Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 9, 26 February 1915 — E HOI I KANAANAHOU, KALAUPAPA MOLOKAI. [ARTICLE]

E HOI I KANAANAHOU, KALAUPAPA MOLOKAI.

Mr. Luiiahooponopono, x\lolui oe:-— V, oiuolu mai kou hanohano e kakele aku i kek'ahi poomanao malunā ae ma nā kihi eha o ko kaua aina alolia, i ike nvai āi ua kini makama'ka e noho mai nei iloko o ka pouli aine ka maopopo ole o ke ano o ka noho ana o keia ainā, kahi hoi i inanao ia o ka lūa kupapau a o ka poe a]»au i loaa i nā haawina luuluu ame ke kaumalia 0 ka ma'i lepera; ua lilo ia i kuniu e maka'u loa ia nei, a makemake ole kekahi ]>oe e lioi ilaila, a hoao e pee a ē huuakele a i kekahi poe lioao e ku-o niai i ka mana o ke 'aupuui, nolaila, l e ku aku nei :ui iinua o ka lelnilehu 'n ai Hawaii a Niihau a kahea aku me ka leo nui elike nie ke poomānao <j kau ae la nialuna e hōomalamalanla aku ana i ka ]>oe apau e heluhelu ana i keia manawa. Aole au i makeniake o hoopau wale :i kō'u manawā ma.o keia lioike akea ana, aka, ua hoolilo ia nae ia mau manao ana ]>ela i mea ole e ka mana o ke aloha e koni niau ana iloko o ko'u puiiwai, no ka pono e hana ia no ke olā o ko kākoū lahui; a h'o hanā ku ole hoi i ko al'oha -ko'u luina ana 1 ka'u n:au mea i ike al oiai ko'u niau la i noho ai nialaila. i aneane e ]>iha na mahina ekolu; ua lawa ūiaoli fiie na mea maikai apau a ka naau e hoōhalahala ole ai, a he puuhonua'hoi no ka poe a])au i loāa i kela liaawina e liolo fti iloko ona, n loaa ka māha iloko nae o lea nianawa kūpono. Mai waiho a nui loa imi i ke ola. 0 keia malalo iho nae na inahele nui a'u i makemake «i e hoiko aku imua 0 ka lehulehu no ka pono o kela ame ko-ia i Inaa i kela mau haawina o h'oi 1 kela aiiia i loaa ai na maiiaolana iio ka palekana. (1) O' ka loaa he manawa nou C/hōo niaha ai mai kau mau hana kino mai, he kumu kupono' loa keia,-a no'ka mea ua loaa ka manawa nou e hooikaika hou air" no kou palekana mai keia ma 'i mai. O kekahi kumu pilikia loa o ka ; poe jlōa i keia o ia keia O ka hooikaika i ka hana, oiai nae ua mēa iā u'ā ike n6 uā loaa oia i kela haāwiīia itā hoōmaii aku rio nāe oia. i. kā haāa āiia ahiki, i ka nui loa ana o ka mā'i, a pau ka'manāolana no ka lōāa hoū iaia o ke olā.

He* n. *a pōno pāha i ka meakakau ke ku'kulu i keia ninau: 'is T o keāha ke ■kūinu o kā hiki ole ia oe ke hoomaha māi kaū hana\,a huli i kou ola i kela manawa au i ike ai na loaa 6o i kela hrā'i? Ke pane nei no an i ka hajina keia uinau; o kd ku'mu hiki ole e Waiho aku i ka'u mau haua kihō, oia no kā nelē āme ka hune ē hahāi mau niai aha mahope oū i na wa apau 6 i hi'ki ole āi ia'u ka malāma ana i kē ola o kō 'u ōhana, he hainā keia i ku i ka Wāloh'ia, eia hou keia ninau: ' .• Ihā i ka māiiawa e nui loa ai ahiki [ oīe .ia oē ke hana hou aku, pehea a Iheaha hou kau hana no ke ola o kou

lohanal Haina, aole hana hiki ke han a ilofco o' ia manawa a ina pela hookahi hana pono nou c ku a e hooko koke elikē me ke poomanao e kau ' mai la īhaluna me k'e kanalua ole.

I kōu noho ana m'alaila oiā auanei ka mānawa kupono loa e hooko iā ai ka makemāke o nā manao i hoike' iā maluua' ao, e hoi hou mai ke ola niai]<_ai maluna o kou kino.

