Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 26, 29 June 1917 — WAHANUI WALE NO AOLE HE OIAIO O IA MAU OLELO. [ARTICLE]

WAHANUI WALE NO AOLE HE OIAIO O IA MAU OLELO.

He Pane i ka Lunahooponopono o Ee Aloha Aina. (Hoomauia mai kela Pule Mai) lua ua maopopo aku la kela mau kipona olelo naauao i ukali aku la maliope o kou melieu e Uluihi, alaila e hoomanao iho oe, o ka huina o na ino wahawai au i telegarapa ae nei i ka nui manu ,a niele ae oe ma kau kuhalahala o kela mau la aku nei i hala, i kou polio mamuli o na lei hoohanohano ole i haawi ole ia mai e oe, oiai oe e noho ami ma ka Apana Koho Eha (4); nui ]>u kou poho kalaiaina mjimuli o ko ma\ia pai wale ;nb i na lfawaii, a kapae i ko ma* alaala hua pueo i puka iho nei, lielu pu iho oe i ka hoohaahaa a elieli lua kupapau o keia mnu kanaka i ka Aoao Kalaiaina Demokarata o Oahu, Honolulu nei wale no; ano nonoliua na manao uilani o keia mau kanaka wa.hi au; e pono e kapaeia keia mau kanaka, aole e pono e hoomauia mamuli o ke ku-e haole kolohe, mamuli pilikia ka aoao, a he mea pono e kukala akea ae ke Komite Kuwaena i keia mau kipi; uA helu hou ae oe i ka ino o ka i'a a Umiaka, a ua hoopaliaohao ia oe mamuli 0 keia mau liana hookalakupua, a lie mea kupaianaha paha keia ma ka moolelo kalaiaina o Hawaii nei, aole mai mua mai. He hana waiwai ole ia'u ka hookikina ana aku ia oe, a i ole ia, he hana maikai a kokua manawalea palia no kou pono o nei mua aku, ka olelo ana aku ia oe e pono oe e hele hou i ke kula i loaa ka hoonaauao hou ana mai ia oc, 1 hiki ai ia oe ke hoomaopopo i ke au nui ame ke au iki o na hana hookalal kupua kalaiaina o keia aii hou, a i ole ai e hoao hou ae oe e houluuiu lauma« j mane wale, i na hana oehaa wale a ko mau punahele Demokarata oiai o lakou ka hookelemoku kalaiaina o 1913 ame 1914; he eono (6) lunakiai Demokarata kakoo Repubalika. He mau ekake na lunakiai i aahu ia me na koloka hulu kao me na helehelena i paa i ka uhiia me na Demokaraia; i ka puka ana he anee Repubalika a he pipili Eepubalika, a he hooikaika, a he painuu a he kakoo ikaika e noho, a e paa no na luna aupuni Repubalika a pau, ma ko lakou mau nolio oihana; BUre oluna, a sure olalo a sure Repubalika ma na ano apau. Mahea oe e Uluihi ame ke Aloha Aina kahi i hiamoe ait Ekolu mahina a Kupihea i noho kokua kakauolelo ai no ke keena noi oihana o na Demokarata; he lehulehu wale o na Demokarata noi oihana i kapaeia. Eia kekahi poe noi oihana ia wa 0 Jno. De Fries Jr. Oihana Kinaiahi, mea noi i aponoia c ke Komite, he neo ia. Keena kukulu hale ame Plumber, Honry Cleveland o Kalihi €amp, mea noi, he neoneo ka mea I loaa. Joe Keikipi ma kahi o Frazee no [ ka Hale Hana TJwila o Nuuanu he neo ka mea loaa a he nui a lehulehu na Huwaii i wela na maka i ka uwalii ua nele lakou apau. Ihea oe e kahi lunahooponopono uala I liilii kahi i pee ai ia wa? Aole anei oe i ike i na kii moo ekolu (e kuku ana iluna) i pa'iia ma ka nupepa