Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 1, 3 Ianuali 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

MOKUNA 111. "}le oiaio, aole la he hookahi kanaka ma keia ao e aa e hookomo i kona moku, iloko o kela mau nalu e koakea mai la, owau hookahi w7i'.c no, oiai ua hele au ma kela mau wahi i ka lawai'a, a ua. ike au, c:r. no he mau wahi hohonu, e moe kikeekee ana i o a ia nei, a ma \:v\& wahi au e hookomo aku ai i ko kakou moku, oiai nae he kuakea \».aie n<> ia a kakou e nana aku nei i na nalu. mai kekahi aoao a i V.t kahi." Ina hoi ha e hiki ana ia oe e Kikila ke pailaka i ko kakou moku, ka palekana, alaila ua maalahi i'o kakou, aka e wiki, a mai hooVakaiia hou aku, no ka mea he hapalua miie wale 110 ka mamao o }. : t \fi manuwa mai ia kakou aku i keia manawa." Ina pela. e paa mai oe i ka hoe. a e hele aku au ma ka ihu o ka yr.--ki: e nana ai, a e hoolohe loa oe i na kauoha apau a'u e haawi ir.ai ai. mai maka'u iki oe i kela moku. o ka'u wale no e makemakej :. . o ia kona punihei ana mai mahope o keia aiahele a kakou e ho!o| a iloko o ka manawa a lakou i inc»euhane mua ole ai, e lilo ana| iik ui i luahi na na nalu o keia mau kapakai." j ( ) keia wahi a Kikila e makemake ia e hookomo i ka Ranaga, wahi hapapapa wale 110 ia. mai ka aina mai a hiki i ka moana, ;i..kaiii o ka elua mile, me ka haki mau ana o ka nalu i na manawa ;r au, aka nae ma kekahi mau wahi, he hohonu loa, e lana malie mau , ; a ke kai. eiike me ka moana akea, aole nae e nianao aku ana kemea malihini, e hiki iaia ke hoonahoa aka i kona moku iloko o kela wahi o ke kuakea mai o a o. Kia ka Ranaga ma kahi he mau mile ka mamao mai na kuanalu ntai. aka nae ina e oki pokoleia aku ana, alaila e emi mai ana ka Mamao inai ka aina mai, nolaila i keia wa a Kikila o ka haawi ana ,iku i ka hoe ia Bunakela, me kona holo ana aku mamua o ka moku, i;a pane mai la oia i ka i ana mai: "E niakaala e Bunakela i ka hoe, no ka mea ma aole oe e hooko j>ono ana i ka'u niau kauoha, e loaa ana kakou i ka poino, oiai ma kekahi mau wahi, he uuku loa kahi hohenu, he anana wale no ma kela ame keia aoao o ka moku, a ma kou hoopololei loa ana i ka ihu o ka moku, e komo ai kakou me ka palekana. "Kc hoomaopopo la no anei oe i kahi o kela pnu pohaku e po iia ne la e ka nalu ea? Aia ma ka aoao hema iho o kela puu pohaku, nalaila au e hookomo aku ai i ko kakou moku, a e makaala loa oe o iii auanei kakou, o ka poino no ia." "Ke ike la au i ka puu pohaku au e kuhikuhi mai la, a e hooko aku ana au i kau mau kauoha apau e Kikila." He wahi manawa pokole no nae keia mahope iho o ka haaleie ana mai o Kikiia ia Bunakela, o ka wa no ia i loaa mai ai ka aoao o ka nioku i kekahi poka, a o kahi wale no oka laki, o ia ka hoaui ikiia ;»na ae o ka ihu o ka Ranaga, pela i pahi'a loa aku ai ka poka, a he manuhe'u wale no ka mea i loaa mai. "Hoopololei mai i ka ihu o ka inoku pela!*' i poha mai ai ka leo kauoha mai ia Kikila mai, iaia e alaalawa la ma na aoao o ka moku. Ke hookokoke loa aku nei lakou i kahi o na nalu e haki niai ana, me ka hele o na mea apau maluna o ka Ranaga a kunahihi, i kau a mea o ke kau o ka weli no ka iii aku o ko lakou moku iluna o ka puko'a, aka ke kau la nae ko lakou manaolana maluna o ko lakou pailaka. "K wili iki ka hoe ma ka aoao mauka!" i poha hou mai ai ke kauoha mai ia Kikila mai. hoopololei mai pela! ' wahi hou ana, oiai hoi ke kuhoe, e hooko niai ana i kela mau kauoha e haawiia aku ana iaia. "K wili hou i ka hoe mauka!" i kauoha