Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 41, 11 October 1912 — HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika.

MOKUNA XVI. ' ] O ka Kikola no nae ia e hoike mau aku ana imua o kona mau! haku, no ka hoea ma: i ka wa e hopuia ai kekahi kanaka i kauia ka • weli e na mea apau. o ka hoea ana niai nae i ka hookoia ana, o ia | niau mea a ke kiu e olelo mau aku ana. ua 1i!o ;a i mea pohihihi ioa,! a no i hiki o\t ai \ kela aha kuka ke matia( to mai r aia he manawa no Nlako e paa ai i ka hopuia. Aia no ka manaoio iloko o kela aha kuka. no ka nui o na mea a Nikola •> ka hoolala ana, a o ka hohola ana i kana mau upena ma v.a alahele e paa ai ke kanaka r kau nuiia kona weli, eia nae aoie loa he i maopopo i'd lakou, no ka hopena o keia mau h»x>U'ia ana a ke kiu o ke aupuni. Ma ke!a manawa o ka hookuu ana o ka ahakuka, ua huli hoi aku ia kc!a a:nv kc;a no kona wahi iho. aka no ka Haku lieleki nae. ka rnea i pii ae a pani ma ka makalua o ka Haku Vivida f ke kuo*c maiie !a < ro koiui home il«>ko oka [x>uli aaki o kela po, me ka nana oie ae. iie mau poino paha kekahi e hoopuni ana i kona mau aoao. Hc aiioano eehia ka mea e pahola la iloko o kela mau minuke o ke a;:m-»e. a o ia ka ua Haku Beleki la o ka namunamu liilii waie ana ihu 110: "Kia < e e \ enika ke moe nei iloko o ka nanea ame ka palaka no na p"ino e hoopuni nei ia oe. Eia oe ke manao nei, aohe kupueu nana e h'f ini('in i kou moe kaiea ana, aka nae ilc>ko o ka imo ana a ka maka. .. ka manawa ih«» la ia a ka enemi e ala mai ai a kaili aku i na pono ame na pomaikai o kou mau kanaka maP ia oe aku. 'ina paha eia me a'u ka mana e heluhelu aku ai i na mea huna pohihihi i kukuni paaia iloko o ka lioupo lahalaha o ke au o ka manawa. ina ua hiki ia'u ke hoopakele ae i kou haulehia ana aku iloko oka lima oka j>oe pakaha. Ua hala aku kekahi o kou mau kanaka kaulaua. a i hilinai nuiia. oia ka Haku \ ivida, owau }>u anei keKahi e ukali aku ana mahope o kona ineheu?" % la hooki ana iho no o kela mau oleio o ka hoopukaia ana ae e ka Haku l'.eleki, o ka wa no ia i pa-e mai ai kekahi leo mahope mai ona i ka i ana mai: •'Nani wale hoi ka oiaio o kena mau mea apau au o ke kamailio ana ae nei." Me ka puiwa hikilele, i huli ino ae ai ka Haku Beleki ihope, ma kahi o ka leo ana o ka lohe ana aku, me ka paa koke ana iho o kona hma maluna o ke kuau o kana pahikaua, me kona manao la, he kanaka kino nui a ikaika ka mea nona kela leo, eia ka auanei he kanaka elemakule i kahikoia me ka aahu o ke kahunapule, a e kuuwelu ana hoi kona umiumi keokeo loihi mamua o kona umauma, a maluua o kona poo he wahi papale muouou eleele. "Owai kau e huli nei e kuu makua maikai?" i ninau aku ai ka Haku Heleki me ke kaili hou ana ae i kona lima mai ka paa ana i ke kuau o ka pahi kaua.

