Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 5, 31 January 1913 — MANAO HOAKAKA HELU 3 NO KE AKEPAU. [ARTICLE]

MANAO HOAKAKA HELU 3 NO KE AKEPAU.

O k*U bum «nim, (k« nuuuu» kabo li««» aa#y *l>k« ao ia • k«teltakUß «kn iu) f o U koi lm mimlna « ka lake in*' o k* na'i «koiwa, a toopi©loke •00000 oo koi msloko o k«U Teriftor*. EU iu Hoaohihi mī k* aoi o u m F i ī kiki *ko ma Jukki o k* 10*—o i* bo» fao Ve»» m* kalii'o k« 60 pakeaokA Kiakopo nai o ka U 30 o luae. 1»11. Ua koik» mai o U«lro ■ei ī ka pii im m» o ū «uil I» k« 35, oa like ia ne kookahi kaaeri pekeeek» aoi ako. M* H«w«ii boi, ua hoike bu i* i k» makoakaa iu a« m» na ra»'» he 89 r m* ok* IoM koo. iu kf 24 mau m»'i, u* like ā&e 50 pakeoeka. £ ikeia 00 koi» maloko o ka, koiko a K&oka. biacl«Jr, maloko o kaa& koike makakiLi •īoko o ka Boro Kiaai lla'i Akepau. f Ma ka buli kouia aaa ako ao ia mea, i loaa mai ai k& ike y he wahi pii li'lii wnie ae ao ma ka koomaopopo aka, aole hoi he hoomakaahua maoiua ae. Maloko nei o Honolulu, u» ioaa ma ka pau &na o ka makahiki, lie 00 pakeneka ka oi *e o na ma'i, mamoa o ka makahiki i kala aku, mamuh m&i nae keia o ka nui o aa ma'i i hoopaaia iloko o keta manawa maioko o ka buro, aole hoi elike me ia mamua. Ke upuia aku nei nte, ina e ioaa maoii aku ana na ma'i, a hooiiia t*ku, e ikeia ana ka mahuahua ole ae o na ma'i ma o na huahelu la, a ke kn nei keia buro me ka makaala ma ka huii ana i ka poe i loohia i ka ma'i. Eiu ke ku makaala nei na wahine malama ma'i o Paiama betjtiement, a malalo »ioi o kuhikuhi ana a keia buro no na ma'i i hoohuoiia, a ua loaa mai he mau hopena maikai no keia mea. Kia hou, maiaio iho la o keia alahe'e i konoia aku ai n& kauka kuoKoa e mai i hoikē no na ma'i a lakou e iapaau ana, aole ma ke ano e kaa niai ka noho hoomaiu ana inalalo o keia buro, aka i hiki ai ke ioaa ka ike no bdo o ka pahola ana o keia ma'i iloko o ku Tentre. He niea ano e no nae, he lehulehu wale o na kauka i eeko i ka hoike ana mai i na ma'i akepau, no ka hopohopo paha o kau ka weli i ka lakou poe ma'i, e kii ai i kauka hou, a i ole mamuli p&ha o na manao ialau, o ko lakou hoike ana ae i ka poe i loohia i ka ma'i akepau, e ahewa waleia aku ana lakou. He iehulehu wale o na pepa hoakaka i hoounaia aku e keia buro, e hoeueu aku ana i na kauka e hoiko mai i ka lakou poe ma 'i e lapaau ana. Māioko o kekahi o ia mau pepa, e hoakaka ana ia, ina ua ma-kaia kekahi hoike "AUJama Loaui," aole loa e hokai waie aku ana keia buro ma ka laweJawe ana i kela ma'i, maluna iho o ke kauka nana e iapaau ana ke ko'iko'i o ka lapaau ana 1 ka mea ma'i, e iiio ole mai ai i mea hoopilikia i ke o)a o ka lehulehu. He mau hopena maikai i loaa mai ma keia ano—lehulehu wale na ma'i iwaena o ka poe kupono i hoikeia mai i oi ae i ko ka manawa mamua. O ka manao koho, no ka hoomahuahuai» ana o na ma'i i hoopaaia, mamuli 0 ka nui o na ma'i i hoikeia mai, maloko nei o Honolulu, ua mai ia, ke noonooia aku ka heluna ona make iloko o ka makahiki i hala, Ua kuiike ka huina o na ma'i ame ka huina o na make ma na mea pUi i kekahi ma'i iaha, oiai nae ua hiki aku ma kahi o ka 173 ka hoomahuahuaia ana ae o na ma'i i hoikeia mai, ma ka hopena o ka makahiki aku la i hala, a hiki i ka 272 o ka makahiki mamua aku, ua emi loa mai