Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 4, 24 Ianuali 1913 — HANAIA HE KI PU WELIWELI MAUKA AE NEI O KALIHI Na ke Kane Ponoi no i ki i Kana Wahine me ka Pu, a Hoao Oia e lawe i Kona Ola iho Ko Ole Nae ia Manao. [ARTICLE]

HANAIA HE KI PU WELIWELI MAUKA AE NEI O KALIHI

Na ke Kane Ponoi no i ki i Kana Wahine me ka Pu, a Hoao Oia e lawe i Kona Ola iho Ko Ole Nae ia Manao.

Me na maka 0 na keiki a laua e nana mai ana i ai mai ai o Manuel Mu» oto ia Johanna MusCoto, kana wahine, me ka pu ki nianu a ku mahope o ke poo a hina iho la iialo waiho a make, a o kekahi mnu lu o ka lele ana mai ka pu mai ua ku m.ti la i kekahi mau keitti «hiku e kuku aku ana e nana i kela kipu, a muwaHia o ift mau keiki i ku ai i ka lu o ka Jaua ir.au keiki pu kekahi, » ina paha c ko lakou make nei, hookahi ka make pu «na me ko lakou niaknahine mamuli 0 kela piha pu a ka makuakane pupule o ke ki ana tuai. Ma ka inoolelo, roa kela kakahiaka Poalmia, ua ala ae la o Manuel Ferttan<lo7. Mum?oto a iho mai la i ka hana, he kanaka kawili puna oia ma kahi e haniiia nei ka uwapo hou nia ke alanui Moiwiihine no ka hui a Ijord-Young; aole i loihi kona hana ana malaila a nalowale. a ma ka olelo a kekahi poe i ike iaia ma kela kakahiaka, \ia hoi hou nku oia no ka hal e ma kekahi manawa mnma ae o ka liora eiwa. Ma ka horJi «iwa 0 kela Kakahiaka. e JiKe me «a hana mau a ka wahine, oiai he kumukula oia no kela halekula mauka loa o Knlihi. ua hel» mai la oia nol7ko o -a halekula, a oiai ka oia e Eahea ana i ka inoa 0 na kēiki he kanaiiolu-kumama-ono ka nu», a %ole t pau pono kana kaana i na inoa. o na keiki. o ka wa no ia i komo aKu ai Man\tel -.iU3eoto _»...hoomaka aku la e hoohnkaka i Ka

\v;ih»n«?, a no ka haliana loa 9 k& Uiua hoopaapaa ana me ka hooweliweli [>u aku 0 Manuol i ka wahine e ki i ka pu. ua oili koke aku la ka wah,tn<* ma keknhi puka a holo aku la noloko 0 ka Tumi kahi e kau ana kekahi kelepona no ke kahea ana mai i ka oihana makai. Ma kela kahea ana mai a ka.wahine ;»ole i hoakaka mai i ka heln o ke kelepona, no ke kumu, ua hoea aku la ke kano a kaiii mai la i ka ohe mai ka l>ma mai 0 ka wahine a hoomaka hou ko laua hoopaapaa ana a no ka uiupuni loa 0 .«lanuel Muscoto i ka huhu, ua kii koke aku la oia i ka pu kimanu a hahai mai Ia mahopo o ka wahine; ua oili loa mai ka wahine ia manawa iwaho a me ke kali qle> e noonoo no kokahi minuke, ua la ka oia i ka pu a ki mai la i kst wahine a ku m.ihope 0 ke poa a *aha ka iwipoo a ahuwale ka lolq, a o kt»na hina iho la no ia ilalo 0 ka mauu a waiho a make me ka hole a wai o ke koko. Ma kela manawa a Manuola i ki miu ai i ka wahme, a»a ma kekahi wahi mamao iki mai e aku ana kekani poe liilii he uml a 01, a iwaena 0 ia poe keiki o ka )aua mau keiki pu kekahi, a o lakou kekahi i ku mai i na lu o ka pu, ua ku kekahi ma ka wawae, kekahi ma ka Hma, kekahi ma ka lae. I ka ike ana mai 0 Manuela i ka wa*..o o ka wahine, hele mai la e nana po-

