Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 19, 10 Mei 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

I MOKUNA XX. "Auhea oe e Be!ina!" i hookokoke mai ai oSa Uilama ma kahi a! oa kaikamahine nei e noho aku ana. "Hc mea makehewa wale no kou noke mau ana mai i ka hoopuka i na olelo e kupale ana no kou pono, no ka mea eia me makou na hooia ana no kou pili i ka hewa o ka'u wale no e noi aku nei ia oe no ka manao maikai nei, o ia kou hoike ana mai t ka oiaio maoli, o ia hoi kau mea o ka hana ana aku ia Alika." j "A hooleia aku ka hoi oukou, aole au i ike i kona wahi o ka nalowale ana, noke mai no oukou i ka niele, o keaha hou aku auanei ka u mea e kamailio aku ai?" wahi a ua o Belina, me ke ku okoa ana ae ihina. aia hoi na manao uluahewa iloko ona kahi i hana ai, o ia no oe 0 ka mea i uluhia i ka pupule. So kekahi manawa loihi ka noke ana aku o S3 Uilama a pela pu no hoi me ka Haku Tivekona f i ka niele, aole ia he mea e owaka mai ai ka waha o ua kaikamahine nei, a ku a uluhua maoli lakou nei, a i ka haalele ana aku o Sa Uiiama ia Belina, ua haawi aku la oia \ kekahi kauoha paa. aole loa oia e haalele mai ia Likena Hale, a hiki i ka loaa ana o Alika, a i ole, hoike okoa mai paha oia 1 kana mau mea i hana ai no keia kaikamahine." 0 ka pane a Belina ma kona aoao, o ia no ka noke ana mai i ka aka pahenehene, a no ke ku o ia mau hana 1 ka hoonaukiuki, ua paniia mai la ka puka me kona haalele hookahiia aku no maloko o kona rumi, e noonoo ai oia i kana mea i hana aku ai maluna o ke kaikamahine ana o ka inaina loa ana. Ma ke kakahiaka nae o kekahi la mai, ua hoea mai Ia ke kanaka lawe leka, me ka waiho ana iho he mau leka na Sa Uilama, a iloko o na minuke pokole, aia ua Barona la ke holo pupule la iloko o ka hale, no ka huli hele ana i ka Haku Tivekona ame kana keiki, aka o Alehiano nae ka mea mua loa o ka loaa ana aku iaia, a hoikeike aku la i ka leka a Alika o ke kakau ana mai, au no e ka mea heluhelu e hoomanao la, i kela leka ana o ke kiola ana mai ka puka aniani mai 0 ka hale i hoopaa pioia ai oia. Ua hoea koke mai la no hoi ka Haku Tivekona ame Tome, a heluhelu aku la o Sa Uilama i ua leka nei imua o lakou, aka aole 1 lawa ko Alehiano makemake ma kela heluhelu ana mai a Sa Uilama, ua lalau okoa mai la no oia i ka leka a hoomaka iho la e heluhelu, a i ka pau ana, ua paa ae la oia i ka leka iluna o ka lewa, a hookomo mai la iloko o kona poli, me ka huli ana aku imua o Tome a pane aku la. "Auhea oe e kuu hoaloha, ua hoea mai i ka manawa a'u e hoike aku ai ia oe, aole a'u mea e hopo ai, ua makaukau mau o Alehiano e mauna aku i kuu ola no ka pono o kekahi kaikamahine nana i hoopakele mai i kuu ola nei, a ke i aku nei au ia oe, e haalele koke kaua ia Likena Hale nei, no ka hookolo ana aku mahope o ka meheu o kela kaikainahine iloko o ka poino. "Ko pa nei ka makani me ka ikaika maikai 1 keia manawa, a ina kaua e kau ana maluna o ko moku kiakahi, e hoea auanei kaua i kamagatc iloko o na hora eono wale no, a ilaila kaua e kau ai maluna o kekahi mokuahi, a holo aku no na kapakai o Palani. Aia ilaila kekahi mau aliikoa o ko'u moku hookahi kahi i hoomaha ai, a e koi aku ana au ia lakou e hele pu me a u ma keia huakai, pehea la koti manao e Tome?" Ua haawi la kona hoa i kona ae no ka ukali ana