Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 37, 15 Kepakemapa 1916 — HALEHANA AME MAKEKE KUAI O NA MEAAI HAWAII. [ARTICLE]

HALEHANA AME MAKEKE KUAI O NA MEAAI HAWAII.

(Hoomauia mai kela pule mai.) Ko hoohanaia nei a ke nee mua hei no hana o ka makeke Hawaii, a ua loaa mai he mau leta lehulehu mai na mokupuni mai no ka hoouna ana mr.i i na puaa, moa, kalo, uala, i 'a ame n.i mea ulu e ae o ka aiiia hanau. Ma keia pule no i pau pono loa ai na homnhema o kahi e ku ai o ka halehana, a i hnkalia wale no i ke kukulu aku i ka hale. Ma keia pule iho nei ua lilo mai ia'p ame na komite hoeueu o ka hui kela haleaina nui ame na pouo apau e waiho nei ma Puuloa e kokoke la i ke alahukimoku Amerika, nona ka waiwaiio i oi aku mamua o ekolu tausanl ame elua hanevi dala, a oiai ua emi iho na dala i lilo mai ai. ua manaoia e laweia mai keia hale no Kalihi-kai, ma MoUauea, Jce kahua i hoolilo muaia e a'u no kn Ma 'kd' hoonoo nkanele ana o ke komito hoMieu o ka hui, lia hooholoia e waihoia kela hale me na pono np'au, a e lilo ia i braneh factory (halohana lala) no ka hui, a oiai ua lako maoli Kela halehana me na kapuahi oraa numii ame na pahu hau. na pono pa, ame lii'-o o ae, a oini no hoi e nui akii pna n:i kanaka hana ma ke alahukimo- •' mio na papu o Puuloa ma mahir a nnia o keia makahiki ae, noiaila,. e

•n ho ona kein halehana nui o keia hui 'nn Puuloa no eono - m.ahina, a e hoonoo ltoke ana na hana o na meaāi Havaii o na nno like ole, a oia aku ana lta makeke nana e hoolako aku ia. Puuloa «me Ewa holookoa me na luko ai apau. Ina e hiki ana i keia halehana e imi i kona loaa ponoi iho me ka emi mai o na hoolilo ,a hiki ke ukuin kona mnu lilo ponoi, alaila, e hoomau loa ia ana ka hoohana ana ia halehami ame makeke ma Kwa, oiai, e nui ae s-na na kannka hana e noho aku ana malaila. "E ku aku ana lia halehana o Hono--1111 ii nei elike no me ia i hoolala, mua ia ai. a e hoonee ia ana k i hana piiia mo ka awīwi loa. l, T a hiki i na makamaka ame na hoaloha ke hoouna mai i na holoholona a 'i• I;o e ae ia'u i na wa apau, a e uku : n aku no ke kumukuai no kela ame .'«eio lako, a na hiki no e haawiia mp na kea ma ke ano panai aku a panai mai ina ua nele i ke dalā i kahi manav. a. K hoomaopopo e na hoaloha, he hana nui maoli keia ma ka noonoo ank nnw ka hoolala ana, me ke aknhe|,e loa, oie ho hana paani wale. a e hoowanao n nouoi ka'.cou o ka oihana kale?a he oihana kiekie loa ia iloko o na aupuni :'pau. a na oukou e kuu lahui e hoohana aku .me ka i loaa ia oukou. na ilipuakea ame na lahui e ce, ua r i ae ko lakou'makaukau piha ma ke kalepa, waiwai, a ua haūle hope loa kaou. a nolaila, i kapa mai ai na malinini imi waiwai ia kakou na Kawaii. •e lahui "d fool Kawaihae," Ina lohe kakou i keia olelo i kahi wa. alaila, o keia no ka wa hoike ae kakou i ko kakou ohohia a hoonee ko ke i ka hana pie ka ulolohi ole. O ka oihana a kakou e lawelawe akti ana, aole ia he oihana paakiki loa, aka he oihana keia i pili loa ia kakou ponoi no, a o ke pookela hoi o na eihana i hoopoina ia e kakou, a he oihana iliiki ole i na lahui e ae ke lawelawe, aka, ua hookuu aku nae kakou ia lakou e kanu ai, kahu aif a kalepa i ka poi, ka i 'a, oiai no nae, he oihana hiki no ia ia kakou ke lawelawe ina e uumi kakou i na inea hikimua, oia hoi, e auamo ana oe i na koikoi apau i kekahi manawa me ke kaniuhu ole, e namunamu ana oe no ke kokua ole mai 0 ka ohana, na hoa launa paha, ia oe ke ku'ipalu, ia niuniu ma e kaapa wale ana, a he nui wale aku na hanu hoopauha wale a kakou no apau i hoomaopopo i kahi wa. Ua halu nae paha ia; nana kakou ia mua aku; e ala ka kou, ua kaakaa pono ko kakou mau maka, e kanu nui i na mea ulu; e hanai nui i na holoholona; e houluulu i na lena, a e lu aku i kahi e hoohua nui mai ai, a na ko kakou makeke ponoi ame kona halehana meaai e huli a e hoouui aku i ko oukou mau waiwai, a liio aku ia i puuhonua e kakoo mau aleu i kona mau iwikaele i poe kuono» ono iloko o ko lakou pohai ponoi, o ke one hnnau ponoi, a e okiia aku na nema hoohenehene wale ana a na malihini. Ina e hooiaio mau kakou apau i ka ono o na meaai Hawaii, a e konoia aku ai na lahui e ae e hoao, alaila no keaha kakou e ulolohi wale ai i ke kakoo ana 1 keia oihana? Ina kupa oe i kekahi hee nui a hapa mo'a, hookomo iho oe i hookahi paona luau i kupa (hoomo'a) muaia, hoohui aku oe i hookahi hapa bola (inuti) waiu niu, paakai liilii, hoohui ia lakou apau iloko o kekahi ipuhao a hoomo'a malie ahiki i ka paila ana, kapae a hōomaalili, hoao oe ia hee i huiia, alaila e nui .ana no kona ono, aole mea nana e hoole. Papaaina Kakahiaka. 1. Moi, weke, uu, amaama, pulehuia. 2. l. 7 la (kaka makaia) ame i'o wana huiia. I'a lomi ame kai ina, opihi, limu. 4. Laulau (opu kamano, bipi, puaa opiopio, limu. ō. Pukini he'i (papaia koele) huiia nie ka wai niu haohao. Kekahi Mau Loina e Holomua ai Kokahi Hana 1. Ina ike oe ke holoiaua nei kau

