Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 46, 12 Nowemapa 1915 — HOAHEWAIA KE KIAAINA AME KE KOMISINA AINA Hookomo ka Lunakanawai Stewart i ka Hoopii e Ku-e Ana ia Laua KU-E OIA I KE ANO O KE KANAWAI HOOKUONOONO Kapa i na Poo o ke Aupuni i ka Hooko Ole i ka Makemake o ke Kanawai [ARTICLE]

HOAHEWAIA KE KIAAINA AME KE KOMISINA AINA

Hookomo ka Lunakanawai Stewart i ka Hoopii e Ku-e Ana ia Laua

KU-E OIA I KE ANO O KE KANAWAI HOOKUONOONO

Kapa i na Poo o ke Aupuni i ka Hooko Ole i ka Makemake o ke Kanawai

MmW.ko <> na alia a l;:i Lunakanawai K:»aj imi nia l.a l>ora 10 o kc I > at alūai.a o ka la apnj»o, e hooloheia ai < :i ii4H-]iii a U-i l.nnakanawai Stcwart, e , < :j:i« ia Kiaaina l'iukham aine ko i ..n ; irj!ia Aim Auj»uni Tueker, no ka ! . <»]«' i na kanawai hookuonoono i i ;< ama auj»ujū, elike nie ia i kauoha ia a; n.:tlok<> o l.e kanawai kumu. <i 11 a kahua a ka Lunakanawai Stew;nt 1 kukulu ai i kana hooj»ii, e ku-e ?, i,a ia Kiaaiua l'iukhani ame ke KomiMna Aina Au|>uni Tui-ker, o ia no keia n.au tu«*a ano nui malalo iiio nei: 0 na kumu koi a ka ahaolelo lahui, e ■ ■ih aua i.ka wolie ana i na aina aupuui m;i 1<>);(• m*i ole Teritore o Hawaii, no t.a ii.mk nonoono ia, ua "'ku e maoli ia i.o ia ina k«'ln ame keia ano." 1 a haawi a rt ko Kiaaina ame ke Ko-ini-iiiH Aina Aupuni i kekalii man kumu koliu ole no ka hiki ole ia laua ke hooVo. no ka ine.a "Aole i lona ia lauft ke i uU-ana e wel*» aku i kekahi aina, ahiki i l.a wehe mua ia ana o kekahi alanui" e "jiaa īa hoi ua mau aina la, ahiki i Ka ukuia ana o ka aie lahui.*' l'a li!o laua i mau mea "hoopohala i h noho ana o Ka poe hookuonoono nialoko nei o Ilawaii." l'a haua ae laua, ma o na hoikeike :iiia. aolp he mau aina ma Ilawaii nei i i- ujm«i:o no ka hookuonoono ana, ka mea v.:«na i "hooj>ohala aku, a i akeakea aku j ua makaainana he mau kaukani mai ! h a'.na makua mai" e lilo i poe hooku«•iioono. Kia laua ke "paa hewa nei i na aina hīipuiii mai ka wehe ana aku a iloko o ia manawa hookahi, ke hookomo mai nei ī na limaiiana o na aina e, me ka nui o '■a hoolilo ma ka aoao o ka jx>e hookna Miiiau; iloko aku noi o na inakahiki elua ! i hala. ua oi aku ma kahi o ka 18,000 J i i!i; ino o ka i»aj>a haahna a hana ka-j i hookomoia mjy no Ilawaii nei"| ii.amuli o ka hooikaika kino aua a ke K i.-iaiiia ame ke Komisina Aina Aupuni. l a hookomoia "na kuinu ano ole, na;j->, howa a ku ole i ke kaiiawai*' ilot i. .. na jia]npa]a kuai hoolilo hoine.tfooo ka |»oe liilii, a pakele aku 'a : :i iiui nui. '•'a hooneleia na pono o na makaaina\merika; wa hooneleia aku lakou i i i-ono kuokoa ame ka waiwai, me ke . «• i ke kanawai,4i ua hoikeike ia ae • •• :uio e hoole ana" i ka poi■«. in»oj>akele kaulike oke kanawai, a e i."ill n :io i n.i limahana i mau makaai- «• kaukn'i ana maluna o ka hui • !ii. ma ke ano hc mau ona aina no ko !:i» .-I!J j»ono." Mmnuli o <4 na hana ku ole i ke kaaine ke kumukanawai" a ke Kiaame ke Komiaina Aina, "ua hoo- • i'-i.-i aku he niau haneri o na makaai- • : u ililiune, a ua kipakuia mai ko lamau home aku." Wehe Hou ia ka Paio Kahiko Ma ka manawa o ka hookomoia ana o ka hoopii a ka Lunakanawai Stewart. e ku-e ana i ke Kiaaina ame Ve Komisina Aina Aupuni, ma ka Toakani nei, ua ala koke mai na kamailio like no ka hoea hou ana mai i ka wa e weheia ai ka paio ana maluna o na ka »awai aina o keia Tentore. -Ma kekahi aoao hoi, aole ka he kumu ae o ka hoala ia mai o kela hoopii, no Va lilo ana no ia i kahua no ka hoonee kalaiaina.. a ka aoao Demokarata, e ku ai imua o ka lehulehu, ma keia kau koho haloka ae e hoea mai ana ma IlaneL I Va kukuluia ka hoopii a ka Lunakanawai Stewart,« ku-e ike Kiaaina, ma-

