Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 10, 7 March 1913 — LAWE O PRESIOENA WILSON I KA HOOHIKI OIHANA Kauluwela o Wakinekona i na Kanaka-O ka Piha Hookahi Kela i Ikeia. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

LAWE O PRESIOENA WILSON I KA HOOHIKI OIHANA

Kauluwela o Wakinekona i na Kanaka-O ka Piha Hookahi Kela i Ikeia.

I kulike ai me ka mea maa i ka lawe- , laweia ma na mea e pili ana i na Pere-1 sidena o Amerika Huipuia. i lawe ae ai 0 Woodrow Witson i ka hoohiki oihana ma ka Poalua nei, Imua o kekahi anai- i na nui inakolukolu, i ike mua oieia ma t ka moolelo o na Pere»idena o Amenka.! a lilo ae la oia ka iwaka'ma-kumama- j walu o na Peresidena nana e noho hoo- i malu mai i ka Uniona. j Ma ka manawa o l > oreJ i nlena Wil- | snn o ka lawe ana a ■ i ka hoohiKi p:ō ! oihana, aole ia i lilo i hana mr. no I ka mea iloko o na sekona he kanukolu wale 110 i haawi aku ai oia i kaua hoo- i hiki e hooko i na hana apau i pili i kona kulana hou, alaila houi iho la oia j 1 ka Baibala Hemoleie. ! Ua oi aku mamua o ke kanahiku-ku i niamalima kaukani ka nui o ka poe i j hoea ae no ka makaikai ana i ka l«oo- ! kauia ana aku o kela hanohano nui ma- ' luna o Pereaidena Wilson, eia nae h 1 ; kakaikahi wale no ka poe o lakou i ! lohe i kana ha'iolelo. mamuli o ka ika- j ,ika o ka makani, e hiki ole ai i kekahi mau kaukani kanaka ke lohe ole aku, [ ka poe hoi e ku mamao ana mai iaia j mai. , j Ua oleloia, elike me ka lono kelo- , kalapa o ka hoounaia ana mai i Honu- I Uilu nei, aole loa he Peresidena o Ame-! rika Huipuia i ikeia ai ka nui o ka huakai ma ka Poalua ttei elike nie ko Peresidena Wilson, ua huiiamahi maol» J mai na makaainana mai na mokuaina \ mai apau, na pualikoa, na kula kiekie. I na ahahui, a ma ka hoike pokole ana ae, o ka lehnlehu no apau i makee e loaa ia lakou ka pono e komo pu iloko © k» hoohiwahiwu a hoohanohano ana akn i ka Peresidena hou ame kona hope, a ua hiki aku ma kahi o ka ekolu haneri kaukani, ka nui o ka poe no lakou na leo huro e lioopaiakuli ana » ! ka lewa lani. i Mamua ae o ka lioea ana mni i k < | manawa e lawe ae ai ka Peresidena hoa < i kana hoohiki oihana, i haalele aku , ai ke kaa o na Peresidena Wilaon ame \ Taft i ka Hale Keokeo, ma ke poo o ka huakai, aia ka pahu hope no ka 1 Ilale Kapitala. Mahope aku o ke kaa o na Peresi- i dena elua, i ukali aku ai ke kaa o ka | Hope Peresidena, alaila na kaa aku o j ka ohana o Peresidena Wilson anie ka ohana o ka Hope Peresidena Marshali. - I ka hoea ana o ka huakai ma kiKiahoomanao Maluhia, o ka manawa i i i kiia mai ai na pukuniahi he hookaln haneū mo ekahi, he kipu pili lahui, n mahope mai o kela mau kipu ana. i ukali mai ai na kipu ana he iwakaluakumamakahi no ka hanohano o ka Pe resid« na, a pela hoi me na pu he umikumamawalu no ka Hope Peresidena. . Mahope iho o ka hala ana o ka ha-) paha o ka hora umi-kumamakahi ma kela kakahiaka, i hoea aku ai na kaa o na Peresidena no ke Kapitala, a ia wa i pii pololei aku ai lakou jio ke keena o ka Peresidena, ilofto o * a leo huro o na kaukani o ka poe makaikai e hoopuni ana i kela hale. No ka hoopau ana i na hana hope loa ma ka. aoao o Peresidena Taft, i ( kakauinoa aku ai oia i na bila i hoo-,

