Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 49, 9 Kekemapa 1910 — KIOLAIA KA HOOPII HOOHALAHALA A JOHN C. LANE Kakoo Lokahi na Lunakanawai o Ka Aha Kiekie i ke Noi Kumu no ka Hoopau Wale Ana i ka Hihia. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

KIOLAIA KA HOOPII HOOHALAHALA A JOHN C. LANE

Kakoo Lokahi na Lunakanawai o Ka Aha Kiekie i ke Noi Kumu no ka Hoopau Wale Ana i ka Hihia.

No ka elua o na manawa a John C. Lane o ka hookomo ana aku i kana hoopii Aoohalahaia imma o ka Aha Kiekie e ku-e ana i ke kohoia ana o Jos. J. Fern i Meia no ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu nei, ua kiol& mai ka Aha Kiekie i kana hoopii no ka laa o ka manawa, ma o ke »kakoo ana mai o ka aha i ke noi.kumu a na loio o Jos. J. 1 Fern, e noi ana e kiolaia ka hoopii hoohalahala. ī ke kau aku nei i hala, he elua makahiki mai ke kau koho i pau koke iho nei r mahope iho o ka ikeia *ana ua kaa aku ke kulana Meia ia Jos. J. Fern, ua hookomoia aku he hoopii hoohalahala iloko o ka Aha Kiekie, e ku-e ana i ke kohoia ana o Fern mamuli o kekahi mau kumu i manaoia, ua lawa ia e kiolaia ai na haloka o kekahi mahele, aka na kiolaia nae ia hoopii ana, ma o ka lawa ole o na iko e kakoo ana i na kumu maloko o ka palapala hoopii. Ma keia kai hoi, i l£k ikeia ana ae ma o ka heluna o na baloka apau i kohoia no na Meia, ua koho houia o Jos. J. Fern ma kela kulana, no ka lua o ka manawa, ua ala mai he hoopii ma ka aoao o J. C. Lane, no kekahi mau hemahema i hanaia ma ka pahu o Kakaako, me ka manao ma ia alahele e poholo aku ai ma kela kulana, aka no ka lua o ka manawa i kiola mai ai ka Aha Kiekie i ka hoopii, a no ka lua no hoi o na manawa i oni ae ai o Fern ma ke kulana a ka hapanui o ka poe koho haloka o ka hoohanohano ana aku iaia. E like me ia i hoike muaia aku ai maloko o ke Kuokoa nei i ka pule i hala, no ka paioia ana o kela hoopii hoohalahala e na loio o na aoao a elua, maluna o ke noi kumu aaaa loio o Fern, ua hala he mau la a na LuAakanawai Kiekie o ka noonoo ana i ka lakou olelo hooholo, a ma ke kakahiaka o ka Poa-

hia uei, i hoopuka mai ai ka alta i ka olelo hooholo e kakoo ana i ke noi kumu a ka aoao i hoopiiia, »o ke kiola ana i ka hoopii malalo o na kumu i kakaia maloko o ka palapala hoopii. O ua Luuakanawai De Bolt aioe Perry ka i kulike ko laua manao ma na kuinu e kakoo ana i ke noi kumu no ke kiola &n& i ka hoopii, me ka lokahi ole o ka Lunakanawai Kiekie me ia nmu kumu, aka nae ma ka manao kanawai o Hartwell } *ia oi loa aku kaaa 111 au kumu kakoo i ke noi kumu, e hauwi ole ana hoi i wahi kahua e hiki ai ke hoala houia mai ka hoopii ma kekahi ano okoa ae. Ma ka pianao o Be Bolt ame Perry, a*a no he mau alahele e hooponopono houia ai ka palapala hoopii, a he umi la i haawiia no ka hoomakaukau hou ana i mau kumu e hiki hou ai ke noonooia, aka ua kulike ole nae ko Hartwell manao me ko laua. O keia malalo iho nei ke ano nui o ka olelo hooholo a ka hapamPo na Lunakanawai e pili ana i keia hihia; oia o De Bolt ame Perry.

"0 ka aponoia ana akn o ka baloka ame ka hookomoia ana iloko o ka pahu, ina i hanaia me ka hoomaopopoia no ka hoikeikeia ana o ka haloka, he 01010 hooholo noia ua na lunanana ma ka manao o ke kanawai, e hiki ai i V'a aha ke hoololL

'"I-ko makou manao, ma ka lawe ana mai ame ka helu ana aku i na haloka i kohoia mahope iho o ka hora elima, ame na baloka i "hoikeikeia, ina" ua hanaia me ka hoomaopopoia, ua hooholo akii na lunanana no ka pono o ka poe koho baloka, a o ka 'ninau' no ka mana ole o ia mau baloka ame ia mau olelo hooholo ha 'knleana e hoololiia' o keia aha malalo o na pPiku 56, malalo o kekahi palapala hoopii i waiho ponoia mai malalo o ka pauku 57.