Ke Aloha Aina o Foberuari, 1913? Ina aole oe i i ike alaila, ua makaukau loa au e ho- [ ikeike aku ia 'oe i kela mau kii hoopahaohao i na minuke, na hora, ame na ia apau mai keia la e puka aku nai keia mau pokn auhuhu. Ua|hoohaahaa a ua elieli ua mau hanai iihuhu Jiei a you i ka aoao Demokarata, a pehea oe i pep6lu. ai ko nema ole ae, a hooikaika i kA hana e oki aku i na knmakaia ia oe ame kou mg,u hōalaUna Demoki|rata elike me kau e liailuku nei ia 7 u. anie ko'u mau hoahana e 6e? ■ Aole no hoi oe i 'wahanui ae ia 'lakou aiei ia ~wa, oiai lakou e hookele ana i ke aupuni, ma ke ano he Repubalika, aka i keia wa ano, ua kokua aku oe ia nmu hana wawahi kahuahana me ka paa o ko ih.u i ka uwea. Ke olelo nei oe lie mea pono ole no keia mau kana ka ka hoomaumau ana iloko o ka aoao, a no ka mea e hoonui mai ana ia i ka pilikia mamua o ka mea kupono. Nani kou omu 'o ole ana, i na hana kupaianaha, a ua mau punalua nei au. "E omu'o i ka lau o ka Wauke oi opiopio. ,, Ia Kupihea oe e nema nei, ka pouhana i kupaa mahope ou ame na makaainana apuni Jc«ia Teritore, he pouhana i auamo i na ehaehā he nui, aole hemahema ma ka hana, a pelukua paha aole hoi hope ma ka hooikaika ana no ko kakou mau pono kiwila. Pehea oe i kauoha ole ae nei i ko Komite Kuwaena e kukala i ke akea i ka'hopena o na hana' moo i lawelaweia e ua mau hanaiōhuhu nei au o ka 1913 ame 19141 Ina ua mihi ua mau punahele nei au ia oe ,no ia mau hewa i hanaia e lakou pehea oe i kauoha ole ai i ka aha kuhi.na ame na papaluna e ae e hele ae e nana i ke an.o o ka lakou mihi ana no na hana kolohe a lakou ole ai? aole au i konoia mai, malia paha ua hiki ole i kela otomobila Repubalika holo pukalaki ke hooliuli pokole, o ia paha e£? Me ka huina o na mea kino i pa aku ai i kona mea alaalai, pela no ia e hoijiou aku ai i kona wahi i ku,makaia like ai. Elike me ka'u i pane hnluipau aku nei ia oe ma ke Kuokoa o ka pule i hala, a elike me ka maikai o ka'u hana no ka palekana o ko'u lahui ptfnoi mai ka, moku o Keawe a Kauai i Manokalanipo. pela no auanei e kakoo mai ai na haku j makaainana ia 'u; ina no ko'u kauoha j ia mai e lakou e holo hou no ka aha-'

olelo me kn naua «l»» nia ka !io;m iaina hea la au o ku ai. it>> lakoii i:i kuleana ,aole nau o l'luihi nie k<« ::j«aua welu knlakoa e kauolia niai ia 'u. He lehulehu na hana oehaa :t kupnianaha i koe a ina hnkahaku knu puiiiu. alaila he mea pono ia oe ko kakali iualio a na'u no e hoike hou aku ia oo i l.a nn»olelo j)iha pela mo ka poo i kakiiuiuoa ma ka Palapala noi a l.ikaua i Kiaaina . ma ka mahina o l)ekomal>a, l'.'l-'. amo ka poe i kakauinoa i ka palapala noi ; Kiaaina a AVaHor, ame ka l'iuohaina Puaahame Akala) mau palapala n««i. Owai ke kumakaia iwaona n kaknu? He ninau ia nuu e noouon, a h«>iko :iku ,i ke Komite Kuwaena. He ahu ualo ■ no, ahu ke olo! Ina ua hului ia Kupihea no ka nakeke o na oko «lala !!