Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 3, 19 January 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUNA VIII. "Ua makemake au e ninau aku ia oe e Sa Uilama i kekahi mea. Mai kela manawa mai o ko'u ike ana ia Alika a hiki i keia manawa, aole loa he nalowale aku o kekahi noonoo mai a'u aku, a o ua noonoo la oia no keia: Me he inea la ka hoi ua ike mua no au i kela kaikamahine i kekahi wahi, aole nae he maopopo iki ia'u o ko'u wahi i ike ai iaia, e hiki ana anei ia oe ke hoopau ae i ko'u pohihihi?" Ua ku honua iho la ka Barona iaia i lohe mai ai i ka ninau ana aku a Alehiano iaia no Alika, alaila eueu ae la kona mau lehelehe 110 na manawa elua. aka ua pane mai la no nae oia. "O kau mea i ninau mai la ia"u e kuu keiki, o ka mea hookahi no ia iloko o kuu noonoo i keia manawa. Ua loaa no ia'u ka noonoo e like me ia au o ka olelo ana mai la ua loaa ia oe. Ma ko'u manaoio, ua kamaaina 110 au i ka helehelena o ka makuahine o Alika, eia nae aole loa e hiki ia'u ke hoomanao i ka'u wahine o ka ike mua ana iaia, a o ka'u no ia e noonoo ana, a ninau okoa mai nei oe ia'u e pili ana no Alika." "Heaha no ka hoi kou kumu o ka ninau ole ana aku nei iaia. i kou wahi o ka hookamaaina mua loaia ana me ia?" "Ua hoao aku nei no au e ninau iaia no ia mea, aka—alaila leha aku la ka nana ana a Sa Uilama iluna o ka honua, me he mea la e noonoo ana paha oia'no ka pono iaia ke hoike piha aku i na mea ana i ike ai no 'keia wahine aole paha, alaila ua i hou mai la oia: "Aole he waiwai o ko'u hoike ana aku i keia mea ia oe, aka ke manaolana nei nae au, e loaa ana ia'u kekahi mea a'u o ka nalowale kahiko ana. a e hoike aku ana 110 an ia mea ma keia hope aku." He oiaio aia na manao lehulehu iloko o ka Barona ke hana la i kela manawa, a ua ano maopopo ole maoli iaia kana mea pono e hana ai, a oiai ua ike mai la o Alehiano i ke ano e o kona hoa, nolaila aole oia i hoouluhua wale mai iaia, ma ka ninau hou ana mai iaia e pili ana no ka makuahine o ke kaikamahine ana i aloha aku ai me kona naau apau. Ua hoomau hou aku la laua i ka hele ana, a ua hala paha ka hapalua mile ia laua i ka heleia, akahi no a hoomaka hou laua e kamailio, a i kela manawa nae ua kaa mu ia Sa Uilama ka i ana aku: "Ma ka'u mea \ ike ai i keia la, ke hopohopo nei au e kuu keiki. eia oe ke kiei aku nei ma kekahi pali kiekie kuhoho." "Pehea iho la hoi au i ku ai ma kekahi kahua pilikia?" wahi a Alebiano ma ke ano hikilele, a ano pahaohao pu hoi no kela kamailio ana aku a ka Barona iaia. "Aole anei on manao, e lilo ana kou manao ana e lawe mai ia Alika Makale i wahina nau, i mea ku-eia inai e kou makuakane?" "Malia paha e ku-e i'o mai ana no oia, aka nae he manaoio no ko'u e hiki ana no iaia ke maliu mai, ina au e hoakaka pono aku l an*. i ko'u aloha ana i kela kaikamahine ,a pela kona noho aie i ua j kaikamahine la," "Aole loa kou makuakane e maliu mai ana i kau mau uwalo ana aku imua ona no kou lawe mai ia Alika i wahine nau, 110 ka mea ua kamaaina loa au i kona ano, a ua ike hoi, he oi aku oia o ke kanaka a ka uahoa ma kana mau mea apau i manao ai." "Ina aole e ae mai ana kuu makuakane e lilo mai o Alika na'u, alaila ua paa no kuu manao e hooko aku i ka mea a'u i kolio ai, aka nae malia aole no hoi e hoole mai ana kuu makuakane ina e ike ana oia ia Alika. No kuu makuakane, ua ike 110 au he kanaka huhu oia, a aole no paha e nele ana kona huhu, ke lohe aku, eia au ke hele mau nei e ike ia Alika." "Ua pololei ia mea au e olelo mai la e Alehiano no ka huliu