unaia aku iiuua oua, maloko o kona • keena, me ka nana aku o Perosi<lena I W"ilson i kaua hana, a mahope o Ke ■ mai ana, . | Mahope koke mai o kela ha'iolelo a| ka Peresidena hou, i alaKaiia aku ai j oia me i'eres>idena i pau Tat't no kahi! o ko laua kaa, a o ka hooiuaKa no >a | o ke ka'i ana o ka huakai. O keia | malalo iho nei ke ano nui o ka ha'i--oielo a Pero«ulena W'ileon: ; "Ua hoea mai i ka manawa e loii: ai ka hooponopono napuni ana. Mat-. loko mai nae o na makahiki elua i kaa- j hope aku u. i kona hoomaka »ua mai, 11 ka wa i IHo nmi ai ka hale o na luiia- i makaainana i Demokarata ma o ke kaa ; ana o ka hapanui ma ia aoao. i keia ; manawa nae, ua hoea mai i ka holopono ana o ia hoololi hooponopono aupuni ana. Ūa lilo ka aha senate e uoho mai ana i L)emokaiata. L'a wa* ihoia mai hoi ua kulana peresi(lena aine hope peresidena iloko o ka lima o na Demokarata. lltaha ifae ke ano o keia loli anai O keia kekahi o na ninaU ano nui a kakou e noonoo ai i keia la. O ke'a no hoi ka ninau a'u, e hoao ai e pane aku, ina no ka hiki pono ia'u ke hoakaka ae i kona ano maoli. "Eia no kona manao, ua oi loa aku ! ia mamua o ka lilo ana i keehiua holomua uo kekalii aoao. He uuku loa kahi ano, me na mea e pili ana.i ka holomua o kekahi aoao, koe wale no, ina ua hoohana aku ka lahui i kela aoao no kekahi hana mn ame kekahi hana maopopo loa. Aole e hiki i kekahi kakaumoaiu ana o kekahi mau hila, a , lilo i kanawai, o ka manawa ia i loaa i mai ai ka hoailona, no ka makauKau • ana o ke kau kanaono-kumamakolu o t ka Ahaolelo lalmi e hoonee aku i kaua! mau hana, alaila hookipaia aku la na ■ Peresidena a elua noloko o ke keena , seiiate. j Mahope koke iho o ka hoohikiia ana } 0 Peresidena W'ilson e Lunakanawai. \Vhite. a pela hoi me ka Hope Peresi-; dena, o ka wa ia i haawi mai ai o Wii- s son i kana ha'iolelo, īloko o ka pa; ikaika ana a ka makani, e lohe pono t oleia aku ai kana mau mea e kamailio iloko o keia manawa ke kuhihewa 1 ka manao a ka lahui e ake nei e loaa mai ma o ka aoao Demokarata la. £ia t ia ke imi nei, e loaa mai he loli. O na mea i kamaaina ia kakou, a i lilo i • mea oili mau mai iloko o ko kakou mau noonoo, ame ko kakou ola ana. aa hoololi ae lakou i na alahele, oiai kakou e ku aku ai a nana iloko o keia mau la me na maka i hookaakaa pono ia. ua kiola ae lakon i na kolōka ..i.unalonalo o ka uhiuhi lauiuamane, a abuwaie aku la ko lakou mau ano oiaio , maoli. 1 "lloko o kekahi mau mea hou, ia kaI kou e nana aku ai maluna o lakou, me ka iini e loaa ka hoomaopopo ana i ko lakou niau kulana oiaio, via ka he mau mea no i kamaaina kahiko, a i ike mauia. a kakou e ahewa mau ana. Ua hoauo houia nae kakou ma ka ike ana i keia mea iloko o ko kakou ola ana. li Ke ike aku nei kakou, iloko o na mea lehulehu he nui, he ken aku ke kilakila o ia mea h'e ola. He mea nui io ia nia ka hookuku ana ma kona mau metalia liilii, iloko o kona kino iho ame kona waiwai ; ma ka hoopahola ame ka hohola ana aku 0 kona ikaika, iloko o na oihana mikiala, i kukuluia ae e- ka naauao ame ke akamai o ke kanaka. "Aole ma kekahi wahi e aku o ke ao nei i hoikeike ae ai na kanaka koa ame na wahine, i na ano oiaio, o ka nani ame ka ikaika o ka hana like ana ame ka hooikaika ana e holoi aku i na. hewa, e hoopan i na auwe ana, a e kukuiu mai i ka mea nawaiiwali ma kah» e loaa aku ai ka ikaika ame ka manaolana. t*a kukulu ae kakou he ano hooponopono aupuni, i ku aku imua o na inakahiki loihi, a i liio ma na ano apau i kahua paa. n 0 ka loaa o ka nohona kuokoa ana. he aupuni hoi i ku aku maluna o ke kahna e hiki ai ke 1&* nakila oie mai ka ino ame na niia popilikia. Iloko o ko kakou ola aaa aia iloko olaila oa mea ano nui iehulehu, aia pu iloko olaiia ka waiwai