Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 35, 1 Kepakemapa 1911 — HE MOOLELO NO KE KI KULA A I OLE Ka Waiwai Hooilina a ke Aloha. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KI KULA A I OLE Ka Waiwai Hooilina a ke Aloha.

MOKUNA L Jir . \fl-KUMAMAOXO MAKAHIKI MAHOPE MAI. ! < E Papa- Auhea 1a kuu makuakane?" 0 ku nea e ninau nei he kaikamahine opiopio u'i oia nona na pak i. umikumamaono, o ka hele ana mai i ke keenahana o i *.i:ruka, ma kekahi kakahiaka. IK : ka we^a 0 * a me ka lailai, aka nae, me he mca kekahi hale T a i o!e mai k«kahi wahi malumalu mai paha ; 3 , hele ana mai mamuli o ka makamaka o kona helehelena lie n ; ' aku ame ka hoihoi a ku iho la ma ka puka o ka rumi, a i ka na:u aku a ka mea e noho ana i ke keena i kela manawa, no kekahi :; nike, nie he mea la he kii nani oia i penaia e kekahi lima ir.a:a.i -ke kiekie i ke pena kii. hikoia oia me kekahi aahu lilina aeae o ke kumukuai pii loa, a nia k-'-.ia umauma e kau ana keka'hi pua i kapaia 4i mai poina oe n \\" ā r*ia na lima o ka lole a ma ka a-i a pela me ka hu'a olaīo loa na h:. i nie na lihilihi keokeo me kekahi mau popo lipine i hooy,aaia n:a na poohiwi a ma ka pulima p ka iole, a ke hui ae kona mau kahiko me ka u*i o kona helehelena, aohe i kā nani i kana mai a u i e nele ole ai no ka hoohihihiia e ka mea e ike aku ana iaia. Ao!c i pau kona u'i malaila; o kona lauoho kekahi mea makahehi nuiia : a like ka pala o kona lauoho me ka lelo o ke gula a hinu- , ii ti e like ine ka ana a ka hau e pa ia iho ana e V t kukuna wela o ka la, a he hulili kona mau maka poniponi e like ,;-.c k. i ;uia a ka pohaku sapire. Maluna o kono poo e kau ana kekahi papale laulau nui i hana ir;i!;i;ra me na lihilihi, a i na manawa a pau ana e kamailio inai*ai a e < i iki ae ai paha, e holū nape ana ka laulau me.he mea la e :»ni w.ihi mai ana ia Kaunulau e hoi e pili me ka leie. M; t <kahi aoao o ka papale e kau ana kekahi mau hulu Okanka ,:n' k.'k.ihi mau pua rose lole kaiina me ka lipine i hanaia a kohu Minu ma kekahi aoao, a ma kona puhaka he lipkie nui palahala'ia i :iriMhelo, me na kamaa hila aulii ma kona mau wawae a e paa aua " o kona lima hema kekahi wahi mamalu keokeo. Ao'.i .> Mr. Adamu oloko o ka nimi i kona wa i hiki mai ai. O ka iiii'.i hookahi wale no e noho ana iloko o ke keena i kela manawa. oia ke keiki hana, noloko o ke kee'na, oia o Gerala Wineseta, a e noho ;ui;i oia mahope o ke pakaukau kakau, a e hoopapau ana i ke k"}H' .i:ia i kekahi mau leka a kona haku o ke kauoha ana iho iaia e kakau. Me keiki opio ui keia nona paha na makahiki he umikumamaiwa, ;i ke unna aku no i kona helehelena e hoike mai ana no kona ano o)»iopio loa a ano kamalii aohe i kanaka makua, no ka mea, aohe i heuheu ae ka umiumi, eia nae, aia ke onaona lluna ona kahi i liaiamu ai, a no k» mea, o ka opiopio o kona helehelena, ke onaona o kon;i mau maka, ka maikai o kana olelo, ke kanakamakua o kona atv>, kona hiohiona minoaka mau ke kamailio mai, he mau mea hoike ia i kona ano hoopono i a'o ponoia ma na rula a pau o ka h'H>kei>nimana ana. k 1 kona wa i lohe aku ai i kela leo o ka ninau ana mai, haalele koke f iho la oia i kana hana a ku koke ae la iluna no ka nana ana aku r owai la ka mea nona ka leo, a ia ike koke ana aku no aiia, naholo | koke ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina eia ka o Anoipua I ua hiki mai; hele koke aku la oia a ku nīamua o ke