niuli o kekahi apana aina ana i lawe ai i home hookuonoono nona, ma HalekouWaikaluakai, e kokoke ana i Kaneohe, Koolau ae nei. O ka apana a ka Lunakanawai Stewart o ke kuai ana, o ia no ka apana helu •'» >, o ka apana hookahi wale no i koe iho i lawe ole ia, nona ke kumukuai i kauia he Ua makemake ka o Mr. Stewart e uku piha aku i ke kumukuai o kela apana aina, ua "hooleia nae e ke koini.sina o na aina aupuni. Ma kana hoopii, e koi ana ia i ko Kiaaina ame ke komisina o na aina aupuni: "Akahi: E ae. e lawe aku i ke kumukuai i lilo inai ai o ka aina, mai !<a mea noi aku, a e hoopuka mai i palapala sila no ka aina, me ke kau ole i kekahi kumu aelike, koe wale 110, e papa ana iaia, aole e hoolilo hou aku i kekahi mea e ae e noho ona aua maluna o kanawalu a oi aku paha mau ekā aina maloko o Hawaii nei. "Ka Lua: O ka hookoe, i kauia maloko oka aelike i hanaia, oia hoi: K hookoe ana a e koe ana mailaila mai i ke kahawai ame kekahi mau pono e ae maloko o ua lokowai nei ame ka wai inaloko olaila, e kapae loa ia ae ia, a e kukala ia ae ia, ma ke ano. aole i lioamana ia e ke kanawai, aole wale 110 liia ka mea e pili ana i ka aina o ka mea noi, aka i na aina kekahi o kekahi poe e ae, i hooko'moia ai ka aelike o keia ano ma ka palapala kuai. "Ke K.olu: E kauohaia aku na inoa pane, aole e hookomo hou mai i kekaiū niau kumu, a mau hookoe ana palia, ina na wehe aina ma'keia hope aku e hanaia ana no na aina liilii ; koe wale 110 na mea i hanaia mamua aku nei i liookomo ia maloko o na aelike anie na hoolilo ana, no na apana nunui ae. "Eha,- E kauoliaia aku na mea pane, e hooko koke i na kanawai o ka 1910, ma kahi e pili ana i ka poe noi he iwa-kalua-kumamalima. a pela ka waiho ana mai i na aina apau no ke kuai ana. Makemake e HooKoia ke Kanawai " Klima: E aku na inea paiie, e hooko mai i kulike ai me ke Kanawai a ka Ahaolelō Lahui o Mei 10, Honolulu. na akena kuai kukaa no ka Paeaina Hawaii. E hoomanao i k a inoa Doan, a inai lawe i kekahi panihakahaka.—Hoolaha. 1910, e kauoha ana ia lakou e wehe aku •4 e ana aku i kekahi heluna o na aina mahiai, pela hoi me ka aina kula nia ua wahi lik'e ole o ke Teritore 110 ka hookuonoono 'ana, a i ole, mamua ae o ka la 1 o ianuari, 1911, a e kauoha pu ana e ana aku i kela ame keia makahiki, no ka hookuonoono ana i na aina mahiai ame aina kula ma na wahi like >le o ke