Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 19, 12 May 1916 — KA MOOLELO ANO NUI PILI NO KA AHAHUI HOOIKAIKA KRISTIANO A I MAA I KE KAPAIA O KE C. E. AME KONA MAU LOINA ALAKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO ANO NUI PILI NO KA AHAHUI HOOIKAIKA KRISTIANO A I MAA I KE KAPAIA O KE C. E. AME KONA MAU LOINA ALAKAI.

(Kakauia e ke KakauWa, Aliahui C. K. o Kauai. (lloomauia.) Mokuna XXVIII. Na Alakai, Halawai Haipule. lli* liana ano nui loa ka ke Alakai o ka llalawai Haijtule, no ka moa o ka , holo]iono ana o na hana o ka-halawai# aia no ia iloko o konn lima. Ina me ke ano molowa kana hoomaka ana i ka hahiwai; o ia ana no ka haawina e loaa mloko o ia halawai, a ina e oko.a ae ana na hiona e ikea ana, he mea maa ole 1< a ia i ka ikeia. Ina me ke ano hoihoi kana hoomaka ana i na liana, he oiaio e ulumahiehie ana no na hana a maikai no hoi ka halawai. 0 ka inea e aloha ana i ka Haku ia lc.su, a he makemake e hana 'i Kona* trakemake, o ia ka mea kupono loa naiK- e alakai i ka halawai. Ina loaa keia' uliane i ke alakai, ua oi loa aku ia mannia ne o ka ike, ka naauao, ame ka nii'knukau o na ano £ ae apāu. l'i lioomakauhan ke alahai no tia liana o kana halawai i kohoia ai oia; maliope koke iho no o kona lohe ana aku, nann e nlakai ana ka halnwai, no ka inea o ka manawa maikai loa ia e hoomnka ni ka liooniakhukau ana. E heluhelu khke i ka olelo kalii i kukulu ai. ke kumuhnna, a e hoomnnao poina 010 i lee kumuhana, i makaukau mau ai oin e liopu aku i na mea apau e maalo nna ma ko'na niaka, na mea hoohalike 110 lioi ana e ike ai ame na manao no hoi e iilu ae ana, ina e makanla pono, ana oia ia mau men. E hoomakaukau ann ke alakai iaia iho, aole wale no kana mau olelo no ka hoomnka ann mai i ka halawai, aka no na liana a na C. E. e hapai aku ai mnloko o ka hnlawai. O ka liaha nui loa a ke alakni o ka lioolala ana no na hana , o ku halawai. j 0 ka hemahema nui e ikeia nei o ke alakai, o kona manao nui loa ma kaha ma'u olelo ponoi 'iho, no ka hoomaka 'nna mai i ka halawai, a lilo i kumu e loihi.wnle ni kana kamailio ana. He ' nlakni oin no lea hnlawai, a e alakai | sjina oin i kn lehulehu i nko»koa mni e l lawelawe pu i nn liana maloko o ka ha- , lawni, nole hoi inia wale no; nole pono o ke alakai wale no ko hai manao, a lohe ole ia hoi ka leo o ka lehulehu. He manao kuhihewa loa ko na alakai o ,keia ano, a he lehulehu no ka poe.i hnule paliu nku iloko o keia lua. '* I\r«i hooloihi wale ke alakai i kana mau olelo, a mai hoao no hoi e hana iki pela. Mai anunu hoi oe; a lehulehu wale na l manao--e kamailio- ai" mnlnnn o k«i kumuhaiiii—e 'waiho akri hoi kekahi manao na kekalii aku. a anoai o ia manao paha hoi ua loaa no i kekahi mea e noho mai la, a ina hoi e pau ana ia oe i ka hai ia, aole e knmailio mai ana kekahi poe, a ina paha e kamailio mai ana lakou e lioopuanui wale ana palia, a I nole hoi me ka ikailea ina aole i kama- j ilio ia ka nianao e oe. I mau olelo hoeueu a lioohoihoi ka ke nlakai aole hoi o na olelo hoomake. E hoomanao i hookahi wale no manao (kumu) a ke alakai e kamailio ai, a e kamailio pokole no hoi me ka hoihoi nne. O kahi moolelo pokopoko, a i ole cr kekahi wahi olelo liookaau paha i hoopili pono ia mai i ke kumuliana, he mau olelo ku j pono loa ia a ke