haiia, alailā nifti walia-a wale, haanui wale, akti, e paa ka hanu, e hooi loa aku i ka ikaika hoonee o ka hana, e iho makawalu mai ana na loaa, e ike ana oe a mai poina i ka hoopaa ana i na puka liu. .2. lnn ua ike oe ua oi loa ke kaki o ke kalaiwa kaa i ka hali ana ia oe i Jta makeke, a ua makemake oe e kuai i kanalima keneta waiwaii'o ma ke elala Amerika, ne hookahi paona puaa opiopio i kaluakeleia, alaila e kauoha aku oe i ke kalaiwakaa, e hele pela, ua hanßijia inai be e kou makuahine me na v\awae, a he hana maalahi loa ka peki \vawae ana i ka make.ke i keia "Poaono iho. lehiilehu ka nui o na puan kalua, e pau ai ka ono o ka puu, a e loaa na, aole e nele. Miwuwaiwaā me na Maliele Ma ka halawai i malamaia e na lunamii o ka maoawa raa ka Poakahi nei, ua hooholoia e kaheaia i halawaikoho o na lunuuui kumau ma ke awakea hora 12 o keia Poakahi ae ma ke keena o k.a loio o ka hui, Eugene K. Aiu, ma v-i<» o f!ampbell Block, helu 27, ala- • nui Kalepa, a malaila no lioi ko'u kee a.iuv>eluwe oihana mai keia manawa aku. ifa ka Poakolu anie ka Poaha, ma ka hale hana o, ka lnii ma Puuloa >. r »vy Yrd; Poalima, ma kahi huna :na iokanea. Kalihi; P6aono ame kakahiaka Sabati. ma ka. mukeke, Honolulu. Ke' nee nei. ka hanh imua a r hoomuk.a ia ana 'i keia pule ka h .ohana ana i k:i halehana ho\i o ka hni mn f'uuloa, a e hukiia mai ana koii« mau īneaono no ke kulanakauhale nei, a pei" e. ia ana me na hoal.oha a mau lala o kn hui ina ka apana o Ewa elookoa. ■» Ke nee niau nei no ko Kalihi ī kela me keia pule elike me ka mau, a ina r- ke ieu koke ae o ka halehaua nui l'.ke. me ia e hoelalaia nei, alaila e lilo ana ia i kikowaena no ka houluulu ana ame kuai anu i.na waiwai apau i hoouluiH, i hanaia a i imiia me ka lima ponoi maoli o ka lahui Hawaii ma ke r.no he lnhui iini a makee lakou i na hana hooholomua iloko o ko lakou aina jiOnoi i hiki e hookaulike ia me na inhui e. ae e lawelawe ana i ka hana hookuonoono waiwai. E hooioanao ma ka mahina o Novemuhn. la 2. e mahele mua ai ka hua mua o keia hui iwaena o kona mau hoaI hui (ka poo paa mahele i uku mai mamua o ia la), a he hana pono i na hoa'nha apau e niakemake ana e komo, ke hoike mua mai ia'u mnmua o ka pau I loa ana o na mahele. He kanakolu ohana o Honolulu nei i lawe i na mahele. a ua oi aku mamua o ka h.ipalua like o ke kumuwaiwai i pau. Ua hoike mua aku au mamua aku nei he ka naono la Ice kowa kupono «« oukott e komo ai, nolaila, he hana pono [e hoawiwigmai no e pono ai. He anene (40} kanaha ohana m;-.r na mokupuni mai, o ka hapanui o lakou he poe juahi,ai, .lawai'ā, hanai holoholona, he ! t»oe lawelawe liana kekahi, kiekie a i h.aahaa, ke holompku nei lakou iloko o i keia hui. Oiai he akea ke ano o ka lawelawe | ia ana o keia hui, e hoike mau aku ana au i na mea apau e pili ana i kona ho lemua i na pule apau i hiki ai i kona | mau lala ke ike i na mea p.pau me ka huna ole, elike paha me ka lawelawe ana a ke aupuni, oia hoi, ma ke akea e lawelaweia ai na hana apau. Ua oi ae no paha keia, no ka mea he makeke no ko ke aupuni, eia nae nui ka namunamu o kahi poe i ke poho o ka lakou mau waiwai. O ka kakou nei hoi, aole pela, he poo loihi ko kakou, a pokole ke poo o ka ke aupuni. Aohe a lakou halewili e kokua aku ai i ka makeke, a he poe malihini a hemahema lakou i ka hana ana i na meaai Hawaii, a nolaila pala-. hu ka ualu, Hu maia ame na waiwai ae a ka poe mahiai apau i kiolaia. (Aole i pau.) DAVID M. KUPIHEA. :—