po mua loa o ko lakou hookamaainaia ana. Ili>ko o ka manawa a keia poe e hookani ana i ka lakou mau gita mawaho o ka pa o ke kakela, aia hoi ke kani mai la na pila. a kekahi kalapu himeni maloko o ke kakela, a ke ikeia aku la ka hoohehelo mai o na kane ame n.a wahine iluna o ka papahele, oiai nae, aole i hoea mai i ka manawa no ka hulahula, pehea nae e paa aku ai ka poe i hele a mane'o na wawae i ka hulahula, i kela lohe ana mai 110 i na mele hulahula, o ka hoomaka mai la no'ia e wili me ke hoa, he u'i mai hoi kau \
I ke kani ana mai o ka hapalua o ka hrira ewalu ,o ka manawa ia i kani mai ai ka pu hoailona, no ka poe apau i konoia, ua hoea mai i ka wa e komo ai noloko o ke keena aina nui, kahi i hoomakaukaui.a ai o kekahi mau pakaukau i hele a luluu i na meaai ono o kela ame keia ano. oiai ua hele oloko o ke keena hookipa a lehau i ka poe maka hanohano, o ko lakou ku ae la no ia a koino aku la noloko o ka rumi aina. , 0 ko Magarita kokoolua. o ke kuikuilima pu .ana aku noloko o ke keena aina. oia o Kolomela, kela naita opio mai Roma mai.. O keia ke keiki a ke kiaaina o Oenaa, a ua kaulana keia keiki opio ma kona wahi, ma ka ike hulahula. o na ano like ole, mai ka hulahula poniniu poahi, a ka hulahula o na wawae. No kaua nae e ka mea heluhelu. i keia po hoi kaua e ike ai i ka loea o ua keiki nei m.a kela hana ame ka ole. he loea hoi e liiki ai ke hoohina aku i ke kupaa o ka U'i Macrarita. elike me ke akamai ame ka loea i loaa aku ia Ilawila, ma kana apana hana. Ke hele ka hoi la. a hoopoina o Magarita i ke aloha mua, 3 hoohihi makemake oia i keia keiki mai Roma mai, e ku auanei kaena a ua keiki nei: "A pupu Kaula ia Koianana, k . Hei aku la i ka upenakuu a ka Lawakua, j Komo mai la oe i ka hului, c I ke anapuni a Kolomela." la pau pono ana o na me.a apau maloko o ka rumi' aina, ia wa i noho iho ai kela ame keia ma kona wahi i hooma o na wahine, ma kekahi aoao, a o na kane no hoi ma kekahi aoao. Mamuli o na hoonohonoho maiau ana a ku i ka noeau, ua ka.a o Magarita mawaenakonu o ke pakaukau. a o ka naita opio hoi mai Roma mai, ke keiki a ke kiaaina o Genoa. a o ka ho,a no hoi i komo pu aku ai me Magarita iloko o ka runii aina, aia oia ma kekahi aoao mai o ke pakaukau e kupono ana mamua oua, a o Kiaaina benekona hoi, nia ka hema iho o Kolomela. . 1 ka wa i pau ai ka hoomaikai ana ae a kekahi mea i hookaawale no ka haawi ana i ka pule i ke Akua, o ka hooniaka iho la no ia o kela ame keia e hoonuu i na meaai ono, a ke i)ii la no hoi na kiaha waina, a no Kolomela nae, aia mau kana nana ana maluna o Magarita, a ke ha'i malule wale la no hoi ua keiki nei a ke kiaaina o Genoā„ o ia no oe oM pin.ao, i ka luhe, ke ike i ka wai. Ke noke mai la ua keiki nei i ke kamailio ia Magarita ma na olelo ku i ka naauao, me ka manao o Kolomela, he mea la ia no Magarita e ike iho ai, i ko ia nei kulana naauao a piha paa rula, aole nae he naria o ua kaikamahine nei no ia mau olelo, a o ka mea oiaio loa no. aole he wahi i lihi hoihoi iki iloko ona. no na mea e kamailioiā aku ana iaia. aka aia mau no kana mau hoomanao ana ia Hawila, a ke kau la no hoi oia i ka lei makana a kana aloha i.aia, he hoailona, no ka pipili paa o kona noonoo. maluna o