Teritore, e koi ia aku tfna o ka poe i loaa na hookupono ana ma ke ano i poe noho hookuonoono, a i ka waiho aua no ka hookuonoono ana, e hookomo iho ke komisina o na aina aupuni maloko olaila i ka heluna aole e oi aku maniua o kanawalu eka, he nui e lawa ai ke hoolako aku i kekahi ohana; o na kauoha la nae a ka ahaolelo lahui, ole i hookoia e laua ma kekahi ano, a e kauohaia aku laua, e hooko koke ia inea ma ke ana ame ka lawe ana mai uo ke kuai ana aku i na aina apau maloko o ke Teritore i olelo ia, a e kau maluna olaila i kuniukuai kupono, a nā kela ame keia e kolio, ina paha e uku iku oia ma ke kuike no ka aina, me lea lawe koke ana \ palapala aila, a i ole *uai aku pālia i ka aina, malalo o ka aelike manawa." Ma : ka manaoio o ka Lunakanawai Stewart, i kona lilo ana i mea kuai i kekahi aina aupuni, he kuleana kona e uku aku ai i ke kumukuai o ka aina, me ka hoopukaia mai he palapala kila no kela aina, me ke kaupale ole ia mai ma kekahi ano. . E hoakaka hou ana ka Lunakanawai Stißwart, ua hookomo aku kekahi poe he iwakalua-kumamalima ka nui, i kulike ai ine ke kauoha a ke'Kanawai Kumu, uo ka wehe ana i kekahi mau aina aupuui, e hookuonoono ia, aole nae ke Kiaaina ame ke komisina aina aupuni, i hooko aku i ka lakou noi, me ka iini ana aku i kekahi kun'iu kupono ole, o "a ka wehe mua ole ia ana he alanui, ma kahi o ka aina a mau aina i makemakei'a e hookuonoono. E olelo pu ana ka Lunakanawai Stewart ī ka wa e pau ai ka hoolimalima o okahi mau aina aupuni, e paa ana ke Kiaaina ame ke komisina on a aina aupuni i kela mau aina ,a hoolimalima liou aku i na hui r.ui; ma ia anb, ua hooneleia aku lie mau kaukani o na makaainana Amerika, mai ka loaa ana he mau aina hookiionoono no lakou. O Mr. Lorrin Andrews ka loio ma ka aoao o ka Liina'kanawai Stewart, a o ka Loio Kuhina ame kona mau hope, ma ka <oao o ke Kiaaina ame ke komiaina o 'ia aina nupuni. Wahi a Mr. Amlrews ,aole wale maloko o ka palapala hoopii a ka Lunakanawai Stewaft e ikeia ai ke kulana kapakahi o ka hoohania ana o na aina aupuni o Hawaii nei, aka e holo kino okoa aku ana oia uo Wakinekona, mamua ae o ka manawa a ke Kiaaina e haalele mai ai no Amerika. I — He kuaua koikoi ka i haule iho ma ke kakahinka o kn' Poakolu nei, ahiki wnle i ke ao ana ae ma ke kakahiaka o ka Poaha ae, me ka halana pu ia o kekahi mau wahi haahaa e ka wai. j