he nuL 4< Us oili pu mai no sae k& ieo me ka maikai, a he nui na dala gnla i hoomaunanna waleia. Oili pu mai no ka waiwai me ka hoomannauna pa i ka manawa hookahi. L'a hooaaaunauna wale kakou i kekahi mahele nni o na mea e pono ai ia kakon ke malama, me ke ku oie iho a noonoo i ka lokomaikai i hooiHia mai mahina iho o kakou, e hilahila ai kakou i ka hoomaunauna wale ana i na mea maikai he nui. 44 Ua loaa na manao haaheo ia kakoo no na hopena o na hana mikiala i hoalaia ae iloko nei o ka aina. eia nae aole kakoa i noho iho a helu i na poho mamuli o ke ola i pili i ke kanaka> na makamae i Koopoino waleia elike me ka nee ana o ka makahīki holookoa. q u anwe ame ka holo ana o ka pihe, aole ia i hoea mai i ko kakou mau pepeiao, «ia nae o ka hanehane ka kakou i ktlte

j mailoko mai o na hia metala ame na , halehana, a mailoko mai hoi o kela ame | koia home, kahi A hookahuaia ai na 1 hoopilikia ana. "Me kekahi aupuni nui, aia pu ilaila ! he nui o na mea huna, i nana oleia no | . kekahi manawa loihi e na maka wa- i ika'u a hoj>o ole. He lehulehu wale na f I inanawa i hooliloia ai keia aupum kila- j j kila o kakou a kakou i aloha aku ai no! • na hana ma-ua, a o ka poe e hookele | ; ana i ua aupuni la, a e iawe:awe ana I ; hoi no ua hana la, ua hoopolna aku la-' I kou i ka iehulehu. ! \ "Uh oili mai nae he aknku isvaena ; o ko kakou ola ana no ka hoohaua ana . aku i ko kakou ola ana e ola nei. Iloko j olaila, i ike aku ai kakou i ka maikai | ; ame ke ino pu, a iloko o kolj» hihio i! iike pu aku ai kakou i na mea he uus.'j ; O ka kakou hana, o ia no ka hoomae- i | mae, e noonoo hou. a e hoopau aku i [ ka ino, me ka waiho malie aua i na i maikai pela, a e hoanohou ae i ko ano j o ko kakou ola ana, me ka manao oie - e hoonawaliwali iho. j "Aia iloko o ka kakou mau hana e{ lawelawe a e hooko aku ai e lilo i poe ! kilakila, aia pu iloko olaiia na hana ( lokoino ame ke aloha ole. 0 ka mea mau nae iloko o ko kakou mau noo-) noo o ia no keia: "Xa kela ame keia \ j kanaka e nana nona iho, na kela ame I jkeia lianauna e nana nona ilio," eia ' | nae ia kakou e hoohuli ae ai i kekahi' l mikini nui o ke ano pilikua, e hiki ole i ; ai i kekahi ke ike ak\i ma kekahi aoao', koe wale no ka poe ia lakou ka hoonee ana i ua mikini la, o Inkou walo no anei ka lakou e nap'a iho, me ka nooinoo ole mai no ka pono o ha'il kakou i poina i ko kakou ano kanaka. i Eia no kakou ke hoomanao nei, ua ku- j knlu mai kakou i kekahi loina alakai i • no ka ike ana aku i ka mea haahaa i !ame ka mea ikaika loa, maluna o ke ( ana o ke kaulike, aka nae ua pupua- | hulu kakou a nana oleia aku la ia jloina alakai no ko kakou ake e lilo i mea nui a kilakila. | ''Akahi nae kakou a hiki mai i ka ® hookoia ana o keia manao. L r a hiolo! aku la na unahi o ka noonoo ole mai • i ko kakou mau maka aku;«a ua loaa ka i . makee kuio e hookau aku i ke ola lahui | ' ana maluna o na ana o ka haaheo elike i . me ia i hookumuia mai ai i kinohi loa.! 8 i ai no hoi i mea nui iloko o ko ! kakou mau puuwai. Xolai!a o ka ka ' koil hana, o ia no ka hoihoi hou ana | t mai i na mea i hoomaunauaa waleia. a ku maluna o ke kahua oiaio. '' Eia L kekahi pon 0 a kakou e' hoihoi hou mai ai, o ia no ka hoololi aiia 1 ao i ka auhau dute, ka mea nana i hoo ! nele ntai ia kakou iloko o keia ao o na i oihana kalepa, a i ku- e hoi i ke ka.i ana akn i na kahua oiaio o ka auhau. j ka mea nana i hoo'ilo i ke aupuni i mea i paahana iloko o na lima o na oihana ! kakaikahi, i kahua no ke kukulu bana-! ko ana. e loaa ai ka pono ma ka aoao j 0 ke aupuni e kuai aku i kona mau bona he kanalima makahiki ae nei i hn a, e kau Aku i ana malnna o ke dala kuike. a e pili p u ana hoi i ka hoaie ana. I loma lawelawe no na oihana mikiala, e apo ana i kona man aoao i apau. ma na mea e pili ana i ke dala.! aine ka hooponopono ana, e kaupalena ! ana i na mana i pili i na limahana, me ka imS ole e hoopilikia i na oihana hoowaiwai iloko o ka aina. - "l T a imi aku kakou ma ka huli ame ka non ana i na alahele apau e loaa nui mai ai na pomaikai, i hiki ole pali.i 1 kekahi aupnni e ae ko ukali mai mahope o ka kakou mea o ka hana ana, e;a nae, aole kakōu i huli aku i na hooliio a inaluna j»aha o ka hoomakaulii, el:ke ir.t? ia e pono ai ia kakou ke hana aku ma. ka hookumu ana i kekahi oihana. n:a ko kakou ano luna anpuni, a mau a io e ae paha. ' ' t Aol e no hoi kakou i imi aku a i hookauuke i ke ano o ke anpnni kapono no ka lehuleho, ma ke knpale ana i ke ola o ka lahui, ke ola o kona man kanaka ame kona man wahine ame koea man kamalii, a pela ka haawi ana asu i ko lakou man pono, ia lakon e nakoko mai ana e loaa akn. Aole keia ke wahi hana nnkn ano ole aka, o keia ke kakna paa o ka hooponopoao anpuni ' kiuhke ana. Ina aole e hiki ke kapam wahine axne la ka maln iloko o ko lakoa ola aa« e man ■ aku no auanei ko lakom »na e j na hana nni, i noho mana ae naluna o lakon. ' 'O ka hana mua loa iloko o ke kanawai o ia no ka makaala aaa i ko ka ... f ° mau pono. o na kanawai i P. Jl | * * e kulana maeuae, aa kanawai pih i na meaai, ame na kanawai e hoomaln ana i ka hana, i hiki ole ai i na Umahana ke eneu ae ma ka imi a na i ko lakoa maa pono, 0 kekahi keia o na hana ano nui i kaa mai malalo o ka oihana o ke kanlike aae ke knpono e hookoia, ( -'O keia kekahi o na mea a kakon e pono ai e hooko ako, aole o ka waiho akn na ha r i « hana m*i. o ka kakoa hana pono, o ia no ka hoihoi h<m aaa maj i na mea i hoohioloia. aole hoi o ka um e hookiolo. jHoko o ka kakou tman mea apau e lawelawe aku ai. e • lawe mai kakou i ko kakoa moto: "O

ke fcsatfke. * o ks kaalik» «&fct ■© k* k&kou « bu » e hooko si.' r ''l'a *la m»ol: ro*i oo k* 1*&«i o * l Kekahi pe'* a'k-:'**hi p«'a e k* *»"• auu&ali o ka ike maoii i *a k««a i h»aaia, a m« k« ta «a ik* »ka ka* k<m i k<*ia «m*i, ua ko«a »*» * otssawa * kapa »'\u »i k» ] 3 na* ame ko>sa hoakaeAu hf book*hi t>o laua. I*a maopopo, o ka kakoa mao iiaoa aol« ia he kalaiaa. ak» k« Uana i» • ik«*a mai ai ko kakoa aoo ame ko kakea kee no ka lahoi holooko*. ina o ieakou io paka ka poe « kaaa aaa »o ko lak««* poao. a i ole, ke mau puawai paka ko lakoa i pika me ka ma<a&a«. ma ke ikoho aoa ma ke sla o Ka pololei a»f ka oiaio. " Aolf keia he la ao ka laaakila. aka ke la keia no ka h >oUa ana. Kia maanei aa meakana, aole ia he ikaika ao ka aoao kalaiaina. aka he ikaīka ia no !ka pono o ko ke kanaka ola aaa. Aia iiloko o ka pnuwi o aa ka&aka, ke ka |kaK mai la i ka kakon hana; ke kau nei ke ola o na kanaka mawaeaa o ka »ea kanpaona. a ke kau mai nei na waoao i la&a o na kanaka maluna o ka kakou mau mea e olelo a e hana ai- Owai ka mea i makankau no keia hana Owai hoi ka mea eaa ana e koaot Ke i kono nei nae au i na kanaka hoepono apau loa, na kanaka aloha aina, na ka naka e kikoo aku ana i na mea omua, e lilo lakou i po? kakoo ma kuu mau aoao. a ma kokiia ana mai a ke Akna. e haawi no au i k.i'u mau kakoo ana ia lakou. ke kukakuka a kakoo mai lakou ia'u.