Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 25, 23 June 1916 — HE O IA MAU KE KULANA POHIHIHI O AMERIKA ME MEKIKO EIA LAUA MA KAHI I ANEANE LOA E KOMO KINO ILOKO O KE KAUA E KOMO KUHOHONU ANA O AMERIKA I KE KAUA MA MEKIKO [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE O IA MAU KE KULANA POHIHIHI O AMERIKA ME MEKIKO

EIA LAUA MA KAHI I ANEANE LOA E KOMO KINO ILOKO O KE KAUA

E KOMO KUHOHONU ANA O AMERIKA I KE KAUA MA MEKIKO

Ua makaukau na koa Mekiko e kaua mai me na koa Amerika, he nianawa wale no e ulele mai ai, 'h no ia hioiiiona maopopo loa o ke kaua mawaena o Amerika ame Mekiko no ka lua o na manawa, ua lioopuka ae la ka Peresidena Wilson i ke kahea i na pualikoa kiai laliui o na mokuaina apau e hoakoakoa ae ma ka mokuna aina o Mekiko .no ke kiai ana, a no ke pani ana ae lioi ma kahi o na pualikoa kumau e ku haua ana ma kela ame keia mokuaina no ko ,lakou. laweia ae ma ka mokuna aina o Mekiko, elike me ka louo i loaa mai elike me ia iho malalo nei: WASHINGTON, lune 19.—Ma ka la i nehinei i kalahea akea aku ai ka reresidena Wilson i na pualikoa kiai lahui o na mokuaina apau o Amerika no ka hele koke ana ae no ka hana ma ka mokuna aina Mekiko, a e hookuu aku i na pūalikoa kumau e hana ana ma na mokuaina pakahi e makemakeia ana no ka laweia aku no ke kaua ma Mekiko. Oiai e lawe ana i keia keeliina hana ua hooiaio ae ka Peresidena i kona manao ole e komo aku e akeakea i ke kaua ana maloko o IMekiko, koe wale na ka hoopakele ana i na ola o ,na Amerikn ame ka hahai ana aku mahope o ka poe powa, ua lawe ae la nae o Mekiko i na keehina makemake e kaua, me kekahi kukala ole re no ke kaua, he kaua hoi e hoomauia mai nei ma na wahi apau o

ka laina o ka muliwai Rio Graude. Oehuehu na Liuliu Kaua O 111 hoomakaukau ana 110 ke kaua ke hanaia m;»i la ma na wahi apau o ka mokuua aina, a o ke Kanikela Garcia o E1 Paso, Texas, ua hoihoi aku la i kona ehana ihope i ko lakou aupuni ponoi, ua pau kona. mau waiwai pilikino apau i ke opeia a ua makaukau e haalele iho i ka minute e kauoha ia aku ai. Eia ke aupuni holookoa iloko o na manao pioloke no ka lioomakaukau ana no ke kaua, mamuli o ke kauoha a ka Peresidena. E kalahea ana ia e hoakoakoaia ae i 145,000 kanaka maiwaena mai o na makaāinana. Hooheu na Koa Powa i Ke Kaua O na hoakaka ana a Ameiika no ka muluhia ua kulike ole me na hoolala kaua a Mekiko e liuliu mai la i nei manawa. He liilii loa na manao kanalua i noi manawa lee kakoo mai la o Carran--7.a i kana manao hope i nana oleia he man la i hala aku nei, e kauoha mai ans e hookaawale kokeia na koa Amerika mailoko mai o Mekiko me ka manao e koi mai no ka hooukaia o ke kaua maluna o Amerika. O ke Kakauolelo ka i hoike ae ma ke akea mahope o ke kaheaia ana aku o na pualikoa kiai lahui o ke aupuni, oia hoi o ka hana i hooholoia no ke kahea ana i na pualikoa no ka hoomalu wale ana no ia i na kanaka Amei'ika, aole no ke kaua aku. E Hoomalu ia ana na Koa e runston "Iloko o na kulana kupilikii loa e

