Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 14, 7 ʻApelila 1916 — NOHO KA AHAELELE REPUBALIKE MA KA POAKAHI NEI Kohoia o Kuhio ame Lyman i Mau Elele me Castle ame Aehi i Mau Hope No Ka Ahaelele Wae Peresidena Ma Kikako [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

NOHO KA AHAELELE REPUBALIKE MA KA POAKAHI NEI

Kohoia o Kuhio ame Lyman i Mau Elele me Castle ame Aehi i Mau Hope No Ka Ahaelele Wae Peresidena Ma Kikako

Maloko o ka liale holohuu mau\a ae nc o ko alanui l'apn, i weheia ao ai ka ahaelele a ka aoao Uepuhalika. ma ka )>ora umi, a oi o ke kakahiaka o k« Poakahi nei, me ke.kohoia ana o K*a Elele Kūliso anie Henrv K. Lvman i mau elele, no ka ahaelele i Kikako. a o A. L. (,'astle ame W. C. Aehi i mau hope. O keīa kekahi o na ahaelele holo loa o na hana uo ka inea ua hookuuia iloko 0 ka \va kupono, me ke kauka'i ole aku a kekahi la okoa mai, a i ole hana paha 1 ka po. O na upu ana a kekahi puulu elele, v kohoia o Kuhio ame Kiee i mau elele, »a haulo pa-hu ia mau hoolala ana, ma o ka hopena o ke koho ana a na elele i akoakoa ae, e hooili ana i kela hanohano maluna o ka Eiele Kuhio ame Henry K, Lyman. Ka Welie Ana i Ka Ahaelele He iwakalua-kuinamalima minuke i J liala ae o ka hora/ umi t o kela Kakahfaka Poakahi i lawe ae ai o Lorrin Anilrcws, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena Teritore o ka aoao Bepubalika i ka noho hoomalu ana i ka aha, ma ke )<auoha ana mni i na elelo apau, e hoi ina ko lakou mau wahi, a e hoomalu lioi. i«o ka nee ana aku o na liana imua. O ka hana mua loa i lawelaweia, o ia ka heluhelu ana mai o ke kakauolelo Eli J. Crawford i ke kahea i hoolahaia no ka noho ana mai o kela aliaelele, ]iela hoi ka nui o na elele o kela ame keia apana koho lunamakaainana, alaila koho mai Ja kn Lunahoomalu An«lrews i na lala o ke komite o na palapala. elike me keia malalo iho: 0 .lohn T. Moir no ka apana ekahi, K. K. Kaaua, apaua elua; J. J. Welsh, apana ekolu; G. P. Wilder,. apana eha; W. 11. c:rawford, apana elima, ame J. H. <"oney. apana eono. lloomaha ka hale no ke kakali ana i ka hoike a ke koinite o na palapala liookohu, me ke kahea pū ana mai o ka lunahoomalu, e lawoia aku na hookohu hope apau, a waiho iloko o ka lima o ke Jiomite. 1 a hala okoa kekahi manawa nui ma ka nana pono ana o ke komite i na hookohu o na elele, ame na hookohu ho]>e, alaila hoomalu hou ia ka aha, me ka heluholu ana mai o ke kakauolelo i na i"oa o na elolo i hiki kino mai, a pela »n«» ka poe i liaawi mai i ko lakou liookohu liope. Ua aponoia ka hoike a ke komite. mo ke ku-e ole. " Nee na Hana Imua H <>iai o ka hana iloko o kela manawa o ia 110 ke koho ana i lunahoomalu kutkawa no kela aha, ua waiho mai la o -•!r. A<-hi i ka inoa o ,Chas. P. ChiHing"»vorth no kela kulana, i kokuaia e H. L. Holstcin, a paniia ka puka. 1 kona kohoia ana i koho mai ai ka lunahoomalu ia Mr.*Achi ame Castle, i mau mea na laua e lawe aku i ka Lunahoomalu Chillinjunrorth iloko o na pa'ipa'i Jima o "a elele. Me kela nianao lokahi no i kohoia ai o Chas. Wik-ox i kakauolelo, a o Eli < rawforH i maheleolelo. Kohoia na Komite Lehulehu Na ka Lunahoomalu Chillingworth i koho mai i ke komite o na rula, a o koi a iho ko lakou mau inoa: •lohn T. Moir. no ka apana ekahi; H. L. Holstein. apana elua; D. C. Linflsay, apana ekolu; Carl Widemann, apana oha; Willie Hall, apaua elima; J. H. Couev, apaua eono. Komite palapala hookohu—W. C. Aehi, WilKam Werner, E. K. Kaaua, John J. Walsh ame J. H. "VVise. Komite o na olelo hooholo—H. B. Mariner, A. Kaaua. G. B. Cooke, A. D. f c as tro, A. L. Castle, W. D. Mcßryde ame Sam Keliinoi. Xo ka noho ana aku o na komite like e uoouoo i ka lakou iEuau hana, i