hou mai ai o Kikiia, a he hooko no hoi ka Bunakela, me ka hele nāe a haalulu me ka pihoihoi. "E wili ino ka hoe ma ka aoao makai, e wiki! a ia kakaa ana ae o ka ihu o ka moku, o ke koha hou mai la no ia o ke kauoha a Kikila: "E hoopololei mai ka ihu pela!" a he ae wale no hoi ma ka aoao o Bunakela, oiai aia ke ola ame ka make iloko o ka poho o kona lima i kela manawa no na mea apau maluna o kela moku. <4 Ua pau ka maka'u, ua hala ka poino, eia kakou iloko o ke awa o ka lulu ame ka palekana," i hooho mai ai o Kikila, me kona haalele ana aku ia inua o ka moku, a hele mai la no ka hui pu ana me l'unakela. He manawa kela i loheia aku ai na leo hooho o ka hauoh mai na, kanaka ae, i ko lakou wa i lohe aku ai i na olelo mai ka waha mai o ko lakou pailaka opio. Xo Bunakela, kela kanaka hakihaki kanawai. a i inolia 1 kona ola no na hana karaima, akahi no oia iloko o kela mau minuke o ke knpilikii, a hoomanao ae he Akua i ka lani, a i kela wa o ka hoea ana aku o Kikila ma kona aoao, ua hopu mai h oia i na linia o ke kanaka opio. a haawi mai la i kana mau hoomaikai ana he nui. % "Aole keia he manawa no ka hoomaikai ana e Bunakela, aka di rana aku i ka manuwa, eia oia ke uhai mai nei mahope o kakou,l ua manao loa ka poe maluna o kela moku e palekana ana lakou. aka o ike aku ana nae oe. e pau ana ko lakou alualu hou ana mai ia kakou." . , . , , , "Ae, he oiaio, eia ae oia ke hookolo mai nei ma ke alawele a kakou o ke komo ana mai la me ka inaalahi !'* wahi a Bnnakela, iaia o ka iiana pu ana aku i ka moku manuwa. Ua mau kela moku manuwa iwaho mai na poinanalu ?.ku, ka ike ana mai i ka hookomo ana a ka Ranaga, ua hoo-kom<>-t»u niai la oia, a oiai he wahi mokupuni aku ma kekahi aoao, loa kela nianuwa, ina e holo ana lakou ma ka aoao mai o kela nWkupuni. e oili hou aiia ka Ranaga iwaho, a hlo i hana mti na lakou e alualu hou ai, pela iho la lakou i hoomau mai ai ī ke ahialu ana mahope, me ka manao ole ae he pemo mamua ī hoomakauka,uia no ko lakou make. I kela hooiho po.no ana mai o ka moku manuwa mahope mai o ka Ranas*a, ua kiia inai la he mau poka elua mai ka pukumahi mai, a iie hookahi o kela mau poka i loaa pono mai i ka i-a o ka pea a lele ana kekahi hapa o ka i-a i kahi e, a e ole ka pe a, pela i haule o e aku it ; iloko o ke kai, aka ua haule iho la iluna o ka oneki o ka inoku. Ua kauoha koke aku la o Kikila i na kanaka e uleu mai ka wehewehe ana i ka pea mai ka i-a ae' a iloko o ka manawa pokole ua kaawale aku la ka pe'a, i ka hapa o ka i-a i koe, a o la ka Kikila o ka huH ana aku i kahi a ka manuwa e holo mai ana a pane wale aku "Xo keia mea au i- hana mai ai ia amkou, e ike ana oe i ka loaa aku o kekahi uku panai kupono maluna ou, me ke kuhikuhi ana aku i kekahi o kona mau manamanalima. H c mau minuke helu wale no kela mai ka hooloh ana ae o ka moku manuwa i kona alahele, a hiki ole i keia manawa hou a na kanaka Ranaga o ka nana ana aku i ua moku manuwa !a, aia oia ke hoo&okoke loa mai la i ke poinanalu, me ka pohu pono onapeai ka makani, me he mea la aole he noonoo ae-he pomo, mamua pono ;«ku o ko lakou alahele. > K a kela paukiki !oa o ka moku manmva t ka holo, ame ka ike o e iho o ka poe oluna he wahi papau keia a lakou e holo nei o ka hele no ia a kau ana ka ihu o ka moku iioko o ka pukoa a he t KC ana aku ka na kanaka o ka Ranaga, i ke aukua o ka ihu iluna o ka

