Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 12, 24 March 1911 — KA HUAKAI A KE KOMITE OLA NO KA AINA O KA EHAEHA Lohe Ponoia ka Manao o na Ma'i no ko Lakou Mau Pilikia-Hooia na Solona e Haawi i na Kokua. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KA HUAKAI A KE KOMITE OLA NO KA AINA O KA EHAEHA

Lohe Ponoia ka Manao o na Ma'i no ko Lakou Mau Pilikia-Hooia na Solona e Haawi i na Kokua.

I kulike ai me k* hana mau i na kau Ahaoleio apau e noho ai, o u ka holo makaikai aiii aku no kt kahua ma'i lepera ma Kalaupapa, pela na hoa o ka Ahaolelo kuloko i halele iho ai ma ka po o ka Poaono akn la i hala. ao ka hele kino ana aku o hui pu me na ma'i flja ka aina o-ka ehaeha, a e ninau ponoi aku hoi i ko lakou mau tn4kemake e pono ai ke hanaia aku e ka poe i loaa na k'ileana e nana aku «i i ko lakou pono. Aole he mtL o ka. i holo ak i no kela huakai no MoWeai. mamuii o ka hooholo ana komite ola o na hale a elua, o ka poe wale no o ka AUaoleo ame kekahi poe kakaikahi ke hel<?: o ka aeia ana nae o ka poe mawaho nei, ma ke kakahiaka no ia o ka Poaooo. O ka hiona i halawai me ke komite ame ka lehulehu pu ma ko lakou wa o ka hooa ana no Kalaupapa ame K.ilawao, he hiona ia e nele ole ai ke komohia ana aku o na manao aloha a ehaeha o ka naau no ka |voe i loohia i ka ma'i nana i wehe i ka pilina o ka nuk-.ia me ke keiki, ke kane mai ka wahine aku. i XTa haalele iho ka Mauna Kea i ka uwapo ma ka hora eiwa o kela po, a mawaho ae o Waikiki l moku ai a hikl ma ka hora elua o ka wanaao, na hoomaka aku la ka holo ana no kahi o ka huakai i iini nuiia ai e hooa akn Ma ka 'wehena kaiao o ke kakahiaka >Babati ae i ikeia aku ai ke ao aina, iloko o ka ohu e halii inai ana i na pali, a ma ka hora oono i kapalulu aku ai kA mokuahi niawaho pono o ke awa o Kalaupapa. He malie maikai ka moana ma kela liuakai, hc nanea hoi ka n<fho aua oluna o ka moku. me he mea la aii so i kauhale kahi 'i noho ai, a Hoko o na hora loloa o ia po, ua hoohala kekahi poe i ko lakou nianawa ma ka himeni ana, ke keaka ana no hoi ame iu hana

no apau e kaU ae »i kekahi • Ka po. He huma ku i ka luni k* *k» & ka waiho m*i o k« »i«*. mt» aa h»l« nani o ke ano hon loa e kuku m*i Mia ma k*la »me keia wahi, a ka maka • kamaheU» e haawi ai i kana man mahalo ana no ke ktlaktla o Kalaupapa kohu aina e kahe ana o ka waiu amt ka m«>li. Xa ka pohina ua liilii o i« kakahia* ka i hoopn mai i ka l>a o na kanaka 0 ka Ahaolelo, no ka |>eno ke l*le aku i:\ka, eia nae nole he poe i hoopil.ki% ia v a hiki wate i ka pau nui ana o na niea apnu i ka hoohikīhikiia malunn o na waapa iuka o ka aina. MaUila ae nt mn'i he nui. ka hann puhiohe. ka Lunanui Jack MoVt»igh a 1 ka hui pu »na me ko Honolulu nei poe aku, ua haawl na kunou aloha aaa r alaila hoi aku la no kahi n ka Innanai. no ka hoomaha lii)ii ana mhiiM o ka hele ana aku no Kalawao. He manawa U a kel» amo koia • aa ana no ka hele ame k» o)e ? niakaikai ia Kaiawao, a oiai ua nui n» lio i Uweia mai e tui ma'i, nolaila ia hopu kela ame kfia i ka lio e lom ana, a ma na kaa no hoi kekahi poe. o ka hoomaka aku la no ia o na m»l>feiai e holo no Kalawao. h<* ekolu mite mai ke kahua ma'i aku o Kalaupap». Me he mea la ke n*oa aku, o keU kekahi o na hnakai piha hauoli me ka nana ole ao i na hoahele, aia ka pono o ka hiki aku i Kalawao; a>a hoi M kvla ame kria aoio o ke alanui ht mau hale kahiko no na ma'i, a ua no ho> kekahi mau hale i na kanaka, a i ka maalo ana o na kamahele mawaho o na hale \ nohoia, aole e n«l« ka loheia o ka leo aloha mai na malihini aka, a pela iioi mai na luma* aina mai. Ma ka hora «walu a oi o kela kakahiaka. i hoakoakoaia ae ai na ma'i o Kalawno m«loko o ka Home o na K«i-

