Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 47, 28 Nowemapa 1913 — MOOLELO O KA AHAHUI AHAHUI EUANELIO O KA MOKUPUNI O KAUAI. [ARTICLE]

MOOLELO O KA AHAHUI AHAHUI EUANELIO O KA MOKUPUNI O KAUAI.

Ma ka bora 6 a. m. o ka Poalima ua \ maiamaU ka fc»lawa» haipule a »a Aha ! Ihm Krtntiaßn <• Ka Mokn-i puni o Kauai im? Niihau * n* Ula j am« na hoa, ame ea makua kahu i | akoakoa no na hana haipui« oia j Xakahiaka aui, e hw>ni ana i ka J3b,nsc | 0 ka mea bai|mie. maiaio o ke kamt;ha- i sa na himeni, oa, jml« me na manuo paipai ,a hookno na hana m<? ka («aina kakahiaka, hora 7 a $ a. ru. Ma ka biki ana «»ka hora V a, m., ua malamaia ka ha)a«rai hapaiua hora haii-1 puie a ka Aha Makua « ka K*r. R. IV J tiki; h« naajpo ka haioīelo i hanain | n»ai ai i ke anaina ia kakahiaka, a piii \ *na I k<*/'Ko\na." H« kokua Kowalio )i«kaHi, a h«? koKaa. kolako kekahi, he noi aku na manaowaiwai » ka makmei, 6W)ku6fa m<» ka hliheni Kimē ka pulo. N* kt kahu o ka Ekaiesia o Ka(>»a 1 hoolanna mai > ka Kkak-*ia me na na hoahanau o ka Hkalenia e ha*w» ana 1 kn ha)«(mie no na hana a ka ahahui, oiai f na aha ekoiu e lawelawe ana i na haiia a ke Akua, ua "iaa ka luakini o Moikeha no i a hana a ke Akua i akoakoa m&i tna Kapaa nei. I ka hiki anA I kh maaawa o ka Alia Makua e noho niai ina kana haiia mau, ua noho koke ka aha me ka Lmnkhoomalu Hcv. I. K. Kaauwai ame Kakauoieio J. K. Kaiwi ma ka noho. Weheia na (lAna m? ka himeni 207, a pule mai ka lunahoomaln mai, a hoomakaia na hana ma ke kahea aua i ke kahu amo kA elolo mfii Wāioii, Ilan'iloi mai, Ki»v. I). P. Mahihiia, kahu; E. K. Kuapuhi, eioio; Kooiau i Iniiia, Kcv. 11. Puuki, kahu; P. M. < 4 a»tro, elelo; Kftfiiia, JTev. Isa<ic K. Kaāuwai, kahn, <■. 11. Haap, Mele; ilev. W. Kamau, kahu, J. P. Aiohikea, eleie; Lihue (Hawai»), Rev. J. M. Lyilgate, kahu; Lihue l'nion, J. M. Kaneakun, eiele; Kolon, Rev. S. K. Kauliii, kaliu; A. Kaiawe, eiele; Hanapepe, Kev. J. A, Akina, kahu, Fanuv >abo, eleie, Kev. 0. K. Waiau, komite; Waiinea, Hev. J. A. Akina, kahu, J. K. Kapuniai, eleie; Niihau, Kev. J. A. Akina, komite; Lihue (lapnnii) K. Okam»to; Ilanapene (lapana) T. Oho; Kekaha (lapana) K. Hhirai»hi; Waimea (Pake), Tsui Hin AVeng; Koioa (Piiipino) Mr. Alba, (komite. " Na lala o ka aha: Rev. J. P. Enlman, Rcv. W. B. Oleaon, W. 11. Hiee, S. W. Kauanoe, J. K. Apolo, D. K. Kapaheo, }V. Ellin, (J. W. Alahikoa, Rev. 0. K. Waiau, J. M. Kaneakua amo J. 11. K. Kaiwi.

