Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 5, 31 Ianuali 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

Kc noke la oia i ka ohi f uhi f u me kana pahi ma kela ame keia wahi f ka makili ae o kekahi paia, he paa wale no na wahi apau, a hooholo iho !a oia, aole ka he kino kanaka kana mra i ike ai ,aka he kino lio kekahi uhane lapu. "O ka uhane maoli no kela o kuu makuakase i niake ai t " wahi a »a o Kiki!a o ka puana ana ae, iaia e hooiuakaukau ana e īho mai ka haie mai oluna a ike kahua oke kakela. "Me he mea la, o kela pahu a'u o ka lohe ana, he haku'i ana no kela na ka hekili, a'u i kuhihewa l« a ai, na kela kanaka i wehe ae i kekahi o na paia paa o ke kakela nei. ina o ka uhane i'o kela o kuu makuakane, alaila heaha la ka manao o kona hele ana mai e hoike imua o'u kana keiki? No kona ike anei eia au ke manao nei e ku-e aku i ka pohai o ka poe hooppae mal*.* i na waiwai? lna oke kumu i'o iho la ia, alaila he keu aku ka ike « • na uhane i na mea e hana ia ana e na kino kanaka ola elike me ia a makou e hoolala nei i keia manawa." (> ka noke ia o Kikila ika huli ma na ano apau, aohe wahi mea i > aa iaia. e hoopauia ae ai kona mau manao pohihihi, o kona haalele ;;i > ia no ia i ua kakela nei, a huli hoi aku la me na manaolana poho. Ma kela manawa a Kikila e noke ana i ka huli ialoko o ke kakela kahiko, e hoaui iki aku ka kaua kilohi ana e ka mea heiuheiu iloko o ke kakela o Sa Uiiama.

L'a hele a awakea loa, ua puoho mai la o Mahela, a e kakali mai nna kona aina kakahiaka iaia, a i hakalia no a pau kana ai ana, o kona hooholo iho la no ia i kona manao, he mea maikai nona ka hele holoholo ana, aoie hoi e noho paa loa maloko o ke kakela, oiai ua uui na mea nana e hoouluku mai i kona noonoo. ile iiu-a oiaio, ua ano e maoli ko Alabela noonoo ma kela kakahitka, oiai ma ka la aku mamua, ua hoole aku oia i ke koi a ka Ela c lilo i wahine na Kikila Lilana, a o oi loa aku ona mea ano nui iloko o kona noonoo, o ia no kona ike ana i kekahi hiona ku i ka hoomaka'uka'u maloko o ke kakela kahiko, a i ka hoohuihui ana i kt!a mau mea apau, ua lawa ia e hoopupule ai i kona noonoo. Hele aku la ua o Mabela a hiki i ka pukapa, e hemo aku ai ma ke alahele hookahi no a Kikila o ka hala ana aku ma kela kakahiaka, ua halawai aku la oia me ke poo kuene, a nana i hoike mai i ua kaiKamahine la, i ke kipa mua ana aku a Kikila no ke kakela he hookahi hora mamua aku, a ua pii loa aku oia no kahi o ke kakela kahiko. "Ua hoike mai anei oia i kona manawa e huli hoi mai aif i ninau aku ai ua o Mabela, no kona manao, ina e hoi koke mai ana o Kikila, alaila he mea makehewa wale no kona hele ana aku, a ina hoi aole e hoi koke mai ana kana aloha, alaila e hele aku ana no oia e hui kino nie ia. I kela hoikeia ana mai ia Mabcla, ua hala aku o Kikila 110 kahi o ke kakela kahiko, ua nalu iho la oia, heaha la ka manao o kela huakai ana o ka hele ana iiaila, a oiai ua kau ka weli iaia no kela kakela, aole ona inakemake e hookolo aku mahope o Kikila, aka ua hoohuli ae la oia i kona alahele 110 kahi o ka mala huaai a ka Ela, aia ma kekahi huii ae o kela kakela kahiko. Xo ke ake o ua o Mabela e kakali oia ma kela wahi a hiki i ka huli hoi ana mai o Kikila, ua noke aku la oia i ka hooponopono i na lala o kekahi mau meaulu i luia ae e ka makani a luhe ma o a maanei, a pela oia i hoohala ai i kekahi manawa, a hiki i ke ku &na aku ma kekahi aeao o kela mala meakanu. No ka maopopo ole o kana mea e hana ai. ua ohi wale aku la 110 oia i 11 a huhui waina. me ka hoakuakoa ana mai i kahi hookahi, eia nae iaia e nanea la i ka ohi pakahi ana i na huhui o ka waina, ua lolie aku la oia i ka nakeke mai o kekahi mea. a ia aiawa ana ak\i koua l\atia, ua halawai aku la ka ike a kona mau maka, me Keoni Kalivilat\a. ke keiki a ka Ela e hookokoke mai ana iaia nei. "He keu aku ka hoi kekakahiaka o kau liele holoholo e Mabela P walii a ua keiki nei a Sa Uilama, me kona hookokoke ana mai ma ka aaao o JVf^biela. "AcJe keia o ko'u manawa mua loa o ka h-ele bo3oholo ana ma na ;aika e hele mau ana no au i kela anie keia maiiawa a'u e makemake ai, 110 ka hanu ana i na ea huihui o ke kuahiwi." "I kekahi ananawa nae, o na auwina la no kekalii maxi manawa maikai 1 lea lioleiheilo, he hu'ihu'i maikai no hoi k« <a elike me ko ke kakahiaka, pehea la ia e Mabela?" me ka miiioaka ana ilio o ua keiki nei. Ua loaui pono mai la o Mabela i kela maa o3elo a Keoni Kalivilaiia, aka nae Aole ona makemake e noho hamau, a o ia kana o ka pane ana aku. *'Hi£ inaikai wale no na manawa apaa »0 ka holoiholo* iaa e loaa na koa ieupono e kohukohu ai ka holoholo ana." u Pela ko*ti manao, ina e loaa he mau hoahele leapono, aole manawa maikai ole no ka holoholo ana," alaila hoololi ae la ua o Keoni Kalivilarta 1 loe kamailio ana ma kekahi mahele okaa, a i hou mai la: kumu loa'u o ka imi ana mai nei a loaa oe maloko o keia wahi, a oiai hoi o kaua wale no ia e noho oei, he mea pono ta u ke hoike aku i ko'u manao. a maluna o ua manao la i bekau iho ai na manaolana no ke ano o ko'u ola ana aku. E hete mai oe a noho ma kuu aoao nei, alaila hua'i aku au i na mea apau a u o ka hoolala » ana.