o kou inakuakane, e ike aku ana no kaua ia mea ma keia mua aku." "Alaila heaha kau mea e a'o mai ai ia'u e liana aku, i wahi e pono ai keia manao o'u?" "He manao ui mai no ka hoi kekahi ou ia'u, heaha la hoi kou mea o ka hele mua ole ana ae e hui pu me a'u, mamua o kou hooko ana aku i kou mau makemake?" "He oiaio no ia au e olelo mai la e kuu makua, aka he hana hiki ole no nae ia'u ke ui aku ia oe, oiai ua hana mai ke Akua i ka puuwai o kela ame keia kanaka, a na ka puuwai no i koho aku i kana mea e makemake ai, aole mamuli o ka hooko ana aku i na mea i a'oia. Aole au i a'o aku i ka mea a ko'u puuwai e hana aku ai, aka iaia no o ka ike ana aku i kona wahi e maha ai, ua apo koke aku oia, a i keia manawa, aole loa e hiki ia'u ke alo ae mai 'ka lawe ana mai ia Alika i wahine na'u. Ke nonoi aku nei au ia oe e a'o mai ia'u i ka'u mea e hana ai, a o ia ka'u e ninau aku nei ia oe, heaha la ka'u e hana ai ma keia hope aku?" lke koke iho la o Sa Uilama, e weluwelu liilii ana ka hoi ka papa hoonohonoho hana a ka Haku Tivekona, o ia ka hoomare aku ia Alehiano me Belina e hoopauia ana na manaolana o ua makuakane nei o Alehiano, aka he mea no nae ia na ua o Sa Uilama i haupu mua ai, e ko ole ana ka manao hoomare aku o ka Haku Tivekona i 1 kana keiki me Belina. Ua manao mua no hoi oia e kamailio mai imua o Alehiano no kona hoonohoia ana aku ma kela wahi, i haulehia aku ai oia i ke aloha me Belina, aka ua ka-ua wale no nae oia i kona manao, a liiki no i ka ike pono ana o ua kanaka opio nei i ke ano o kela kaikamahine. x "Ke manao nei au, aole a'u mea e a'o aku ai ia oe e Alehiano, koe \yale no ke kakali ana aku i ka mea a kou makuakane e hana mai ai; aka e hoomanao nae oe e kuu keiki, ina e paakiki loa oe o kau wahine aku ana o Alika e mare aku ai, a ua ku-e ia i ka manao o kou makuakane, alaila e komo aku ana au ma ka e kokua aku ana ia oe, a e hooikaika no au ma na ano apau i wahi e ko ai kou* makemake. Iwaena o na kaikamahine apau a'u i kamaaina ai, aole he hookahi o lakou i like aku ka maemae, ke kupono ame ka oiaio e like me Alika." Lalau mai la o Alehiano i na lima o Sa Uilama, a pane mai la: "E kuu hoaloha, e hoomaikaiia oe, no keia manao ou o 'ka hoike ana mai la ia'u, a ke uwalo aku nei au imua ou, a imua hoi o na 'lani, e hooikaika aku oe imua o kuu makuakane i wahi nona e maliu mai ai ia'u." hooko aku ana au e like me ka'u e hooia aku nei imua ou, aka mai kauka'i loa mai no nae oe no ke ko o keia makemake 011 ma o T u nei ,oiai ua ike no oe aua kamaaina pu no hoi ia kaua ke ano o kou makuakane, he kanaka uahoa oia, e aneane ole ai no e hiki ke hoohulihuliia mai kona mau manao paa." "Ua ike au i kona mau ano apau, aka ina nae e kaa ana nau ka hoike ana aku 1 kuu makuakane i ka nui o na ano maikai iloko o Alika. e hoikeike aku hoi imua ona i ka hoopakeleia ana o kuu ola e kela kaikamahine, aole o'u kanalua, no ka pepe o kona mau manao, a hiki i kona ae ana mai e hoolilo i kuu Alika i wahine mare na'n.