"Heaha mai auanei kau, o ko'u alahele no keia po, no ka halealii no ia, aka hoi ia'u o ka lohe ana mai nei i na huaolelo oiaio au o ka hoopuehu ana ae nei i ka makani,, ua hiki ole ia'u ke kanalua iho i ka oiaio o kela mau olelo, a hookokoke okoa mai nei au mahope ou, no ka lnii pu ana me oe. He oiaio eia o Venika ke noho nei iloko o ka nanea, ke hiamoe nei me ka lealea, aka e hoea i'o mai ana ka la o ke kanikau ame ke kumakena ana, a e ike aku ana no kakou apau i kekahi mau hiona kupaianaha o ka nee ana o ke au o ka manawa. "ina aole e laweia ae na keehina makaala Joa ma ka aoao o ke j • iipiini, e hoea i'o mai ana ka manawa e kumkena ai; a ke ole au e i kuhihewa, aia maluna o ka poe na lakou e hookele nei i ke aupuni! i keia manawa, ke koikoi o ka ili ana aku o na poino," walii a ke, kahunapule elemakule, me ka awihi iki ana mai o kana nana ana j iloko o kela pouli maluna o ka Haku BeleJ<i. "Ke kamailio mai nei oe i keia mau mea apau, me he mea la ua maopopo loa ia oe na mea e hoolalaia mai nei, a pela hoi me ka hopena e hoea mai ana maluna o Venika nei, aole anei pela e kuu ma-! kua maikai?" "Ke hoike wale aku nei no au ia oe elike me.ka'u o ka lohe ana, a elike no paha me ka na kanaka mau mea o ka hoomaopopo ana iU)ko o keia mau la. Eia ko'u mau la ke hookokoke loa aku nei ma kae o k : a lua kupapau, aka o kuu aloha no Veni'ka nei, he aloha ia a*u e hooia aku nei imua ou, e heJe pu ana me a'u ma kela ao, a eia | ki' auwe ame ke kanikau iloko o kuu noonoo no ka hopena weliweli | e kau mai ana maluna o keia kulanakauhale." 1 "O keia huakai au iloko o keia po, ua hoalaia mai ka hoohuoi ilo- j ko o'u a ma ia ano, ke ninau hou aku nei au ia oe, owai kau e ma- j kemake nei e ike?" i •- * ' *'E hiki ana anei īa oe ke hoike mai ia*u, ina ua nolio iho nei ka j halawai kukakuka a ka Aha Kuka o Umi?" wahi a ke kahunapule < elemakule, me ka pane pololei ole aku i ka ninau a ka Haku Be-1 !cki iaia. ! "O ka pau koke ana mai nei no ia o ka lakou halawai ana lie mau ! minuke helu wale ae nei no i hala." I "Ina pela, ua pau ae la no ko r u manao ana c hele aku no kahi a*u i manao ai, he mea waiwai ole 'ko'u hoomau ana aku i ka'u huakai, ua hookuu ka halawai a kela aha kuka; aka he makemake nui nae ko'ti e ike i kekahi kanaka ano nui maloko o ka. halealii, malia e hiki ana ia'u ke ike iaia i keia po, he mea makehewa wale 110 hoi ko'u I liuli hoi hou ana aku ihope me ka ne!e.** i "Owai hoi paha kau e makemake nei e ike, ina ana ia oe kc hoike mai ia'u, malia o loaa aku ka'u mau kokua ana no ka pono ! o kau misiona." ! "Eia au ke makemake nei e ike i ka Haku Beleki, a ina ua mao-! popo ia oe kona wahi e loaa ai ia'u, alaila e kokua inai oe ma ke i kuhikuhi pono ana mai i ka'u wahi e hele aku ai." j "Ina o ke kanaka ia au e ake nei e ike, alaila he mea makehewa j \yale no kou hele hou ana aku imua, eia ua kanaka la ke ku aku nei | muia o kou alo, ke kanaka i pii ae ma ke pani hakahaka o ka Haku J Vivida. M | "Pehea