Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 34, 23 ʻAukake 1912 — HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika.

MOKUNA XI. • "Mai lilo keia make aku c ka Haku Yivi«ia i mta no olua a no ouK' 1 v. apau € naka haalulu ai, no ka mea nialuna iho o ko'u mau prvf>niwi na ahewa e pono ai ke hc<.'kauia mai. aole hoi maluna o ke~ kahi o oukou. Ua hiki ia oukou ke hoolala i na ohumu kipi o ke ar ." haahaa loa, i kulike ai mc ko oukou mau iini, a oka hooko ana aku. ma ko u aoao no ia; a ewau hookahi auanei ka mea ku aku imua o ke akea, a waiho aku na ke kiu o ke aupuni e hopu mai ia'u, me ka hoohuoi oJeia mai o kekahi o oukou, koe wale no ko oukou hc< ia i malie ana, a waiho mai na'u ka pepehi ana aku i ka poe apau e ku ma: ana imua o ko oukou mau alo. a ma ia ano ua kaawale loa ou'eu. mai ka hapala waleia ana aku o ke koko o kekahi mea." "l'a makaukau anei oe e Mako me kau pahi oki puu?" i ninau nia: ai kekahi, me kona haka ana mai maluna o ke kanaka a ko Vemka holookoa i maka'u ai. "Mlike me ka makaukau ana o oukou pakahi apau me ka papaha::;i (' ka hookahuli aupuni. pela pu au i hoomakaukau ai ia'u iho" no ka hooko ana i ka'u hana e o'u mau haku," wahi a Mako, me ka hc>"hnfo ana iho i kona lima ma ke kuau o j<ana pahikaua. t*;i ku ike ano hoonaukiuki kela mau ok-lo a Mako Matero oka hoopuka ana ae, me he ano pakike la ia i ka manao o kekahi o kela pee. a ia wa i hooholo iho ai oia i kona lima ma ke kumu o kana pahikaua. aka na ka minoaka ma ka papalina o Mako i hoauhee aku i kela manao pioloke mai kela kanaka ae, alaila huli aku Ia oia imua 0 ka ilaku Trivisano me ke ano hilahila no kana mea i hana mai ai, a i aku la: "Ke manao nei au e kuu haku ua pau mua ka oukou papa hoonohoneho hana i ka hanaia, a ke lana nei kuu manao. e hoea mai ana 1 ka wa e hookoisi ai, ko kakou mau iini pakahi.*' "Ina he makee kou i kou inoa maikai ame kou ola, alaila aole au mea e maka'u ai, no ka mea e hoea mai ana no i ka manawa a kakou e kupale ai no kakou iho, ,? wahi a»ka Haku Trivisano. 'A o kona mau manao ame kona mau iini auanei ka hoku alakai. o kana mau hana," i hoopau pono loa mai ai o Mako i na manao mahope iho o na olelo a ka Haku Trivisano. "Aole paha o kena ka pololei loa, aka o ka makee i ko kakou noho kmikoa ana," wahi hoi a kekahi i pane mai ai. "A, e o'u mau haku, pela iho la ka mea e noho mana ana e ake mau ana j kona noho kuokoa ana, a e keehi aku hoi malalo o kana mea i makemake ai e hoohaahaa aku, ke ake oia e hana aku pela," wahi a Mako, ma ke ano hoomaewa. "Aole anei o oe pu kekahi e Mako Matero? Pehea la oe i aa ai e hoopuka mai i na olelo o kena ano," i puoho mai ai kekahi rr.e ka manao huhu. "Ae, owau i'o kekahi ma keia hana a kakou o ka hoolala ana, aka he hookahi nae kumu o ko'u hoohiki ana e hoopaa ia u iho ma keia hana ohumu kipi i ke aupuni, mamuli mai no ia o ka inaina, aole ma ke ake hanohano!" "Ina penei wale iho la no kakou e lilo ai i ka hoopaapaa, aole ana e loaa ka holopono i ka kakou mau hana, nolaila e hoopau ko kakou walaau wale ana no keia mea," wahi a kekahi o ua poe nei o ke kamailio ana mai, alaila huli aku la oia imua o ka Haku Trivisano a i aku la: "Ina ua makaukau oe me na hoolala ana no ka kakou mau hana. 0 ka wa keia au e hoikeike mai ai imua o kakou, i loaa ai he manawa mii kupono a kela ame keia e noonoo aiT "Ina pela ua pono, a o ka'u mea o ka hoolala ana o ia no keia. He elua pule mai keia manawa aku e halawai ana ka aha senate r»ie na mana nui o ke aupuni maloko o ko lakou keena halawai nui, a ia wa auanei e hookoia ai keia hana nui a kakou