Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 27, 7 July 1916 — NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA [ARTICLE]

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

LONDON, Inlai 2.—Ua hoea mai i ka manawa a na aupuni hui e hoohana ai i ko lakou ikaika, a o ka hopena i ikeia iloko o ka la mua, o ia no ka lalapa ana o ka hauoli iloko o Pelekane ame Palani. Ma kahi he umi-kumamaono mile ka loa a oi aku, mahope iho o ke paniku ana, ka mea i ike ole ia mamua ma keia kaua a mau kaua e ae nei pahai hala ma ka moolelo o ke o nei, i lele kaua aku ai na Pelekane me na kanaka; i oi aku i ka hapalua miliona ma ka akau o ka Muliwai Somme, i ka wehewehe ana ae o ke alaula o ke kakahiaka o nehinei; a mamua o ka uhi ana mai o ka po, ua hoauheeia aku na Kelemania ihope, ma kahi o 1000 i-a a i ka elima mile. I kela ame keia manawa, e kaa mai ai na wahi like ole iloko o na lima o na kanaka Pelekane, eia nae ua. paa no na Kelemania i kekahi mau wahi me ka haawipio ole, ahiki i ko lakou auhee ana, a pio ana paha. Ma kahi o na kaukani man Kelemania i lilo nai i mau paahao iloko o na lima o na Pelekane, pela me kekahi heluna nui o lia lako kaua, eia nae aole i hoomaopopoia ka nui o na pio ame na lako kaua i keia manawa. Me kela lanakila i loaa i na Pelekane i holapu ae ai na Pala/ii ma ke komohana-akau o Peronne, me ka Mlo pio ana mai o na wahi ma kahi o ka 1000 i-a a i ka hookahi mile. Nul ka Ikaika o na Pelekane Ma na wahi apau ma Pelekane ame i'alani i loheia ai na manao mahalo no ka hoea ana mai i ka hookoia ana o na •nea i hoomakaukuia e na aupuni hui ro na mahina he iwakalua-kumamakolu ae nei i hala o ke kaua ana, a ma na wahi apau, e loheia ana na manao hoakaka, no ka hoikeike ana o na pualikoa Pelekane i ke kilakila o kona mau pukuniahi ame kona mau poka, imua o ka na Kelemania. Ma ke ano ulia, ua koho ae na kanaka loea ma ke kaua, aia ma kahi o ka elua miliona mau kanaka Pelekane, e paa la i ka aoao omohana, a he elua miliona me ka hapa mau kanaka, i makaukau e paio aku mua o ka enemi i na wa apau e makemakeia ai. Ma ko lakou kilōhi ana i ke kaua, ua 'ioike ae na kanaka kakau nupepa o Parisa ame Ladana, ua hoea mai i ka ookoia ana o ka mea a Kenerala Joft're i kukala ae ai mamua, no ka hiki 'oa i na aupuni hui ke wawahi aku i na laina o na Kelemania ke manaoia e tana pela i na wa apau. Ua kukala ae lakou ma ka olelo ana, ua lako o Pelekane i na pu ?.me na kamka.,a ua makaukau pu hpi i.na lako kaua, me ko lakou haawi ana i na mahalo i na alakai o na puali koa o na nupuni huiia no ko lakou hoomanawa•nii, ma ke kakali ana ahiki i ka wa kupono no ka lele kaua ana aku. Hookahahala na Kelemania O ka lele kaua ana aku a na Pelekane, ua lilo ia i mea hookahaha loa aku i na Kelemania. No kekahi mau mahina ae nei i hala>-o ka aina ma ke komohana-akau o Peronne, ma ka Mu•iwai Somme, o kahi ia i hooukaia ai kekahi mau kaua liilii, he mau hana maamau no nae ia no kela ame keia la, me ka paa ana o kela ame keia aoao i ko lakou mau kulana iho, oiai nae, e hoolilo nui ana i ka lakou makaala ana ma na wahi Komohana. Ma ke kaua ma Verdun, ua hoakoakoa ae' la na Kelemania malalo o ka hooilina kalaunu i kekahi heluna nui o na kanaka, na pu ame na poka. Me ka