lla ninau mai ko Kahu Knnmu uo ka inoa o keknhi lala o keia aha i hiki ole uai, mla mai ka noho he lala no ia ko 010 oia e hoopnuia aku o keia aha, a haga o ae pati«. Pahola mai ka lunahooinalu ua wohoia ka ahaoioio o ko Akua nm keia la. Ua hoalaia ka ninau mai ia Rcv. W. B. Ole*on mai. pehea )a i pili mai ai ka Mokupuni o Niihau mo keia aha; a jia kp Komite Akina i hoakaka niai na u»f?a j>ili ia Niihau, a hoojv«uia ka pohihihi. ; Waiho inai ka lunahoomalu i ka panoa a k«? kotnito: papa kuhikuhi hana, Lyd• gata f Kamnu atne Kaneakua. Komito imi kumuhana, Ok»soii, Ly«lgate amo Akina. Kouiile hoike papa helu a na kahu ame n« elele, KauliH, Kaneakua ame Haae. Komile palapala hoopii., Lydtp»te, Kamau amo Kauliii. Komit« pa'i, ,T. H. K. Kaiwi. Na J. M. Kaneakua i heiuhelu mai i ka hoike komite papa kuhikuhi o na haua a keia mau aha ekohi] aponoia 3 hooholo lw*ia ka hoike. Mamuli 0 ka makaukau 010 o k® koinite imi kumuhana, ua haawiia he mau uiinuko ma ka himeni ana.. , K« C. K. Haae, ma ke kapae ia ana 0 na n»la, ua ae ia, a hoike mai oia i xia ioaa ame na hoolilo 0 ko kau o ApoTils # 1913, i hala,* loaa. $06 jnai na Ekale«ia mai. na Kajv»a j»onoi iho $150, liuiua $216; na hoolilo $216; apouoia ka hoike iwnau a hooholoia. Na l<vvlgate i ka hoike komite iml luimuhana, pen*i: 1. Hapalua hora hai* l»ulc; 2, hoike j»a|»a helu a n» kahti; 3, hoike a na Hele; 4. hoike komite mau; 5„ komite o na palapala noopii; ke ola o nn kahu; 7, lulu no na wahine kane make a na kahunapnle; 8, na ol«lo hoalohalahai *. U luākihi hw* 0 Kalaupapa; 10, ns h\U\ «iāi\; 11. na kahua hiakini me na hale kahu; 12, na hoike fe*lti atte oa olele; 15, na komite man. 14, no ka Wa*i laikini; 15, na Pilipino; 18, kaV ka mahawa e «oho ai keia He h«»ke ha;* keia a lt<» kotnite. Ap6n6lA »a la)a 0 na aha e ao i mau h& kAk«; hooholola. ilnii fiiai ka lu uahoomhlu i ka w* e hoike na kahu 1 14 Ukou h<>tke, e hoike aftai na *»Wle i ki lakem holke. Ki k« Kihn Mahihila i kani hoike papa hdu mki Waioli, !&&»!*! Aai. k©«; «*o 1 ke komi!<?. X* E. K. Koapnhī i j &a holkeelele me $1, komo i k<t» komiteJ Ka k» Kahu Puuki i kana hoike [xn>« h«n mi K<m>lsu i h«ii*. N'a P. M. | , Ci»tW 1 ka eUl* ui* il,, a kottto ! k*ii maU hoik? i Ve kom!t«. ??i Kahu 1. KL Kaanwai f kana hoike papahehi mai Kapaa mli; a m C. K. Haae i ka hoike me fl, a komo keia mau hoik« i ke ko«it«. l£t ke Kahu W. Kawiu i kana hotk«

f J k s»f<ihe!ai m>;i !Jhu<c ?H.jwa r.a J. ī". Alohi.'. ika m-- fI. a j keia roau > fee | Na k<r Kahs- J. M. Ly4;:*t«* ; *#:ana I iwik» rr,ai a w | J. M- Kak*"»kua ; ».a »->h\ m*? .fl, t a knmn k»ia mxu i k»? komUe. f Na ke Kahn ,S. K. K&v?ii:u : kana ho-1 mai K'/W* jna:, *otao i ; ke komiie. | Na kf Kaha J. A. Akini i ».ana mao ; hoike i H*in»|*«|»«* am« { Waimea mat, koit»o ik* komii* 1 -., N& J. ' K. Kapuniai i kana hoike ek'ie mai J Waim?a mai, -me $L kowo i k».' kwmit»*. [ No ka hoike Kaho lapana K. o<amo ! io mai Lihue mai, T. Oho (lapana) mai f Hanape|w(? mai, K. 1.