la e hiki ai ia'u ke hilinai aku ia oe, no kou hoike mai i| ra mea oiaio wale no, oiai ke hopohopo loa nei au i na enemi, o lohe j aku auanei lakou i ka'u mau meahuna, he alahele ia e ili mai ai, kekahi poino koikoi loa maluna o'u, a o ka mea paha auanei ia nana t hoopokole mai i ko'u mau la o ke ola ana. "Ina aia he mau manao Ininalua iloko ou nou nei, alaila e nana pono mai ia'u, a e hoopauia no auanei kou pohihihi, alaila o ka wehe ae la no ia o ka Haku Beleki i kekahi uhi hoano-e mai kona helehelena ae. a ahuwale ae la kona ano maoli, a o ia ka ke kahuna-1 pule elemakule o ka hooho ana mai: , . ! "Akahi a hoopauia ko*u mau pohihihi apau ua »ke aku la au he| maka no a he maka, a ia oc auanei au e hoike aku ai i ke ano o ka'u ( misiona o keia po. Aia ma kela aoao aku o Sana Palolo, a malokoj 0 ka home o kekahi makaainana o Pilipo kona inoa. aia malaila ke«j kahi kanaka i aneane loa e haalele mai i keia ola ana. He kanaka { oia i kihe'ahe'a kona man lima me na hana karaima he nui, a hele hoi kona puuwai a eleele kohu lanahu. eia nae no kona iini j e hoike ae i kekahi mau hana kipi e hoolalaia nei, pela oia i hoouna | niai nei e hele mai au e kii ia oe, a imua auanei ou e hoike mai ai oia | 1 na mea apau e hoolalaia nei no ka haulehia o Venika iloko o kaj hma o na enemi." _ «

Ua hlo kela maa olelo a ke kahunapule elemakule i mea ano nuj ioa iioko o ka Haku Beieki, me kona makemake loa e hahai aku e.iahope o ua e'emakule nei. aka aia no nae he kanalua iloko ona. irxlia paha T he mau hana pulapu wale ka keia e'emakule iaia. i wahi e komo aku ai iloko o ka poino, a o ia kana o ka ninau ana mai: "Heaha na h»x>iaio ma kou a«>ao e hiki ai ia'u ke hilinai aku ia oe. aole he mau hana epa ma kou aoao e poino ma'uwale ai au ina e ae aku ana i kon manao?" "E nana mai ma kuu umauma hema nei, a e hoopauia no auanei kou mau manao kanalua apau/' me ka wehe ana ae o ka elemakuie i kona kuka loihi e komo ana. a hoikeike mai la i kona umauma, aia ]>oi mamuli o ka malamalama uuku o kona ipukukui helepo. ua ike aku la ka Haku Beleki i ke kau mai o ka hoailona o ka Aha Kuka 0 Umi, akahi no a hoopauīa kona pohihihi, a o ia kana o iea pane ana mai: "Akahi au a ae aku e hele pu me oe no kahi o kela kanaka e waiho mai nei. nolaila e hele aku oe mamua .a mahope aku nei au e hahai .aku ai ia oe." 1 4i Ke hauoli loa nei au i kou ae ana mai e hele pu me a'u, ake ; I-ma nei kuu manao, e ae mai ana keAkua iloko o kona lokomaikai ;:?alena ole, e hoopakele ae i ke kulanakauhale o Venika nei, ma ou e kuu liaku. Ke pule nei no hoi au. e ht>oloihiia mai ke ola o kela 'i kanaka a hoea aku kaua. no ka me3 pela wale no e loaa inai ai he l mau hoomalamalama ana no na mea e hoolalaia mai nei no ka hau- ; lehia o ke kulanakauhale o ko kakou mau kupuna. } "Ua ake no hoi au e hoike mai kela kanaka i kana mau mea apau i i ike ai, me ko'u hoikeike ana aku i ko'u kuleana me ka aha kuka. I eia nae ua paa loa kona manao, ia oe hookahi wale no