kaikamahine I ' i <>pio me ka haawi ana aku i kekahi kunou haahaa loa me ka pane pu ana aku: "\\c mau minuke ae nei ko Mr. Buruka hele ana aku nei iwaho. !!e haua hiki anei kekahi ia'u e hana aku ai no Miss Buruka?" NahoK> ae la kekahi hiona pahaohao me ka hoka ma ka helehelena 0 ke kaikamahme opio, a ua hala paha kekahi minute o kona ku ana me ka pane ole mai i kekahi wahi mapuna leo. la hala ana oia minute alaila oaka ae la kona mau lehelehe ohelohelo a wawalo ae la kekahi leo akaaka a puni ka rumi, oiai kona iuleheiena e hoike inai ana i ka hauoli. O Miss Buruka!" wahi ana o ka pane hoopili ana mai, me ka hapai ana ae i kona poo iluna. a mamuli oia oni ana ae ana i oni pu ae ai kona papale a holu nape mai la na hulu okarika me he mea la v hoahewa mai ana i ke kanaka opio no kona kapa ole aku iaia ma koua moa i maa mau ia laua i ke kamailio. a no ka mea, he mau opio U\ua i kamaaina kekahi i kekahi no kekahi manawa loihi ma«uia aku." "Kupanaha no hoi oe e \Vineseta o kou kapa mai ia'u o Miss Buruka. n. keaha kou mea kapa ole mai ia'u ma ko'u inoa i maa mau ia oe j ka hea mai mua mai?" He r.ua kupanaha iho la ka ia o ko'u kamailio aku no hoi i kou ui \\ }*.Julei loa o Miss Eunika?" wahi a ke kanaka opio o ka i ana aku. He n.aa la ae nei i hala ua hoike akea ae ko niakuakane l kou a. nw\ keia hope aku e kapa mau ia aku kou inoa o Miss Buruka, a uo ko> U he ana iaia i ke kamailio pela, oia ko % u mea i ninau aku ne u\ oe : ia inoa," wahi a Gerala, me ka akaaka ana aku. me ka t:a! o'o pu v ka ula ma kona mau papalina. "<• a olelo io mai no o }>apa pela la?" wahi o ka ninau hookoikoi a A!isona Huruka. me ka hoekeu ana ae i kona mau poohiwi. "O, nianao a->. he hana hawawa kela. Mai ka manawa mai i hiki ai u ke hele mai i keia banako a hiki mai i keia manawa ua ike mau au nia ka inoa \lisona Buruka he inoa hoouiui wale ae no paha e ka;>a mai ai o Miss Buruka, no ko*u hui ana ae nei nae paha ea?" a pwna paha oe i kekahi mea; i keia manawa he !ede opio oe; hah ko\i mau la kupono loa e kapaia aku ai he kamalii, a ke nei au he kupono loa ka inoa Miss ia oe a e pooo e kapa I mau ' a r »ku oe ma ia inoa ma keia hope aku," wahi a Gerala o ka pane ana aku mt ka minoaka. Ku iki iho la o Alisona e noonoo no kekahi manawa me he mea c a V°no mai ana oia i ka £erala mau olelo o ka panai ana aku * wale i mai la: Aohe no o'u nana nui i ka hoololiia o ko'u inoa mai ko'u inoa i >apfti<oia ai au, a i ka inoa au i kapa mai nei, aka nou. no ka mea 1 k.i:naa:na loa i ko'u iuoa mai ko kaua maiawa mai i hookamaaina ai. e pono no oe e kapa mau mai i ko'u inoa i maa mau ia oe 1 ke kahea mamua. a e lilo keia i mea h#omanao mau nau i na !a a ma keia hope aku." koke aku la o Gerala i ka mea kamailio a i aku la: -^ e ka mahalo ia oe—manao au e lil# ana keia i mea hoomanao mau na'u ma keia hope aku, aka. e ninau aku ana au ia oe i keia !^ea * H* hana maikai anei ia*u ka hookuli ana i na kauoha * k°u haku? Ina e kauoha mai ana oia ia*u e kapa mau aku au i t ° U lnoa 0 Buruka. alaik e pale anet au i kana kanoha a e I mau aku no ia oe n\a ka inoa i maa mau ia'u o Astsona? He *na pono anei ia*u ke hoolohe i kau a e pale ae i ke kauoha a ko m^uakaner He mea pono io no paha ia oe ke hoolohe i ke kauoha e like me