"E kamailio mai i kou manao, ua hiki no au c ku aaa iluna, heaha auanei ka like ok o ka noho atia aku ilalo, me ke ku ana no iluna?" "Heaha la hoi, ina ua makemake oe, iluna no e ku ai, owau hoi o kaua ke noho ae ilalo, ua hele a maopaopa ko'« mau wawae o ka hele ana mai nei," alaila noho iho la o Keoni Kalivilana ilalo iluna o na lala laau ana o ka hoakoakoa ana mai i kahi hookahi. Leha mai la ka nana ana a ua o Keoni maluna o n amaka o Mal>ela,a hoomaka mai la e hoike i kona manao i ka i ana mai: "O ke kumn o ko'u ukali ana mai nei mahope ou e Mabela, no ka hoike ana aku no ia, ua makemake au e lawe mai ia oe i wahine marc na'u, i ko*u wa e puka mai ai mailoko mai o ke Kula o Okapoka, pehea la ia i kou manao?*' "O kena no ka ninau hookahi a kou makuakane o ka waiho ana ntai imua o'u i i\€hinci. M wahi a Mahela me ka leo haalulu. 4< Ae, ua maopopo ia'u, ua hoike aku oia ia oe i na mea a maua o ke kukakuka mua ana." u ya haawi aku au i ka'u pane iaia no keia mea hookahi no au e ninau mai nei ia'u; e makehewa ai ko'u pane hou ana aku ia oe." "Ua hoike mai kuu makuakane i kau pane o ka haawi ana aku :aia, elike no hoi me kau e kamailio mai nei e Mabela/ "'lna hoi ha pela> nokeaha ka hoi oe i hele hou mai nei e hoala mai i ke kumuhana i pau mua i ka hooponoponoia?" "No ka mea, ua manao iho au ? mamuli paha o ko kaua hui kino ana, e loli ae ai kau pane mai kela au o ka haawi ana aku i kuu makuakane, pela iho la au i huli okoa mai nei ia oe e Mahela." "Aole e loli ae ka'u pane, mai ka mea a*u i hooholo ai, nolaila he makehewa wale no kou hoouluhua wale ana mai ia'n." "Me ko'u nana ole i kau pane o nehinei i haawi aku ai i kuu makuakane, ke i akn nei au ia oe, he pono ia oe e noonoo iho, a e hooioli ae hoi i kou manao. owau hookahi wale no ka mea i kupono e IUo aku s kane mare nau " i

44 Ke hookahaha loa mai nei kau mau oielo e Keoni ia'u. oiai aole loa e hiki* ia oe ke mana*> iho. he hana mralahi ma kou aoao ka hook:kina ana i kekahi mea e lilo aku i wahine mare nau, me ka t(>aa o!e o ke aloha iaia nou."

