Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 40, 7 October 1910 — KA NINAU HOOPAE LIMAHANA. [ARTICLE]

KA NINAU HOOPAE LIMAHANA.

O k* n\iiT»ahs»a t ka s*i imaa o kakoa lahui ilawaii t ki-īa U aoU ia ht ni»aa hoa. a a©?e ao hoi i sp«o wmfe ia iho ao ma ko kakoa a*a poai poooē; aka h* aiaao keia e holopapa aaa ma aa kakula apa« o keia jp<M!p©e hon&a. Ma lapaaa ke TiSo aei keia «iaau * mea ea aa loea kaiaiaiea, aa kahikahi poaoae ame aa poe waiwai e kamailio nui ai. a »a hoike ae kekahi pee o lakou i ko iakou mau aaaao e ko-e aaa j ka laweia aaa aka o ko lakou man limaaaaa ma tta aiaa e. t r * ala mai keia ku e mimnll o ko lapana iele ana; iloko o na hana mahiai ko. a o*ko ka-; kou hale hanahao. H«ao!ula Iroa Worka j ka mea aaaa t hana i na mikini o ke-1 kahi mau hale wiliko e ku aiai la ma; lapana i keia la. A*Jtf o keia waie ae j ia no, aka ua lele nui no o lapana) iloko o na hana imi pomaikai e ae e| jhskī ole a» ia lapaoa ke hoohemahema| i koea mau limahana. j Aole ma lapaaa wale no keia manao| hookahi, aka ma Pilipine no kekahi oiiā, ke hooaiaka nei ia wahi e lele iloko o na hana e hoowaiwai ana i ka aina; a o na loea kaiaiaina ame ka poe waiwai ke kau e nei no ka lia inaluna 0 lakou o nele lakou \ na limahana. Ma Europa holookoa o ka ninau nui hookahi no keia nana e noopuhili nei i na noonoo o na poe waiwai a hoea loa aku i na luna auponi. Ma Amerika Huipuia o keia ka ninau nui e nooOooia nei, a oiai he keiki o Hawaii aia i ke alo o ka makua, ua ili pu mai ke koikoi o keia ninau maluna iho o kakou; a o ia ka kakou e nunu nei i keia mad la. Ke k&koo nui nei ka Aoao Repubalika i ks hookomo a hoopae ana mai i na limahana, ke ku-e mai nei ka Home Rula, he ku-e hoi aole no ka manawa wale no. aka no ka mau loa. Ke *u-e mai nei hoi o Demokarata no ka manawa o elua makahiki. E ninao kakou: Ko keaha la i lilo ai keia ninau i mea nui ma Europa holookoa a ma ko 'kakou Aina Makua Ihoi! Eia no ka haina pokole; no ka mea, aia maluna o ka limahana ka waiwai ame ka holomua oka aina. E boohewahewa āna anei na kanaka Hawaii 1 keia hainal He mea makehewa ke kii ana aku i na hooia o keia haina ma ka Aina Makua nme na wahi e ae 0 keia poepoe honua. no ka mea ua lawa na hoike moakaka loa ma Hawaii nei. I Ina no e nana aku kakou ina Pukiki, li hiki mai lakou i Hawaii nei no keaha! No ka hoopae limahana no. Ke ike nei kakou i kela ?nau aoao panoa o ka puu o Puowaina a'u hoi i holoholo ai i ko'u mau la kamalii e hele ana i ke kula Alii o Kahehuna, he kuianakauhale nūi malaiia i keia la. Ke hoowaiwai nei keia lahuikanaka i hoopaeia mai 1 ka aina, aole wale ma keia kulana ī hoikeia ae la, aka« ma na mahiko pu kekahi. - Pela no na Pake .ame na lapana. He mau lahui no keia i hoopaeia mai ma ke ano limahana. I»n aole Pake a Kepani ma Hawaii nei e komo mai ana anei na waiwai nui hewahewa o keia