"He oi ae ka maikai nau o kaua e hoikeike aku i na ano maikai apau o Alika, aole paha oia e maliu mai ana ina na'u e kamailio aku ana i keia mea, e hooiia aku ana kona huhu no'u. ''E hoonuinui aku oe i ka olelo iaia, ina aole kela kaikainahine, ina ua make kana keiki, a ke hele ka hoi a kulu kona mau waimaka i 'kau mau mea e kamailio aku ana iaia, o ka hoea ana inai ia o na manaolana no ka hookoia o ka iini a ko'u puuwai." Ua hooia aku la o Sa Uilama, e hooikaika aku ana oia e hoohulihuli i ka manao o ka Haku Tivekona, a no ka mea ua paa no kona manao, aia na kumu lehulehu ē hiki ai ke hoololiia ae ka papa hoonohonoho mua a ua Haku la, no ka hoomare aku i kana keiki me Belina. He hookahi kumu o ka makemake ana o Sa Uilama e hana aku no ka pono o Alehiano, mamuli no ia o kona aloha i ua keiki la, a hui pu iho hoi me kona ike a hoomaopopo ana i ko Alika mau ano, ua lawa ia no ka umeia ana aku o kona mau manao mahalo no kela kaikamahine, me ka nana ole i kona kulana haahaa. Ia hoea ana aku a laua nei no ka hale, ua hoi pololei loa aku la no o Alehiano noloko o kona rumi, no ka mea ua makemake oia e kakau i kekahi mau leka lehulehu, a ua hoi pololei aku la no hoi o Sa Uilama noloko o kona keena heluhelu buke, aole he poe e ae i ike i ko laua hoea ana aku, koe wale no o Eelina Wana, no ka mea ua pii ua Kaikamahine nei no ka hale oluna loa, a mamua o ke komo ana aku o Alehiano ma noloko o ka hale, ua hoea iho la kela ilalo, me kekahi ohe nana i hunaia iloko o kona lole. O kela wahi a Belina o ka pii ana aku ma kela la, he wahi kiekie ia, i hanaia maluna loa o ka hale no ka nana ana aku i na wahi kaawale, a mai kela wahi inai, ua hiki ke ikeia aku ke ku mai o kahi home o Alika ma kapa kahakai a i ua kaikamahine nei o ka iho hou ana mai ilalo, aia ka minoaka ma kona mau papalina, a e hoike mai ana hoi kona mau helehelena i kekahi hiona e hoohewahewa oleia aku ai, he mea kana o ka ike ana, i makemake loa ai e hoohana aku oia i wahi e hoomahuahua hou ole aku ai ka pahola ana o ia hiohiona. MOKUNA IX. E hoauau aku kakou i ka nee ana imua o keia moolelo, no ka mea eia aku i ka piko kahi momona, a i kekahi la kalae maikai, he hookahi hoi mahina mai kela noho ana aku o Alebiano maloko o ka home o Sa Uilama, ua hoea mai la ka Haku Tivekona no ka ike ana i kana keiki, a oiai o Alehiano wale no ke noho ana mawaho o ka lanai i kela manawa, ua apo aku la oia i kona makua e like me k'e keiki i makee i 'kona makuakane, a nana i hookipa aku iaia noloko o ka hale. "He keu maoli ko'u hauoli o ka loaa ana mai la ou e kuu keiki ia'u me ke ola kino maikai, a ua hele hoi kou mau helehelena a lamalama, ine he mea la ua piha pono kou mau la o ka noho ana ma keia wahi me ka hana nou e hauoli ai," wahi a ka makuakane iaia o ka lalau ana mai i na lima o kana keiki no ke aloha ana. "Ae, ke hanoli pu nei hoi au i ka ike aku i ka maikai o kou ola kino e kuu makua," i panai mai ai no hoi ke keiki no na olelo inahamaha o ia hui pu ana ae o laua. "Ua like maoli keia hoea ana mai la ou, me he aihue la," wahi hoi aSa Uilama iaia oka ike ana mai ika liaku Tivekona. Me ia nanea no ka hoi a o kou hoea mai la no ia, heaha keia hana nui au? Laki maoli oe i kou hoea ana mai la me ka maalahi!" "Heaha hoi ka maalahi, o ko'u hele mai nei paha ia me ka maikai, a ma kahi he eono mile mai nei nei aku, o ka haki iho la ia o ko'u kaa, a hala okoa he manawa loihi o ko'u hana hou ana mai nei i na wahi o ka poino mamua o ka hiki ana ia'u ke hoomau mai no ka'u huakai hele. Ua hoike ae hoi oe ia'u he eha ko kou mau wawae, pehea ua eha nei ou i keia manawa?" "He eha mai auanei kau a uuku mai, he pilikia inaoli paha ko'u j ina aole ka ike lapaau o kau keiki, ina pehea la ko'u pono i keia | hoea ana mai la ou, ua oluolu loa au i keia manawa, me he mea la > aole i loaa iki ia'u kekahi pilikia. "Laki maoli no oe o ka loaa ana o kekahi keiki e like me kela, noj ka mea nana wale no e kuhikuhi mai i ka'u īilāu meā e hanā ai, ka'u mau meaai, a i ko'u hooko ana aku i kana mau kuhikuhi