liapapa, a ka-ia ae la no ia o ka hope o ka moku, a hali pa-pa aka 'u imua o na nalo, e noke mai ana i ke po'i maluna ona, oiai hoī na kia. e nokeia ana i lea hooluliluli, me he lala laaa ia. No ka manawa pokole wale no nae i ikeia aku ai ka manuwa ilona nka puko T a, ua "hanle aku !a oia i kahi hohonu„ a piholo aku la i! jko t . ke kai na mea apau. a pau ka ike hou ana aku a na kanaka o ka Ranaga. me ka hookomoia ana mai o na manao kaumaha iloko o kc kanaka opio, no kana mea i hana aku ai no ka poino o kela mau o!a makamae maluna o ka moku manuwa. MOKUNA IV. He hookahi hana nui aku a Kikila i koe, o ia no ke pailaka hou ana aku i ko lakou moku, ma kela wahi, a oili aku i ke kai mala'ela'e, no ka mea he nui okoa no na halo'alo'a puko a e oiliili mai ana ma o a maanei. Kauoha aku la oia i na kanaka e hooponopono i na wahi o ka moku i poino, he hana eleu loa ia na na mea apau, ke miki la lakou t!ike me na mea e kauohaia aku ana ia lakou e hana, me ka hoauheeia aku o na manao maka'u a hopohopo mai ia lakou aku, mamuli o ko alkou ike maka ana i ka Kikila mau hana. Me ke akamai apau i loaa ia Kikila, ua hookele aku la oia i ka Ranaga a hala ae ana ua mokupuni hapapa, a pela aku ana ua mokupuni, hiki i ka hoea ana aku o ka moku. ma kahi hohonu o ke kaikuono. ke awa i manaoia ai no ka Ranaga, ua hookuuia aku la na heleuma ilalo, luia iho la hoi na pe'a, alaila i ka pau ana o na hemahema o ka moku i ka hooponopono, ua huli mai !a o Kikila a pane inai la imua o Bunakela: "Ua he!e au a pololi i keia manawa, ina he mau meaai kekahi maluna nei o ka moku, he mea pono e loaa ia u ka ikaika mamua o ko'u lele ana iho nouka o ka aina." ' E hele mai oe me a'u noloko o ke keena kapena, aia malaila na meaai maikai a*u e naawi aku ai ia oe,' i pane mai ai o I3unakela, nie ka piha i ka hoomaikai no na hana koa a maka'u ole a Kikila, alaila hele like aku la ua mau kanaka nei nolalo o hope o ka Ranaga. I ko Kikila hoea ana aku ilalo o ke keena kapena, aia hoi, ua halawai inai la me ka ike a kona mau maka, kekahi mau hoololiloli i hanaia, mahope o kona haalele ana aku i ka noho hana ana maluna o kela moku, a e kukuku mai ana hoi kekahi mau pena nui, ame kekahi mau pahu. a o ia ka ua o Kikila o ka nalu ana iho, pela ka i koino loa ai kela moku, he nui na waiwai ko'iko'i maluna ona ma kela kelepa. Kamau kiaha iho Ia laua nei, mamua o ka laweia ana mai o na meaai, alaila pane aku Ia o Kikila: "He keu maoli ke komo o ko oukou moku i keia kelepa." 4 \l Ie komo mai auanei hoi kau a koe, e nana ae no hoi kaua la, ua ! hele a piha na lua ukana, a hoihoi okoaia mai kekahi mau ukana Mahope nei e waiho ai." "Me he mea la he mau pena silika keia a oukou, he mea ano hou loa keia i ike oleia mamua aku nei?" me ka hapapa ana aku o kekahi iima o Kikila i ka pena e waiho mai ana ma kona aoao. "Heaha auanei ka mea kahaha o keia ano ukana ia oe, aia paha ka pono o ke komo o ka moku, i waiwai ai ka hele ana o ke kai loa!" "Ae, pela i'o, a pehea ua kuai hoemiia nae paha, i loaa nui mai ai keia ano waiwai ia oukou ea?" "Ae, ua emi loa keia mau waiwai o ka loaa ana mai ia makou?" "Heaha ke emi a oukou o ke kuai ana aku?" ,4 lle emi iho 110 hoi malalo o ke kumukuai a ka moi e haawi ai no kela mau waiwai." He pane ano maikai ole kela i ko Kikila manao, o kana e ake loa la o ka hoikeia mai iaia o na mea oiaio wale no, a o ia kana o ka pane ou ana aku: "Manao au, aole oe e Bunakela i hoohewahewa i ko'u hoike ana aku ma ka'u mau liana., he hoaloha au no oukou apau, a no keia moku hoi, a ina e hoike maopopo mai ana oe i ka nui o na pomaikai maloko o keia mau waiwai silika, malia