Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 43, 27 October 1916 — HALEHANA AME MAKEKE O NA MEAAI HAWAII. [ARTICLE]

HALEHANA AME MAKEKE O NA MEAAI HAWAII.

(Hoomauia.) >f:: ka 'u hoakaka o ka la 13 o Okat'h nei i hala, e hoonaauao ana ia ia apau i na meaai hooulu kino, a h'.omaopopo aku ana ia kakou apau . ka kakou mau mea e hoomakaukau ai }raa ka hoonaauao ana ia o na ha- ; aiina h'in o keia mua aku, e loaa h* D)<M>]e]o no ka hoomakaukau ana : a meaai Hawaii maoli mai na kupu- ; mai. a e lawelaweia ana hoi ma ke ...» hou me ka hoololi ole i ke ana tnridnr«l) ame ka mau o ka maikai a u, <• na meaai, a pela me ka loaa ana niaiiele hou e hoomamaia ai na hamr lona o na meaai kupono me ka •r<; nn manawa ole, a hoonui hana ole, kv.uV.:i'i ole ai a ua ka nui lehulehu e : *.•!?)we alaila pono ,elike aku me ko au kahiko, he nui na kanaka a he na lawelawe hana ana e loaa :r ka holopono o na hana no na aha.ra nui. ame na ahaaina pili ohana, ah-aaiia hookipa hoaloha ame na I keia au e nee nei me ka eleu wale . me ka hoomanawanui, me ka hooiha ole e pono ai na hoomakaukau . i no na papaaina ohana i kela ame la. aole e hiki ke hoopalaleha, he - . r.n niau ia ahiki i ka hopena. o ka •; ko ai me na hoomakaukau ana no na r. eaai e naau ai ke ola, o ia ka iini mua l'-a a kela ame keia Hawaii e pono ai a o ola ai oia ame kona ohana; o ia ke 7> "'kela loa a kakou apau e hooko ai - kela la, keia la, ahiki i ka hulihia •;a o ka honua. ī ko'u kapae ana ae i keia kumuha- ' no ka manawa, e ae mai ia'u e ho-'k'-ike aku ia oukou i kekahi mahele :i loa o ka hana e pono ai kakou apau '• īk v like me ka hoohewahewa ole, a no ko kakou hooko ana i ka kakou a lo hoopaa (aelike waha ma ka masao o ke kanawai), a penei i loaa ai :n'u keia naeehuna mai kekahi mai o r.a ilipuakea i lawelawe loihi i na oll;aua kalepa like ole, a he lala oia no e. ahahui kalepa o Honolulu nei: Ma kekahi manawa mamua aku nei, u:i hiki kino aku au imua o ua keoniinuna uei, no ka hoao ana e loaa he ko>ua ana mai i kekahi huina dala mano ka lawelawe oihana kalepa ana. Mahope iho ona kuka'i olelo ana kekahi mau hora, ua haawi mai oia ī kona mahalo no ko'u ma in hana a'u i manao ai e lawelawe; "hookahi wale no puunui," wahi ana, "<• hiki ole nei i na haole ke kokua ia f-::kou i na Hawaii, a hiki ole ke hili-i.-«i. mamuli no ia o ka hahaki wale o ns Hawaii i ka lakou olelo hoopaa, a un pinepine loa na manawa a'u i lohe a : . aua ikemaka no ika hooko ole ia." " Heaha ia?" wahi a'u i ninau aku a ••Penei," wahi ana. "Ina aie.ke- ■ -i'i o oukou e na Hawaii i ke dala, a aīwai e ae paha, a ae mai e uku ana i kekahi la ae, aole loa e hookoia ana, -u ka makahiki, alaila hele mai, uku i kekahi a koe no kekahi. O makou o it.°. iiaole. nui loa ke kamaaina i kela huna. nolaila ke kumu hilinai ole o na l «aole ia oukou na kanaka Hawaii. No--iila, manao au aole hiki ke holomua na iißna bosiness i na kanaka Hawaii; aie, aie, aole uku; pehea hiki loaa ka holo--ua!" ; l'a loaa ia'u ke kaniuhu no keia mau olelo. aka ua hoike aku nae au no'u ? o. ua hana au i kela hana no"u iho umua, ua aie, a ua hooko ole, aka, ua ';u aku au i ko'u moraki n'o ka wa • mahope iho o ka'u hoopaa aelike • aole nae e hiki ia'u ke hoike aku īn oe ehia Ia poe kanaka Hawaii i ha ] l.aki i ka lakou olelo, malia paha o ou- 1 kou no e na haole ka i hoomaopopo ia | i 'nau ano nui. E kala mai ia'u. Kc ike ae la kakou i ka olelo a keia koikoi o ka aina nei, he puu nui kein a kakou apau e hoomaopopo ai, a •n: oia ka oiaio maoli o ko lakoū hillMr -i ole ia kakou na kanaka Hawaii, 'aīla ua hiki mai ka manawa no kaj apau e hooponopono al no kakou , ■ . maluna o ka olelo aelike waha maena iho o k'akou na Hawaii; ka mua,- . i ko kakou mau