alakai. O ka mea oi loa aku nae o ka maikai, o ka hai aku 0 ke alakai i kon ike maoli iho nonni' ilio, ma ka mea no lioi i pili i ke kuinuliana, no ka mea e lilo anā ia i mea alakai aku i ka leliulehu e hoike pu mai no lakou iho. Mai hooloihi i ke k.amailio ana, a oi aku mamua o na minute elima; a i'ke ku ana e liai i ka manao, mai heluhelu mai ka pepa au i kakau ai; e ha'ipaanaau no i kau mea i noonoo ai, ina no he hemaliema kau mau luiaolelo, ua oi loa aku no ia mamua o kou heluhelu ana mai i kou manao ma ka pepa, a i hoouiui ia palia me na olelo naauao a pela wale aku. 1 mea e hiki pono ai i ke ko. hooliana aku i na Inla,- malalo o ka halāwai, e haawi mua aku oia i leekahi mau ninau pili ,i ke kumuhana, elike' paha me 1a e puka noi ma ka nupepa Christian Endeavor World i kela ame keia pule. E noi ke nlakni i kekahi lala e hoopaanaau i kekahi mele maikai paha, a ha'ipaahanu mai maloko o I ka halawai. I kekahi lala ka ! ha'i manao ana, me ke kahnkaha kii-pu ; ana ma ka papa eleele. E ha'i manao pnha na lnla apau maluna o kekahi ninau hookahi: E wehewehe paha na lala nia ke ano pnio i kekahi ninnu pili i ke kuniuliana. O kekahi hana maikai i ke nlnkai, e noi aku i na lala e kakau mai 1 mau ninau pili i ke kumuhahā, ma na ppana pepa. a'na'ke alakai e waiho aku imna' o ka hnlawai; he hana maikai.no nā ke alakai, ke kakau ana i kekahi mau olelo kaulann a hookaau no hoi, a hnawi aku na na lala e. helulielu mai, nie ka hoike pu ann mai i. ka manno o 11 man olelo. He hana maikui no hoi ka haawi ana aku na kekahi mau lala e wehewehe mai, kekahi mau mahele o ke kumuhana, elike paha me na .mane helilhelu la, a i hookahi no nae minute ka manawa no kela ame keia. e kamailio ai. O na lawelawe hana ano hou, he mea maikai loa in no ka halawai, aka i hoo.

k»hi iio Tiuf>. lioi han;t e Luna ai i ka wa liookalii. O ka uioa maikai i ke aiakai, ke hiki no hoi. o kn hapai mni i na han:i ain> hou i hoomnkaukauia no ka halawai, e i»uka nei uia kela aiue keia lielu o ka nupopa Christian Endeavor World. K hooinanao poina ole ke alakai i ke a'o lieomaka i ka halawai ma ka manawa i lia'iia. Ina no aole i noho mai na lala apaif ma na noho, mai kali ke alakai a nolio mai lakou, alaila hoomaka' i ka halawai. Ina aole ka hookani piano a ogana paha nia kona wahi, hlailā e hoomalin ho ke alakai i na hana ma konā alftkai maoli ana mai no i ka himeni; a i ole nia ke alakai ana paha a kelealii mea okoa aku'i ka liimeni, me ka nana ole i ka piano a ogana paha. I kekalii : manawa he hana maikai no ka hoomaka ana' i ka halawai me kekahi hana okoa ae aole hoi rae ka himeni elike me ka maa ina kekahi mau ahahui. K hoomaijao mau e hoonee' aku i na hana o'ka halawa/ me ka eleu. Mai ae e waiho wale ka mahawa a loaa paha "'kekahi kowa' rtui hana ōle maloko o kau papnhann. E hoonee i na hana me ka mama ame ka hoihoi e ulumahiehie ai. Aole he liana e pomaikai ai, aka he hana hoopilikia mnoli lta paipai a hookikiiin aiirt aku o ke hlakai o ka halawi, i na lala e paipai manao mai. Ina ua lioomakpiikau pono ke alakai i na hann inamna o ka halawai ana, me ka haawi ana i hana na na lala, aole loa e loaa ana iaia he manawa e hoeuen aku ai i na lnln e paipai manao mai. 1 ka hoopau ana 5 • ka halawai, mai poina i ka heā ana aku i ke