Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 24, 16 June 1916 — KA NINAU ANO NUI O KA MANAWA! [ARTICLE]

KA NINAU ANO NUI O KA MANAWA!

O ka hoopiha ana aku i ka makalua i hoohakahakaia, iloko o ka papa kahu waiwai, o ka Waiwai o Mrt<. Bcrnice Pauahi Bishop, mamuli o ka waiho ana mai o Samuel M. Damon, i kor«a noho lala ana no kela papa, ua hlo īa 1 mnau nana i hoala mai i na manao hialaai, iloko o na kanaka lawelawe oihana o keia kulanakauhalo, a iloko hoi o na Hawaii; ma o ka hoike okoa ana ae o ka Lunakanawai Kaapuni Ashford i kona manao, e. hoakaka pono ia na ninau kanawai apau i pili aka i ka mana hookohu i na lala o ka papa kahuwaiwai; a o ka mea 'nana i hooi loa aku i kela manao ohohia o ia no k-na olelo ana: hoea mai i ka manawa e hookohuia ai kekahi Hawaii i hoa no kela papa." Ke ole makou e kuhihewa, ma ka palapala kauoha e Mrs. Bcrmce Pauahi BiBhoji, ma kahi i pili aku i na hoa o ka papa kahu waiwei, e hoakaka ana ia, o na lunakanawai o ka aha kiekie ka mana e hookohu i kekahi mea, i lala no ka papa kahuwaiwai, i.ka mauawa e ikeia ai he hakahaka, ma o ka make ana, a ma ka waiho okoa ana mai paha o kokahi lala o kela papa; a na ka lunakanawai ekahi hoi, o ka aha kaapuni o ka apana hookolokolo ekahi, e apono aku, o ku mea e hookohuia aku ana, ua loaa iaia na kumu hookupono ekolu, i koiia nialoko o kela palapala kauoha. No ka hooko ana aku i ka maiiao o ke kauolia, elike ae la- me ia maluna, i waiho ae ai na hoa oloko o ka papa kahuwaiwai, imua o.na lunakanawai kiekie i ka inoa o William WĪlliamson, i pani ma kahi o Samnel M. Damon, . waiho mai i kona noho ana iloko o ka pppa, no kona hookohuia mai; a waiho loa ia aku la hoi imue o ka Lunakanawai Ashford, ka lunakanawai okahi o ka ahxt iaapuni, a ma ia wahi la, i ala okoa ae ai ka ninau kanawai, no kela kuleana hookohu a apono i na hoa o ka papa kahuwaiwai; ina paha he mau mana ia i maheleheleia, a i ole, he mana k'aokoa paha, iloko o na lunakanawai o ka āha kiekie. a iloko paha o ka lunakanawai kaapuni. ' " - Ke nana aku i ke kulana, ma ka manawa i hanaia ai o ka palapala kauoha a Mrs. Bernice Pauahi Bishop, ame ke kulaua e ku nei i keia manawa, ua like ole lea ia. I ka manawa mamua, o na lunakanawai kiekie no, ka poe e noh* ana i mau lunakanawai kaapuni, aole hae pela i keia manawa, ua kaokoa loj na iunakanawai kiekie. mai na lunakanawai kaapuni ae, me ka like ole o ko lakou mau mana, ame ka lakou mau hana. O ka manw) ana o ka mea nana ke kauoha e haawi aku na kekahi mana e hookohu mai, a na kekahi mana e apono ae ia hookohu ana; he ninau pohihihi no ia, ke ole ia, tnamuli mai o ka hookaawale ole ia ana o na lunakanawai kaapuni, no kela ame keia apana hookoīokolo kaapuni. Eia hou, ina i manaoia, o ka aha kiekie ka mana. ko'iko'i, mn ka hana ana i na hookohu 110 na lala o ka papa kahuwaiwai, alaila, healja iho la ka manao nui, o ka hoihoi ana aku na ka lunakanawai ekahi o ka kaapuni e apono maif Aole anei, mamuli mai ia o ka hookaokoa ole ia ana o rta lunakanawai o ka aha kiekie, me na lunakanawai o t na aha kaapuni? He mau ninau kanawai lehulehu e hoalaia mai ana ma a e pono no e hoopauia ae na pohihihi maluna o ka ninau, i pili i na o na hoa o kela papa. » : He mea nae na ke Kuokoa, ,e haawi aku nei i na mahalo ( ana, \ na keehina, i laweia ae eka Lunakanawai Ashford, ma kona hoakaka i kona' manao kuokoa, ina he kuleana kekahi ona, ma ka ninau o na hoa'o ka papa kahu waiwai o ka Waiwai o Mrs. Bihopa, alaila ua hoea mai i ka mpnawa no kekahi Hawaii e noho ni iloko 0 kela papa. - He ninau ano nui loa keia, e pono ai e haawi hou ia na mahalo ana i ka I.unakanawai Ashford, no kona ake ana e hoopau \oa ia ae na pohihihi, kaht o ka mana i haawlia e ke kanawai, e hookohu aku i na hoa o ka kahu waiwai. Ma kahi 0 ke kokua ana i kela manao o ka Lunakanawai Ashford, tf'*oho he -kanaka Hawaii iloko o ka papa kahu waiwai, aole ia e lilo ana i nuhot*>Vtoo-