hoaloha o na aina e; -ia elua, maiuna o ka ninau aie aku a aio mai, ma ke dala paha, a ano e ae j nha i hoopaaia ma ka aelike kakau pala, 'a aelike waha paha. He uku pa-n-ii koikoi loa keia na kakou apau e luupaona ai; na kela ame keia o kao« ponoi iho e noonoo nona iho, malia ■ hiki mai ana ka manawa e uku āku ••• kakou ka lahui Hawaii i ko kakou uau aie i na haole, ina ua noho aie kakou ia lakou, a iwaena paha o kakou -•&kalii iho, o kela ame keia pakahi o* kakou Hawaii ponoi ke īke nona ponoi Iho. Na Koeuen o ka Oihana Makeke o na Meaai Hawaa . Mai a mahope aku o keia la, ua maknukau ka halehana ma Puuloa e hooko aku i ka makemake o na hoaioha apau e makemake ana e hoolawaia aku me na meaai Hawaii o kela ame keia ano. He halehana (faciory) maoli e hana ai, hoomo'a a h'oolako i na meaai >.apono ao na Hawaii © noho ana ma i'nuloa ame Ewa holookoa, a,e hoolako pu ana i ka makeke ma £Losolulu ■p e'. naa na Poaoao^

Branch Faetory Nou 2 o ka Hui o na Meaai Hawaii, a ina e kukuluia ka haiehāka hou na Kalihi-ka», e ikeia ana ma ke ano, oia ka (Main Factory Xo. 1), halehana nui helu ekahi o ka hni. He hapa o keia halehana o ia no ka hoahu ana i na waiwai apau e kuaiia aku ana, a e hoounaia mai ana paha e na lala o ka hui mai na mokupuni mai. Mailaila aku e hoounaia ai i na makamaka ame na hoaloha e kauoha mal ana i na lako ai. O ka halehana ma Puuloa ua lako pono ia me na mea hana apau e kokua aku ai i na ohana Hawaii i ko lakou .wa nele, e hoemi ana i na lioolilo wale, aole elike me ko keia wa e ikeia nei ka pii ino loa o na meaai huikau. Eia i Hawaii nei ke kiha pai o ke kopaa, eia nae ua pii ino loa ke kumukuai e hiki ole ai i kekahi ohana ke lawa pono i hapaumi no ka inu ti hookahi ana. Ua lawa pono keia halehana me na lako pakaukau, na noho, na lako pa, pola, puna, o na lako aniani ame na mea e ae e lako pono ai na ahaaina nui; na oma nunui e kokua ai i ka poe e makemake ana e puhi meaono; na pahu hau nunui e waiho ai Ha pipi hou, na puaa, na i'a hou, na lako hana apau e maalahi ai na lawelawe hana pili i na paina luau nunui. Ua hiki e hali aku i kekahi o keia mau lako no na wahi i makemakeia, ma ka uku hoolimalima kupono. 0 ko kakou hapuku wale i na meaai ano ole a ka malihini, o ia kekahi kumu nui loa o na hoolilo dala pono ole nana i omo aku i ko kakou mau loaa, a emi mau ilalo a nele mau kakou i na wa apau. Ina makemake kakou e hoemi i ko kakou mau lilo ilalo, a hoomamaia ko kakou noho hana ana kohu "kaiiwa kuapaa, alaila, he hana pono loa na kakou e hahai malalo o na a'o ana elike me ka'u mau hoakaka ma na helu mua o keia pepa, o ia hoi, o na hoomakaukau meaai Hawaii maoli, o ia ka mura ame ka libano, a oia ke kumupale o na hoonui lilo wale, a o ia no hoi ka panepoo o na meaai hooikaika kino apau, mai ka wa mai o na kupuna. 1 keia wa, ua maa loa kakou i ka pii mau o ke pola kope, ka inuti, ka palaoa palai, ka meaono hua nenelu hookanikaui pila, a lehulehu aku na meaai hookama a kakou e pulama mau nei. Aole paha e hiki ana ia'u ke hookokono aku ia oukou e kapae ae ia mau punahele a kakou, me ka loaa o:e ixe kuia, aka, ina hoao a hoao hou, a hoao mau kakou i keia malalo nei, i na la apau ma ka wa no e olino ae ana ka maiamalama ana o ka la, aole no e nele kou ike ana iho i ka loli kupaianaha o kou ano, a penei: 1. Uala mahana or home made poi. 2. I'a pulehu, i'a lawaiuia, pipi kaula (pulehuia); opelu maloo. 