i hoolala ai no kekahi manawa loihi ae nei i hala. Ma na wahi e kokoke mai ana 1 ka hale senate malaila na koa he ekolu haneri ka nui i lako me na meakaua, a i ka manawa e loaa akn ai he hoailona ia lakou, o ka manawa iho la ia e-hopupio aku ai i na poo e noho mana nei i ke aupuni ame ka aha senate holookoa. "Ma ka puka e komo aku ai i ke keena senate, malaila kekahi aliikoa e ku ai me na koa he eono no ka makaukau mau ana i na wa apau e lele aku maluna o na hoa o ke senate. a mai iaia mai auanei e hoolakoia mai'ai kakou me na lako kaua; no ke ku ana a paio aku no ko kakou mau ola iho. Ua nonoi mai o Mako Matero ia'u, e aeia aku oia e komo pu iloko o ke senate ma kela po, a ua haawi aku au i ko'u ae no ka mea mamuli auanei o ka nui o kona inaina e kaa ana nana ka nui o ka paio ana aku maluna o kela poe, nolaila e o'u mau hoa, ke manao nei au, aole no a oukou mau ku-e ana mai i keia mau hoolala ana a'u, "Ma kela po hookahi no hoi, e okiia ana ke kaula o ka bele, a i ka wa e loheia ae ai kela uluao'a, aohe mea nana e hoike aku i ko ke kulanakauhale nei, koe wale no ka noho pouliuli ana o na mea apau, nolaila ua hoolala au i keia mau mea apau me ke akahele loa, a pehea la ko oukou manao no keia papa hana a u ? "Ma kena mau mea apau au o ka hoakaka ana mai nei. ke manao nei au, aole a'u mau ku-e ana aku/' i pane like mi ai kekahi o kela poe. "I hakalia wale no keia hana i ka hoeu oleia ae, oiai eia na kanaka he nui ke noho niai nei maloko o keia kulanakauhale, me na manao e loaa he mau hoololiloli ana iloko o ka hookele aupuni ana, aole hoi o kela ano kahiko o ka hookaumaha i ka lehulehu." "Ua mapopo ia'u ka holopono o ka kakou mau hana apau," i pane mai ai ka Haku Trivisano. alaila ua huli mai la oia imua o Mako, a ninau mai la: "Pehea Ia kou manao e Mako, e hiki ana anei ia oe ke pepehi aku i ka Haku Vivida i keia po, me ka hoola hou ole aku iaia i manawa hou nona e hanu ai i na ea o keia ao?" "Heaha auanei hoi, ina o ka makemake ia o kuu haku, ua makaukau o Mako e hooko aku i kana hana." alaila nana aku la oia me na maka hulili maluna o ka Haku Trivisano, a i hou aku la: "I ko kakou hooko ana aku i keia hana nui. aole loa au i makemake e loaa he mau hoopilikia ana i na wahine ame na kaikamahine i hiki ole ia lakou ke kupaie no lakou iho." % 'E hoakaka pono mai ike ano o kena mau olelo au e Mako!" i olowalu like mai ai ka leo o ua poe nei mahina o ka lakou pukaua. "Eia no ko'u manao, ina maluna o ka makuakane ka'u hana o keia po. a i hoao kekahi mea.e hoopilikia aku i kana kaikamahine, alaila e ku ana au a paio no kona pono, me ka makee e loaa ole aku he mau alina o na hana hoomaewaewa maluna ona, ua maopopo aku la anei ia oukou apau ko'u manao?" Ina paha ua hoalaia aku ka manao huh\i a inaina iloko o ka Haku Trivisano, a manao oluolu paha. aole oia i hoike maopopo mai ia mea ma na huaolelo, aka mamuli o kona ueue i o a ia nei, a peia hoi me ka hoike ana mat a kona helehelena. aia ka makemake ole iloko ena, no keia manao hope a Mako o ka hoopuka ana ae; a ma paha 0 laua wale no elua ma kela keena, ina aole e hiki iaia ke huna iho 1 ka mea huna e loku !a iloko o kona puuwai» o ka nana ae hoi, he nui lakou e ku-eia mai ai paha oia e kona mau hoa, ua uumi wale iho la no oia i na mea ana i ake ai e hanaia mai