<•- pubalika i ka pakoke. alaila. ua kain- > hewa loa oe no ka moa. ua kak«>t» aku no oukou ia Repubalika ma ka lino'.i.ilo ; ana i ka Bila līaawina l'ku liana a nakeke ke eke o Koi»iil>aJikn ina i >.f. kau o 1913. Ina ua nolo ka iwi iamoo iloko o na luna nui. o ia :.n<». m»kealin ka aoao kalaiaina i ln>:i• • «•! u me ka mana o ko wahi apana |" pa ■ime ka mana o ko puniu olokan. • • »!• ■' n aku i ka poe luna aupu;ii h:n ;i i.«■'.'• a wawahi kahualianau o ia kau. Ia Kupihea hooko kaut»l:a a l.a l iimi oe e nema nei, ke kiai mnkaha 1• • 1<•» ia nana e pilepale noi i 11:1 kanauai 1. pilikia wale ia kakou lahui. nt-- ka aliaolelo; Aoln loa e hiki ia oo !..■ h:.i::m i ko moolelo Home Rula ano PeinukiM .ta 0 Kupihea, mai kinohi mai o k:t ahiki i keia la, a aolo no o loaa i i kekahi Hawaii i liikī o kupaa uia o ka laliui Hawaii mai, a niah. |.o i o ke kau o 1903. No'u iho aole o'u makomako i hakole, lie makemake au o lol.ahi ma Hawaii me ka nana 010 i I, a ] e hapai kakou ia kakou Hnwaii i! 1 a e kokua kakou ia kakou llauaii nui : na ano apau. I He hana pono ole ia kakou llauaii ka | hulei ana ia kakou līawuii ilalo ma ko j kalaiaina aoao, no ka hooponi»|.i»n.> atipuni kulokō, he hana pono ia Kak. u ko j kilo aku i ke ano hoopoiio <» na hma j nupuni elike me ko Kalauokalaui ano, ' a ]>e"la me na haole kamaaina liooi..hio, • a ka4too mai ia kakou i na Ilauaii i na kaleoo mua ana me ka oiaio Kiiyfiauo " maoli ma na ano apau. j Ina no hoi ua kupono kokahi H.iwaii j ma ka liana a e ola ai oin m«- kona j oliana me ka nema oleia, no ki aha Imi I kakou i kakoo 010 ai ia hanaana. a ohana hookahi? E hoopau loa kai .Mi i kn huki ana ia kakou ilalo nn> l.a nana ole i ka Uluihi mau nianao poholah. walo •a hoonohonoho akua lapu. O ka l'luihi no o ke koho pololoi, a o na lianai- ! aliuhu no a Uluihi o ke koho kfkor. Ma keia hope akn hc« liana pono l<ia ia kakou e hoopau loa i nn hoo]»unipuni koho I baloka aoao e ku-e aku ana i k. kalū "j Hawaii i ikeia kona kupono a ho«»|.o!io ma ka oihana iloko o kola ame f.«-ia knlana o keia Teritoro. H«> mak. howa ko kakou puni wnle aua i na a o h«*wa a ka poe lolokaa i lawa 010 na ln>«>naauao kiekie ia ona. Na kak..u ponpi no e hooponopono i ko kakoii Toritore, a he hnna hauohano loa na kakou ke kakoo ana ia kakou llauaii ma na oihana like ole o keia T-'ritor>-, a o kapaia ka lawe ana ia o ka oihana «■ pan ia ana e kekahi llawaii (nio ka nana ole i ka noao kalaiaina) no ka pomaikai o kekahi moa okoa i kulik.ole kona ano me kou ponoi. •Ina aole e hiki ia kakou ko kak...» ia j Hawaii no ka hookelo aupuni «> : Jlawaii nei .alaila, ua manay :iu ho j hana waiwai ole ia kakou ka h..oni:>u j ana aku i ke kalaiaiua ana. a o noh>> | mumule kakou a nana aku i nn han:t j muhe6 imua a muhee ihojie a uhiuhi tr.f j kona puulu. Owai ana ka kakou Kia- | aina e Uluihi? "Mai nana i ka Pulaiki iloko o na maka o koa maa ' hoahanau, oiai ke kaola nui o kau ana ! imua ou ponoi. D. M. KUI'IIIKA. j (Aole i pau.) ' ;