oia e kamailio • n:ua ai. ke kanaka ma ke poo o ka hookele aupuni ana o Venika nei, I a mahope na mea e ae, a pela iho la au i hooikaika loa mai nei e hele j mai no ka hui pu ana me oe i keia po. me ka nana ole ae i l>a pouli." | "Ua ike no nae paha oe ika inoa o kela kanaka ea, 3 i ole i kona | walii paha o ka hoea ana mai?" "Aole i maopopo kona inoa ia'u, koe wale no kana mau hana, oia kekahi o na kanaka hana karaima, a no kona wahi o ka hele ana n.ai, aole au i maopopo ia nua. koe wale no kona wahi e waiho mai nei, a e loaa aku ana no ia kaua malaila." I ka Haku Beleki e hahai la mahope o ke kahunapule elemakule, aia mau kona lima ke paa Ia inaluna o ke kuau o kana pahikaua, no kona hopohopo no. malia paha he mau hana pulapu wale no ka kela kahunapule iaia, aka nae aole he wahi mea a hoike iki mai o ke kahunapule i kekahi hana e hoopilikia mai ai i kona kokoolua, a ma ia nno iho la, ua hilinai loa ka Haku Beleki, eia kela kanaka ke hoike } mai nei iaia i na mea oiaio wale no. O ko laua nei hele aku la ia, a hoea ma kekahi hale, alaila ua kuhikuhi mai la ke kahunapule o ko laua wahi ia e komo aku ai, a iloko o kela pouli anoano o ka po, ua poholo aku la laua maloko o ka hale, a o ia ka ka Haku Beleki o ka ninau ana aku: "Eia mahea kahi o kela kanaka ma'i kahi i moe ai," wahi a ua haku nei ia laua e ku ana maloko o ke keena hookipa nui o kela hale. I <( E hahai mai oe mahope o'u. e hoopauia no auanei kou kanalua," | alaila hopu iho la ke kahunapule i kekahi ihoiho kukui e a ana maluna o ke pakaukau, o kona wehe aku la no ia he puka, a o ko laua nei pii aku la no ia ma kekahi alanui pii e kamoe ana no ka hale ae maluna. O ka pii o ke kunana, pela iho la ka Ilaku Beleki, no ka mea ala mai la ka hopohopo ame ka maka'u i!oko ona, malia paha eia oia ke alakaiia nei iloko o kekahi wahi e poino ai oia, aole ona maka'u i ke kahunapule, aka ke maka'u la oia, malia paha he poe e ae kekahi ma kela wahi i makaukau loa e lele mai maluna ona i na minuke apau, nolaila ke paa makaukau la no oia ma ke kumu o kana pahikaua i na manawa apau. 0 ko laua nei pii aku la ia a hoea noluna o ka papahele o ka hale elua, ua huli mai la ke kahunapule ihope a i mai la i ka Haku Beleki: "Aia maloko o kela rumii, malaila e loaa ai ia oe ke kanaka ma i, oia hookahi wale no koloko, a oiai hoi o oe no kana i makemake ai e ike, ua hiki ia olua ke kamailio me ka hoopilikia oleia," o ka wehe mai la no ia o ke kanaka kahunapule i ka puka o kekahi Keena uuku, a me ka hoohakalia ole no hoi, o ke komo aku la no ia o ka Haku Beleki iloko. E ku ana he moe maloko o kela keena, me kekahi mau noho elua maloko, a maluna o ke pakaukau e a ana he wahi ipukukui uuku. 1 hakalia no a poholo ka Haku Beleki iloko, o ka wa no ia i pani | houia mai ai ka puka a paa, me ke kiia ana aku mawaho nei, a ma | ka aoao hoi o ka Haku Beleki, ua hele koke aku la oia no kahi o ka j moe e ku aohe kanaka i loaa aku iaia ke alaalawa la oia | ma o a maanei, aohe ana