(2) O ka loaa o nā mea ai kupono. 0 keia no ka pilikia elua e loaa ana ia oy ina no mawaho nei no oe e noho ai, oiai aole he hiki ia oe ke hana e loaa ai' kou ola aine kou ohaua ma'inuli o ka ikaika o ka nia'i maluua ou, he mea maopopo, ua piliki§. maoli ma na, ano apau; eia nae ia oo e waiho ana iloko o ia mau haawina; iamanawa pu aia ke ku mai ia kē aupuni me kona makaukau e k'okua liiaiia oo me namea maikai āpau e ho oluolu, a o hōohauoli i leou ma'nao pilihua ma kona hoolaku anā mai i nit mea ai maikai a kupono maoli e hooul ii hou i kou ikaika iue ia mau mea [ maikāi. I ITa ike kumaka ka meakakau i ka, maikai o na meaai, e haawi ia nei i ka poe ā'p'āu \ lōā'a i k-eiā tnā" 1 ē ~hofi6 v a , iYāT īloko k'ela aina, lie mau meā hoi 'i ioaa īā'.oe i kekahi luaiiawa ā l'oaa ōle i kekahi maiiawā o'iai oe iiiAwāho' nci, āl<a. nia kola aina āolō lōā h'e Wa o iielo ai; ina eiā o'ē e kā mak'imakii i Toaa i keia ma 'i iroko o kēiā' māu ])'iTikia e lioomanawa'iini ma'i' noi. ke noi. ā'k'u nei kou ūAkāmāka kakāū--1 kou 'oluol'u e ku ē hoi i Kānaanaliou.; (3) O o"na lapaāu maikai āna. O 'keiā k'e k'olu o na 'pilikia āiio iuii e loaa aila i kā poe āpaii e lroo--p;#kiki a'na i ka noho' mawaho īiei mānīuli o ka liiki ole kē hana i ria liaiia o loāa mai' āi' kahi kāla no ka ūkv āna fiku i na k'a'ukn, ūa hōoiielē ia ihō la na ihānaolan;». no Tv'a lōaa hou 6 ka ])ono' i kk' "m'eā" i loaa i k'eiā riiaiif hāāwi'nā; "nol'ailā, kē hōik'e hou akn; iioi no kōu Eiā pu ilōkō: o koia āina kekā'hi' kāukā' ākāuīai aole walo ,p A kona akaniai aka ua koino' pn me k'e aloha kanaka, inainuli o ko'uhakilō ānā i k'e kū'lana o kela kana :fii

uā' koni'ō 'iuai ka īk'ē 'i'oko ā ōiā leela mau niea a'u i hoike aē la inaluna

ike makā i' ke akamai ō keia kaiika ma o ka hanā i'ā ariā o kekāhi haiia ākeakāiiiai maiuiia ō ke kiūō ō ke keiki a'ke'k'ahi h'āole kamaāina o kei'a kulaiiāk'āūhale >iā o W. Wieke alaiiui A- : la'kea halē haiia lak'o iialē. Mamiili 'o ka* ikaik'a īo'a o ka'ma'i māluna o ke, ; ki'no o k'e'iā keiki, uā i'a ke; pai])\i īnakani o kona kania-i a'ne hikii olē k'e kāūiāilio ame ka h'anū āna, iiiā' ia kiunu' ua ōki ia ka ā-'i ō keiā keiki; a hooniae'inae hou iā a niāikai a lioo-i komo" pu ia h'ē pa'ipu niēle plated, 'i īnalailā o'ia e lianu āi' āhiki i ke ola: loa ana' o kela wālii i oki iā o ka; weli'ē ia no ia 6 kela paipu. ,

Ēia lio'u uā ike pn' āku koū niēā-i kākā'u 'ua 'iiui ka pōe i īawē ia in'e na; heleheienā kaiunāh'a o ka nia 'i mālun.i o lakou, eia nae i k'eia la ua nalbwa'J--| ia maū liaawina mai ia. lakou ak-u a he poē kino māikai kā hapānui o lakou l| kūpōno no.kā hoi mai ēia nae aole ō' lak'ou makemakē e h'o'i mai'. ' :

(4) Ē kāomi i l<e* ālōha'. 6 k'eia ])ahā 'k'ō kiunu kiekie ,16a nāna e hoō])iha māu nei i ka manāo e hoōpāakiki: e noho. iiō',. e huna, e pee e inahūka'; a e k'u-e i kā niāiia ō ka papa 'oiā; h'ē; inoā' 'oiālo a'ole, hē mea nana' e hoo'lē kaliik'i' ināi Ō iā māu hāawiūa iūāiūna o' kakou apāu; 'o ka oi lōā nāe k'a pōe i, HooiiiāopopŌ" o'lē aiā hoi lie wāhi ho, ka ka papā olā i āi i ipu-ī| kā iiou e ike ai i kau mea I aloha ai' e lijki 'ai iiō' ke' liooluolu iā kou liaau | lu'iluū. 1 Inā he alōlia kōu i hik , i ole kē hoō-; kaawale ia, ua hiki 110 ia oe ke hele ine kau mea i aloha ai ma ke ano lio. kokua, ina o ke kuka maikai ana 'me kā papa ola, ,he ike māka ko k'ā iiieakakāu, u'a ka ])o'e kōkūā ē noho mai la i kela gina rue lfa iakoupoe ma'i, me ka hauoii, nolaila, ke ninau aku nei ka meakakau ia oe e ka mea i lo|na i keia hāawina. Ēia oē' iluna o ke llula'na liea i 'eia la e noho niai nei? Eia a'hei oe k'e hoho ma'i nei ilokō i kekahi o nā liulaan i hoike ia; maluna ae e pono e ao kanaka mai' e, lawe a noonoo pono i keia leo uwālo e ka i'o o kuu ilo aine 'kā i'w'i o kuu; iwi. A mahina 6 n'a keiki' on'iū inikini ko'u aloha hope. OWaU iho nō, MALIHINI I KA AINA O KA EHA-, EHA.