W a n»«emake i koa wa-e nohonan» ana Maanei me na kupa-' kak u e ae. . ole lakou e nema mai la »«. aka. , ko kaaa wa e hui ai •» | kaua wale n.f ea. e |K>no m» oe e kapa' mau mai i ko u in.w « h<« rae |kou maa mamiia; mahope paha auanei lilo kela ino« i mea 1ioo|.a-' lakai i ko kaua mana'Aa haiioh. makemake «u nae paha <K.' e kapa aku au ia 0€ o Mr. \Vmestuar** 'Manao aa aole i kupono ke kapa ana mai ia'u ina kela inoa/* v%*ahi a Gera!a i pane aku ai rae ka akaaka pu ana aku. "Xo T it iho e hoomau aku ana au i ke kapa ana ia oe ma kela inoa ina e hoomau mai ana oe i ke kapa ana mai ut*u malalo o na ioina/* a noho ino iho la oia iluna o kekahi noho me ke ano hookeekee a hopu aku ia i kekahi peahi e kau ana iluna o ke pakaukau e ku ana ma kona aoao a hoomaka iho la e hooluiiluli me ka haka pono mai o kona mau maka maluna o kona hoa. "Kaumaha maoii ka hoi au i ka heie ana aku nei o papa iwaho. he makemake au i daia ia. Ke iana nei kuu manao e hiki ana no ke aeia mai e aie aku au i kekahi mau mea a e kakiia m ko papa inoa, aka nae, o ka oi loa aku no O ka maikai ota ka Ioaa mai o kenahi mau bila dala ilono o ko'u lima no ka uku ana aku i ka'u mau mea apau e makemake ai e knai aku. He manao lana no anei koo e hoi koke mai ana no o papa?" t "Aoie hiki ia'u ke hai aku ia oe/' wahi ke kanaka opio. nie ka alawa ana ae e nana i ka uwaki, a huli hoa mai la e nana i ka ui nohea e noho mai ana iluna o ka noho ma kekahi aoao ::iai ona. Pii ae la kona ula a liuliu naiowale aku ia oiai hoi kona pm* e nape ana me ka lele o ka oili aole no ka maka'u, aka no ka heie mai la o ka makemake a haaie i ka lihilihi oiai oia e hooikaika iho ana e huna i ka manao hoohihihi e pee maloko, a no ka mea. he hopohopo mai ia kona he hana pono ole nana ka hoike ana aku imua 0 ke kaikamahine a kona haku hana ua eha oia i ke aloha nona e like me ka ikaika o kona uhane iloko ona. j aku ai i kona manao imua o ka mea ana e lia ana, oia ka manawa malja o loaa iaia kekahi manawa kupono a ia manawa oia e hoali anu ai i kona manao imua o ka mea aia e 1 ia ana. oia ka manawa kupono loa e hoike a maka aku ai i kona ke niau mai nae kona manao ame kona pipili ana iaia e like me kona ano mau i na manawa i hala. No Gerala \Vineseta a kakou e heluhelu nei i kona moolelo aole oia he kanaka opio i like kona hanaiia ana tnc na kanaka opio e ae. I ka wa i hanauia mai ai o keia keiki a he mau hora paha ma ia liope iho, make aku la kona makuahine a kaa aku la kona hanaiia ana malalo o ke kaikuahine o kona makuakane, ka Miss Honor Wineseta, a nana i malama a i hanai iaia a hiki wale i kona nui ana, oiai ne he ilihune kona makuahine hanai, aka oiai o Miss Wineseta he wahine i hoonaauao maikai ia, ua malama oia i kana hanai me ka maikai loa me ke a'o ana iaia ma na mea maikai loa ame ka haipule ahiki i ke kuonoono loa ana o ka pono iloko o keia keiki. He wahi loaa makahiki uuku ko Miss \Vineseta, a me ia wahi loaa makahiki i pakalikali ai oia i ko laua wahi pono o ka noho ana me ka lawa kupono ole no nae o ko laua mau hemahema, a no ka! nui o kona makemake e hoonuiia aku na ike hohonu no kana hanai, 1 hooholo iho la oia e haalele i ke kulanakauhle a Iaua e noho ana ma ka Mokupuni Rode, ko laua nome o ka noho ana no kekahi mau makahiki lehulehu, a hoi aku la i ke Kulanakauhale o Nu Ioka, kahi ana i nianaolana ai e loaa kekahi hana nana e hana ai malaifa i mea e hoomahuahuaia ai kona wahi loaa makaliiki no ka hoonaauao ana i kana hanai. | Ua nee io ae la laua a noho malaila, a oiai he wahine naauao o Miss Wineseta, ua nui ka hana i loaa