mai mahope 0 Alehiano, a ia wa i hoomau hou aku ai ua kanaka opio nei i kana kamailio ana: "Ma kou ano he lunakanawai e Sa Uilama, e hana koke mai oe i kekahi palapala ku i ke kanawai. i ole ai e pilikia ka maua huakai. mahope o kela poe kolohe, ua ike e i na mea pno e hana ai ma na palapala o kela ano, a na kuu makuakaiie nei e kakau mai ma ke ano hoike." Ua lokahi aku la ko Sa Uilama manao me kela mau pea a Alehiano e hoakaka la imua o lakou apau, o ka manawa no ia a Sa Uilama r ke kii ana aku i na palapala pili kanawai, a hoomaka iho la e kakau, oiai hoi o Alehiano ame Tome i hala aku ai no ka hoomakaukau aua i ka laua huaka/, a iloko o ka hora hookahi, aia ua mau kanaka opio la. me ko laua mau kanaka he eono ka nui, ke laweia la e ka moku heihei o Sa Uilama. Oiai hoi o Alehiano ma kana huakai hnli i kana aloha, o ke kaa ana aku malalo o ka lima o ka poe kolohe, e hoohuli hou ae kakou 1 kahi a kakou o ka haalele ana aku nei ia Alika, maloko o ka hale 3 na kanaka na laua i haawi ,aku iaia malalo o ka malama ana mai ;a kekahi luahine Paīani. No na la elima, aia wale no o Alika maloko o kela hale, ma ke ano he paahao, me ka loaa ole iaia he manawa e hookuu laelaeia ai no !ka hele ana ma o a maanei, a ma ka po, a ao ae o ke ono ia o na la, 0 kona. paa ana ma kela wahi, ua hoea mai la na kanaka na laua i hookomo iaia ma kela hale, a e paa ana hoi kekahi o ua mau kanaka mei he kaula iloko o kona lima, a ia komo ana aku a laua maloko o Iko Alika keena, ua i aku la kekahi: "Ua loihi keia mau Ia au e ke kaikamahine o ka noho ana ma keia wahi, a i hoea hoa mai la maua, no ka lawe ana ia oe mai keia wahi !iku, a e nana mai nae oe, eia he kaula me a'u kahi i paa ai i keia imanawa, e hoopaa aku anei u ia oe, aole paha? Ina i makemake oe e hoopaa oleia aku kou mau lima ame na wawae, alaila he hookahi no alahele o ka maalahi, o ia kou hahai ana niai mahope o maua me ke kti-e ole mai ma kekahi ano: a pehea e hoopiha aku nae paha au 1 ko waha ea?" 4i O! aole loa o'u makemake e hoopaaia au ike kaula, a e hoo]>ihaia paha ko'u waha me ka welu!'* i puoho mai ai o Alika, me leona piha i ka maka'u no ka hanainoia aku e kela mau kanaka. "Ina o kou makemake ia ea, alaila mai noho iki oe a uwa, o ike nuanei oe i ko hauhoaia aku e maua a paa i ke kaula, me ka hahaoia aku o ko \vaha a piha i k popo welu." Aohe a Alika mau ku-e ana mai, aka ua lalau aku la oia i kona kihei, a kau ae la i ka papale maluna o kona poo, o kona ku mai la 110 ia iluna, 110 ka makaukau ana e hahai mai mahope o kela mau kolohe. Ua lalau aku la kekahi o ua mau kanaka nei i ka lima o Alika, a aJakai mai la nowaho o ka hale, aia nae iloko o Alika ka manaolana no ka hiki iaia ke pakele mai kela mau kanaka aloha ole mai, ina 110 ko lakou hele aku a hiki i ka halawai ana me kekahi puulu kanaka, o kona manawa, ia e kahea ai me ka leo nui, no ka hele ana rnai o kela poe e hoopakele ae iaia mai kona maa.mea na laua e hwe ana ma ke ano pio. Ua makaukau nae kela mau kanaka ma ko !aaa aoao, e hiki ole ai ia Alika ke hooko aku e like me kana i manao ai, no ka mea ia lakou o ka hoea ana aku i ke alanui akea, ua paa like mai la uamau kanaka nei ma na lima o Alika, a ua like pu ua kaikamahine nei, me kekahi wahi keiki uuku, e alakaiia ana e kona mau makua.