ana a|)au, o ke kumu ia o ke kaawale ana aku o ka pilikia mai ia u aku. "Ae, ua ike mua au i ko'u laki no ka loaa ana ia'u o kekahi keiki maikai e like me kela, aka pehea ua keiki nei a'u iaia o ka noho pii ana iho nei me oukou, he akahele no nae paha oia ma kona ano ea? "Aole au i ike i kekahi kanaka oi ae o ke keonimana e like me ia, a ke haule iho no hoi ma na hana hoohauoli, aohe ona lua e like ai, no 'ka mea iloko o ka piha lealea o ka u keiki, ua hapa mai oia iniua o kau keiki, a iloko nae o kana mau hana apau, he hookaln no a'u mea e olelo ae ai, o ia no ka mahalo. Iloko nae o ka wa a ua mau elemakule la e kamailio nei no Alebiano, ua komo koke mai la ua keiki nei me Tome, a hele aku la l ka lakou mau olelo ma kekahi mau inea e ae. a hoopoinaia īho la na kamailio ana e pili ana ia Alehiano. "Ua poina loa ka hoi au i ka hoike ana aku ia oukou i ka u meahou o ka lohe ana ia'u ma ka'u huakai no keia wahi. Ua hoaumoe iki au ma Eaminahama he hookahi po, a ine he mea la ua lohe au i ka hoopukapukaia ana ae o ka inoa o Alebiano, he mea anei kekahi j o kela ano i loheia e oukou?" wahi a livekona mahope iho o ko lakou kamailio loihi ana. Ua nana mai la ka makuakane maluna o kana keiki iaia o ka hoopuka ana mai i kana meahou, me he mea la ua komohia aku kekahi manao hoohuoi a haohao iloko ona, ua loaa i'o he ulia i kana keiki, a ua ike aku la no hoi na mea apau i ka oiaio o na mea a Tivekona 0 'ka lohe ana, a ia wa i hoomaka aku ai o Tome e hoike i ka mo- j olelo pololei o ka ili ana o ka moku o Alebiano, a pela hoi me ka hoopakeleia ana o ua keiki nei mai ka make mai e like me ka ka j poe heluhelu i ike mua ae nei. I 1 Oka ike haha'i moolelo apau, oia ka Toine e huai la imua oka I makuakane o Alebiano, a ma kekahi wahi oi loa aku o ka pilikia, | ua hooi loa aku la ka Tome kamailio a hoonuinui ana, a he lehulehu wale na manawa a ua kanaka la o ka hoao ana e ku iluna mai kona noho ae, oiai ua hele oia a piha i ke pihoihoi, a ke hoea aku hoi ma kahi o ka hoo'pakele ana mai a Alkia i ke ola. kahi o ka hoopakele ana mai o Alebiano. ua hoonuinui wale aku Ja no o Tome i kana kamailio ana no Alika, a ia pau ana no hoi o ka moolelo i ke 'kamailioia, o ka hina mai la no ia o ka Haku Tivekona ihope, a hooho ae la i keia mau olelo. 'O! na ke Akua e hoomaikai mai i kela kaikamahine koa. Aole loa oia e nele me kekahi makana ua noho aie au malalo ona," a ia nana hou ana mai a ka makuakane maluna o kana keiki, aia o Alebiano e noho aku a«a me ka hele o kona kino a haalulu, aole nae he maopopo aku iaia o ke kumu o ia haalulu ana. o kana koho wale aku no mamuli paha ia 0 ka hoomanao o ua keiki nei ana no kela po poina ole o ka loaa ana iaia o 'ka ulia poino. Aole nae i lawa iho ka manao o ua Haku Tivekona la, ma o kela moolelo a Tome o ka hoike ana aku iaia, aka ua noke mai la no oia 1 ka niele i kekahi mau ninau he nui, a hiki i ka hoike houia ana o kela moolelo no na manawa lehulehu, a aole hoi e hiki i ua haku la ke huna aku i kona aloha no kana keiki, e hiki ole ai nae iaia ke hoike okoa mai ma na huaolelo. Oiai lakou nei e nanea ana, o ka manawa ia i komo mai ai o Belina, aia hoi ma kona helehelena ka nanaina 'kaumaha, a me he mea la i ka nāna aku, o ka holoi ana mai no ia o ua kaikamahine nei i kona mau waimaka, a hele mai la e ike i ka Haku Tivekona, a ua ike mai o Belina iua haku la ma 'ke ano, me he mea la ua lilo ke kipa ana aku o ka makuakane o ka mea ana i aloha aku ai i mea nona e hauoli loa ai. <Aolp i pan.i