3. Kela pola kope laua me palaoa palai. Pau. Ina hoomau kakoa i keia i ka wa i kinohi, no elua pule, elike me ka papa kuhikuhi maluna, alaila, e hiki aua no ia kakou ke hoomaopopo iho i ke ano maikai o na mea paahana oloko o ko kino, a ano ikaika mai a u'i ka nanaina, a ma ka helehelena e ike ai ke nana oe iloko o ke aniani uana. Mahope aku o elua mahina, alaila pau loa ka hoihoi ana no ka inu kope wale no a e kapaeia ana ia punahele apau pu me leona mau piii aoao o ia o kopaa kumukuai nui, waiukia, elua kenikeni; waiubata, kanalima keneta o ka paona; palaoa pa'ikalo, o keia na itamu hoopil | nae, hoopii male hui pu me ko kakou ! ike ole i na hoohuihui kupono no keia mau itamu meaai, hele loa kakou i kuono. Inuti, ua like no a like na hoolilo wale. Ina hoohuiia na Ulo wale no keia mau punahele, alaila, e loaa no ke ku« mukuai o elim& anae nunui o ka makeke i na kakahiaka apau e lawa ai lie umikumamalua mea kino o kekahi ohana, e lawa pono ai ko lakou aina ka-1 kahiaka ahiki i ka aina awakea me ka. i ikaika mau o ke kino, aole e nawali- j wali elike me ka paina aina kakahiaka inu kope wale no, nona ka hopena hoo nawaliwali mai i ke ola kino; ma ka opu kpna ikaika loa i ka hanaino. Kupono paha ka inu kope ina me na meaai e inu pu ai, aole na ka pono ai wale, pela ka'u hoomaopopo iho no'u. Pehea oef O ka'u no e hoao no e pakiko, ā ina hoao kakou e hoōpauia na hoonui lilo wale a koi ae kakou a tau pono iluna o kfi papakuhikuhi i hookupono mua ia e na kupuna mai ka po mai, alaila, e aahee mau aku ana o Hanale ia Keoni Pulu ,a e koe mau ana he mau kenikeni e loaa mau ai ka puu amaama momona o Maunalua i na kakahiaka apau. Eia no na meaai ano nui loa i kinohi e hooikaika ai ,a e hoomanao mau ai na limahana, na ohana nui, na keiki, kela ame keia e noho ana iloko o ke kulanakaiAale. 1. E kuai nui—Taro, uala, ulu; poi, e lawa pono no 4 la; palaoa maka, 1 eke, lawa no 1 mahina. 2. Bipi paakai ame puaa paakai, lawa no 2 pule. 3. I'a maloo, aku ame opelu maloo, hook&hi kaau. 4. I'a hou i na kakahiaka apau, pela me na ono e ae e makemake aoa. 5. Na meaulu, o ia ka luau, akaakai, kapiki, ohia, e loaa no keia me ka emi loa. Penei ke kumukuai ame na hooponopono o keia mau knhikuhi naaluna a'e: 1. Taro, 25 paona, 50 keneta, 2 pule. 2. Uala, hapa eke, 65 ke4ieta, 2 pule. 3.

luwa no 1 maliina. 5. Poi, 40 paona, $1, lawa no eha la 0 ka pule hookahi. Hoohui na itamu: 1. Taro ; 1 mahina, $1 hookahi eke. 2. Uala, 1 mahina, $1.35 hookahi eke. 3. Ulu, 4 manawa, 20c. no eha. 4. Hookahi eke palaoa, 1 mahina, $1.40, helu ekahi. 5. Poi, 1 mahina, $7.50, helu ekahi. Huina lilo no ka malama ola no ka ohana hookahi i ka mahina, $11.45. O ka uala, palaoa maka, ulu, taro, he mau kokua nui loa ia i kekahi ohana e Imla ai kekahi ai ana, a he mau ukali ia no ka poi, oiai ua pii mau xe kumukuai o ka poi, a he koikoi loa i ka wa e uku ai i ka mea kahuai, a haqa nui 1 ke poo ohana ka hooikaika aūa e loaa mau ke dala e loaa ai ke ola, a no ka mea, o ka poi, o ia maōli no ke ola o kela me keia ohana IJawaii, n ina hoolako puia kona mau ukali, alaila, e hoomamaia no kekahi ohana nui ma ka emi ana mai o ka lilo piii i ita itamu poi, aole o ia wale no, aka, o na ukali o ka poi i hoakakaia maluna, ua loaa ia lakou pakahi na materia like aku me ,ka poi, a he mau pakeneta kiekie o kanawalu a oi mau pakeneta materit» hoouiu kino ,a hooikaika i na aahuki « ikaika ai iia mea paahana o ke kino, a e mau ai ka ikaika, aole hookokoke mai ka rumatika, ka 1010, a pela aku. O na kanaka e lawelawe ana i na hana ikaika, e laa ke kamana, amara, hapai ukana, kipikua alanui, a lehulehu aku, ua kupono loa ia lakou e loaa mahele nui o na meaai hooikaika kiūo. Iwaena o na ohana Hawaii e malama nsau nei. i keia itamu ano nui loa, e ike ia no ka nunui maikai o na makua ame na kinana, puka pono, a maikai ke ola kino, aka, o ka haj)a uuku wale uo ia o keia lahui, a koe aku ka hapanui. (Hehulehu na mea i koe a oili hou aku). DAVID M. KUPIHEA, Peresidena a Luuahoohana Hui Makeke o na Meaai Hawaii, Honolulu. (Aole i pau). ... ..