ka .mea ana i aloha ai. No hookahi hora okoa kela ai ana a na mea apau, a i ka maona ana. hoi nui aku la noloko o ka rumi hookioa e hoonanea ai ahiki mai i ka wa e hoomak.a ai ka aha hulahula. Hele aku la 'o Magarita a loaa kona inakuakane, .ua hele hoi ua kiaaina nei o Rokenekai, a oulu i ka wai o ka ua Naulu. ke kapakahi la Manuia o Keokoi ka moku. a ma kekahi olelo ana ae hoi. ua hele a kahiohio. i na 0010-pu an,a o ka inu ana mai me kona mau hoa maluna o ke pakaukau aina, nana aku oe i ua elemakule nei. he piha laiwa-le hoi kau, me ka eleu pu. a he hauoli maoli no oi.a ma na ano apau, no ka haupu mua ole paha hoi kekahi, he poino nui a hoea mai. Lalau aku la o Magarita i ka lima o kona makuakane. alaila alakai aku la iaia noloko o kekahi keena kaawale. kanaka ole. alaila hoonoho iho la i kona makuakane ilalo, me ke pani ana mai hoi i ka puka a paa. alaila mai la ua o Magarita e hoike i kona manao imua o kona in (iku^kāiie # "E kuu makuakane. he nani hoi ia, he po keia i hookaawaleia no na liana lealea me ka hauoli, t> ka u wale no e makemake nei, o ia kou maliu ana mai i ka leo o kau kaikamahine inei," alaila hooki hohua iho la ua o Magarita i kana kamailio ana aku. no ke kakali ana o ka pane mai o kona makuakane, i hua'i pau aku ai oia, i na mea i aelikeia mawaena ona ame liawila. . . . • "E hoike mai i kou manao e kuu lei hiwahiwa. i paue aku ai no hoi o Benekona Mamiona me ka leo oluolu, ke ano o ka makuakane i makee i kana keiki, me ka i hou ana nl "0 kau mau mea apau i makemake ai. e loaa aku no ia ia oe, e kuu kaikamahine, nolaila mai maka'u. a hopohooo ka manao, i ke kamailio ana mai imua o kou makua nei." "Aole n'o keia he manao nui. e hiki ole ai ia oe e kuu makua ke ae mai, aka no na mea no ia e pili ana i na leah-a o keia po, a o ka'u wahi noi wale no ia oe, e ae mai oe, na'u e koho i ka ilamuku nui, nana e makaala a e hoomalu i ka aha hulahula." . •'Ha ha, ha!" i noke okoa ae ai o Kenekona Manuona i ka akaaka, me ka i ana mai me ka leo oluolu loa|: "Keu 110 paha o kuu mau waiwai apau kau i makemake ai e noi mai ia'u no ka haawi ana aku ia oe, eia ka he wahi mea
ano ole loa, nolaila e hana aku c kuu Magarita elike ine kaii mea i ike ai he pono, aole loa a'u mea e ku-e aku a». O ka mea i pono i kou manao, ua pono hke aku la no ia. 1 ko kaua manao." . I kela loaa ana mai no o ke apono a kona makuakane na ia nei e koho i ka ilamuku nana e lioomalu i kela alia hulahuli ahiki i ka loaa ana iaia o ke kakauolelo a kona niakuakane. ia wā i hoike aku ai iaia, e hele e haawi aku i ke kauoha imua o ka aha kanaka, o ka Maita Elele, oia ka ilarrtuku nana e malama ka maluhia o ka aha lealea a ke kiaaina, a e hoolohe na kanaka apau i kona leo. a aku hoi iaia ka mana piha, ma na ano apau, e hik'i ole at i kekahi mea ke hookiekie mai īnaluna ona. Ia pau aita no o na hoakaka a Magarita imua o ke kauwa. o kona hele aku la no ia. a'kii aku lā mamua. o ka lanai o ka hale, aia'hoi ka aha kanāka nui ke piha mai la māloko 0 ka pa, a ia \va i poha aku ai ka leo o ua kanaka nei me ka moakaka loa. i ka i ana aku: ' . "Auhea oukou e nā makaainana o Rokenekai nei. ke kauoha aku nei au ia oukou apau, e hoomalu, a e hoolohe mai lioi i