1 Ua nana mai oia ta Mako ma ke ano he kanaka haahaa i like ole | aku kc kiilana me kooa T aka ma keia hana nae a lakou e ohamuhiimn I nei, ua kau likeia aku o Mako me iakou apau. He hana maalahi wiie no īaia ke keehi ana aku i ka peeiua e kolo ana malalo o kona ; kapuwai wawae, a i ka mea makilo paha ma ke alanm, aka o kona hoao ana e keehi iho ia Mako. ua like pu ia me ka hoala ana aku i ; ke mailoko mai o kona iua. e hiki ole ai iaia ke kupaie nona iho | iloko o na minuke o kona poino, nolaila ua ae mai la oia i kela mau ! hoakaka a \lzko, no ke kau oie aku he mau hoopiiikia ana maluna |o ke kaikamahine a ka Haku Vivida~ "E heie aku e hooko koke i kau miaiona e Mako. no ka mea aole i he manawa maikai a maaiahi e ae elike me keia. ua meha ke kula, ua la'i hoi ka makani, a mamua o ka oili ana mai o ka malamalama nana e hoauhee aku i ka aaki pouli o ka po, aole loa e ike kouia ka Haku Vivi<la e hanu ana i na ea o keia ola ana. O kou hoohakaiīa •vale ana i keia hana. he hana paakiki auanei ka hiki ana mai i ka wa e kaiehuia aku ai kela kanaka mai ka honua aku nei, noiaiia e wiki a mai hoohakalia wale!" wahi a Trivisano. me ka hoonalonalo wale ana ae no i kona mau manao maikai oie no ke kanaka a lakou i ! hooiimalima ai i mea paahana no ko lakou mau manao awahua o ka lokoino. Ua kunou aku la o Mako Matero ma ke ano he pane ma kona aoao aku. a kunou pakahi aku la no hoi imua o kona mau haku apau, o kona oili mai la no ia iwaho o kela keena. Ia Mako mawaho o kela keena o ka poe ohumu kipi e noho mai la iloko, ua kamoe pololei loa aku la kona alahele no ka hale ana o ka haalele ana aku ia Alahaki, eia nae aole oia i hoi poloiei aku no na keena ana o ka hookaawale ana aku no ka opio, aka ua hele aku la oia ma kekahi alahele huna. a hoea ana ma kekahi \\-ahi keena uuku, ma ke kihi loa o kela hale, he keena huna hoi e hiki ole ai i kekahi mea ke ike. ina no paha ua hoea mua oia malaila, no ka mea aole loa he mau lioailona mawaho nei ke nanaia aku, aia he rumi ma kela wahi, he mania pu wale no kona mau aoao, e ike oleia aku ai ka puka. Kaomi aku la o Mako i kekahi pilina huna, o ka wa no ia i nee ae ai he pani hooholo, a komo aku la keia iloko o kekahi wahi rumi uuku, aia hoi malaila he pakaukau e waiho ana, he mau buke 110 hoi, me na palapala o kela ame keia ano, a ma ke kihi loa o ua rumi la, e waiho mai ana he wahi kapuahi uuku i hoomakaukauia no ka ho-a aku. Ho-a mua ae la oia he wahi ihoiho kukui, alaila hele aku la a kuni i ke kukaepele i ka pulupulu o ke kapuahi, no kona nana ana, ina paha ua kupono ua kapuahi la, no kana mau hana i makemake ai, a i ke ko ana o kona makemake, ua hoi mai la oia a maluna o ke pakaukau, noho iho la a nana i na mea i kakauia maloko o kekahi buke. Xo kekahi manawa loihi kona heluhelu ana i na mea i kakauia maloko o kela buke, alaila pahola ae la ka minoaka o ka hoapono i na inea apau ana o ka heluhelu ana iho me ka hooinaopopo, a iaia o ke pani ana iho i ka buke a paa, ua hoihoi aku la ma kona wahi i waiho mua ai, a lalau iho la he wahi ki uuku iloko o ka pakeke o kona lole, alaila wehe mai la i ke pani o kekahi wahi ume uuku maluna ae o kona poo, aia hoi, e waiho molale mai ana imua o kona mau maka, he mau \yahi poki liilii i kakauia me na hoakaka no na waiwai maloko o kela mau poki. No kekahi manawa kona ku malie ana me ka lalau ole aku i kekahi o kela mau poho, ua puana ae la oia i keia mau eAelo: "0! e kuu mau laau punaheie, aole loa a oukou llanawa i hoo- j hoka mai ai ia'u—eia oukou e na laau i nele i ke ala j£fHe ke onaona, i«neie hoi i ka ono ame ka awawa, aka nae ua hikii ko ouoku mana ke hoohiolo i ka puuwai o ka mea i piha ine ka haakei ame ka lokoino. "O oukou hoi kekahi e a'u mau laau i kupaoa i ke aia me ke onaona, aia iloko o oukou ka waiwai momi, e hiki ai i ka bebe uuku ke paani me oukou, me ka loaa ole he poino e noho kanikau ai