noi mai ai o John Wise e hoomaha ka aha, a nolio hou ma ka hora elua o ka auwina la. Ma ka noho hou ana mai o ka aha ma ka auwina Ia, i waiho mai ai ke komite 0 na palapala hookohu i ]*a lakou hoike e hoakaka ana he 172 ka nui o na elele 1 hoea kino mai, me ka hiki ole niai hoi o na eu'I. •. KēkaLI n>au mahele. Na ke koinite rula i waiho mai i ka hoike, e kauoha aua ma ke koho akea k«» koho ana a na elele; a nia ka ninauia ana i aponoia ai ka hoike. E ukali aku ana i ka hoike a ke k. - mite rula, i waiho mai ai ke komite o no, olelo hooholo. ame ke kahuahana i kana hoike, a aponoia. elike me ia o ikeia ana ma'hope ae nei. Noho Mana ka Pohai o Kuhio Mai ka hoouiaka ana mai o kela alahele e noho ahiki wale i ke koho ana i na elele, ua ikeia ka noho nianā ana o ka j>ohai o Kuhio, ma kela aha, elike >ne na mea oiaio i oili ae, i ka wa i heIuia ai na baloka o na elele.. I ka wa i hiki mai ai i ka waiho ana i na inoa o na elele i Kikqko, ua kaa ift Mr. Aehi ka hanohano o ka waiho ana mai i ka inoa o ka Elele Kuhio ame C'astle. Na J. T. Moir hoi i ka ihoa o Lvman, a nn J. H. Concy i ka inoa o 0. A. Rire. Na H. L. Holatein i waiho ae i ka inoa o Ohaa. Aehi, i hdpo. Ke Koho Ana i na Eleie I kulike ai me ka rula no ke koho ana i hooholoia, e ku ae kela mai kona wahi o noho ana. i ka wa e kaheaia mai ai kona iiioa, a hoike aku i kana mea e koho ai, a ma ia hana ana, i hiki.ole ai i kekahi poe ke pee aku mai ka ikeia mai o ka lakou mau mea i hoopaa mua ai. No na elele o Hawaii, ua lokahi lakou apau, ma ke koho ana i na inoa o Kuhio ame Lyman; o ko Maui mai hoi, no Kuhio ame Rice, me ka pake'o no nae o kekahi mau baloka no Lyman, a | no Oahu nei, ua kauliilii ke ano o ke j koho ana. I ka wa nae i ike ai o Chas. Rice, na lmule oia, i noi ae ai, e hoolo* j kaliiia ke l*ohoia ana o na elele a elua; o keia iho ka huina baIoka o leela ame keia moho elele: Kuhio, 1 Gf); Lyinan, 91; Eiee, 77. Ke Kahuahana "Ke hooia hou aku nei ka Aoao Repuhalika o Hawaii, ma o kona mau elele la i noho ma ka ahaelele Teritore i kona kakoo i na loina alakai o kā aoao Repubalika o ka aina makua o Amerika Huipuia, a e hoike mau aku i kona manaoio luli. ole ma ka hooponopono anpuni ia e na kanaka, ma o na kanaka la, a no na kanaka. "Ke hoike mau aku nei ka Aoao Repubalika o ke Teritore o Hawaii, nona na kanaka i pili aku lj:a poon ko'iko'i maluna o ka oihana kanu-ko. i kona jnanaoio iloko, a e pili ana i ka oleloa'o, he meā pono i keia ame na oihana mikiala e ae, e hoopakeleia mai na hana emi mai o na aina e, ma o kekahi ana hoopakele paa o ka auhau dute. Ma ia hoopakeie ana, eia ka Paeaina Hawaii, ka mea nona k# kulana ma ke ano he hapa no Amerika Huipuia k"e pii mau nei ke ano nui i kela ame keia la, e mau aku ana kona holomua. a e hoohui mai ana ma kekahi ano, i ka waiwai o ka aina. O na oihana mikiala o Hawaii nei. o ka raea ano nui iwaena o lakou, o ia no ke kopaa. o ka mea wale no ia nana e kakoo nei i ka hae Amērika, ma ka Moana Pakipika. O ke alahele o ka loina Demokarata ua nanaia aku ia, no ka hoohiolo anā i ko kakou oihana ano nui, pela Loi ka haawi ana niai i kekāhi puupuu mahanahana i ka Hui Hooholo Mokuahi Amerika. Ke hoeueu aku nei makou i ko makou mau elele i ka Ahaelele Lahui Repubalika. e hana aku no kekahi pau-