ka'u mau olelo. E lohe oukoil apau, ua haawiia mar nei ke kauoha ia'u, e ka hakuwahine Maganta, ke kaikama : hine hookahi wale iho no a Kiaaina Eenekona Mamiona, ke kukala aku nei au imua o oukou. ma kona inoa, ua hookolui pono ia aku ka Naita Eleele, i ilamuku nui no keia po, no ka malama ana i ka maluhia. a e hoolohe na mea apau 1 kana mau kauoha, me ka aa ole o kekahi e hookiekie, a e pakike aku imua ona, o auamo auanei oia i ka hopena awahia o kana mau hana hoōkiekie." f Ia hooki ana iho no o k.a hoakaka ana mai a ke kakauolelo a Kiaaina Benekona. i ka hookohu pono ia ana mat o ka Naita Eleele i ilamuku, ua hoomaka koke ae la ke anaina kanaka e haawi he ekolu mau leo huro. me ka hoopuka pu ana i ka inoā o ka Naita lileele. me ko lakou maopopo mua ole nae, i ka mea i hooiliia mai la ka oihana ilamuku maluna ona, koe wale 110 kela poe keiki hookani pil.a kakaikahi. . Aia no o Miawila ke ku la nie kona mau hoa hookam pi'a, ma kela manawa i kukalaia mai ai ke kauoha o ke alo alii, a i kona lohe ana aku i na mea apau, no kona hookohuia ana mai i ilamuku, ua po'i koke iho la oia i kona helehelena a nalowale ine ka uhimaka, kau ae la 110 hoi i kona papale kila. o ka haalele koke aku la no ia i kona mau hoa. a hele mai la 110 ka hooko ana, i ka hana nui i hookauia aku maluua oua. Mele pololei mai la ua o Mawila, ahiki i kona ku ana ma ka nuka pi, ia wa i wehe ae ai i kana ko i kaua iwaho, a owiliwili ae la iluna o ka lewa no elua manawa, o ka wa no ia i ku laina ae ai na naita he kanawalu, o ka hoomaka aku la 110 ia e ka'i noīoko o ka pa o ke kakela, iloko o na leo huro r na kanaka e hoopaiakuli ana i ka lewa, i kau a mea o ka hookahaha maoli ia aku no o ka manao o kela anaina, 110 keia mea a lakou i maopopo mua ole ai. No ka nokp hoi o ko anaina kanaka i ka huro, me ka hoopaiakuli maoli, ua haalele okoa aku la na malihini hanohano 1 ko lakou maii wahi e noho ana, a hele mai la e kieei ma na nuka aniani a he oiaio. ua hoopauia ae ko lakou pohihihi no ke kumu o kela mau leo hooho o na kanaka, eia ka he puulu o na naita kaulana o Rokenekai, a he hookahi ko lakou komo like ana mai iloko o na huro ana, me ko lakou hoike okoa ana mai hoi i ka nu; o ko lakou mahalo 110 ke kulan.a hiehie o ka naita i aahuia me ka lole eleele, a o ka naita io me ka aahu oma'oma'o o kona hoa e kohu ai. Aia hoi iwaena o kela poe malihini he mau naita kekahi mai Rom,a mai, a i ka wa i ike mai ai i ke ku la'ina aku O keia mau naita he kanawālu, me ko lakovt mau kahiko o ka oihana naita, ia wa i hooho like ae ai ua mau naita la mai Roma niai, aole keia poe naita, no keia au hou, aka he poe l.akou i hele a lehia ma ka lakou oihana, a ua ku hoi inuia o na kahua mokomoko no kek&hi mau manawa lehulehu. Iloko uo hoi o kela manawa hookahi, ke loheia aku la ke kamailio okoa an,a ae o kekahi poe, no na naita o ke ke'a ulaula o lerusalema, me ke kaua hookahekoko weliweli i hooukaia ma Palesetina, a ma ia kaua i komo pu aku ai kekahi mau naita kaulana o Rokenekai, a iwaena o lakou apau, he hookahi no o lakou helu ekahi, oia o Loineliano, me ko lakou maopopo mua ole nae, aia ua o Lomeliano. ke ku aku la imua o ko lākou alo ma kela po, iloko o koiia kapa kila