Ua hele ka poali a aaki e hikī o!e ai kc :ke ponoia aku kekahi mea ; i ka maaloalo ae. a ma ka Alika h'Xwnaopopo iho. eia lakou ke iho' nei no ka uwapo. a komo mai la ka hopohopo iloko ona, cut ka paha oia ke !awe houia r.ci no ka hookauia aku maluna o kekahi moku, j a laweia aku no kekahi wahi mamao loa. I ! 0 ko lakou nei hele inalie nae ia a hala mai ka hapalua o ke ala j e hoea akn ai no ka uwapo. ua lohe aku la lakou i ka hauwalaau mai | o kekahi paulu kanaka e pii aku ana mamua pono mai o lakou, a ia • wa i hoohuli ae ai na kanaka na laaa e paa ana ia Alika, i ko lakou i alahele. i wahi e halawai ole ai me keia poe kanaka. | Aia ka pihoihoi iloko o Alika i kela manawa. me kona ake ioa e 1 hoao e holo mai ua mau kanaka nei aku, aole nae e hiki iaia ke hemo 1 mai ia laua mai, o ka oi ioa iho la ia o kona pulikiia. a ia lakou nae o ka hookokoke loa ana mai i kahi o keia puulu kanaka. ke hoolono ia o Aiika o ka lohe aku i ka lakou mea e kamailio ana. a ia wa i lohe _ koiuiu aku ai oia i ka leo o kana aloha. a iioko o ka imo ana a ka ( maka, ua hoomaka ae la oia e kahea me ka leo nui i ka pane ana ae: J "E Atebiano! E Alehiano, e kokua mai ia'u!" Aole i pau pono aku na olelo hope a Alika o ka hoopuka ana ae, f o ka wa ia i pa koke mai ai kona waha i ke pa'i a kekahi o kela mau kanaka, a ia wa oia i pane iho ai me ka leo i piha i ka huhu: "lawai oe e kahea nei e keia kaikamahine! Eia mai ke kokua," a o ke pa'i hou ae la no ia o ua kanaka nei i ka waha o Alika, me ka hoomakaukau ana iho e hoopiha i ka waha me Ica welu a laua o ka hoomakaukau mua ana, eia nae, ua lohi loa ia hana a laua. oiai i ka manawa i pua'i ae ai ka leo kahea o Alika i ka inoa o Alehiano, 0 ka wa no ia i ku honua mai ai kela puuiu kanaka, me ka holo okoa ana mai o kekahi poe o lakou imua, a no ka ike o ua mau kanaka nei e loaa pono ana ka laua mau hana kolohe. ua hapai okoa ae la laua ia AiiKa a hoomaka aku la e hoio. No Alehiano nae, i kela manawa ana o ka lohe ana aku i ke kaheaia ana mai o kona inoa, o kona manawa koke no ia i oiii mai ai mai kona mau hoa mai, a holo mai la me ka pnahia nui, a mamua o ka mamao ana aku o kela mau kanaka me ka laua pio, ua pili mai la o Alehiano ma ko laua aoao, a kauoha mai la me ka leo o ka mea 1 piha i ka mana i ka pane ana mai: "E ku koke olua e keia mau kana'ka limakoko," a o ka loaa aku la no ia o kekahi o laua i ka puupuu ma ka papalina, a kikihi aku la imua me ka hooku'i ana o kona poo i ka pohaku, uwoki oe e noke ana i ka lomi i ka eha. Lalau aku la oia i ka lima o Alika e paaia ana e ka lua o na kanaka, a ia wa i hoea aku ai kona mau hoa, a na lakou hoi i ku'i palu aku i kela kanaka, a hiki i ke noi okoa ana mai e aloha aku iaia. "O, e Alehiano! nani maoli kou hoea ana mai iloko oka wa pono no ka hoopakele ana ae ia'u mai kela mau kanaka mai!" "Ae, owau no keia o Alehiano!" i pane ae ai ka opio, me ke kau-1 oha koke ana aku i kona mau kanaka e hauhoa i na lima o na kanaka kolohe i ke kauia, he manawa pokole, ua iilo iho la ua mau kanaka nei i pio, oiai hoi o Alika i moe aku ai maluna o ka umauma o ka mea ana i aloha ai, no ka hoomaalili ana i na mnao uluahewa e haku'iku'i la iloko o kona houpo. Oiai no o Alebiano e paa maiie ana i kana aloha iioko o kona poli, ua haawi mai la oia i ke kauoha imua o kona mau kanaka i ka pane ana mai: "Auhea oukou e o'u mau kanaka, aoie a kakou hoololoiahili hou ana iho i koe, aka e hoi koke kakou no kahi o ko kakou moku e ku mai nei, a e lawe pu me keia mau kanaka kolohe me oukou! Aole he mea maikai na kakou ka noho hou ana iho ma keia wahi. o loaa mai auanei kakou i na makai o keia wahi, o ko kakou hopuia no ia." 1 hakalia no a pau kela mau olelo a Alehiano o ka pane ana aku imua o kona mau hoa, o ke alakaiia aku la no ia o na kanaka na laua i aihue ia Alika no 'ka uwapo, oiai hoi o Alebiano i kokua aku ai ia Alika ma ke ka'i ana iaia no