pahola ann," walii ana, "a i hooiaioia ai ka hoomaluia ana o na ola o na Ameīika ame na waiwai, ua hooholo ka Peresiclcna e kahea i na pualikoa kiai o ka lahui. E hoounaia aku ana ka hapanui 0 lnkou i ka mokuna aina Mekiko, a raalaila e hoohanaia mai ai e ke Kenerala Funston elike me kana e kauoha mai ai. 'O keia kaheaia ana aku'la o na pualikoa kiai lahui, aole e lilo ana ia i hana pili aku i k<j ka Kenerala Perahing mau pualikoa, aole no hoi no ka manao ana e komo aku iloko o kahi teritore o Mekiko e kaua ai, koe wale no ina lw mea pono ia e ikeia ana ka hahai ana aku mahope o ka poe powa Mekiko, ka poe e hoao mai ana e komo mai maluna o ka lepo o*Amerika a kaua mai. Ke Komo Kuhohonu Loa Aku La "Mamuli o kela kulana hahana loa elike me ia e hanaia mai la ma Mekiko 1 lilo ai i hana kupono loa na na pualikoa Amerika ka hoomahuahua ana ae no ke kupale ana aku i ka enemi." Ma ka hoike i hoolaha ,houia ae e ka oihana kaua aina ame moana, o ka hoakoakoaia ana aku o na pualikoa ma ka mokuna aina", aOle ia mamuli o na lono hou i loaa mai e pili ana i kela manao o Mekiko e kaua mai ia Amerika> aka, mamuli o ka ikeia ana iloko o na pule elua i hala, o ka hoomauia ana mai o na hana hoohalua ma ka aoao o Mekiko ma keia aoao o ka mokuna aina, pela i hooholoia ai e hoomahuahuaia aku na

i<oa e kiai ai raa ka laina loihi o ka mokuna aina. Makaukau na Koa ma Kaleponi O Kaleponi ka mokuaina i pane koke mai i ke kalahea a ka Peresiilenß, ma kekahi lono kelekalapa mai ka Akukana Kenerala Thomas mai, e lioWkaka ana ia e makaukau ana ka pualikoa kiai lahui mai Kaleponi mai i 4Oou koā, ua hoomakaukau ia lakou apau. e haalele aku no ka holo ana no ka moll&na aina maloko o 48 hora. ."V I r a manaoia eoi aku sna kd liikiwawe o ka hoakoakoa ia ana o na kōa kiai lahui maloko o na mokuaina agau, mamua o ka manawa a ka Peresid6Jla McKinley i kahea ai i na pualikoa kiai lahui, no ke kaua ana me Sepan|&. Mai ia manawa mai .ua pii loa aku ka nui o ka heluna o na koa kiai lahui me ka lako pu o na apau. Makemake o Carranza e O ka manao maoli o na luna. riu'jUini maanei aolie manao e ae iloko .o Carranza o ka hoouka wale mai no i ke kaua mo Amerika, a aha o Amerika e hoomau ana i ko lakou mau īnanao maikai e Hhnaia ka hana e loaa ai ka maluhia maloko o Mekiko^

koe wale no maluna o kī pd6 powa e aa mai ana maluna o ka m.okuna aina, oia. riae, he liilii loa ko lfliou noonoo ma' ia hooika : ka ana e liaāwi i ka maluhia' me keia kupikig(ki-o. 0 ka ilele. anu ma ko Carranza a<mo e hui pn aM' me £erabing, a i ole e hoopau paha i k% pow.i liiiii ana ma ka mokuna aina, am| ka lilo ap« o ka aha ktthina o Mekiki) i mea ku e ia loaa ai na