kikane. a imua o lakou 1 hoakaka aka ai ke kooiite ola m* o %1. H. Coney 1». i ka manaonai o ka hiki aia aku o ke komite ame na koa o k» Ahaoklo. Wahi ana, o keia ka lua o a* manawa o kona hoea ana aku no ka huli pono ana i na pilikia o na ma'i. a oiai eia oia imua o ka poe pilikia ana i ake ai e ike, nolaila ua ninaj mai la oia i ka manao o ka lakou noi «ea aku e aeia ka loaa ana o ka nima ia lakou. Mawaho ae o ka mea e pili ana : ka hoakaka aku oia e pili aaa i na palapala hoo|4i o ka hoouna-a ana ae i ka Ahaolelo a i waihoia aku hoi iloko o k* lim* o ke komite e pili aea i ka haawina ai ame ka bila alaalu o ka halekoai o ka Papa Ola. He poe kekahi o ka hoik? ana mai i lko lakou mau manao e like me ka palapala noi i ka Ahaolelo. a wahi a kekahi. o ke kumu i makemakeia ai ka {hoonoaia o ka waiona, i hiki ai ke hoolakoia oa paina e haawiiā ae ana ma na la kulala, aole i makemaVeia no na manawa apau. ; | Xo ki mea hoi e p)li ana i ka bila alualu o elima dala no ka hapa maka* hiki, he umi hoi dala no ka makahiki | holookoa. na lokahi ka manao o ka poe ī hoike mai i ko lakoa manao, no ka lawa ole o kela haawina, o ke kumu no ka pipii loa o na mea kuai nuloko 0 ka halekuai o ka Papa Ola, e kakiia ana a oi loa akn mamua o ke kumn lilo, nolaila ina e hoomahuahuaia ae ana ko lakou haawina » ehiku dala no ka hapa makahiki, a i ole haawiia aku paha lakou ma ke dala maoli, alaila e hiki ana ia lakon ke hele aku e kuai 1 ka lakon mau mea i makemake ai ma kekahi mau wahi emi aku e loaa ana ia lakou. Ua hooia aku ke komite imua o ke anaina o ka akoakoa ana ae malaila e imi pono aki ana lakou ma na mea apau i hoikeia mai, a pela hoi me ke alahele e hoopauia ae ai na kumu hoohalahala ma ka aoao o na ma'i. | Ma ka noao oke komite ola, ua hoolaunaia kekahi mau makaainana ame na Senatoa e kamailio a no ka pokole o ka manawa, aole i nui ka poe o lakou i kama'ilio; aka ua hoike nae o Senatoa Pali i kona manao me ka hunahuna ole iho. Wahi ana, ua ike oia i ka palapala noi e pili ana i ka waiona, aka ma ke ano he oia i makee i ke , ola o ka lahui Hawaii, aole ona makemake e lilo i mea pepehi ia lakou, ma o ka ae ana e hoonoaia ka waiona. Ina o ka ai ka lakou i makemake ai e hoomahuahuaia, a o kekahi uiau noi kupono « ae paha, ua makaukau loa oia e hooikaika a e hana akn no ka hookoia mai o ia mau noi, aka no ke noi waiona, aole loa e hiki iaia ke ae, ua like ka ae ana aku, me ka haawi maoli ana aku no i ka laau make. Mahope o ka lohe ana i ka manao • na nia'i malaila, i huh hoi mai ai na malihini no Kalaupapa, ela nae aole i loihi ia hoi ana mai, o ka iliki iho la no ia o kekahi kuaua koikoi, ua hele maoli na mea apau a pulu peno, aka o ka makaukau mau no o ka Lunanui i ka wai hoopumehana, ua hoopau koke ia ke ano puanuanu, a kau mai hoi na ciga, pau loa ka noonooia ana o ia peno. 1 Oiai e nee ana manawa imua, aole i hooka'ulua iho na Solona i ka hele makaikai ana no ka Bay>-A r iew Home, maloko o kela wahi na ma'l hiki ole ia lakou ke hana no lakou iho, o na kokua 1 aeia e ka Papa Oki, ka poe na lakon e lawelawe aku no na ma'i. Ma keia home i hoikeike mai ai ka Lunanui McVeigh i kona manao imua o na Solona, no ke kupono loa e loaa ona home kupono no kela poe e noho ai, aole hoi o kela home i hele a kahiko. Ua hoohalaia e kekahi poe he manawa ma keia home ma ke kamailio pu ana me na ma'i. Mai ka Bay View Jīome mai i lawe mai ai ka lunanui i kana mau malihini no ka Bishop Home, kahi o na kaikamahine. Malaila na ka«kamahine mai ke nui a ka liilii ,a ua haawiia mai kekahi himeni e lakou me ka hookani ana o kekahi mau kaikamahine maluna o ka piano, a mamuli o ke komohia loa o ke aloha iloko o kekahi mau Bolona t i haawi aku a'i lakou he mau manawalea kokua i kela mau kaikamahine. He maikai no ko lakou mau ano ke nana aku, a he ma'i no hoi ko kekahi poe, eia nae he mau kulana maemae ko iakon apau. Mai keia wahi aka i hoi hou akn ai na mea apau no kahi o ka lunanni, oia» ke kokoke ae la i ka manawa no ka aina awakea, a maluna o kekahi mau pakaukau ekolu i lako i na meaai 0 na ano like ole i maa i ka ahaaina luau i aoke iho ai na malihini i ka nuu i na kohinia « ai anfe i e ina ana 1 ka lokomaikai o na kamaaiaa, a aa like maoli na malihini makaikai me he mau kanaka hanohano la, a he oiaio no nae ia, no ka mea he kulana hanohano maoli no ko na Bolona kaukanawa» apan » hoea aki ilaila. Oiai e hoonui ana na mea apan i ka pnaa momona, ka opae mahikihiki, peJa ho» me ka amaama momona e halale ai ke kai, na haawiia he mau ha'iolelo pokopoko e ha&wi ana i na mahalo «ne na hoomaikai ana i ka lnnanni o ke kahna ma'i, a mahope aku o ia nu»awa, ua malamaia he haUwai makaainana e ke komite ola, no ka ninan pono ana aku i na nal 1 ko lakon man makemake i hiki ai i ke komite ke mao popo kana mea « hana akn ai. Malnna o ka hale pnhiohe ka bana kahi ī paaui ai • hoonanea ana i ka lehulehu, a ilaila i pii »kn ai na komite no ka hoike ana mai i ka lakoa hana o ka hiki ana akn ilaila, oiai hoi ke anaiaa B hoopuni ana ma na aoao apau o ka pa, me ke ake e lohe i ko lakon mau leo, a e maopopo hoi i ko lakou man manao. E like no me ia i hoakakaia aku ai » ko Kalawao poe no ka hana a ke komite o ka hoea ana aku i ke kahna »a i, p«U no o Mr. Coney i hoakaka aka ai imua o kela anaina i ka manao o ka huakai a ke komit« ola o ka hoea ana akn, alaila aa ninau akn eūa i ka manao o na ma'i e pxli ana i kekahi ®* u P^ a P*U noi i hoounaU mai ika Anaoielo. Ka J. Kainiwai i hoakaka mai i ka lawa oJ« o ka haawina ai ame ka haaw»na dala ma ka bila alualu e loaa nei ia iakon, mamali o ka uuku a mamoli maloko o ka haleknai o ka Pap» Ola. O Mr. Unea kekalu i hoomoakaka pono mai i na mea a Kainuwai i kamailip mo ft mai ai i ke komite, akah» S ®a hoomaopopo ana i a» Solona, ua kupono io ke noi i waUioia mai, na lohe pono i na hoakaka manao ana mai kekahi poe kupono mal.