maka'u ole ame ka ikaika nui, i nee aku ai lakou imua o ka enemi, me ka hookokoke mau ana aku i ka laina o na Palani. I kela ame keia manawa hoi, e hoomau ana na Pelekane i ka lakou kaua ana i kela ame keia la maluna o na Kelemania. He ekolu pnle ae nei i hala i hoomaka okoa ai na Rusia ma Oalieia a ma Bukowina e nee imua, a iloko no hoi o ia manawa hookahi i hoomahuahua ai na Pelekane i ka lakou lele kaua ana maluna o na auwaha a na Kelemania. Oiai e. pulapuia ana na enemi i ke kulana oiaio o na Pelekane, i ka wa nae i ikeia ai o ka wa iho la ia no ka lanakila, i haawi ae ai o Kencrala Jof« fre i ke kauoha, a ma ka puka ana o ka la ma ke kakahiaka o nehinei i hoomaka ai ke kaua ana. He mau kaukani o na kaukani o na pukuniahi i hoomaka ia e ki. No kekahi mau la mamua aku, he mau Hiiliona o na poka , kiia aku maluna o na Kelemania. Ma nehinei nae ma ka laina o ehiku mile iloko wale no o na minuke he kanaiwa i ki ia aku ai kela heluna poka; a o keia no hoi ka manawa i hoohamauia ,i ke kani ana o na pukuniahi, ma o ke nuhee ana o ke koena aku o na Kelemania i koe. Nui na Paahao 1 Paapio Ma kela lele kaiia ana, he nui ka poe i lawepioia mai e na Pelekane. Ma kekahi mau wahi ua makapo maoli a ua kuli hoi, me ka hoopihoihoiia ma o, na ki pu o na *la aku nei i hala, me k* weliweli. Ma kekahi mau wahi, ua noho pololi maoli kekahi mau paahao no na la elima, me ko komo u: ole. i kau a mea o ka lele makawa'u mau aku o na poka o na pu a na Pelekane, ka mea e hiki ole ai ke laweia mai ka ai na lakou. Ma ia ano iho la no hoi i

hlki *'cfle ai i na Kelemania ke hoouna mai r kekahi man kokua no ka hoop.u'ipu'i ana i aa kanaka ma na wahi e kaua ana, a i ka hoēa ana mai i ka ..ora hope loa, o ka haawipio wale aku no ka mea hiki ma ko lakou aoao. Nee na Palani Imna - I ka 6ianawa i ho imaka mai ai na Peiekane e nee imua, me Ke auhee ana o na Kelemania. ia wa i hoomaka mai ii na Palani e nee imua mai Vaux mai. 0 Fris kahi mua i lilo aku *ia lakou, alaila lilopio mai o Curlu ame mau paahao he mau kankani, me ka lilo pu o ka lakou mau lako kaua. I ka wa i uhi mai ai ka po, ua hiki aku ma kahi o ka mile me ka hapa o kahi paaia e na Kelemania i lilo mai i na Palani, a ke hui ia me na wahi e ae, aa pu me eiwa ka nui. I LONDON, lulai 4. —Ke hoomau la no ka nee ana xy na Pelekane imua maI na palena komohana. Oiai na' han&ii' 0 na mokulele o na aupuni hui e lele ana i ka lewa imua a ihope, maluna ae o na kanaka e hakaka ana, aia na pukuniahi hou ke hanaia la no ke au I puni o pelekane, ma Palani, ka hana ( ana i na poka nunui, no ka hooi ana ae 1 ka mana ikaika'o na mea kaua, i ike mua ole ia ma ka moolelo o ke ka- . ua mamūa; ua hoohanaia aku hoi ma | na laina o ka enemi, me ka wawahi | ana i ko lakou mau kahua ku pale, me ka hoohiolo ana,. i ka lakou mau pa | uwea, e hoomalaelae ana hoi i ke ala- j ( hele no na koa helewawae e komo aku ai - ' " ' | Mahope iho ō ka fte ana mai i ke kuemi hope arta a kekahi puali, ma ka homa aku o ka muliWai Bomme, ma ka po Sabati nei, me lia miku loa hoi o f ktfhi hp\k#i« ,* v ae . ka hoouka , «kaua o nehinei, i hoole ae ai o Berlin i ka loaa ana ia Pelekane he lanakila ma . ka akau. o ba_ muliwai. Hoola o B.rlin i ka Oiaio Ma na hoakaka a ke keena o ka