nao poLi'nlii n pilī ana i ka hiki e loua kekalii ms.nn\va o lioalo ao ai i ka lia-k-ika nn!i mawuonn .» na lahui elua. N(»luilu ua ma'iinom e ka'i koke aku ana nn koa jh;:in'ka noloko o Mekiko ma ke ano e I omo maoli aku ana e kauā. ' Ma ia manawa hokahi lie nui ka he-p'-hopoia 110 ko ke Keneralsl Pershinj.j mau pualikoa, ' iai he helūna nui ko la- | kou i k" ka ko Kei,erala Pershing mau kou, ua ei aku mamua o ka umi i ka hookahi. Un kauohaia el-.u e ke kuhina kaua moana kekahi mau moku lawe pu lehulehu ma k?t aoao Pakipika a ma ka aoao Atolanika. e hole kokts aku,no na kai o Mekiko m ko paniku ana i na awa> kamohu e MPil< o. Ua lioakaka pu ia ae, he hopena ano nui ke ikeia aku ana no ka hoakoakoaia ana o na pualikoa kiai laliui, oia ka hookuuia ana aku o na pualikoa kumau o 30,000 no ka hoohana kokeia ana aku maloko o Mekiko ina no ke kaua l'o. 0 na pualikoa kumau i hoonohoia ma.loko o na papu ma na wahi lilee ole o aupuni e hookuuia aku ana lakou, a . d paniia aku ana ko lakou mau hakaha--ka e na pualikoa kiai lahui, no ko lakou ana aku ma ke kaua i kokoke | loa i ka nana aku. I; Jra ke koho aka Brig. Gen. Albert I. Milla, ke aliikoa kiekie o na pualikoa ...kiai lahui, o ka heluna haahaa loa o na f;koa kiai lahui e makaukau ana no ka j hana mamuli o ke kalahea a ka Perei sidena he 145,000. Mailoko mai o na aliahui like ole o na mokuaina a puni ke