-himi-h: «lapana) | mai Kekaha mal, ke Kahn I'ake s T«ui Hin W#»ng mai W;»ur.«-a inai. ame i ka Ha"u>!eJo" A !t;a (Pi 1 ij>ino) n.;i i Koloa ' ma. komo iak«Ju af»au ike leomiie. 1 Na ke Kahu («. K. Waiau i Kan;t ho-; ike [»apahelu ma kona auo he kornite j no ka Ekalem o komo i ?<e \ \ komite. ( I Na Ly#l£ate i kana hoike* j?uuku no ; ka Ekalesia: Hanaiei. ?»»; Koolau, *G: Kapua, $«1; Lihuo (Hawaii) £0; Lihue | l'nion. #0; Koloa, £*>; Wait«pa, $»>; Pa-j I»a Hanai Kahu o'Knnai. $l-S:huiia apaa j |GO. l"a loaa aku keia •*♦>'> i ke Kjomitc j G. K. Waiiiu. Mai ka Puuku nial'no ka waihona o na Kkale*ia huiia i ioaa'apau ma Kapaa. he ukuia kakauolelo he $4.5ō; koena ma ka waihona o| ka .tlf*.:io. | Hapaiia ke kuinuhana ō. Na palapala hoopii. Aole nae i laweiaweia no keia kuinuhana. a Hoopanee ka aha nie ka himeni, ame ka 'pūie a ke Kahu Kauiiii. La Hana Elna, Poaono, Okatoba 18. Malainaiii no ka hapalua liora haipule ! ine na himeni ame na leo puie, a hoomaka ka aha i ka hana a ka Aha Makua. Kaiieaia ka inoa o na iula o ka aha, a holuheluia ka mooielo o ka halawai i hala a aponoia. Na >liss Eiien Kaiawe ' kana hoike elele mai Koloa mai, ine $I.'koino i ke i komite. Na Mrs. Vanny Sabo i k.una hoike elele uiai Hanapepe inai, komo i ke koinite. Hapaiia ke Kumuhana (3. Ke ola ka- ! hu; aole mea i hanaia. Hapaiia ke Kumuhana 7. Lulu no na wahine kane make a na kahunapule; iuluia loaa $10.5.">. Waihoia iloko o ka lima o ke kakauieta o ka Papa llawaii. Hnpaiia ke Kumuhana 8. Na olelo houlohaloha, aoie mea i hanaia. Hapaiia ke Kumuhana 9. Ka luakini hou o Kaiaupapa. l*a kamailio ke Kahu Knmau um kona ano he komitc mai ka Aha Paeaina, aine Akina; o na mea i loaa iaia ua hoihoi mua oia he $100,

aia ma ku liuui o k?i Pnpa Hawaii, a ua loaa hou iaia he $75. A mai ke Komite Akiua niai, loaa iaia he $285 a ke huiia ka laua mea i loaa, ua like me ua ikeia ua hanu ke komite, a ua uoi mai ke Kahu Kaulili i kokuaii e ke Kahu Lv«lj»nte. e apo aku keia aha i koia komite na keia aha no na mea e pili ana i keia kumutfana; hoolioloi:». Na \\ iU> \\ftnn he noi e kipa aku keia Koraito Kamau ma ko lakou kihapai ma ka pule elua o Noemaba e hiki inai ana; hoohoioia. Hapaiia ke Kumuhaim H>, Na luhi mau. l'a nui na lala o ka aha i kaina«l«o nr» keia kumuhnua, a mamuli o ka lokahi like o na kahu Kkalcsia, ua aoonooia e hoihoiia keia kuiniilmna iloko 0 na Kkalesia a »a Inkou pakahi iho e hooponopono, a hooholoia jicla. M» ke noi kapae i na rūla. ua ae ia a hoike mai o Kaneakha i ka lakou hoike kon>ite o na hoike papahelu a- na amo elele. Ua kamailio ka InnAhoomalu e makaala i ka nonoi ana « mau papa pa 'i hakahaka me ka nana pono no ka himolelo hoahanau. I T a ahow* mai o OIeso» e frili ana i na hoahanau hele, a hooponopono mai