nae ka make o ka ma'i akepau (mai ka 169 a i ka 166). E komo wale ana no keia huina ma na ma'i 1 loaa ai i ka buro ka noho hoomalu ana o ia hoi; Ko Akepau l'ulmonia ame ke Akepau Haemty»ic, a i oW na ma'i iloko o na mahele like ole o ke akepau. Ina he mahuahua maoii ke ano o na ma'i, aole hoi ho emi liilii aku, alaila aole ana o nele ka pii mahuahua pu mai o ka make, ma ke ano i kulike me ka ma'i. Aka Uāe, aīii hoU tt<J kekahi mea oia'o e pono ai e noonooia. Ua paa ioa U manao o keia buro, māinua ae o ke kaa ana mai o ka hoomaiu ana īioko o ko lakou lima, no ka ma'i akepau, ua hoike mauia mai na make no kela ano ma'i, ma ke ano he "Numonia," oia nae o ke akepau no ia. Ke kau likeia nei kela ano n)ia'i o ka Nuinoma me ke Akepau, me ka nana ole nae no ia hui pu ana mai o keia mau ma'i a elua, ua emi loa niai no ka make mai ka ma'i akepau mai ma ka makahiki aku nei i halu. O ka hoike maluna ae, e manaoia he kahua kona i kq ai, mamuli o na mea oiaio i ikeia, o ia hoi o na make mai ka ma'i NumOnia mai no ka 1911 a hiki i ka 1912 he 122 waie no ke hookukuia aku me 188 i ka makahiki aku mamua. Ho oiaiio aolo he nui o na mea e hiki ai ke koi aku, o ke kumu o ka heiuna o na ma'i o ka makahiki mamna aku maioko nei o Honoiulu o ke emi ioa ana iho mamua o ka hopena ma ka makahHC\ aku nei i hala, oiai ke mahuahua nei ka lahui kanaka. Me kft manao a hoemiia mai hoi o na make no ka makahiki i hala aku la, ho mea hoohoihol mai no ka hoomau ana aku i ka paio ku-e • ana aku i keia ma'i weliweli. O kekahi hooiaio maopopo loa no ke emi maoli ana mai o na ma'i akepau, aia no ia maloko o ka Papā Kuhikuhi YII. Me ka nana ole i na mea oiaio, eia o Honolulu ke ku nei he wahi hoomaemae no na ma'i akepau (na ma'i hoi j»u e komo nei mai na wahi e mai), eia ka he 60 wale no pakeneka ka mahuahua ae o na ma'i i ka makahiki i halā, oiai nae ma na wahi e aku («ia i Honohilu nei kekahi o ko lakou ]>oe ma'i) ua loaa ia makou kjt ike, ua pii mahuahua ae kolaila mau ma'i' (koo waie no o Kauai), He pii a« ma kahi o 60 pake&eka maloko nei o Honoiulu, ke hookukuia aku me 110 pakepeka ma Hawaii, » oi aku hoi mamua o 100 pakeneka ma Hvai. " \ No na tn«a 6 pili ana no Kauai, aia kekahi oieJoike maopopo loa no ka Wke oleia ana mai o kekahi mau ma'i lehulehu, elike me ia i ikeia, aia he nui o na make i hoopaa mua oleia, ma kahi o eha i ka ekahi ke hookukuia me na ma'i i hoopaaia, he rakio oi ae imua o kekahi wahi e ae ma keia Terito*e, a koe wale no o Oahu nei—e hoike ana ia, aole he mau make i hoopaaia, e hoopauia nae ka pohihihi no keia mea, ma o ka hoounaia ana mai o na ma'i kupilikii apau no Honolulu nei no ka lapaauia aku ma ka Home Leahi.

Ke kauia aku nei na manaolann, ma keia makahiki ae, e b7Slke tsai aaa na huahelu i ka loli m» na mea e pili ana i na apana mawaho, oiai ma Honolulu nei ka hooiKaika nui ana o ka buro e paio aku me keia ma'i, oiai nae he mati wahi no o keia ano i kukuluia ma Maui ame Hawaii, o keia ka.mea nana i kokua nui aku i ke kulana o na ma 'i malaila. Ua nui no na hana & ka buro, i haawiia no ka poao o Honolulu nei, kona wahi i kn ai f a i kokoke loa hoi i na wahi e ike maopopoia ai na kulana. aka nae *»a ioaa nui* mJt na kokua mamuli o olelo aro ame na kuhikuhi ana nai na alna aku nei mawaho.