kahi o ko lakou mokij, a iloko o na minuke helu wale no, aia lakou apau ma kahi e hoohuoi oleia aku ai. he mau hana ano nui kekahi a lakou ma kela po. Maluna o kekahi waapa lakou o ke kau ana aku. a holo aku la no kahi o kekahi mokuahi e ku mai ana iloko o ke awa, a iloko o ka | hora hookahi mai kela kau ana aku o na mea apau maluna o ka | moku. aia ua mokuahi la ke huli hoi la ma kona alahele e hoea aku | ai no Enelani. i Oiai hoi ua haia aku la na minuke o ke kupilikii. a eia na mea; apau ke hoola'i malie la maluna o ka mokuahi, ua alakai aku la o ! Alehiano i kana aloha no ke keena mahope o ka moku, a u noho iho la ua niau opio la no ke kamailio ame ke kukakuka ana i na mea i pili loa i ko laua mau piiikia iho. a o ia ka Alehiano o ka i ana aku: "Ua loaa no anei ia oe he walii haili hoohuoi, no ka mea nana i hookomo aku ia oe iloko o keia pilikia?" alaila puili mai la o Alebiano ia Alika iloko o kona umauma, me he mea la ua minamina loa oia o nalowale hou aku o Alika mai iaia aku. "Ina paha aole he mau mea oiaio i loaa ia'u, ina ua konoia mai no au ma o kena ninau au, e koho aku i ka'u mea e manao wale ai, aka nae aole pela, ua loaa ia'u ka ike no ka mea nana i hookau mai i keia pilikia maluna o'u, a i hoolilo hoi ia'u i mea kuewa mai kuu home aloha mai. "Ma ka manawa a kela mau kanaka elua o ka lawe ana mai ia'u no keia wahi. ua hoopaa iaua i ko'u mau maka a paa, me ka hoopiha ana i kuu waha me ka hainaka. a ia laua o ka haalele ana ae ia'u maloko o kekahi hale. ua waiho malie no laua i kela hainaka iioko o ko'u waha, a iloko olaila i loaa ai kekahi apana pepa, nana i kumakaia i ka mea nana keia mau hana lokoino o ke aloha ole." "A pehea. ua malama no anei oe i kela apana pepa au e kamailio mai nei ia'u?" i ninau mai ai o Alehiano. me ka lamaiama ana ae o [kona mau maka me ka piha i ka hauoli, no ka loaa ana o kekahi ike iaia e pili ana i ka mea nana na hana hoopilikia. "Ae, ua malama loa au i kela pepa me a'u,-' alaila o ka nanao iho la no ia o Alika i ka pepa ana o ka huna ana iloko o kona poli, a haawi mai la ia Alebiano. Me na lima haalulu i lalau aku ai o Alebiano i ka pepa a Alika o ka haawi ana mai iaia, a hoomaka iho la e heluhelu, aka, aia nae ka hiona ano e maluna o kona helehelena; a o na mea ana oka ike ana iho maloko o ua palapala nei, he aelike no ia i hanaia mawaena o Maka Hamekona, ka aoao elua, ame ka mea nana i kakauinoa i ka aelike. Maloko o ua palapala la, e lawe aku o Maka Hamekona ia Alika a huna ma kekahi aina mamao loa, a ilaila oia e noho ai a hiki i ka lilo ana o ka mea nana i kakau i-ka aelike. a o ka aoao ekahi no hoi i wahine mare na Alebiano Tivekona: a i uku panai no ia hana a ka mea ma ka aoao elua o ka hooko ana me ka maikai, e loaa no iaia he elua hanen paona: a malalo oua aelike nei i kakauinoa iho ai ka aoao mua, oia o Belina Wana. "Akahi a maopopo pono ia'u, eia ka o Belina no ka mea nana keia mau hana lokoino apau." i hooho ae ai o Alehiano, mahope iho o ka pau ana o kana heluhelu ana i na rrea i kakauia maloko o kela pepa. "Ae, aohe a kaua mau hoohewahewa ana iho i koe, a i ole kanalua paha i ka hooili ana aku i na ahewa ana maluna o Belina. M i panai mai ai no hoi o Alika, me ka moe okoa ana mai o kona poo iloko o ka umauma o Alebiano. "Mai lilo keia i mea nou a no "kaua e hookaumahaia ai e kuu Alika, oiai ma kahi o na hoehaehaia, e ili aku ana ka auamo ana ia mau haawina maiuna o ka mea hewa, e hiki mai ana i ka manawa ana e ike iho ai i ka nui o na ehaeha i oi ae mamua o ka mea i kau aku maluna o«, nolaila e hoolana i ka manao, e hoea mai ana ka manawa no kaua a elua e ike ai ia mea he hauoli." O ka hofo ia o ko lakoti nei mokuahi a hiki i ke ku ana aku i ka aina. ua ahiahi nae i kela manawa. a mamua o ka leie ana aku o na mea apau iuka, ua i mai Ia o Alika ia Alehiano: "E hoi pololei anei jau no ka home o ktsn makt*ahine? fY I rA«4e I p»e.T