ke K&hn Pnuki. o ka nele i na pa'i hakahaka kekahi pilikia. a ae mai o 01esioh, e hoolako ihai nns oia i mau jkopa j>a*i hakĀhaka hou ma ka mahina o Oekemaba, ame na hoahanan i hoopaina, A «a noiia mai e noho ke Haihala a liydgate ma ka Poakahi, hōra 1! a. m.. a hooholoia p*ela. Xa ke Kahu IjVtliiiate i waiho mai he olelo hooholo: Hooholoia, ' e no» roai keia aha i kela ame keia Ekaiesvia o keia aha e ae mai i ke noi a ke Knkauolelo o ka Papa Hawaii, oia hoi e. kokōa mai kela ame keia Ekale«»ia i ka Wpa llawaii, k* kokna ana i $\ 1 ke!a ame keia hoahanau e noho paa n*i ma ke kihapai i kela am« keia roakahiki, Noi mai o Mr. Wemer he paku 'i a kokuiia e Puuki. oia hoi "ke hiSia hooholoia ka olelo hooholo me ka pa-! kn 'i pu. I Na k<» Lv<lga|? i waiho mai » ka lakou hoike e pili ana i na pal&pu-] la lioopii hehihelu taai oia, oia boi | no ka »OT»oi a Jo»eph I, i laikini haU olelo, ao na kuau» 1. ua no<moo akahele kou komit*f no k» {«*lxpaTa eonoi a Jov i. t ua loaa ke 4 • kanalua,' r m&muli o| keia mau kuinn: 1 Ma ka manao o kou' komite. aole lawa ka makaukan o} ka tt«a noi mai no ka laweUi'we aaa a' la*ra poao; % o ka oihanā kahunapwle, ma ka na*>ta soU> paa ka manao o ka rai<?ā noooi tīsal e keao maoli iloko o k» haoa kahunapule, a ras k« manao o kou komiie. aoU pooo e haa«nlia i laiklm ma ke «bo he mea {>oao

paha e !o*ia k«?ia nos«?i. No *x? n<?z a A ;ba. ua ūsi um i k©s somite a loaa keta maaao. U Ni> ka makaskau o A!fea, ea lawa ua r*ho o:a ma ke Kaia r;<i aa makahiki oa Pilipīne. | a aa h>aa kona aui. E, l r a i komo maoli oia iloko o ka ha&a me ka; eku atne ka hoolkaika, a ke nei ka-! kou i ka hua e kana haaa; nīeauia ai apono ioaia ka hoike a ke komite. j Hapaiia ke t. Na kahoa hale htakinī Ime na haie kahu. , ■ l'a nui na iala o ka aha i kaaiaiiio' r.o k*ia kumuhana. a aa kamailio pn ke kakauoielo o ka Papa Hawaii no keia i kumuhaua, a na hoōholoia ke komile no kei» kumuhana, no na paiapala no-! noi i ke aupun? a penei: Ly*Jgate. Kaneakua ame Qleson. A kamailio mai ke Kahu Puuki ;io kona hale kahu oiai ke aupuni ma o ka Papa Ola la, e hoopiiikia inai ana ia"if, a na I kaha mai i ke kii *>^ ka luakini .kahuahale o Meheula. aina awpuni, kuieana hou no Meheuia ame ke alanui aupuni makai niai. A hooho- j loia o ka apana aina anpuni malaiia e waihoia aku iloko o ka lima o ke ka-! kauleta no ka ninau ana i ke aupuni no i ke kuai mai me ke kahu o Koolau i; huiia. " j Mai ke Komite Kaha («. K. Waiau i mai, ua hoike mai oia no ka nahaha o j ka halekahu. a peia me ka hale kuke j ua hio e hina, ua- kamailLo mai ke Ka- { hu Akina e pili ana;-i ke kahua hale j kaini o Hanapepe, & hooholoia e komo aku no iloko o.ka lima oia komite hoo-! kahi no niāhma. ! l r a kamaiiio.inai o Mr. J. P. Erdman • e piii ana. i ka hoike papa helu a na ka-; >|ui, uiai ka hoike mai a na komite, i l kela kAu. o Aperila, huina nui