e konoia mai ana au, e hui pu aku iloko o kela hana me oukou, lie waiwai ano hou keia ma ko kakou wahi nei!" Ua ku'i maoli no kela kamailio ana aku a Kikila, e manaoia mai ai ua makemake loa o Kikila e hui pu aku me keia puulu hoopae malu i na waiwai, aka ke noho malie wale mai la no nae o Bunakela, a ia pau ana no o ka Kikila mau olelo, ua i mai la oia i ka pane ana mai: "Ina aole oe e komo pu mai ana me makou ma keia hana, e lilo < : nei ia i mea e hamau loa ai kou waha, me ke kumakaia ole ia makou?" Lalau aku la o Kikila ika lima o Hunakela, a i aku la: "Ua ike no oe, ua aloha au i na mea apau inaloko o keia hana, aole loa e hiki ia'u ke 'kumakaia i kekahi o oukou. He mea nui au i na kanaka apau maluna o keia moku iloko o ko*u mau la kamalii e hooholo ana malana o keia oneki, a ia'u i pii ae ai a lilo i kanaka makua, ua pii pu ae la ko'u aloha no lakou, a iloko o ka hauoli ame ke kaumaha, owau pu kekahi iloko o ia mau haawina, e loaa ana ia oukou, nolaila ua ■ iawa keia mau mea a'u e hoike aku nei ia oe, e manaoio mai ai oe, aole loa he manao ma-ua a lokoino paha iloko o'u no oukou." "Ua kamaaina au i kou mau ano apau e Kikila, a ke manaoio aku nei au i na olelo au o ke kamailio ana niaa, a no kao ninau hoi no ke kumukuai a makou o ka uku ana aku no keia mau waiwai, ke hoike aku nei au ia oe, ua loaa wale mai lakou me ke dala ole, a nau no e noonoo iho i na alahele o ka loaa ana mai ia makou." "Alaila i powa maoliia ka paha e oukou mai k>ekahi mau moku lawe ukana mai ma ka moana, aole anei pela e Bunakela?'' V "Heaha auanei ko makou powa, ina no hoi o ke kuapo waiwai, e (Kko makou aku i na waiwai oluna o ko makou moku, a pela nolioi lakou e pana'i mai ai, aole paha ia he powa!" "Healia auanei ka mea e pili ole ai i ka powa, ina he mau kepau, a he hao £a oukou e haawi aku ai i wahi e kaa mai ai kena mau waiwai malalo o v malu, he powa hoi paha ke ano o kela hana, elike no hoi nie manuwa, i hoao mai nei, e haawi i kekahi o kana mau kepau aoko kakou maalea loa ke kumu o ko kakou nele!" "Ha! ha! Ua loaa ponolwai la ka mea oiaio ia oe e Kikila. Ua powaia e makou kekahi > hele a piha i lea ukana, a o kahi o ka laki, he mau ukana i&wūkai wale no ko kela moku, a oia keiā mau ukana au e ike nei, aia noTRA? nu ' iloko ona lua ukana. "No ka hoike ana aku ia oe e Bungj»|j&i ko*u manaa maoli, ua hoolilo maoliia no ka Ranaga i moku ' moku hoopae ma-lu i na waiwai." "Ma kekahi ano, ua pololei no kenMto|B& u e Kikila t kamailio mai nei, aka ua oi aku nae ko'u no ko makou kapaia ana ma kela inoa kahiko, he p^l^P^P 36 ma "^ u » a I me keia moku, aole he powa." "Ihea ko oukou wahi o ka powa ana i «pia moku, nona keia pomaikai nui i loaa ia oukou ?" / "Ma ka'u koho wale iho no, me he mea p mawaena o ka hapalua 0 ka moana mawaena o keia wahi ame nsJ kapakai o Denemaka." "Alaila ma kahi kokoke ae nei no ka i kakou moana nei, i hana aku ai oukou i kela hana? He keu aku nor oukou hoonana, oiai he n-ii na kanaka Inia e maau hele nei ma kakou wahi, a ina no ka ike mai o kekahi o kela poe ia oukou, ao#e nae e nele ko oukou paa 1 ka liopuia." I "Aohe au honohopo am no ia me *. F olc be hookahi ola malun ' l I o ka moku a makou o ka powa ana, i hi*i ke hoike ae i ka poino nui i k?u aku maluna o larou " I "Alnila e o>!o tnai m, ane i oe ia'«, t|a P» u loa ke,a P°« » i ka pepehiia?" I "Ua pau loa lakou ika 1 : <uia o ano ko lakou moku, ua hoopiholoia e makou i kĀ ana o na waiwai apau maluna ona." jJ(BL 1 i pau»)