"Ca ats& «le tsei s* baloks i kohof i* mahope iho o ka hora eMmatf Aole loa he mt% i hoomaopopola. o m baloka i kohoia mahop>e iho o ka hor» elima, aole e apoaoia a 1 ole lilo pal» i mea maea ole. O ka maaao o ke k«> ho haloka, o ia ao k* imi aaa i waki e loaa mai ai ka koakaka kuokoa hokai okia o ka makemake o ka poe koho baloka T e piii ana i ka lakoo maa moho 1 makemake ai &o ke kulaea meia. Aoie he ik« i loaa mai. ioift i hookoia keia hopeoa- O ke koho ana mahope iho o ka hora elima a hiki i ka 6:30, aoie ia i ke'ake'a aku i ka makemake maoli o ka poe koho bak»ka oo ka lakou mea e koko ai Aole nae makoo i tnasao ma ka olelo ana ae. aole e ala mai a»a na hihia no ke ku e ia o ke ka&awai ma keia ano i manao maoliia, e like me keia kumu hoohaHke, no ke apono ana i na baioka mahope mai o ka hapalua o k» jki, e konoia mai ai ke kokala ana ae no sa haloka i aponoia, a malia paha no ka Ulo ana o ke koho haloka holookoa i mea mank. Aka aole nae pela keia hihia. ' 4 Ke manao nei makou, o na kumu hoqia maloko o ka palapala hoopii e pili ana i ka aponoia ana aku o na baloka i kohoia mahope o ka hora elima, he m?a ole wale no ia. 4f O ka maluhla o ka baloka he hapa kupono loa ia>o ka manao o ko kakou kanawai koho haloka. Ha kupono loa ia ma kahi o kona maemae. He me* hoi e kaohiia mai ai ke ki-pe ame ke kolohe e ikeia ae ai, ua hiki i ka mea ki-pe ke kahea aku i ka mea i kipeia no ka hooiaio ana mai, ma ka hoikeike ana i kona baloka, mamua o ka hookomo ana, no kona hooko i kana hana ma kona aoao o ka aelike. Aole i kau mai maluna o keia aha ka noohoo ana no ia mea, ina aole he mea i hoakakaia ma ke kanawai, aka nae e alakai ana la me na knmu e ae o ka manao, ua pili ia i ke kauoha, a o kona ku-eia ana, ka mea e lilo ai kā baloka i mea mana ole, a nolaila ma ia ano, malalo o ka pauku elima o ka mahele 94, ua 'ku-e ka baloka i na manao i hoakakaia. * "Aia no nae ke ku la kekahi mau mea e> pono ai ke hoomaopopoia malalo o na mahele 87 ame S8 he mea pono ke hanaia ka hoikeike ana me ka manao sraoli i loaa ai ke kumu e hooneleia ai ka pono; a ua ikeia mai ka* baloka i hoikeikeia e kekahi mea e aku, o ka baloka i hoikeiko oleia malalo o ka manao o ke kanawai, i paa waleia ae no i mea e ike mai ai kekahi, oiai nae aole i ike io mai, i wahi e kakooia ai ka hoopii, aia he kanalima-kamamalua a i ole oi aku paha mau baloka mana ole, a malia no hoi. paha maluna o keia ninau ao)e he manao i hoakakaia, i mea e, loaa mai ai ka ' olelo hooholo' e pili ana i »a haloka i hoikeikeia, e pono e ikeia ka hoikeikeia ana a i ole hoomaopopoia paha e na lunanana, ma ka manawa a mahope iki iho paha o ka manawa o ka hanaia ana. E moakaka lea ke knmu e koi ana no ka mana ole 0 na baloka he kanalima-kumamalua. Ina ua emi iho ka huina o na baloka ma&a ole mamua o ka huina oi o ka moho lanakila, he mea pono e hooiaioia mai, ua kohoia ia mau baloka no ka mea »oi, no ka mea e kn ma;i ana no ka hopena o ke koho baloka pela Swepston vs. Barton, 34 Ark, 549, 577. Aole kekahi o keia mau mea i hoakaka ia ae la. ma keia pauku, i hoakakaia nialoko o ka palapala lioopii. IJa hiki no ka palapala hoopii ke hooponopono honia,, ina na loaa na mea oiaio e kupoiio ai ke laweia ae ia keehina, f< o na hana a MeCandlesa ame Wolter, ma kahi i ku-e i ke kanawai, aole 1 lilo ia mau haea i mpa. e mana ole ai ke koho haloka a i ole o kekahi paha 0 na baloka i hookomoia. Aole i hoak?ika maopopo loa mai ke kanawaī, a nolaila maloko o na rula e like me ia 1 hoakakaia ae nei maluna e nanaia aku ia ma ke a&o h6oponopono pololeiia. Ina he mea kekahi e pōno ai. he hookahi wale no alahele, o ia ka hoopa'i hoopaahao malalo o ka mokuna 9 o na Kanaw&i i Hooponopono Houia o Hawwaii. He mea pono ke hoohoiia aku, o ka hana o kela ano, he pono no ke hoahewaia a e hoopa 'iia hoi ma ke kanawai. "Ma ko makou he pono ke kakooia kf noi kuma malalo o ke kahim, aol# mamuH o ka aete ana o ka aha i ka mana e hoolohe i ka hihia, aka aoie i loaa aa mea oiaio i hoakaka ia i hoopii kanawai no ke ku-e ana» me ka loaa no naa«o ka 'mana e hooponopoao hon 1 ka palapala hoopai iloko q aa la he umi, ke ikeia he pono." 4 O kela inalima ae ka olelo hooholo a ka o ka aha, a o G. A. Davia A. F. K. W. BreeJcons ame O. S. Gnrry na loio o ka mea hoopii T a o C. W. A«hiar4 ame W, W. Thaye* na loio no ka mea pane. 'U* kvūtke »o ka masao o ka Lonak%nawai Kiekie Haiiwell ma kekahi tua» knmu a ka hapanni o ka aha, aka ma konn ma»ao nae aole loa he mana o ka aha e hoolohe ai i ka hihia o kela anov ke ole e mai ka hoojpil mk k* aso he hoohalahala i ka olelo hooholo a ea laaakaoawal koho haioka, ma ia ano wale ao e loaa ai * ka aha k» laaaa hes!she. 0 keia malalo iho aei 'ka manao hoakaka o HaHwelh s *o ka poeo e hoohalahal» t k«H kahi he pono ia i ml\ i ke Oka i»ea e Ulo ai X kuam ao k#kahi hw»|alaha!a ku-e r he elnaoia