iaia ma ka humuhumu ame ka hana lihilihi ana 110 kekahi ohana waiwai loa maloko o Nu Ioka. Me ia ano iho la i hiki pono ai iaia ke hoouna ia Gerala i ke kula ahiki i ka piha ana iaia o na makahiki he umikumamaha, a ua komo aku hoi ma ka elua o na makahiki o na haawina no ke kula kiekie. Aka, ma kekahi kakahiaka, i ka hele ana aku o Gerala iloko o ka rumi o kona makuahine hanai loaa aku ia oia e moe mai ana iluna o kona moe ua hala ka uhane, ua hala ka hanu,«a e moe mai ana me ka oni ole ua hele a laau me ka puanuanu iluna o kona moe, a ia manawa, akahi oia a ike iho i kona pilikia ua hala aku la ka mea nana oia e hoomaopopo mai a e alakai hoi iaia ma na ala maikai e loaa ai iaia ka naauao. { Ua make ka makuahine hanai i ka po mamua iho me ka ma'i puu-1 wai, a me ia kulana kupilikii i haaleleia iho ai oia i keia ao me ka nele, me kona hakoko ana me na inea he nui o keia ola ana, a no ka mea, i ka wa i make aku la o kona makuahine hanai. o ka pau ana ia o ka loaa ana mai o ka uku hoomau iaia mai kekahi hui mai. i I ka nalo ana aku o ka makuahine hanai, ua kuai aku la oia f na lako hale a pau o laua a haalele iho la i ka home a laua i noho aloha ai no na makahiki lehulehu i hala aku, hookahi wale no wahi ukafta 1 koe aole oia i hoolilo aku oia kekahi wahi moe hepe kahiko loa, j he wahi moe a kona makuahine i papa loa mai ai iaia aole e hoolilo' iki oiai he wahi moe hepe ia i lilo i mea punahele loa iaia a he wahi j waiwai ano ole hoi i hooiliia mai ka Moiwahine Elisabeta mai o! Enelani, a ua iawe heleia ia wahi moe ma na wahi apau e kona mau j kupuna e hele ai a hooiliia mai iaia me ka papa loa ia mai aole e hoolilo aku ma ke kuai, pela no hoi ka makuahine i papa loa mai ai iaia aole e hoolilo aku. He wahi moe ano kahiko no ia ke nana aku. he ano pepeekue, eia nae, ua hanaia me ka laau mahokene. o na wawae ua hanaia me ke keleawe me he maiuu la no ka bea. me ka uhiia me ke kilika; ua pau ka uhi mua i ka nahaehae a ua hana houia he uhi hou e Miss \Vineseta, ka makuahine. Ua aneane maoli no e loaa ka manao ia Gerala e hooiilo aku i kela wahi moe ma ke kuai e iike me na lako hale e ae, me ka nana ole i ke kauoha a kona makuahine no kona manao he mea hoopilikia wale no paha ia iaia. aka nae mhope iho ua hookomo iho la i ua wahi moe la maialo ioa o kona pahu lole kahi e waiho ana na mea liilii e ae i onaia eia ma keia ao. a mahope o kona hoi ana ae iloko o kekahi wahi rumi uuku i kupono iaia mamuli o ka emi o ka auhau. hoomaka aku la e huli i hana nana e loaa ai iaia ke ola no keia noho ana. Ua loaa io mai la kana hana; o ka hana mua i loaa iaia oia kona lilo ana i keiki Jiaawi daia noioko o kekahi haiekuai nui o ke kiilanakauhale; mahope mai o ka haia'ana o kekahi mau mahina.ua lilo oia he keiki hana no kekahi kauka, a i ka iula ana o kekahi mau mahina hou ua ioaa hou mai ia iaia he hana oia kona iiio ana he keiki hana noloko o ka hanako o Adamu Burulca, kahi ana i noho hana ai a hiki mai i keia manawa. e hana ana me ka paa mau me ka pii malie ana mai kekahi anuu a i kekahi me ka hoomau loa i ka hana ana me ka hauoli a he keiki hoi i hiiinaiia e kona haku no kona hoopono, a no ia hoopono ona i pii liilii ae ai oia mai ke kuiāna keiki pulumi hale a t ka lilo ana oia kekahi o na knpakako oioko o ka haie hanako. No ke aioha o kona hakn iaia no kona ano iiihuae a i huipuia no hoi me kona ano hoihoi a hoopono. ua kono mau ia oia e hele