o na hoa-1 hanau 569, a i keia.kau ua emi mai na I hoahĀnau, a. ua kaniailio pu mai ke ka- j kauololo o k'a Papa Hawaii n nonoi mai ke Kaliu Lydgate, me ka heluhelu | mai he olelo hooholo a j)enei: ! Hooholoia, ke apono nei keia aha i ka manao i hoopukaiA mai e Mr. J. P. Enlman, oia hoi. e lilo kē kau o Aperila, he kan hoike no .jsa hoike o» ke kau i hala, makahiki i haia, oia hoi mai j lannari a i Dekßmiiba 31 r a ma ke kau o Ol;atoba, aole hoike a na kahu, komi-! te a eLele ,eia nae, he kau ia uo ka 1 noo ana i na kumuhana waiwai loa āe, uo na Ekalenia anie na luina e ae. Ni-! nauia ka olelo. hooholo. a hoohoioia. • j No ka pau o ku manawa iia hoopanee . ka aha me ka pule mai ka Rev. J. M. ! Lydgate mail * . .. . •. . La Haiia Ekolu» Poakahl, . oct. 20. Malamaia- ka hapaiua hora haipulo, me ka him'e'ui ame ka a heluhelu I mai ka lunahooma7u«'i ka inanao paipai i oia kakahiaka; ma Mareko 16:3. Nawai la e olokaa ae i ka pohaku no kakou t Wahi ke kahn, m» na hoike i

hiki mai imua o keia kau, e hoike inii ana aia he pohaku iloīeo o na Ekalesia, kuu makemake e olokaa ifce ia nmu ponaku, malia he mau pohaku no e hiki ia kakou e olokaa ae, na kahu, na luna me na hoahanan, he nui akū na olelo ao loa i puka mailoko mai o ka haiolelo pokole a ka lunahoomalu, ua lohi loa ka peni a ke kakauolelo, a hoopaiiia na hana haipule, ine ka himeni, .91. ame ka pule mai ke Kahu Kaulili mai. Noho tnai ka Aha Makua a lawelawe i kana niau.hanā. Kaheaia na lala o ka aha, a helnheluia ka moolelo o ka halawai i haia, a aiponoia. Na ke Komite Kaneakna i i v ka hoike ana .elele 8 a aponoia ka lakou hoike, ua nonoi mai ke komite e waiho hou akn ia lakon apau i ka pa ipa iia, alaila, hoihoi mai i ka lima o ke kakauolelo o ka aha; hooholoia. Na J. Af. JjyJgate he noi e haa*.vi houia aku ka laikini hAiolelo ia Mr. Alba, ame K. Okamoto o Lihue, ame ke kahu Pake o ka Ekalesia Pake o Wai* inēa, Tsui Heh a hooholoia e

hoopuka aku kfc kakauolelo i laikini hou no keia poe paahana a ke Akna. Hapaiia ke Kumuhana lō. Xa Pili-! pine. Xo keia kumuhana. ua hoakaka I mai ke Kahu Ly t lgate no na hoahanau j Pilipine ina Lihne 6, a ma K6loa he isl fca mū, huina 24 hoahanau i loaa i ka ' panhana Mr. All>a. Mhi ke Kahu K iman mai he mea pono e waiho aku .ia Kaulili ame Lydgate e nana no lakou. | Ko Kahu Akina manao e haawi i k:i | lāikini kahunapnle ia Alba. ko Kahu; |Kaniili manao pela iho e nana āku. Ko jkt v kakaufeta manao pono e kakali iki.