mau lahui ma Hawaii neil, Aole. A e like me ia nele, pela no ka nele o na keiki poola o Honolulu i ka hana ma na uwapo; a i ka nele ana o na keiki poola, ua nele pu na aula panoa o Hawaii aina i na limahana nana e hpopuka mai i ka waiwai nui. Nolaila, lie ninau koikoi loa keia na knkou na na kanaka Hawaii e noonoo akahele loa ai. Mai pulale kakou e ku-e aku i ka hoopae-ana mai i na limahana ma Hawaii, aka e noonoo mua kakou me ke «akahele loa. E lawe niai kakou a kaupaona pono, o ka pono pilikahi a o ka pono laula owai la iwaena o laua ka i oi? O ke ola o ka aina ma o kona mau hana hoowaiwai he nui, a o ke ola, homimi mamuli o ka hapa o kona mau hana imi loaa, owai la o keia ka kakou e lawel He nui no na kumu a ke kanaka e kaana pono ai maluna o keia ninau, a e haawi ai oia i kana olelo hooholo ma ka 1a 8 o t hoea mai ana, a maluna o ua olelo hooholo la. ina no ke ku-e ana, he hope»a no ko ia ke Innakila; a ina no ke kakoo, he hopena no ko ia ke lanakila He iini nui ko keia niakapeni e pahola aku i kahi noonoo iki i loaa i ko oukou hoa makaainana maluna o keia ninau e like me keia malalo iho nei: I. AUf UNI K.OMIBINA. lloko o ka wa e paioia ana ka ninau waiona, ua hoike aku keia makapeni; o ka ninau hoopae limahana ka mea nana e alako koke iuai \ ko kulana aupuni a kakou e makemake ole nei. o ia hoi ke Aupuni 1 Komisina. īna kakou e huli aku a helnhelu i na manao o ka Pereaidena i pau Rusawela, e *«ke aua no kakou o ka iini o ia loea kalaīain» no ka holomua U Hawaii ma keia nee ana aku o ia no jka loaa ana o na lawelawe a loina j kalaiaina o ke Auponi Makua iloko o ,i Hawaii Teritore nei. Ua kuhikuhiia na t loina e loaa io mai ai ia hopena o ia m» ka loaa an« o na kauaka nana e . hookupa iho maluna o ka aina nei he poe hoi e hiki ana ke hahai i na o ke Aupuai Mnkua. O k«?»a manao aole i i keia, loea kalaiaina wale ao aka aa t holopapa pu akn iwaena o aa luna Aul puai o Amerika. a ke maa nei no ia i maaao a hiki i keia la; a malnna o k keia niaao ke haka |>o»o mai aei na i maka okeia poe i keia kan koho baloka a hoea maL l Oka manao nui ma keia aolei makei aiakeia e H)o aku i aa lahoi Awa ka » hooponopoao ana i aa haaa aopnni ma k Hawaii aei, ak» ua makemakeia e like ► tne ko Am«rika hookakna aaa laia iho mamali o ke komo nai aaa o aa lahui - o £taropa iloko o Amenka, a ma ia > 1 kom%aaa e hoomania at na loioa i Uwe o aa anpoai naauao. pela hoi oe e i|Hawaii uuka e hahai akn ai «a ia »e- -* he«. I keia la ke naaa akn oe iloko o sa - Kula Auponi o kakoa «a aaeaae e po'ie pola aa Hawaii maoli ame aa hapa i ; Hawaii e aa k*uki a Pake hw, la oiai ke a ke hoopalapnla | *sei k<eia mao lahai waluna « ka Wpo 0 Hawa» o aa hoa o ao lakou maa paIhakn he ppe kupa 'Awierika lakoa; ala- %' iila. ao ke»a 2«aa makahiki t aee aka -'fe»l»ka; aaa keia j*o# keiki. a f 3tla ka aaaa a»a i na hmh* make aeae s" Haaaa. o ka lUwaU ke kieki* ma ka ilmake, a $ aa Hawaii ka haah&a ma aa ;• i kalana hot?kiiihe keia i« ksa" koa a ua hm&nih* p-a ia «w» ea. loaa aama «o ka t»c-a k<* ! .ka inai aei lako» he maaaoa. taaa im ka 5 na kaaaka, Hawa'n ke jj laaakila mm «aalaaa o k$ hkm wan 1 o iahhi A«ia. Ma kekahi t he helaaa uaku q na lahui ke ikei» «el s*a aa Miake, 'a ma kahi Wi $ aa hanaa