l\u iloko o l<c kahuahnua o ka aoao, o paipai ana e loaa mai he hoopakele kupono no ka auhau dute maluna o ke kopaa. Noi e Hanaia i Mau Papu "O ke kulana ano nui loa o ka Paeaina HawAii, e waiho ana ma ka Moana Palūpika, he 2100 mile, mai ka aiun makua mai, a i kapaia aku me ke knpono loa na "alanui ke'a o ka Pakipika" ua ikeia ia mea. O na loina naauno, ame ka noeau ua hoakaka mai la, he mea pono e hnnaia he papu me k.i paa loa, e hoolakoia aku me na pualikoa o Amcrika Huipuia, i lnwa kupono )ur ka hoauhee afia aku i kekahi lelekaua 5a mai iloko o ka wa o ke kaua, a e hoonohoia i heluna lawa pono o na moku o ka oihana kaua o Amerika Hu!« puin, o ke ano moku kupale, no ke kokua ana aku i ka oihana kaua, ma ke ku-e nnn aku ia lele knua ana mai. "Ke ku-e ikaika nei makou i nn mea i honoia, e hoemi ana i kn waiwaii 'o 0 jia Hawaii, ma ke ano he mau hoa noloko o ka Puali Kiai Lahui, e hooil» aku i na hoohuoi ana, no ka manao o ko lakou komo nna i ka Pualikoa Kiai a e kahilii wale ae i ka wa e loaa ai i kekahi pilikia, aole e hik' in Amerika Huipuia, ke hilinai aku iiialunn o ko lnkou kupna ame ke nloha i kn aina. Ke kukala nei mnkou me ke kanalun ole. he poe kupaa a aloha aina, na hoa Hawaii oloko o ka Pualikoa Kiai Lahui; a e hooko no lakou i ka lakou hana mc ka lioihoi; a ma kalii i pili i ke kupono, ina paha e hana ana ma ke ano he mau aliikoa, a* he mau koa paha, aohe lakou e loaa aku. Ke hoeueu nei makou i ko makou mau elele 1 Kikako, e kokua aku i ka loina e loaa ai ka makaukau kupono aole wale no no ke Teritore o Hawaii aka no ka lahui nia ke ano holookoa. "Ke hoeueu nei makou i ko makou iiiau elele i ka ahaoielo lahui o hooika ika aku i wahi e loaa mai ai he pauku iloko o ke kahuahana o ka Aoao Renuhalika īiahui, e hoopaa ana i kekahi hnna ahaolelo lahui, no ka liaawi aua mai ia Ilawaii i kn pono mokuaina. Kakoo i ka £lele Lahui " Ke kakoo nei makou me ke ohohia i na hooikaika ana a ko kakou elele. Jonah Kuhio Kalanianaole, i wahi e loaa mai ai ua hoopouopono ahaolelo ana no ke Teritore o Hawaii, a ma ka ahaelele i akoakoa ae, ke hoike aku nel i ko makou inanao mahalo nui, no ko kui'o, ka pololei ame ka makaukau- o kana lawelawe ana i na hana o kona kulana. Na Olelo Hooholo "Ke waiho aku nei ke komite i na olelo hooholo malalo ilio nei, a ke hooia aku nei i kona aponoia: Oiai, mnloko, a v ma ke kahea pili oihana a ke komite lahui Kepuhalika, ua aeia o Hawaii, i elua mau elele, me ka loaa ole 0 ke kuleana koho, a he mau hope hoi "like nie ia, ina ke ano he mau hoa iloko o ka ahaelele lahui p malamaia ana 1 Tune ae nei; a oiai, ua aeia aku ia A!aska. ame ka Apmia o Ooluniliia he elua mau elele pakahi me ka pono koho, a oiai, he Teritore piha o Hawaii nei, a ma ka pololei maoli, he mea pono e ni ae ka mea e loaa iaia mamua o A'anka ame ka Apana o Columbia; e hooholoia; ke noi aku nei ka Aoao Repuba'ika, lua ka ahaelele i akoakoa se i ke Komite Lahui Kepuhalika, e hooikaika aku e komo aku na elele i kohoia maloko o ka Ahaelele Lahui, me ka loaa o ka pono koho; a e hooholo hou ia, e hoounaia aku i mau kope o keia oV'o hooholo i ka lunahoomalu o ke komite lahui."