oihana kaua, aia na puali o na aupuni hui ke hoomau la i ke kaua ana ma | na aoao a elua o ka'muliwai, me ka | olelo ana, o ke kaua ma ka akau o ka I Muliwai Somme, aole ia i lilo i mea ē l kaa ai ka lanakila i na Pelekane. Ma 1 ka hema aku o ka muliwai, ua ae ae 0 Berlin i ka unuhi hou ana o na Kele- . mania i kekahi mau pūalikoa, ahiki i ka laina 1 . Aia na keena ma Panaa ā ma Pele- i kane,, ma o na papa hoolaha. la, ke i jjo loaa ana mai o kekahi mau lanakila hou, a he moolelo okoa loa hoi, ka ka poe i hoehaia, o ka | hoea ana mai i Ladana nei, e hoike mai nei. , i { ' Ma keia mau hoike apau, no ka lana- ( kila wale no ia o na aupuni hui, e ku-e ana i na -enemi, e ukali aku ana, maho- j pe o kela paniku mua ana mahope mai j ■y ke kakahiaka o ka Poaono, pela hoi me na kaua i ukali aku mahope . mai, ka mēa nana i kono mai i na pu-1 alikoa, e haalele i ko lakou mau auwa-1 ha, no ka nee ana aku imua. j Nee na Palani Imua j Ma ka palapala a Kenerala Ferdi-1 nand Foch, ka mea nana e alakai ana j 1 ka eheu akau o na koa Palani, e hoike mai ana oia i ke keena kaua ma ka po nei, aia kona mau kanaka ke nee j la imua me ka puahia. Ua lilo mai ia lakou, he ewalu hou mile o ka lepo mai Bomme ahiki i Fay, e komo pu ana he elima mau kauhale, o na kulanakauhale ano nui, o ia o Herbecourt ame Asaevillers, ma ka hikina hema aku o Perrone, ame kekahi wahi o ekolu mile mai kela kulanakauhale aku. Ma ka hoohuihui ana i na hopena laula o ke kaua ma ke Sabati ame ka Poakahi nei, ma keia wahi, e olelo ana na hoike o ke keena kaua o Pelekane ame Palani, i hoopukaia ae ma nehinei, a ma ka po nei no hoi, ua lilopio aku i na Pelekane he 4500 mau pio, a i na Palani he 8000. Lawepiola na Pu a na Kelemania He ehiku ka nui o na puali pukaa a na Kelemania, me na pii mikini nunui ame na pu oloko o na auwaha, i kaā aku iloko; 6 na lima-o na enemi. He heluna iiui o kekahi mau kahua hoomoana i lilo pu aku, a ma na mea i hoomaopopoia, ho. maoli ko na Kelemanift .jpa ,kela, mau wahi. ■ > Ma ke kakahiaka. o £ nehinei, i hoea mai ai ka poe i eha„ me kela kaua ana o ka la mua. He mau kaa i hele a piha ia lakou, o ka hapanui nae, he poe malani o ka eha/ No ka hapanui o. lakou, he mau eha wale. no, ma o na elau la o na pu. He kakaikahi wale no ka poe o lakou i ku maoli i na poka. , ! < .'>■ Ma ka hoakaka.a kekahi heluna nui 0 lakou," he kaua >kela j' hooukaia he | alo a he alo, o. hou ak« a e hou mai ana i na « k okoa aku ana i ke ,kuay. o pa : ,pu raifela. Mamuli o ka pili pu loaJ,q »a koa o na aeao a .elua, ua hiki ole ke hoohanaia na pukuniahi, no ka makauia, o make no auanei >na kaoaka ponoi, o kela mau aoao, aka ua hoohuliia aku ke ki ana j 1 na pu, ma na auwaha, i hiki ole ai ī hoouna hou ia mai na kokua, no ka 'awe ana ae i na wahi o ka poe i make, i eha paha. Haawlplo o La Boiselle Ma ka po nei i hoike fte ai na Peiekane, ua mau aku ka. nee ana o ko