na makuahine, aka aole ia oukou e ko ai kuu iini. Eia hoi oukou e a'u mau laau punahele, he mea nawaliwali wale no oukou ke hookaawaleia ko oukou mau hunahuna, aka ina nae oukou e hoohuiia a lilo i hookahi malalo o ka mana o kekahi kanaka i loaa iaia ka ike hoohuihui, e lilo ana oukou i enemi kauia o ka weli, e hiki ole ai i na ikaika ame na mana o ke ao nei ke hoohoka aku iaia, aka e noho mana mai ana oia 2 he haku a he aiii maluna-o na mea ola apau." Ia pau ana o kela mau olelo a Mako o ke kamailioana ae, ua lalau aku la oia i kekahi wahi poho uuku, a ninini iho la he mau hunahuna liilii iluna o ka apana pepa, alaila heluhelu aku ana i na kuhikuhi iioko o kekahi buke, me ka hookulu ana iho he wahi wai iloko o ke poho. a lawe akvi la no ke kau ana iluna o ke kapuahi, me kona palulu ana nae i kona waha ame na pukaihu i ka welu, oiai oia e kakali ana o ka ike aku i ka hopena o kana mea e hana ana. No kekahi ka noho malie ana o Mako e hakilo i ka hopena o kana mea e hana ana, ua hiki oie maoli iaia ke noho iho *na kela wahi, oiai ke hoopihaia la oloko o kela keena me kekahi ea. I hiki ole iaia ke hoomanawanui. nolaiia ua iiele aku la oia a kekahi wahi puka aniani uuku. maiaila oia kahi i noho ai, a i ka loaa iki ana o na ea oluolu iaia, ua hoi hou maj la oia a noho ma ka aoao o ke kapuaū I ka paila ana o kahi poho ana o ka waiho ana ma kapuahi, no kekahi mau manawa, ua kiola aku la oia i kekahi mea poepoe, a o kā hele ia a eha mau hua poepoe ana o ka hookomo ana, ua noho inai la oia a nana aku, heaha mai ana la ka hopena mahope mai o kela manawa. I kinohi o kona hookomo ana i kela maa hua poepoe, ua piholo lakou apau ilaJo, aka nae mahope mai, ua pii mai la iakou apau, a iana ana iiuna, akahi no a ikeia aku ka minoaka ma na papaiina o ua kanaka nei. no kona hoomao{X>po ana iho, ua hoea mai i ka holopono ana o ka hana, o kona kaili mai la no ia i ua poho nei mai ke ahi mai, a iiookomo aku ia i ka wai iioko o kekahi wahi omole uuku, mc ke pani ana a paa loa. alaiia hookomo mai la iloko o kona poli. I ka makaukau ana o kela mau mea apau iloko o ka poii o Mako, o kona kinai iho la no ia i ke ahi o ke kapuahi, hoihoi aku la hoi i na mea apau ma ko iakou mau wahi mua o ka loaa ana aku iaia, a | mahope iho o koua hookuu ana aku i na ea hohono laau apau iwaho, o kona pani mai la no ia i ua rumi nei, a oili hou mai la iloko I o kel3 pouli, no ka hele ana e hooko i ka misiona i hookauia mai maluna ona. Aia no ka Haku Vivida ke moe la me ka moeuhane mua ole, eia ke hookokoke loa aku nei ka make ma ka'e o kona moe, a iloko o kona pa'uhia i ka hiainoe kuiipolipo, aole oia i ike iki i ke komo ana aku o kekahi mea iloko o kona keena, pela hoi me ka Weheia aua ae o kekahi pale ana o ka maopopo mua ole ana nia ka aoao o kona keena. a ku ana o Mako Matero maloko o kona rumi # aole nae ona ?ke mai i kekahi mea e hanaia aku ana maluna ona. Me he popoki la e makaukau loa ana e lele aku e po'i maluna o ka iole, pela iho la o Mako Matero i hookokoke aku ai ma kahi a ka Haku Yivida e waiho mai ana iluna o kona moe, a i ua kanaka nei e haka iho ana i kana nana ana maluna o ua haku nei, ua hooho ae \d oia i keia mau olelo me ka malie: "O keia ka misiona mua a*o e hooko nei no ko'u mau haku," aia • i!a pahola ae la kekahi napaina maikai ole maluna o kona helehelena, aka ua hoomau aku Ia no nae oia i ke kamailio ana: "Ke himoe nei oe me ka maopopo ole i ka mea e hanaia aku nei maluna 011 e ka elemakule, aka aia nae a kaakaa ae kou mau maka, e ike* iho ana oe, aia oe ma kahi i kaawale loa mai na enemi aku." Aole i Pau.