kahu no kona man minute elima. E hoopau i ka halāwai me kekahi liana e hoomaiiao mdu ia ai ka halawai ,elike paha me ka heluhelu ymalu nna i kekahi mele, a 1 ole ka pule kailike ana o kekahi man lala ekohi, a i ole ka pualu like ana paha i kekahi mahele o kn olelo hooi paa. a i ole me kekahi mau pule alakai a I pualu aku ka lehulehu (Hentenee pray- ; er«) 110 ka pono o ka ahahui. ! O ke koo o ke alakai. o ia no ka pule. | E pule nui no oin oiai kona lioomal:auknn ana no ka halawai ,a oiai no hoi ka halawai e nee ana; a e pule no hoi oia, e noi nna i kn ke Akua hoomaikai ana niai i na ha'na i hana ia iho la, a e liaawi mau ia mai ana no keia lioomaikai. Mokuna XXIX. N"a Hoa. O nn lion o ka nhahui, o ia no ka poe knhina maiiiai no, nka aole nae i makemake i keia wa nno e munaoin aku | ua lioolilo lakou ia lakou iho i poe Kri«j tii»o eiaio loa. ( ka olelo hoopaa a na hoa: "]\ra ke ano he hoa, ke ae nei jmi e hele mau i na 'halawai haipule, a e hoike akn i ko'n ku makaukau mau anu oku e hana i ka naea e makemakeia mai !twi■<nd- , u- ; e hana aku, .ma ko'u ano he hff«; no kā hoo.neenma ana aku i nu hi«nhn ka ahahui." (1 I:n pili nna o nn lala hoahanu'i maloki o ka ahahui, i na hoa o ka aiialiui, n«am:ili no ia o keia manao: "E loaa aku i na hoa o ka aliahui mai na lala hoah/inau aku ua leo pule maopopo anae na monao aloha maoli no keia mau lioa," n e hooikaika mau ana lioi ka ahahui e lilo keia mau hoa ma kekahi inanawa onma aku i mau lala hoahanau no ka ahahui. 0 kn linna a na lioa no na halawai haipule a ke C. E. o ka hele mau aku i na halawai, a Oiai hoi maloko olaila e noho malie uo hoi a e makaala pono aku no hoi i na mea e hanaia ana. E a'o qina ka hoa i makaukau nona, e kupono ai ke lilo aku oia i lala hoahana no ka ahahui, a o kahi e loaa nui mai o keia makaukaU ame ka ike i na hoa, mailoko mai no ia o na mea a lakou e ike aku ai i ka v lianaia mai, ame na mea no hoi a lakou e lohe-ai i ka haiia mai e na lala hoahana. Aole no i ae maopopo loa ka hoa o lawelawe hana maoli aku, maloko o ka halawai haipule, a aole no hoi oia e koiia aku e hana pela, aka e hanoli ana no nae ka aliahui, ina no e huipu mai ana ka lioa ma na hana o ka halawai haipule, ma na manawa no e hiki'ana iaia, a ma ke ano no hoi e hiki ana iaia. E' komo mai nae hoi iloko. o na hana me ka makemake i'o maoli a mamuli no hoi o kona pule ikaika ana no nona iho, maloko ilio no ona, a ma ka huipu ana mai ma ka manao, me ka manao o na himeni āme na haawina Bnibaln e heluhelu ana, ame na leo pnle, ame na manao no hoi e hoikeia ana ma kn halawai. O ka heluhelu ana i kekahi mau pauku- Bnibalā. me ka pakui pu.ana aku i kekahi mnu. waKi huaolelō kupono no, he alnhele maika? ia no na hoa, ,6 hoomnka ai ma kn hapni ann i nn hana mnloko o na halawai haipule; o kekahi no h.oi ma ka hnawi ana aku i kekahi himeni. me ka hooikaika mnn no'e pakui pu aku me ia niea i kekahi mau wahi huaolelo, i pili kupono aku i ka himeni. Mai haawi i kekahi himeni i ka mn.nnn-n ua nui na.hana e ae maloko o ka halawai. a aole no hoi mahope kok°■'♦hov ō- kn lWmeni in nna aku o kek.ihi himeni. O kekahi hana mnikai na ka Jioa e hoomoka ai i ana i na hana maloko o na hnlnwai h»ipnl". o ke k'i «nn-up n nnle i wahi pule pokole no ,a i mea e hiki pono ni pnha ke hann pela, he hana maikai maoli ka hoopaanaau nna i kekahi t'ule pokole oloko o ka Baibala. a oi loa aku nae hoi, ina o ia pule a mai kekahi Halelu mai. Ina e kaheaia ana na inoa o na hoa