i&kou mau koa imua, eia na« aole »e kela kulana pulumi pau, elike me ka la mua loa i hooukaia ai o ke kaua. Ua lawe ae lakou i ke kulana ma ka o ka muliwai Ancre, kahi a na Kelemani i paa ai me ka lanakila, ma ! kekahi mau hoouka kaua ana »e ka weliweli ame ka nui o na poino. Ma ka hapa mua o kela la, I hoik« ae ai o Sir Douglas Haig, ke alakai 0 na Pelekane, ua haawipio okoa mai ke koena aku o na koa, ma.k>a papu La Boiaelle, a ma ka hoike hope mai, e hoakaka ana ia, no ka hoomauia ana aku o ke kaua ana ma ka hikina aku o kela wahi, me ke kaa iki ana o ka ?Auakila ma ka aoao o na enewi. O ka hapa o na Kelemania mawaenp o La Boiaelle ame Fr.icourt, i haaI wipio māi ma ka la SalS?tfi, miWmaia lakou ahiki i nehinei. I ka hoea .ana i ko lakou mau kulana, a haawipio :r«ai la. Maopopo Ole ka Nui o na Poho I Aole he maii hoike neepapa ona poho i.loaa i na Pelekane, i hoakakaia ae; ua loaa ka ike i ke keena kaua, aole i oi aku ke poho elike me na mea 1 manaoia, a no ia kumu, i haawiia ae ai na mahalo ana, i ke ano o ka hoohana ana aku a na aiakai i ka lakou mau hoolaha ana. Ma ka hoike nae mai Berlin mai, ua nui loa na poho. j No kekahi mau hora lehulehu, i hana ai na kanaka ki-pu Pelekane me ka | hoomaha ole. Ma kela ame keia la, oiai e hoomakaukau ana, e hana an'a lakou ma ka lako.u mau pu, me ka hoomaha oie, a i ka wa e haawiia aku ai he wahi wa uuku no ka hoomaha ana, , ua la no lakou ma ka aoao o na pu, me ke o o ke kani o na pukuniahi iloko o ke kaua, ma ko lakou mau pepeiao. I ka manawa e hoea »ai ai no na koa e nee aku ai imua, me ke ka'i ana o na puali o ka poe ki-pu o ka wa iho la ia e loheia aku ai na leo huro mai na kanaka ki-pu pauaho ole. ' Hookahi ke Kaua Like Ana O ka moolelo o ke kaua a'na a na Palani ma nehinei, elike me ia i hoakakaia ae ai ma ka palapala pili oihana, aia he hooiaio no kā holomua. Me ke kakali malie ana ahiki i ka nee ana aku 0 na Pelekane imua ma ka Poaono, ia ; wa i hoomaka mai ai o Kenerala Foch e hoonee i'kona mau puali mai Vaux mai, me he lele ana la na ka manu j.crow. [ Ika m'anawa ana Kelemania i emi rku ai iioko, i kau a mea o ka hahanA { o ka hooke ana aku a na Pelekafb, o l ka wa ia a na Palani i nee mal &i, ā lilopio mai la o Curlu iloko o ko lakou | mau lima, me ka maalahi loa, aka 'nae [ ma FrieB, ma na wahi pohopoho mawaena o Somme ame ka muliwai. i hat&Iwai ai o Foch me ka enēmi ilōko o* kā hahana o ke kaua, me ka ntii o na koa I i make. eia nae ua loaa ka lanakila ma ; kona aoo. | Iloko nae oia manawa hookahi, aia I kona pualikoa pu-kaa ma ka hikina heI ma o Fries ame Curlu ke hoomakaukau | Ia i alahele nona, a i ka hoea ana mai 1 ke Sabati, ua maalahi kona alahole. J L'a hoonawaliwaliia aku na Kelemania mamua ona, e na kokua i hoounaia aku i na Pelekane no ka paa ana i ka akau, a ua holomua hoi ka nee ana mai a na Palani. Wahi ana ma kela la, mai Fay aku ahiki i ka muliwai, ua nee mai kona map kanaka ahiki i ka halā hope una o ka auwaha ekahi o na Kelema nia, alaila nee aku ana no ka auwaha elua. | Ma ka aoao hikina, kahi hahana loa o ke kaua ana a na Rukini me ka hoho mau ana i ke kaua ma Bukowina a ma Galicia me ka hoopilikia ole ia, me ka loaa hoi o ka holomua. Ma ka po nei i hoikeia ae ai mai Petrograd «nai, ua lawepio hou ia aku la e na Rukini he 2300 mau paahao, me ka wawahi ana i kekahi mau hoao lehulehu ana a Aukulia e lawe ae i ka hema o Lienwka ame ke komohana o Lutak. He hoike ka i loaa ae mai Roma mai ma ka po nei no ka holomua ma ka muliwai Isonzo me na papu Tretftino, a pela pu hoi ka lanakila ana o na Italit. maluna o na Aukulia malaila. ,