TJa haiwiii i mamw* 110 na lal.a <> ke komite a pela no boi me kekahi mau hoa e ae o ki Ahaoleln o hoiko ai i ko lakoi mau manao iniun <> iih ma'i ala'ila ua hoike aku la o $enutou Chilingworth i kona manao »aolc o maka'u na ma'i i ka hoike ana mai i ko lakou mau manao, aiae ka Ukou ni.ui m%a i makemake ai • hanaia aku, ro ka mea he keik'i Hawaii oia, a he po«' Hawaii hoi na ma'i, o ka manawa mmkai loa kela • loheia ai na mea apnn 00 lakou e pono ai. O kekahi poe \ hoike manao, a i booia 4ko hoi imoa o na ma'i no ko i.i kou hoopaa ia lakon iho • hana aku 1 na inea no lakou • pono ai, o ia «> S*Mtoa Pali, na Lonamak«a nnn-i Bheld<w, Kawewehi. Affonso, Haie amo Bev. Deaha. Mamufi o ke kani ana mai o ke moe mia o ka moknahi • hoik« mai ana i na ohna, na kokok« mai ka mauawa • linlin ai no ka hoi ana aku iluna " ka moku, na hoopauia na hana ha'iolelo, alaila na iho aku la na mea apan no ke awakumokn, a ilaila i haum hopaia ai na aloha ina ni f i, ao kn hoi aka )a no ia o na mea apau noluna o ka oneki o ka Mauna Kn. Oiai na mea apan • huli hoi ana m ka mokn, aia na hoomanao ana ilok < o lakou no na hiona 1 haUwai mai me lakon manka o ka aina, a me i* mau hoomaaao aloha ana r i huli h« > mai ai ka Mini Kea, ma ka hon elua o ka anwina la, a hoea hou i taona nei ma ka hapalua o ka hon eono o Jrela ahiahi, uoko o na man ° ulnmahiehie o na mea apau. — -