Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 14, 5 April 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUNA XV. "Mai kamailio mai oe e Radona pela. uwoki! Aoie loa o'u makemake c lohe hou i kekahi mea o ka \va i hala. no ka mea aole e hiki i j kekahi o kaua ke holoi ae i na kihe'ahe'a i hanaia o ka wa i hala, a j hoao kaua e aiako hou aku ia kaua iloko o na hoomanao ana no na ! i laala. Ina i makemake oe e hoomau aku i kou noho ana mai inalalo o ko'u malu a hiki i kou oluolu maikai ana, alaila mai kama- ;• > hou mai i na mea e hoomokuahana ana ia kaua, ua maopopo mai anei ia oe ko'u manao?" "I 'a maout»po na mea a;>au ia'u." " Ina pela. e makaala ia oe iho, a e haalele ana au ia oe i,keia manawa. me ko'u makemake ole e ike hou i kou helehelena, aka o ke kauka no ke heie inau mai ana e ike ia oe, a e haawi i kana mau lapaau maikai ana no kou pono, a ke kauoha aku nei au ia oe, mai hoike wale oe i kou inoa oiaio i kekahi m'ea e i>oho nei maloko o keia home!" "Mai maka'u oe e Sa Uilama no ia mea, oiai aole loa he hookahi mawaho ae ou, i ike a i lohe paha i ko'u inoa oiaio." "Ae, e pono oe e hamau loa i kou waha ma kela mea; a ke lana nei ko'u manao, e loaa ana no ka oluolu ia oe, a ke kalokalo ae nei au j e hooloihiia mai kou mau la o ke ola ana, a e uhaiia kou mau la hope | e na haawina'hauoli me na pomaikai he nui." "Ua like maoli kena mau olelo au e kamailio mai nei e Sa Uilama,] me kou huikala maoli ana mai no ia'u, ua maopopo anei ia oe ia mea?" | "Ina he huikala a huikala ole paha ia, e waiho kaua i ka noonoo i ana no na mea e hoehaefiaia ai ko kaua mau manao, a no ka mea ia u e haalele iho ai ia oe, aole o'u makemake e loaa he pohaku kauma-1 ha iioko o ko'u noonoo. Ua ike no ke Akua, aia he nui na mea e | hookaumaha mai ana ia'u. aka ua auamo nae au i na mea apau me ka manao maikai. E hoomanao nae e Sa Harola Radona, ua hana maoli mai no oe i ka nlea e hoehaehaia ai kuu naau," alaila kulou iho la ke poo o Sa Uilama ilalo, me ka hiolo ana iho o na kulu waimaka maluna o kona mau papalina, he mau waimaka a Radona o ka ike ana mai, me ka loli ano e ana ae o kona helehelena, aole nae oia i pane hou mai he hookahi huaolelo. Ia aea ana ae hoi o ke poo o Sa Uilama iluna, ua pane mai la oia me ka leo haalulu: "O ke aloha no kou, eia au ke haalele nei ia oe," alaila ku ae la oia iluna a hooma'ka aku la e hele no kahi o ka puka. "He hookahi a'u mea i makemake ai e kamailio aku ia oe, o ia hoi keia: la'u e noho iho ai maloko o kou home nei, he mea pono ia oe ke hele hou mai e ike ia'u." "Aole e hiki ia'u ke hooia aku ia mea ia oe, aka ina nae ma kekahi ano e hiki ole ai ia'u ke alo ae, pela wale no paha kaua e ike hou ai. "Mai imi no hoi paha oe i kumu nou e hoea hou ole mai ai imua 0 ko'u alo!" "He oiaio no ia, aka he oi ae ko'u ike ana i ko u mau makemake ponoi, mamua o ka hookikinaiamai e kekahi, nolaila o ke aloha nokou; a ina ma kekahi ulia pomaikai, e hoea mai ana he manawa e hoohalawaiia ai kaua, alaila o ia hui hou ana, he hui ana ia iloko o ka hauoli, aole hoi iloko o na manao maikai ole." Me kela niau olelo hope mai ia Sa Uilama aku, o kona oili aku la no ia iwaho, me ke pani ana mai i ka puka a paa, alaila hoi hou aku la 110 kona keena heluhelu buke, a iaia o 'ka noho ana aku ilalo, ua palulu ae la kona mau lima ma kona mau maka, a ma kela kulana oia a hiki i ka hala ana o ka hapalua hora, a ina aole i komo koke mai ka Haku Tivekona, ina paha aole he mea nana e