hauoli wale np i na Hawaii, aka ē hoauhee pu fiku ana ia i kekahi manao maikai. ele iloko o kekahi mahele nui o na Hawaii. Ina no ka holo kaokoa mai o keia mana hookohu i na hoa o ka papa kah*waiwai o ka Waiwai o Mrs. Bcrniec Pauahi Bihopa, iloko o ka lunakanawā\ «kahi o ka aha kaapuni, a no ka hooko ana aku hoi i kela manao o ka Luna<> kanawai Ashford, e hookohu i Hawaii, ma ka hakahaka e waiho nei i keia mauawa, ke manao nei ke Kuokoa, aole he mea i oi ae ke kupono e hoopiha i kela makalua, mamua o kekahi haumana i puka pono mailoko mai o ke Kula Kamohameha, i loaa iaia na hookupono ana, elike me ka makemake o Tca palapala kauoha hooilina a Mrs. Bishop. Aia he mau haumana i puka. pono mailoko mai o kela kula, e noho nei iloko o keia Teritore, i hiki loa ke hoopiha i kela makalua; aole nae no kona.lilo ana he haumana no kela kula, ke kumu nui e kupono ai oia e kohoia i lala- no kela papa, aka aia iloko ona, na manao uilani, e imi aku a e hana aku, mp na alahele apau e hapaiia aq ai na Kula Kamehameha, ma na anuu kiekie ae, a na llawaii apau e ake aku nei e loaa i kela kula; ua hiki iaia ke hana me kona. ikaikn apau, mamuli o keln manao makee, a aloha no na keiki o kona lahui; ka mea no hoi a ke Kuokoa e manaoio nei, ua loaa o ka.m?a nana ke oha, kela manao hookahi, jb. loaa na |joonaauao ( kiekie ia i na keiki o ko'nā lahui kanuka. • • i:./ • Aole keia he ku-e aku i na ili keokeQ, a lahui e ae paha, e pii'ae i hoa noloko o kela papa kahu waiwai, aole pela, aka, e loaa no he mea i ike i na ano o na keiki Hawaii; a i makee hoi no ko lakou mau pon'o, a i loaa na manuo aloha no kona lahui; ka haawina i loaa ole aku i ka mea ht lahui okoa kona, | ke pii ae oia a noho ma kela kulana. Eia iloko o keia Teritore, he nui a lehulehu wale o na liawaii, i loaa na hoojfupono apau ,elike me ke koi a ka palapala kauoha, he nui'no hoi ka poe KnpocQ e ae, iloko o na haole kamaaina āme na haole malihini maanei nei, a £boli%huaia kela manao hoakaka o ka LUnakanawai Ashford' mamuli o kē'alohā.i ji&«Hāwaii, alaila ma ka hana e hooiaio mai ai oia ia manao aloha, aole lioi wale -aku no, ma ke anO hoaloha, a ano e ae paha. Maloko o\kc; kV o Punahou r keia la, elike me na mēā i hoikeia mai i keia pepā, Rli' > &f>o^hT^w i |le'js,o"Jala o ka papa kahuwaiwai o kela kula, aole oia he haumana nolokoio- kela nae he kumukūla oia, a o kā hapanui o na

hoa o ka papa, he psa,iWāio~nO'4 jfufta pono, mailoko aku o keia nokeaha hoi e hiki ole ai ke lawe mjp Kāna £ fce kula o Punahou, i kumu hoohalike, ma keia ninau ano nui e kamailioiai āēi, mjf ka lilo ana o kekahi haumana o ke Kula Kamehameha i hoa no kela . v V O na ike lehulehu i loaa i kekahi haumaliā.e piK at\a' no kekahi kula, oiai koni manawa e noho ana maloko o ia kula; keJLgt manae.makee ilpko ona, e loaa na mahaloia no kona kula, ame kekahi mau ano maikai -a kuponflt- e ae he nui, o na kahua iho la auanei ia e hiki ai iaia ko ku mau, ma ka uoao o kSna kula, ma Kona lilo ana i mikini hoohana iloko oka papa kahuwaiwai o ktsla. :o:—