mau aku i ka haie o Adamn Buruka. kahi a Gerala i hoohaia ai i kekahi mau hora o ke ahiahi me ka hauoii loa me ke kaikamahine a Adamts Burnka ota o Alisona i kamaiiioia ae nei; ua paulele maoH ka naau !o keia kalkamahine iaia mamuli o kona ike mai iaia nei i ke kanaka !y"i ame ka maikai o ka ia nei mau olek). ' No kekahi manawa loihi aole i k>aa ka hoohuo* xa Adamti Bnrnka ! e liio ana ka iauna mau ana o keia mau opio i mea e pipiH !oa ai | lee aioha o kekahi i kekahi. eia nae, oia ka mea i hoomaōpopoia ma [ia hope mai. Ua liio i mea hauoH ioa ia AIisona ke kono mau ana ia Gerata e hele mau mai e paina wahi ti me lakon i na ahiahi a pau: e kono mau ana e hele pu me ia i ka holokaa iloko o ka paka ma na auina ia Poaono ame na la Kuiaia; e kono man ana e hele akn e paina me iakou ma kekahi matTla Sabati a ma na la noa e ae. Mahope mai

ua ulu ae la ka hopohopo iloko o ka makuakane e hauhili aku ana paha auanei ka ai ana a kawelea ina e hoomau loaia aku ana ko laua launa mau ana. 1 kela manawa ua paulele nui oia maluna o GeraU me ke aloha pu iaia—ua maopopo iaia he keiki oiaio, hoopono a paa rula oia» aka aole nae oia i kupono e manaoia aku ua kupono e lilo mai i hunona kane nana. _ , Aole oia i manao o kekahi kupakako e hooikaika ana e loaa lau kekahi mau miliona dala e like me Gerala Wineseta ua kupono oia e lilo i hoapili no ka hooilinawahine o ke kanaka malama hale banako, ka mea nona na miliona i hiki ole ke hookukuia aku a o ka mea hoi nona ka u'i ame ke kulana i hiki oie ke hahaiia. Nolaila, i ka hapa hope o kela makahiki aole i kono houia mai o Gerala e hele hou aku i ka home o Adamu Buruka—i na manawa a pau a Alisona e kamailio aku ai i kona makuakane e kooo aku ia Gerala e hele mai e paina pu me lakou e hooUUu waleia mai ana no <kona manao e ka makuakane a hik» i ka haule pn ana me k* olelo mau ia aku he nui ka GeraU hana maloko o ka hanako aoie kekahi hana ano nui e ae, a mmuli iho U oia ano, o ko Aliaona ma* nawa kupono wale oo e ik< ai ia Gerala, he manawa kakaikahi wale no nae ia, oia kona hok) roa-lu ana iloko o ka hanako me ka hoopunipuni ana he mea ano nui kana i makemake ai e hele iUiU, o ka oUk> nae no kona makemake wale no e hui me GeraU. O keia hiki ana mai ame ko Uua hui ana ma keia la, o ka mua loa ia o ka mani wa no kekahi mau mahina loihi, a oiai akahi ae la no Uua a hui, aohe hoi he pueo nana e hen o lana wale no, tta knupau pakahi laua i na mea iioko lilo loa o ko U«a man puuwai. me ka hoohauoli nwi ana ia Uua pakahi iho ma ke kakaiahiH kamail»o ana, e like me ke ano o kamalii ke hui ae, e kamailio ana ma na knmiH hana like ole. Iloko o ka hapalua hora mahope iho, aia o Gerala ke hoohialaai U i ka ui ame ka hiehie o ka helehelena o kooa hoa kamailio. iluna a iUk> kona noonoo e lele panki la. Oiai na opio e hoohala ana i ko laua mau minutc hanoli loa ma ke kamailio ana anaku a nanea maoli no hoi no na olelo hoomainan like ole a ke aloha, aia hoi, oili mai ana kekahi kaimka me ka emoole. he kanaka nona na makahiki mawaena o ke kanakoln* knnumalima ame kt kanaha, a kn ana imna o laua. He kanaka niape oia me ke ano kukm nae o kona mau poohiwi me he kua hanunu ku He wiwi kona hekhelena aohe ohaha maikai m« ka haikeaine he mea U he kanaka ma*i oia no kekahi mau U. koe wale no ka ula o kooa man khelehe me ka uliuli poiu o kona mau onohi maka, a no kooa ianoho nae me ka nmiumi he poniponi ka uliuH. 1 ft»J