mea e o ka ike ana aku, oia hookahi wale no keia maloko o kela keena. Ma ka malamalama o ke kukui e a mai ana, na hookolo mai la oia a hiki i ka hoea ana i kahi o ka puka, eia nae ua paa i kekahi mea. Uhi mai la ke poniuniu maluna ona, a me ka liooikaika oia i lioea ai iluna o ka moe, me 'kona ike ole nae 1 kekahi mau haawina ehaj eha. koe wale no kona hoomaopopo ana. me he lima palupalu la ke- ! kahi e haha la ma kona puuwai, a ke ike la oia i ka aneane loa ana j<ie o kona hanu e lele mai iaia aku. | Oiai nae oia e waiho malie la iluna o kalii moe. ua owaka iki ae i la kona mau maka, a ia wa i ike aku ai oia i ka puoho ana ae o kahi . kukui uuku e a ana maluna o ke pakankau, me he mea la ke nana | aku la oia i kekahi ahi nui, alaila emi malie iho la ka a ana o ua ku- | kui nei a hiki i 'ka pio loa ana, oiai nae ua pau ka ike, ua pau ka noo- ' noo, a ke waiho oni ole la ka Haku Beleki maluna o kalii moe, me ka maopopo ole o ka mea i hanaia aku malnna ona. O ke kakali hoi keia o ke kahunapule mawalio, a hala he mau minuke, ua wehe mai Ia oia i ka puka o kela keena, a hele mai la ma j ka aoao o ka moe, e waiho 1010 aku ana ka Haku Beleki, ua like me i ke kanak?. i make, a o ia ka ua kanaka nei o ka hooho ana ae: [ "Ua punihei oe eka Haku Beleki ina pahele ana ake kahunapule. ! *j>eTa iho Ia nae e hookoia ai ka u mau hana, no ka mea owau no keia jO Mako Matero, ka weli o \ enika nei," alaila wehe ae la oia i kona ' mau lako hoano-e, a kiola aku la i kona umiiimi ku'i. I 4 *o ka mana nana i hoolilo i kou ikaika eka Haku Beleki i mea j ole, o ka mana hookahi no ia nana i hookau akti i ka hopena poino o ka Haku Vivida, eia nae ua kaokoa ae ka mea i hanaia | aku iaia mai ia oe mai. a o olua na kanaka i ike ole i na auwe ana. i "Ua hiki mai ika manawa au e Venika e naka haalulu hon ai ma I o ke kailiia ana ae o keia kanaka koikoi ou, mai ka ili ae o ka honua, ja ma ke kakahiaka auanei o ka la apopo, e puni ana keia kulanakauj hale holookoa ine na kiu no ka hookolo ana mahope o ka meheu o ! Mako. ke I:anaka i kauia ka weli e na mea apau. E noke nae oukou i i ka huii iaia, e noke ke akamai o na kiu kauiana i ka hookolo mahope jo kona meheu, aole loa ia e loaa ia oukou, no ka mea e hoea mai , ana ka la a ua kae'ae'a la e ku mai ai a hooili mai i kona inaina maiuna o kona mau enemi apau. j MOKUNA XVII. | ! E haalele kaua e ka mea heluhelu i ka Haku Beleki e moe Ia i ka moe kau a moe hooilo malalo o ka mana o Mako Matero, a e hoolu.li hou ae ko kaua noonoo ihope. ma kela po hookahi o ke kaa ana aku o kela kanaka koikoi o Venika malalo o ka mana o ke kanaka i kauia ka weli e na mea apau. • Aia ma kekahi o na uwapo pili mauia e na waapa, ma kela po hookahi no, ua ikeia aku 1a ka pili ana mai o kekahi waapa ma ka uwapo, alaila oili mai la he luina i kahiko iaia iho me ka aahu o ka poe holo okohola, a kamoe poloiei aku ia kona alahele no kekahi hale pohaku oke ano kahiko eku kokoke ana ma kela wahi. v (Aole i pau.)