no, a m-.ihope hoi hou aku la īloko o ka hale, a mainua o kona lawe ana ae i Kona ola nana mua aku la ka i kona helehelen;i iloko o ke aniani nana a mahope ki ae la iaia i ka pu a lele ka papa auwae olalo. hakihaki ka papa niho oluna. a KokoKe loa e lele k;i onohi o kekahi maka, alaila hoi ae la a waho noho iluna o ka niauu, a me ia kulana o'< e nojo ana ahiki i ka hpea ana aKu o na manai. £ noho ana ka ka Hope Makaikiu i\eiiett iloko o ka rumi hooko<okolo i ka wa i hoiKeia mai ai he ki pu mauka 0 Kalihi, ua make loa kekahi wahine. holo koke aku la oia e kii i kona hope, a mahope o kona kamailio ana aku he Pukiki ka mea 1 ki pu a he wahine Pukiki ka mea i kiia, ua hele aku - la e huli ia Manuel 01eson i mahele olelo nana, a i ka loaa ana o ko lakou holo { akn la no ia no uka o Kaiihi. Ma kela 1 holo ana a lakou. he hapalua mile koe | a hoea aku i kahi o ke ki p i i hanaia { ai, ua paa loa na hnila o ke kaa otomo-, bile mamuli o ke hopohopo 2 ke alanui, pau ka )»ki o ke kaa ke holo hort aku np niuu, nolaila, haalele iho la lakou i ke kaa a pii wawae nia ia wahi aku ahikl i ka hoea ana aku i ka hale. la īakou i hoea «āu ai, e noho mai ana ka makuahine o ka wahine ma ka aoao a 6 nwe ana, ua paepae iho i ke poo o ke kaikamahine me ka uluna a e noke ana 1 ka uwe; ua ike mai no na makai i ka noho o Manuela aole nae lakou i nana iho īaia. E kam"u ana no ke ola o ka wahine poino ma'uwale i kela manawa i hoea aku ai na makai, o ka wai ka kana me« o ke noi ana ae, a na Kellett i kii ponoi i wai noua a hoainu iho la, a mahope na kiiia aku la kekahi huluhulu a hapaiia aku la a hoomoeia iho ia, iluna o Ua huluhulu. I ka waiho p)no ana aku o ka wahine poino malnna o ka huluhulu, huli ae la ka ka Makaikiu Kellett a hele a«u la ma kahi a Manuela e noho niai ana me ka ha'uha'u uwe a peku aku la iaia mahope o ke kua, a oleio iho la iaia e ku ae iluna, a i ka ike ana iho o ka maka'i i kona hikaka kauoha hou iho la iaia e noho hon ilalo, alaila, huli ( hou ae la i kahi a ka wahine e waiho mai ana a kauoha aku la i kekahi mau makai e hapai malie ae a hoomoe iluna o ka nianele, a i kekahi makai ho : e . kaialupe mai ana i ke kane ahiki i puka pa. la lakon i puka mai ai i ke alanui ua ike mai la lakou i ka Hope Makai Nui Rose ame ke Kaj>ena Baker e pii akn ana me kekahi poe paahao a lilo mai la ka manele ana i ka wahine poino i na paahao. He hapalua mile ka loa o >a wahi a lakou o ka iho wawae ana mai a hiki i ka loaa ana mai o ke kaa. I ke kau ana mai iluna 0 ke kaa ua lawe loaia ae na mea poino 1 ka Halema'i Moiwahine, a malaila i holoiia mai ai na wahi o ka wahine i poino a hoomoeia maluna o ka moe, a ma ka hapalua o ka hora umi-kmuama-kahi, he elua hora mahope iho o kona kiia ana, ua lele loa ae la kona hanu. Ma ka nanaia ana e na kauka, ua naha keknhi wahi o kona iwipoo a ahuwale ka 1010. aneane elima iniha ka loa a he ekolu ioiba k» laula o ka iwipoo i lele. ke kane hoi, nana no i iho iho mailuna aku o ke kaa me ke kokuaia e ke Kapena Baker, ua uhiia kona wahi i ku ai i ka pu me ka hainaka i ole e' lilo kona eha mainoino i mea hoomaka'uka\i akn i ka poe e nana mai ana iai». oiai he nui na ma*i iloko o ka hal&na 'i ia manawa e lilo akn ai kona eha i mea hooweiiweli aku ia lakou. Ma ka olelo a ka ohana o ka wahine o ka hoakaka ana ae imua o na raakai, aole i loaa» iki kekahi manawa o ka noho hanoli ana o keia mau mea, e ulw man ana ka moknahana mawaena a laua, a he mahina i hala aku nei ua noho kaawale Una. hoi ka waiine me kona hoahanau e noho ai a noho ke kane i ka hale o lana ma kahi kokoke i ka halekula, a he pnle wale ae nei no ko laua noho pu hou ana malwpe o kela noho kaawale ana. Ma ka olelo a ka t*e Pukiki uhanha loa o Manuel M>i»eoto i kana e h«le ma» mka ana e noi i ka ohana i dala. o»ai nae. he kaaaka loaa mao no oia o ka hana, e mau ana iaia he elaa dala me ka hapalua o ka la. a eia oae. «ae »a loaa mū no o ke «iala iaia, me koaa paa maa i ka hana. e nele ma« ana a e ne man ana i ka. wahine i «lala. Ma kekahi manawa ka mamo» iho o kela ki pa ana t na koi ikaika akn ka i ka wahine e haawi mai i nana m* ke kol aku e haawi mai ka wahine i k* bake banako iaia. a no ka haawi ole mai o ka wahine, rae ka i mai he daia ia nasa i hali ponoi a ua waiho oia ia dafo ota-

loko o ka hanako no ka nuilama aaa iaia me na Keiki a laua. ua lilo aae ia mau olelo a ka wahine i kumu inaina loa no keia kane. Ma na lono hope i loaa niai ma> naoia e ola loa aku ana ka mea ki pu j>ela ka hoike a na kauka, oiai nae, ua niainoino kona helehelena, ua lele kekahi papa auwae me ka papa niho oluna, akaa pnia ka i'o o ka papalina a koe ka iwi, a o kekahi maka aneane e lele ka onohi, oohe nae i poino ke ka-nia-i, o ka welau o ke elelo ka i lele a koe no ke kumu. a he hiki pono no ka ke kamailio mai, pela ka lono i loaa mai. Ua nui ka minaminaia o kela wahine i make aku )a. He hanmana oia i puka pono mai ke kula a'o kumu mai a no na makahiki he umi-knmamahia kona noho Vumuku)a ana no kela kula o Kalihi, a he eiwa makahiki i hala hope aku n°i kona mare ana me keia kane A mailoko mai o ko laua mau puhaka ia keiki ekolu e ola nei, he elua kaikamahine a hookahi keikikane; be ewalu ! makahiki o ke kaikamahine makahiapo, a he ekohi hoi mak;ihiki o ke keikikane muli loa. j