"I ko kakoa manawa e aloha aku ai i kekahi mea, he mea pono lra. e hookoia ua aloha ia, me ka nana o!e i na mea e hana aku aī : hookoia ai ua iini ia. :loko o kakou. No'u iho. ui haulehia kahiko au i ke aloha ooa e Mabe!a, a i mea e ko ai ia aloha o'u, ua paa loa kuu manao, e lawe mai ia oe i wahine na'u, me ko'u nana ole i kau rrau ku-e mai."

"Aole loa e hiki ia'u e liio aku i wahine nau e Keoni! Pehea la' ka nui o kou ake ana mai e maliu aku au i kau mau ulono ana mai.! ;.nle loa e hiki ia*u ke hoololi ae i ka mea iloko o kuu noonoo, ua paa loa ia. he make wale no ka mea nana e hooko ole i ko'u mau i'ianao paa." "Alaila aia aku 1a he kumu nui ma kou aoao, i ae ole mai ai oe e lilo mai i wahine na'u, aole anei pela e Mabe!a?" "Ina he keonimana oe e Keoni, aole loa oe e aa e hoala mai i kekahi ninau o kena ano i pili loa i ka mea huna o ko'u puuwai. Aole anei i lawa aku nei ka'u pane ia oe, no ko'u hoole ana aku nei i ka lawe ana mai ia oe i kane na'u ma ke ano maikai?" "Manao ana paha oe e Mabela, e hiki ana ia oe ke huna aku i ke kumu o kou makemake ole ana mai ia ? u i kane nau," wahi a Keoni f\alivilana, me ka pii ana mai o ka huhu ame ka hoonaukiuki iloko 0 ke keiki a ka Ela, a i hou aku Ia: "Ua maopopo loa ia'u ke kumu o kou hoole ana mai i ka*u noi, mamuli no ia o kou aloha ana aku i kekahi mea okoa mawaho ae o'u." Ke naka la f> Mahela me ka haalulu, me ka hiki ole nae iaia ke I-ane aku no ke kupale ana iaia iho, a o »a ka Keoni o ka hoomau ana mai i kana kamailio ana: "Manao paha oe, \ia noho pouliuli au, no kau mau hana e Mabela, ua ahuwale na kumu apau o kou hoole ana mai i ka'u iioi, mamuli i'o ia o kou aloha ana aku i kela wahi keiki aeahaukae, i kela keiki 1 hui pu me ka poe hana karaima, o ke kane iho la ka ia o ka manao ana aku e mare, e akahele loa oe e Mabela, o hiki mai ka la au e mihi ai no keia hoohoka ana mai au ia'u." "He hoopunipuni! O kena kekahi o na olelo hakuepa wale no ka hoopoino ana aku i ka mea hala ole," i puoho okoa mai ai o Ma"oela, no ke kupale ana i kana aloha. "Alaila e hoole mai ana anei oe, aole i lilo aku kou aloha no Kikila Lilana?" "Aole nolaila ka'u hoole ana aku nei, aka no kau mau olelo e kapa «ma he kanaka hana karaima oia." "Ma ka inoa o na lani, ke i aku nei au ia oe e Mabela, o Kikila Lilana kekahi o na kanaka hana karaima ekaeka loa/' wahi a Keoni, ine kona ku okoa ana mai iluna, mai kona wahi mai e noho ana. "Ke ku nei au no ka pono o Kikila Lilana, a kalokalo ae ma ka inoa o na lani, aole loa o Kikila Lilana he kanaka hana karaima. Mai nianao oe e Keoni, aole i maopopo ia'u ka'u mau mea e kamailio nei no ka pono o ke kanaka au e hooili wale mai nei i na ahewa ana maluna ona. "Me ekolu la i hala ae nei ,ia'u ame Aneta maloko o ka ululaau, ua lohe au i ko Kikila kamailio pu ana me kekahi kanaka a'u o ke koho ana aku oia ke poo o ka poe hoopae malu i na waiwai hewa, :i ma na mea a'u o ka lohe pono ana, he kanaka hewa ole loa o Kikila, a oia kekahi i ku-e loa i ka hana karaima, e hoohaahaa ai i kona kulana kanaka oiaio. I ka manawa e hoomakaukau ana o kela mau kanaka e hookaawale ia laua iho, ia wa maua i holo mai ai no ke kakela, aka nae ua heluhelu aku au i na mea apau iloko o ka puuwai o kela kanaka Qpio, a ua ike au i ka piha me ka oiaio, i like ole aku me ka nui o na kanaka opio o kona mau makahiki." "He fceu a.ku maoli kou akamai i ke kupale ana e Mabela no ka pono o Kikila, a pehea ua kamailio aku nae paha oe i kuu makuakane no kau mau mea o ka lohe ana ea?" "Heaha auanei ka'u mea e hoike aku ai iaia, ua manao au, he u-ahi mea ano ole wale no kela." "A pehea, e hoole mai ana no anei oe ia'u, aole i haulehia aku oe i ke aloha no kela keiki haahaa loa?" "He inalialo nui ko'u no Kikila Lilana, a i mea e hoopokoleia ai ka kaua mau olelo, ke noi aku nei au ia oe e hookuu koke mai oe ia'u e hoi no ka hale i keia manawa!'' "Alia oe e pupuahulu loa i ka hoi ana no ka hale, pela iki iho a iolie oe i ko'u mau manao apau," me ka puliki okoa ana aku o ua o Keoni Kalivilana i ka lima o Mahela. 4, E maliu iki mai oe e Mabela ia'u no kekahi inau minuke pokole wale no. Ua lawe mai ko'u makuakane ia oe ma ke ano e lilo oe i w-ahine na'u, a ua hoolu'e aku i kona mau waiwai maluna ou, me kela manao wale 110, e lilo kaua i hookahi iloko o ke apo o ka mare, aole hoi ma kekahi ano e ae. Ua nui ko'u aloha ia oe, elike no hoi me ia a'u o ka hoike mua ana aku nei, a manao anei oe, e hoohemahema wale aku ana au ia oe, e lilo aku na kela keiki lawai'a aeahaukae? Aole loa! Ina ua paa lōa kou manao £ Mabela e mare aku ine Kikila Lilana, e pepehiia aku ana oia e a'u a hiki i kona make ana, a o oe no auanei ka ukali aku mahope o kona meheu, ina aole loa <ae e ae ana e lilo rnai na'u, ke lohe mai la auei oe i ke ko'iko'i o ka pilikia e uhai aku ana mahope ou, ame ka mea au e paulele kuhihewa nei ?" "E hookuu mai oe ia'u! E hookuu mai oe ia'u!" i kupaka ae ai 0 Ma'hiela, me ka hooikaika ana e hemo mai kona lima, maa ka pulikiia ana e kela keiki a ka hilahila ole. "Aia oe a hoohiki mua mai e lilo i wahine na'u, alaila oe hookuuia aku," me ka noke loa ana iho o Keoni Kalivilana i lea puliki 1 na lima o Ma"bela. loa au e hoohiki aku ana, e hookuu koke mai oe i kuu mau lima i keia manawa!!" kua paha ia e manao la, e ike ana nae oe, mamua o kuu hooktm ana alea i ko mau lima, e noke aku ana au 1 ka hookikiua ia oe, a hiki i ko ae ana mai e lilo i wahine na'u, ina no aoie i kulike ko manao me ko'u." Na kela mau olelo ku i ka hooweiiweli a Keoni Kalivilana o ka hoopuka ana mai, i noke okoa ae ai o Mabela i ka uwe me ka leo rui, me ke kahea ana ae i man kokua nona, o ka manawa ia a Keoni o ka paa koke ana mai i kekahi o kona mau lima, ma ka waha o Mabe!a, me ka pane ana mai:

"He hookahi manawa au i koe e noke hou ai i ka uwa, e ike no oe i ko pepehiia aku e a'u, a hiki i k > waiho malie ana ma keia wahi. E haawi koke mai oe i kau hoohiki no kou lilo i wahine mare na'u!" Iloko nae o kela manawa a Keoni Kalmlana o ka hoopuka ana mai i na olelo ku i ka hooweliweīi, o ka wa hookahi no ia a Kikila Lilana o ka hoea ana mai, a i ka ike ana mai i ka puliki o kela keiki ino i na lima o Mahela, aole o Kikila i kunana wale iho, aka haawi mai la oia i kekahi puupuu mahanahana ma ke kumu pepeiao 6 Keoni Kalivilana, a haule pa-hu aku Ia oia iluna o ka lepo, o ia no oe o kekahi pipi kau-o, i kakaa aku i ka pali, a kaawale ae la o Mahela mai kona mea mai nana e paa pio ana. "Ua eha anei oe e Mahela?** wahi a Kikila, me kona hopu mai ia Mabela, a hoopili aku Ia i kona umauma. "Aole au i eha, ua hoopakele ae oe ia'u iloko o ka wa pono loa," alaila moe mai la ke poo o Mahela iloko o ka poli o kana aloha. Ua ku a maule maol» o Mabela, iaia e moe la iloko o Kikila. a oiai he mea pono ia laua e kaawale kdce aku mai kela wahi mai, ua hapai okoa aku la o Kikila ia Mahela, a hiki i kahi malaelae, alaila u hoi aku la no ke kakela. (Aole i pau.) j