Ms®a)i * k*i* m*a l« s '» *®k he ®'sh#le hikī *« h&ak® ia ka, Aaeeeī&a aks o ka hoopa? I;ma&»Ka wale ai-tl «k* » «a* * ku e aai Hawaii i ke kaiSBirai hoo~ pa» Hma&aaa e ka &et, a lasakii» p&&* z% au7ao kalaiaina e ks-? h*L aole t ae a Amerlka e l»m.aa ®ai ai fla*aii aei i ka®a * a 4 >hoaiii ole at »a nxffio o aa la&ai Asia, o ke Aoponi Kqmi»*aa waie r^. He mea pahaohao i keia makapeai ka hīki ale aaa » na loei kaiaialna o »* au>ss> Demokarata aoae Hom« Kxila ke ike moakaka o keia =i®au limakaaA a takoa e kn-e aet o ia ao ka kikima» o ka kooko ana i ke aao aapaei a i*koa e ktt-e nai nei, Ke Awpanī KomisĪEau Noiaila. aole o ka pilikia liatak*°* . «rsl« ao ka mea eai i makemakeiiU aka !o ka hiki aaa ke hoohoiia mai sa ba- * ! i*a o na wahi kan&a Hawaii i koe me ! ko n& haole, ko na Poki&l ame oa lakoi | Europa,a nan no ka lanakila maionn o | na lahni A»ia. O keia ke pookele o \ keia ninau hoopae Lmahana, a o keia !ka mea i hoikeia ai ke kakoo eai a»a o !na Bepobalika i keia ninaa. Mamoli | o keia. e ainan iho k« mea koho; owat I iwaena o keia maa aoao kalaiai»» ka I i makee i ka pono Kivi!a o ke kanaka! 10 Pemokarata aneif 0 lionie Hula anei? O Repubalika aneil 2. KA PILOLIA MB£AHAHA. Ke oleioia nei na lawa no o Hawaii nei nie oa limahana a o ka pilikia wale no o ka loaa ole o ka ukuhana maikai. Ina ka e haawi mai na mahiko i <1.50 o ka ia e pau ana na kanaka Hawaii i ka hele i ka hana o »a mahiko. He oiaio anei keia? Malia paha mamuii o ka ikeia ana iho nei i ke kau olohani a na Kepani i ka holoinoku o na Hawaii ame na lahui e ae mawaho ae o ke Kepani i ka hana. Pololei kela; alia nae ke kanaka e hoopau iho i kona noonoo ana malaila iho la no, aka e hoonui hou aku a e hoakea hou aku a e ike no auanei na Hawaii ponoi, o ka ukuhana o $1.50 ka »a mahiko e haawi mai nei i na Hawaii makemake hana. 0 keia aku no ke loaa nei i na poe hana alauui aupuni o kakou, aka he manawa hana a he manawa noho walle kekahi; he manawa hana a he manawa makaukau ole kekahi o kahi hana i manaoia no ka hana aku. Nolaila, he manawa no e piha pono ana na la hana o ka mahina, a loaa no ka ukuhana o $36.00, a he manawa no e hapa ana. O ka uku hoolimalima haahaa o ka rumi hookahi he $1.00 o ka pule, ua like ia me $4.00 o ka mahina. No ke kane, ka wahine ame na keiki liilii ekolu a eha paha he $2.00 ka lilo wahie no ka mahina. Aole i lawa ka $6.00 o ka mahina no ka uku ana i ke kauka no ka nawaliwali o ke kane, kana wahme a o na keiki