{ Aia a loaa mai kona palapala nonoi j kahttanpufc, ponJ ako. a hoōholoia e; kakali. | Hapaiia ke Knmuhana 13. Komite| mai Na Mr. Wērner he noi \ i kokuaia e Kapahee, e b<x»tnaula ao ke | komite Rev. ō. K. Waiau, a « uku na| ekaf«ii pakahi i hookahi data me ka i hapalua, uo ka mahina, ka papa hanaiī kahn. ua kamailio ihAI ke kakanleta o| Papa e ana i ka polo-1 Tei oV o ka hoonoho ana a keia aha i 1 komite no ka Kka!esia o Hanapepe. no ī ka mea; aia no he kahu malaHa. Ka-1 »«aliio mai o Wana. Kamaiīio mai ke! . Kahu J. A. Akinh e hooiiio ana i ke j : kauinaha atn o kona uhaae ao keia ha-; i na, uā ilie ao oia uā pololei ole .keia! hana, eia n*£, ua waiho aku no on'a na . ka haaa. I ki ninau ana owaa l | wnle ao tna ka" aoao hoole, nolaila, ha-1 | no ko 'n manao. Mai ka R«v. W. \ Kamau mai t e ae na hoa owau paha ka| iinea i hewa loa, no ka im, aa 'u i hos>-| ikaika aku i ka iaoa o pa pakii Waiaa*

' ' l 1 i a«A k* ho* a ; . i;j *.?. &aca a ka na aia ir.ai boi | ka o tix fcoab.ic&a i aiw si hope. | i eaio scai ka mai. ea baaa | ; h -; i'a. l aahaaa. u.n ikeia na h; a oba?ta 1 nsaī mai ika *• r.iHy sr.a Ia ■ hue. a ma no hi>i. alaila eWo f iho aohe au i ae. iaa raa ko'u E'\ases r a ; ' keia kokua ana, aoie a"u mea e k» e ; ako ai. oiai. mea nui o ke ala mai ' o na hoaaanafr a 6«i pu oiai i r>a hana poao. A" na k** i h<*akaka ; ? m*i i na njea pifi i ke kumwhana o ke | ! kaj o Apeiiia, Kumohana 15. na Eka-* lei-ia nawaiiwaii. Noi mai ke Kaha | : Kauiili e unuhiia kuoiuhana. a noi, pu mai ke Komite W*ian e unuhi i ko-« |na inoa. KamaiHo mai ka iunahoomaiu ' ' e kaohi an"a i ka manao ikaika o na; • lala o ka aha. e pupuahuh; ana me na ; • manao e nonoi ana e unuhi koke mai, ■ me ka manao maikai o ka lunahoonmlu, [e kaohi ana' i na mauao awiwi. Wahi >ana. e «kahele ua manao e na kauwa •*! ! . ! ke Akua oia, a nia ka nmau ana a Ka ; ! lunahoomalu ua hooholo lokahi na lala . o ka aha e unuhi hou aku i keia mau nonoi. % | i Ilapaiia ke Knmuhana 16. Kahi ame ; [ka manawa e noho ai keia aha, Na ke I kakauoielo o ka aha i noi mai e nohō | I hon keia aha ina Lihue, ma ke Kau o* ! AperilH. a hooholoia pela. | I' Xa Mr. Kllis i noi mai e noho ma ka \ IPoakolu; liooholoia. Na Mr. Wernor Ue| • hoomaikai," olelo hooholo: Hooho- ■ ! loia, o makou o na lala a hoa o keia j ' aha. ke haawi aku nei i na hoomaikai; | nui t ke kahu, na luna ame na hoaha- j i nau o ka Ekalesia Hawaii Mua o Ka* j paa i na makamaka ame na hoaloha o^ [ Kāpaa nei, i ka aua mai i na j j mea e oluoiu ai na pono kino ame kahi j j e moe a hoolnolu pu ai. i | A e hooholo houia, e hoopaaia keia j olelo hooholo ina ka buke moolelo o ke-; ia'aha. ' j Ua kamailio na lala o ka aha no !<o j [ aiaheie o ke koinite no na hann a keia | jaha i ka Aha Paeaina, ke kakauolelo, j Akina, P. Castro ame Kamau, a hooho-1 loia i f8 na keia ame keia Ekalesia e | lula ai no ke komite, a hoouna mai i !ke Kahu Kamau, ma ke kau o Aperilā 14, e hiki mai ana. I Mainuli oka hana hou ole, ua noiia •mai e hoomaopopoia ke komite malama ola; ua noi mai o Mr. Werner e waiho |aku no na ka Ekalesia o Lihue Haw^ii e koho ke komite malama ola; hooho loia. Noi mai o Mr. Werner e hoopa j nee keia aha, a hdbpaneeia me ka himei ni, ame ka pule a k» lunahoomalu. | JAS. 11. K. KAIWI, Kakauolelo.