lua na hahiwai hoolaa a e heaia ana hoi u)a ka hoomaka ana o ka halawai. e ]iane wale aku no na hoa "Eia. M l'a mauaoia no e loaa mai ana no mai na hoa mai. mahope o ka liala ana ae no hoi o kekahi manawa o ka noho ana maloko o ka ahaliui, o kekahi mau mea maikai. ae mamua ae hyi o ka pane wale ana no "Eia." Ma kek&hi mau ahahui. ua hoonohoia aku na hoa i poe kokua ma na komite, a mn ia kulana, ua manaoia e kokua aku na hoa i na lala e ae, ma na bana, malalo no nae hpi o ke alakai a ka lunahoomaln, a mamuli o ia hana ana pela, e loaa ana ka makaukau hana ia lakou, a makaukau no hoi e hana aku iā mau hana ma ke ano he mau lala hoahana. He hana maikai loa ka hoakoakoa ana i na hoa apau ma ke koinite hookalii, a na kekahi hooikaika Kristiano makaukau a eleu, e alakai ia lakou ina na loina like ole o ka lawelawe hana ana maloko o ke komite." O ke ano o keia mea he Kristiano. o in ka ae akea maoli ana o kekahi mea e lilo o Kristo i mea hoola nona mai ka heAva mai, a e lilo pu hoi i Haku no kona ola ana. Ke noi mai nei o lesu ia kakou e hoike akea aku Nona, 110 ka mea o ka hana pono loa no ia i ka poe apau e liahai ana laia, a o ka hana pono pu no hoi ia a ka Ekalesia,e hana ai. He wahi panai liilii wale no keia n kakou e liann aleu ai, no kana. i hana mai ai no kakou. He hanaN kanakamakua mnoli na ke kane, a na ka wahinp.'a lioomaka k<>ke ana e olā aku ma ke ano Kristiano. . He hoomaka wale ana po uoe keia, a,o ke ola ana aku.ma lrr> nno he KriBtiano, o ia no ka hooikaika ana e hana i na mea apau i makfmakeia e lesu, o ia lea kakou e liana aku ai. Ke kftno maopopo mai nei keia mnnno ia kakou ,e huipn aku me keleahi mnliele ō ko lesu EkaleHia, no ia mea e hoomnopopo kakou, ke koi ne.i ka ahnluii e lilo na lala .hoalianau apau i man hoahanau no ka ekalesia. O ka hooholo pono loa ana aku "nae i keia hnna ke waihoia aku nei no ia na kela nme keia ahahui ame na kahu e hana miti-.\ Aole he pono lee noho ka hoahanan ma ke ano he hoa no ka .ahahui, no ka mea o ia no ka poe ia aole i makaukau pono loa no ke kapaia aku lie poe Kristiano. O ka mea nui a na hoa e hooikaika mau ai e loaa ia lakou ka noho Kristinno oiaio ana, me ka iini pu ana e lilo aku lakon i niau lala hoaliana, a e lilo hoi i mau lioahanu no ka ekalesia. E hiki ana no i na hoa ke kokua aleu kekahi i kekalii, mamuli o ka hoopili oiaio ana me ka ahaliui, ame ko kupaa mnu nna no hoi ma ka lakou olelo lioopna, a mamuli n ohoi o i 'ka hooikaika ana aku i kekahi poe huipu mni me lakou a liookālii* ,tyt Ijeie pu «ana a lilo aku i ma ? u lala hoinhana no ka ahnliui. ' '■ ,k - E lilo ana i liana kokua nui mai na ka hoa i ka ahahui, ka hqle mau ana i na halawai, m.e ka makaala pono mau ana no hoi, i na mea apau ? ame ka liulpu ana no hoi me ka hoihoi no o ka manao, ma ka himeni pu ana; pela no lioi, ina o lawe nui ae ana na hoa i na liana maloko o ka halawai, a maloko ona komite, e law r e ana hoi ia mau liana elike me ka liikiwawe e lona ana ia lnleou "e liilin.ai ana i ka ilaku lesu Kristo. mni laia mai ka iknikā e loaa mai ai ia lakou." (Aole i pau.)