omaoma, a o kana keiki ponoi hoi. ka ilamuku nui 0 na hana o kela po, ka mea i kahiko iaia iho, me ke kapakila eleele. a nona hōi ka inoa kapakapa, ka naita eleele. Mc ka hiehie nui o Hawila i alakai aku ai i kona pu,ali naita noluna o ka lanai o ke Kakela Mamiona. a oiai lakou e kuku ana iluiia o ka lanai, i mahele aku ai oia i kona poe kanaka, ma ko lakou kulana kiai makaala i ka maluhia o ka lehulelui ma kela po. Mailoko mai ona naita he kana walu, ua wae ae la oia he kanakolu-kumamaono mau naitn. me ke kauoha ana aku ia lakou, e kiai ma kela ame keia puka aniani o ke kakela, ma ka ekolu naita o ka puka aniani hookahi; a kauoha aku la no hoi oia i kekahi poe naita he umi ko lakou nui, e hele iwaena o ka ahakanaka, ma ke ano he poe kiu, no ka hakilo ame ka hoolohelohe ana, 110 ka hoea mai o ka poe powa, a hoohalua o ka po. No kekahi mau naita hoi, he elima ko lakou nui, kauohaia aku la lakou, e h'ele maloko o ka nahelehele, e pili pu la me ka malapua a Magarita. malaila lakou e noho ai, a e makaala hoi lakou, no na hoailona o ka pilikia, me ke ana aku o Hawila ia lakou, e haawi koke mai i ka hoailona. ma ka manawa e ikeia ai na powa, ma ke puhi ana mai i ka o-le no na manawa ekolu. No Hawila hoi ame kona makuakane. ame na naita iho 1 koe he iwakalua-kumamaiwa, ua hookuene pono iho la lakou, mamua o ka puka o ke keena hookipa, nie ko lakou lawe ana ae i ke kulana kiai, a ke nana aku, aia ke Kakela Mamiona, malalo o ka mana o ka oihana naita, ka mea i ike ole ia mamua, ma kela kakela mai kinohi mai, a ua lilo no hoi kela hiona, i mea na ka aha kanaka e nu-ne nui ai. Oiai o Hawila ma e ku anna me ka makaukau ma ko lakou mau wahi pakahi, ia manawa i oili mai ai he kauwa mailoko mai o ka liale, a pane mai la, ma ke ano hooko kauoha:
"E na keonimana. a e na naita Hoi o Rokcnekai nei, i hoounaia mai la ati e ke Kiaaina Benekona. c hoike aku imua 0 oukou, ua makemake oia e ike i ko oukou alakai, ka mea 1 kapaia. ka Naita Eleele; a ua kauoha pu mai nei no hoi oia ia'u, e noi aku i ka oluolu o ua Naita Eleele nei, c ac mai oia c wehe ac i kona papale kila, m«* kona manawa e komo aku ai e ike i ke kiaaina ame kana kaikamahine." Aole hc mea e ac nona kela makeinake ia Hawila e komo aku iloko o kc keena hookipa e ike ai i ke kiaaina, a pela hoi ka wehe ana ae i kona papale kila, aka 110 Mag"arita no ia, no ka hiki ole maoli no i ua kaikamahine nei. ke hoomanawanui iho. e ake mau ana 110 ō ka ike mai i ka helehelena o kana aloha. I ka lohe ana o Lomeliano i na olelo a ke kauwa, me kona hoomaopopo ana aku no hoi i ke kunana o Hawila ,i kana mea e pane aku ai, ia wa i.i aku ai ka makuakne: "Auhea oe * kuu keiki, komo ia e hooko i ke kauoha a ke kiaaina. a e ae hoi t kou papale kila, me kou hopohopo ole i keKani mea. E hele oe e ike ike kiaaina ame kana kaikamahine, alaila huli hoi pololei mai no kahi o kau hana Jna e au'aia mai an.a oe e noho aku iloko ea, mai ae aku oe aka e hoike aku i ke kiaaina, ua paa kau hoohiki, maluna o kau pahiKaua. o ka hana mamua, a mahope ka bauo!i<: aia hoi a hooko aku oe i kau hana i hoohiki ai, a holopono, ma keia t>o alaila mahope aku oia manawa, ao he au pale ana ae \ ke kono a ke ahi. (Aole i' pau.) -