: aj{>uni i lawoia niai ai, a mamuli o ke ! lniuhaua a ka I , eresidena ua kauohaiu kela aine keia puali e lawe mni i ko lakou mau kon ahiki i ka piha ana o ka heluua i luakaukau uo ke kaua. . Hookati Mokuaina i Hoomaka ke Kaua SAN L>IEGO, Iune 20. —Ua hoouna aku nei ke Kapena Kavanagh o ka moI kukaua Amerika Anapolis i kekahi lono ( ma ke kelnkalapa uweaole i ka Adimaj rala Winslow o ka aumokukaua o ka Pakipika, e hoakaka ana ua kukala ae ke ' Kiaaina Flores o ka mokuaina Mekiko I o Sinaloa i ke kaua me Amerika Huipuia. Ua hoole oia i ka hookuu ana aku i na kanaka Amerika mailoko aku o ia niokuaina, a ma ke Sabati i hala ua hakaka kona mau pualikoa me na luiua Amerika e kiai ana i ke kaikuono o ' Kaleponi, oiai uae aohe mau poka i kiia. Hu mokuaina o Sinaloa aia ma ka hema aku o »Sonora ame Ohihuahua, a o kekahi hoi o na okana aina i mauaoia ua naho mana o Carranza malaila. | Paa Pio .Kekahi Mau Aliikoa Ma ka hoike a ka Adimarala Winalow hn kaua ka i houkuia mawaena o ua ' koa a Carranza aine na luina Amenka ma Mu/at-lan. Iloko o ka wa e ki. poka ia aim, o ka malamamoku Laughter ka mea i hoeha kukonukonu loa ia. O ke alii liuki hae Kessing ame ke kokua puuku A. Mowatt ka i laweia aku he mau j paahno e na kanaka Mekiko, ka poe i j lt x le kaua mai ai me na heluna nui maluua o na koa Ameiika kakaikahi. Ua hoopukaia aku he kauoha i na Me* kiko 110 ka hokuuia mai o na Ameiika j i luwoia ai ma ke lino he mau paahao, a | mu ka oluloia ua hookuuia mai lakou, | oiai nae aohe hoakaka no ia mea malo- ! ko o ka lono a ka adimarala. Jie lono ! kelekalapa mai Wakinekona mai ke hoaknkn ana no ka hoolaha ana ae o ke kanikela Mekiko o na kanaka i lawepio iu ai ua jiookuuia mai. Kauohaia e Hele Mai Yucatan Aku i GALVESTON, Iune 20.—Ua kauohaia mai e ke aupuni o ka mokuaina Me- . kiko o Yucat/m e haalele koke nar Amerika apau e nolio ana maloko olaila ia mokuaina, me ka hoopuka ana i kekahi j kualmua kaua a e hoakaka ana he kuj lana kaua ke ku ana iu manawa mawaenn o Ameiika ame Mekiko, elike me na hoakaka a na ohua o ka mokuahi i hoea mai ianei i keia la. Wahi a lakou, he kulana ku i ka' hopoliopo ia ko na Ameiika maloko o ia mokuainn. aole o na Amenka wale, aka, o na lahui e ae kekahi. Kauia na Palapala e Hoomakaukau GUYAMAS, Iune 20. —Ua kauia ae he mau palapula hoōlaha maloko o na kulanakauhale Mekiko apau e kahea ana i ku lahui e auamo i p.u a q kaua ku-e mai ia Amerika Huipuia, a ua hoikeia inai ka hoopuka ana, aku o | ; na luua aupuni i ke kauoha e hoopaahaoia na Ameiika apau e loaa ana ma-. 1 loko o Mekiko. Ke hoao mai la na.AmeI rika.fi hoea ao i kahi o na mokukaua Cleveland ume ke 61aeier. Aole o na Ameiika wale, aka o na lahui kanaka e ae kekalii apau e holo la mai na wahi mai i ikeia ka pahola ana o na hiohiona o ke kaua. 6000 Koa Mekiko i Makaukau E1.j PASO, Iune iiO.—iEono kaukani inuu koa a Carranaz i koikeia mai aia muwaena o Nuevo Laredo ame Lamapasoa, aneane kanakolu mile ma ka he- | ma aku o Larcdo, Texas, kahi i ku makimkau ai. Ma ka la i,. nehinei i hoea ae ai i Brownsville, Texas, ke kanikela Amerika .7. H. Johnson. Ua loaa aku na kauoha iaia e liaalele aku i kona kahua hana. Wahi ana, ua manao na kanaka oloko iho o ka apana i noho hana ai ke kanikela e lele kauaia aku ana e na koa Amerika ia wahi. Hoouna o Pershing i Kona Mau Koa WASHINGTON, Iune 20. —xVIe ka naim ole aku i na hopmaka 'uka 'u mai a ke Keneiala Tretfino e olelo ana e lele kaua koke mai no kona mau pualikoa maluna o na pualikoa a ke Kenerala Porshing, ina e hoao ana o Pershing e ka 'i aku i kona pualikoa no kekahi wahi. koe wale no ka hoi ana aku o na koa Amerika no ka moleuna aina, ua hoouna aku la no nae o Pershing i kona mau koa no ka hema. Ke hahai loloa la no kona poe koa i ka poe Mekiko powa ma Namiquipa, me ka nana ole aku i na olelo hooweliweli mai ko Keneiala Trevino aku. Ua manaoia e Jele kaua i'o mai ana no na Mekiko maluna o na koa Amerika. Ua hoolahaia ae o na pualikoa kiai lahui i kaheaia ai e ka Peresidena no ka • hana aole lakou e hoounaia ae ana no ka mokuna aina ahiki i ko lakou hoomakaukau pono ia no ka hana. I ka wa o lakou e makaukau ai me na lako kaua, o ka poe wale no e hoopiha aku ai i ha wahi hakahaka o ka laina 1800 mile ka loa, ke hoounaia aku ana i ke KeneraJa Funston. O ke koena iho e ku makaukau ana lakou no ke kauohaia mai. O ka mokukaua San Diego,* ua holo aku uo Guyamas ma ke aumoe o ka po nei. O ka mokukaua Chattanooga pu kekahi i holo aku no Aeapuleo, a p ke Dehver no Salina Cruz. Noiia 6 Sepania e Komo Mai e Uwao MADRID, Iune 20.—He mau palapala ka i loaa mai ia nei mai na Paniolo mai maloko o Mekiko, e noi ana e hana kokeia aku kekahi hana e ka Moi Alfonso ma ka hoohana ana i kona mana no ka uwao ana mawaena o Amer1ka ame Mekiko.