e i kail3£« ai ek* k# kaiaa«r&i © ka ouuuk k»M I hoaiai* stai %i ia sisss« A ' He poc<? k«fr &e'uia a k« klolat ia paha kft b*fok» i is i hooIk&mma maJb«pe iho o ka &«-ra elim» '«• lk& b o b k koka. i 1 «!« « ki&lai» & « heluia paha k* bataka t i haskmktīM ako il kekalii aaea | iko o ke kmh» ana » maanui iho o ka | kookomo asa b sse* « b» laomai, Btt* loko d ka maaao o b maitefe Kauaawai US, s« K»9Xirai o 190T # a& koi i piU i k& 'mana o k& bsioSui, atioko o k« mau o ā* lena&aaa i»o ka boofeolo īna. m is keui aha koi # natsA hou ma kek&ki koopii ka-e maiaio o ka nhiheie 57 o kela k»B»wai "O k« «ponoia &&* «me kt faelai« an» o &a baloka i kakaia a i kookomoia mahope o ka kom elima o ka la koho. na lawa ia ao ke kakolo mn& i *olelo kooholo' maioko o ka maaao o sa mahele i hoikeia ae uei, ioa i ikeia a i hoomaopopoia ka koikeikeia aoa e na lanaoana ma ka jnanawa i baoaia al a mamua ae paha o ia apōaoia aoa ame ia heiaia aoa, a ina paha aole i ikeia a i boomaopopoia ia koikeikeia a&a. 4i o ka huaolelo 'mau ainau' i hoohanaia maloko o na m'aliele 56 o ke nawai 118. aole ia i pili i &a ninaa i hoalaia ma kahi koho baloka ma ka 1» koho e sa moho a o ko lakou maa hope paha, aka he maa ninau nae e pono ke hoalaia, oiai oae aole i hoalaia f< o ka huaolelo 4 no hoi ? ma ka hapa mahele 5 0 ka mahele 94 o na K&n&wai Hooponopono Ho*iia. aole ia e ui ana i: ka mahele holookoa nona iho, aka i na Kula ame na Kohikuhi ana no ka lawe ana ae i na olelo hoohiki f ame ka malama ana i ke koho haloka i kuahauaia e, ka Pere»idena o ka Repubalika iloko o ka 1894, a i komo i keia manawa iioko o na mokuna 7, 8 ame 9 o na Kanawai Hooponopono Houia. Aole wnle ia i ui mai e pili ana i ke ano o ke kaha kupono ana ma ke alo o ka baloka, aka e pili pu ana ia me kekahi mau kumu e ae o ka mjina ole o ka balōka. "0 ka 'olelo hooholo' iloko o ka manao o tia uiahele 56 ame 5? o na Kanawai Hooponopono Houia, he pono no ke hanaia, ma na hihia kupono mamua 3j ua like no hoi pela mahope o Tse liomo ana o na baloka iloko o ka pahu. j "iO na baloka i mana ma kekahi ano e ae, aole iiikou i lilo i n?a i baloka mana ole mamuli o ka ikeia ana o 1-a mea oiaio, na hoomakaukauia lakou a hookomoia aku mawaena o ka hora o p. m. a'lne 6:30 p. m. ma ka.la koho. . | ."0 na baloka i hoikeikeia aku i ko-; kahi poe e ka poe koho baloka me ka manao maoli e liami pela mahopē iho 0 ke kaha ana. a mamuā o ke kohQj ana, aole ia i mana. Ko ka loaa oka mana i na lunanana a i ole i keia aha paha e hoolohe a e haoholo (ma kekahi lioopiia hoohalahaia) e pili ana 1 na baloka i ike oieia ko lakou hoike» ikeia ana i pa lunanana. aole ia i hooholōia |tia keia hihia. |