hoonioni ae iaia. I ke komo ana.mai a ka Haku Tivekona a ike i ka paa o na lima o Sa Uilama ma na maka, ua i mai la oia i ka pane ana mai: "Heaha keia au e noonoo nei, eia no anei oe ma kela ano nunuha °u?" „ "Aole, e noho wale ae ana no au me ka noonoo ana no kekahi mea.' "Ina pela, alaila aole no hoi i nele aku la ke koikoi o kau mea e noonoo nei, ma ke ano o kou mau maka." "Ae, he manao ano nui ka'u e noonoo nei, aole anei i loaa na ma« nao ano nui ia oe i kekahi manawa?" "Ae, he loaa mau na manao o kela ano ia'u, a i keia manawa koke iho nei no i halawai ai au me kekahi manao ano nui. e ku a pilikia maoli ai no 'ka noonoo," alaila noke wale aku la 110 ua mau elemakule nei i ke kamailio ma na mea e ae, a ua hala paha ka hapalua hora ia laua o ke kamailio ana ma na kumuhana like ole. ua uwai mai la ka 'Haku Tivekona i kona noho a kokoke i ka noho o Sa Uilama, a pane mai la: "Eia no anei he laau make maloko o kou malu e Sa Uilama?" "Auwe! Heaha ka mea iloko o kou noonoo i ninau mai ai oe ia'u 1 laau make?" # 'Alia hoi paha oe e wikiwiki mai i ka ninau ana i ka'u mea i makemake ai no ka laau make, ina paha hoi he mea kekahi o ia ano maloko o kou hale nei ea, alaila e hoikeike mai oe ia'u, a ke hooia aku nei au ia oe, aole loa he manao hoopilikia iloko o'u, e leie ai kou oili ke haawi mai oe i ka laau make ia'u." "Ke manao nei au he laau make no kekahi a'u, i hoolako no hoi au no ka hanai ana aku i na alopeka ame kekahi mau holoholona e ae na lakou e hoopili'kia mau mai ana i ka'u poe moa." "Nau ponoi no nae paha e hoohana i ka laau make ea?" i ninau hoomaoe wale aku ai no ka Haku Tivekona. "Aole na'u, aka na kekahi mea okoa ae." "Alaila na ke kanaka maiama meakanu ka paha e hana i ka laau make, aole anei pela?" "Aole o'u hilinai iki i kekahi o ka'u mau kauwa na lakou e lawelawe i kela hana. o ulu mai auanei ka manao huhu iloko o kekahi o lakou. o ka hoopilikia mai no ia ia lakou iho, a i ole, owau mai no auanei ka luahi o ko lakou inaina." "Ua makaala loa oe e Sa Uilama ma ia wahi, a pehea ina hoi aole nau ponoi e hana i ka laau make» alaila na Tome anei e hoomakaukau mai i kela hana malalo o kau "kauoha?" "Aole no na Tome f he hilinai no hoi paha au iaia, aka i kekahi manawa nae, he waiho wale iho no oia i kana mau mea ma na wahi e loaa mai ai i na kauwa, o ke 'kumu ia o ko*u haa>vi ole ana iaia e hooko aku i kela hana, o ka hanai ana i na holoholona ahiu me ka laau make." "Ina aohe au poe i hilinai ai, a oki loa aku hoi kou hana kino ana i ka laau make, alaila nawai ka e hooko i kela hana?" "Ke ole au e poina, o Belina ka'u e hoounauna mau ana i na manawa ae nei i hala. nani e hapalapala mai i ka i'o bipi i ka laau make, a waiho aku ma na wahi kupono e aiia mai ai ena alopeka. Heaha ke kumu o kou niele loa ana mai nei ia'u i keia mea?" "Ae, akahi no au a hoike aku ia oe i ke kumu, a e lilo ana no ia i mea hookahaha aku i fcou manao/' aka nae iloko o kela manawa i kaomi ae ai kekahi lima o ka Haku Tivekona ma kona aoao, me he mea la ua loaa oia i ka umii a o ka manawa ia a Sa Uilama o ka ninau ana mai:

* 4 Hcaha n;ai nc: ho; keia •:u J **Heaha mai auanei kau. he <»:a ma-j :v: k«ia i loaa ia'u, e kaha- > niahaia a.na ka hoi ka kaua oie'.o e ke;a eha." ! "Aok kena ht» eha ano mn. ina e hoakaka aku ana oe i kou pilikia ; imua o Aiehiano, oia auanei ka ir.ea nana e lapa.au mai a-hiie: i ka : nalowale ioa ana o ka eha mai īa oe aku. ua ike au i kona akamat, j ia.a o ka lapaau ana i ko'u eha." ) " Ae, aia au a he!e aku e ike iaia. Auhea nae oe eSa Uilama, ua ; ike no nae paha oe i kekahi luahine ma kou wahi nei i keia kakahij aka ea?" j ,4 He wahine luahine pehea kau e ninau mai nei?" j *'He wahine luahine i kahikoia me kekahi loie siaka eieele, he pa-' I pale eleeie ma kona poo, he iauoho haulaula kona, a o ke ano o kana | hele ?ma he kupou kona kino imua." i "Aohe a ? u luahine o kela ano i ike." I "Aole loa no anei he wahine au oka 'ike ana ma kekahi wahi paha, i | iloko o kekahi mau manawa i hala ae nei?" j | "Ke hoomanao nei au i ko'u ike ana i kekahi luainne i kylike me j 1 kena au e hoakaka mai nei ia u, eia nae ua make kahiko oia he umi | ! makahiki i kaahope ae nei, he wahine malama keiki oia noloko o ka j | home o ko'u makuakane. I ko'u wa liilii, o ko u mea no ia nana e malama ana, a o ke ano iho la kena o kona lole, me kona kau mau ; ana i lauoho ku'i ma kona poo, no ka mea he ohule oia. t Ua loihi | loa nae kela manawa a'u e manao nei, aohe he luahine e hke aku j me kona ano e ola mai nei i keia manawa." | "O ua luahine la au e kamailio mai nei ia'u oia hookahi no ka i i ikeia ma kou wahi nei i keia kakahiaka, a he mau palama kana oloko 0 kekahi ie, ana o ka olelo ana aku nei i kekahi poe, ua haawiia aku iaia mai kekahi mea aku e noho hana nei malalo ou." "Ea, ina he oiaio kena mea au e kamailio mai nei ia'u, alaila heaha la ke kuleana o kela kanaka malama i na huaai, e haawi wale aku ai i ka'u niau palama, me ka loaa mua ole o ka aeia mai ia'u aku," i puoho mai ai o Sa Uilama, me kona piha loa i ka hoonaukiuki. "O ka'u wale no e i aku nei ia oe, i mea no kaua e ike ai i ka mea oiaio, e kahea aku oe i ua kanaka hana la ou, malia mai iaia mai kaua e lohe ai, i kona haawi ana i na palama i ka luahine. a i ole i aihue maoliia no paha, me ka ike oleia e kekahi mea." Me ka pane ole mai o Sa Uilama ī na olelo a kona hoa, o kona lalau aku la no ia i ke kaula o ka bele, a hoomaka mai la e huki me ka ikaika, a ia wa koke no i oili mai ai kekahi o na kauwa a ninau mai la i ka makemake o kona haku o ke kahea ana aku iaia. "E hele koke aku oe i keia manawa, a kauoha aku i ka mea malama i kuu pa meakanu e hele mai i keia manawa ano, he mea ka'u 1 makemake ai e ninau aku iaia," a o ka nalo ku la no ia o ke kauwa no ka hooko ana i ke kauoha a kona haku. He mau minuke mahope iho, ua hoea mai la ke kanaka malama meakanu, a ku ana imua o kona haku. He kanaka kino ikaika oia, aka aia nae maluna x> kona helehelena e hoike mai ana i ke ano hoopono a oiaio, a iaia o ke ku pono ana mai imua o Sa Uilama. ua pane koke aku la ua Barona nei i ka ninau ana aku: "Ua loaa no anei ia oe kekahi mau hoohuoi ana, i keia kakahiaka no ka aihueia ana o kekahi mau hua palama mai ko'u wahi aku?" wahi ana me ka leo okalakala, e pii ai ka lia meele i ke kumu pepeiao. "Ua ha'oha'o au i ka nalowale o kekahi mau palama a'u i minamina loa ai, e like me ia au e ninau mai la ia'u." "U ike no anei oe i ka mea nana i aihue i 'kela mau palamu?" i poha hou mai ai ka ninau a Sa Uilama. "Aole he mea i maopopo iki ia'u, koe wale no ka lilo ana o na palama. la'u o ka waiho ana i na meahana ma ke ahiahi nei, ua ki au i na puka apau. o ka pa meakanu, a ua ike pu no hoi au i na hua palama memele e kau ana ma ko lakou mau wahi, aka nae ia'u o ke ala ana mai nei i keia kakahiaka, aole ua mau palama la ma ko lakou wahi e kau ana. Ua nana au ma kahi oka pa, ama ka puka pa hoi, aole he mea i koloheia, a aole no he maopopo iki ia'u o ke ano o ka lilo ana o kela mau palama." "He keu maoli ka keia oka mea kupaianaha maoli! Ua ike no anei oe i kekahi wahine luahine ma kekaty wahi kokoke i ko kakou nei wahi i keia kakahiaka?" "Ua ike i'o au i kekahi luahine i keia kakahiaka, a ina aole ko'u lilo loa i ka paa i kela lio hou a'u e nakii ana i ka pou, ina ua alualuia e a'u ua wahine nei. Ua kuhihewa loa au iaia, oko kahu h\nai, ua like loa ka lole o ua wahine nei e«komo ana me ka lole o ka luahine i kamaaina ia kakou, eia nae hoi, ua make kahiko oia he mau makahiki loihi i hala aku nei." "A ihea kou wahi o ka ike ana aku iaia?" "E hele ana oia no 'ka hoea aku i ke alanui akea, a ia alawa hou na aku nae ko'u hana, mahope iho o ka paa ana i ka lio i ka nikii, ua nalowale aku la kela ma kekahi aoao, a ina paha no ke ala koke mai o na hoohuoi ana iloko o'u, o kela ka mea nana i aihue i na hua palama, ina no ua alualu aku au mahope ona, a hiki i ko'u ike pono ana iaia." Ua kulou iho la ke poo o Sa Uilama ilalo, me ka maopopo ole o kana mea e pane hou aku ai, aka ua nana aku la nae oia i ka Haku Tivekona. a o ia ka Tivekona o ka i ana mai: "He mea ano pohihihi maoli keia e hiki ole ai ia kaua ke hoopuka ae i kekahi mea maopopo loa, aka ma ko'u manao nae, e waiho malie kaua i keia kumuhana ano nui pela, a na ke au o ka manawa e hoike mai i na mea oiaio apau," alaila ua hulf ae la ua haku nei i ka mea malama meakanu a i aku la: "E hoi oe ma kau mau hana. a mai noho oe a kamailio iki i kekahi mea e pili ana i kela luahine i kekahi o kou mau hoa. E noho kakou me ka makaala ame ka hakilo pono loa, e hiki mai no auanei ka manawa e loaa pono ai o ka mea nana i aihue i na palama a kou haku nei." "Ina o ko olua makemake ia, alaila ke hooia aku nei au imua o olua a elua, aole loa he hookahi mea o na olelo i kamailioia e kakou e hua'i aku ana mai ko'u waha aku," a o ka hookuuia aku la no ia o ua kanaka nei no ka hoi ana aku ma kana mau hana maamau. Ia hala ana aku hoi o ke kanaka malama meakanu, a koe kokoolua wale iho la no o Sa Uilama ame kona hoa, ua minoaka iho la o Sa \Uilama, me ka i ana mai: "Ma ka'u nana aku ia oe, me he mea la ua lilo ka aihueia ana o na palama, ame kela luahine i mea nui loa i kou noonoo. i ake ai oe e maopopo kela luahine!" "Ua pololei loa kena mea au e kamailio mai la e Sa Uilama, aia a loaa ka aihue ia'u. o ka manawa auanei ia au e lohe ai no ke kumu nui o ko'u ake loa ana e noii aku i keia mea." MOKUNA XVI. " 1 l Ia hookaawale ana ae o ua mau elemakule nei, a hoi aku la ka Haku Tivekona maloko o ke keena kakau, ua kauoha mai la oia i 'kekahi o na kau\va r no ke kii ana mai i kana keiki, oiai ua makemake oia e kamailio pu laua maluna o kekahi mea ana i ake nui ai. I ka loaa ana mai o ke kauoha ia Akhiano no ka hele ana aku e hui pu me kona makuakane. aole oia i hoohakalia iho, aka komo aku la iloko o ke keena kakau, a oiai e kakau ana kona makuakane i kela manawa. ua ku malie oia iluna. a hiki i ka i okoa &na mai o ka Haku Tivekona: "O oe mai la ka ia, e noho iho ilalo maluna o kena noho. aia hoi a pau ae ka'n kakau ana. alaila hoike aku au ia oe i ka manao o kou | kauohak* ana aku nei e hele mai { Ke noke !a no ka Haku Tivekona ike kakau, oiai hoi kana keiki e nakilo pono aku la i ke ano o ua makuakane nei ona, o kana mea nae e ike la, o ia no ka oluolu o ka helehelena o ua hakn nei, e hoike mai ana hoi, no ka )oaa o kekahi mau kukakuka maikai ana maluna o kekahi kumuhana. (Aole 1 pM.)