paha, aka aia aku no iluna 1 ka lapa manu ole. Hoohui ia $4.00, $2.00 ame $6.00 loaa mai he $12.00 na hoolilo mahina maopopolea. Hoolawe maiioko mai o $36..00 e koe ana he $24, ka huina hoi a na mahiko i makaukau e haawi mai i ke kanaka Hawaii nnkiala hana. Aole he lilo hale, aole lilo wahie aole lilo kauka, aole lilo kaahele aou ame kou ohana mai kou wani aku a hiki i kahi o ka hana, a pela no hoi aole ou lilo no ka lawe ana i kou mau pono hale. Ua kaa keia mau hoolilo nui ma ka aoao o na hui mahiko, eia nae ka mea i ikeia aole īho la no he makeinakeia e hele i ka hana mahiko. Ina he $1.50 ka ukuhana a ke kanaka i makemake ai a i manao ai ua lawaia nona ame kona ohana, e aho ia e hoi i ka mahiko e hana ai mamua o kona kaukai i ke $1.50 o ka hana alanm no ka mea he pomaikai ka loaa mu iaia o ke $36.00 i kela ame keia malwna. Nohiila, e ike mai no ka-kou he mau olelo palaueka wale no ka olelo ana iho ina he $1.50 Ua e haawi la e na mahiko hele na Kanaka i bar ' a ' aole nilikia limahana o na malnko no ka mea na lawa no na hmahana. O ka olaio maoli, ua hoopalaleha na kanaKa Hawaii i ka hana, a o ke kunnii hoopalaleha no ka punr lenlea. O ka ma kemake u ke kanaka Hawau o »a ka hana i kekahi manawa, a hoomaha i kekahi manawa; hana i kekahi manawa a lealea V kekahi manawa. Mamuli o keia mau mea maopopo lea, ua neie Kakou i na kumu kupono loa e nini ai a e lili ai i ka hoomanawanui ana o na iahui oaeika hana; a ma ia mea no hoi he mea pono e hoonomo ia mai «a limahana. oiai na kupa ame na e makemake ole ana r hana ma na mahiko. Ina he m*kemake io ko na, Hawaii i ka hana aole io no paha e piHkia )oa na nmhiko no keia manawa; aka no keia mua.aku, me ke «.J. ttUn * tt ,!j ole o ka lahui Hawai. e pihkia aMi no na mahiko. Nolaila. aole he alahele e palekana ai o ka hookomo wale mai no i na limahana iloko nei o ka oīai no hoi ke lele nei o Hawan īioko 0 na hann e hooulu a e hoohua mai a a 1 na pomaikai mailoko mai o ka lepo, a e hiki mai ana ka manawa e noho ia ai na kula panoa e waiho wale mai nei, anhea na Hmahana? Nolaila. aole keia he mnau no Hawaii o keia la, aka ao Hawa» o kem mua aku. No Hawan e i'lo aku ai i mokuaina no Amenka. a i mak«make Ke kanaka Hawaii e opiopi oleia ae kona hae aloha a 4tanu ia aku no k * loa e ae aku i ua lunahaaa Luropa e a KA HAKA AhVKQ A Aia no maluna o kew n.nau e ku nei i keia manawa. ke km mai nei na Demokarata ame na Homo Rula 0 kela aohau » auhauia ai n™ 0 ** kanawai hoopae limahana la i auhau ia ai hoi na mihiko no ka hahhah ana mai i aa limahana iloko o e hoihoi ia ae la mau loaa na hana kuloko o ke aupan^ keia kekahi o na haaa ahmu a p»k*ha m*o popo loa e ike mai *« ko kakoa Aiaa Makua ua hiki ole » kakou ke hooponopono kaulike ao kakou iho. B hoomaaao e o a man noa makaainu. i k* Au A»p«ni Moi . H»w»J «• oa ala mai no na hana e hoop»l»k»a ai i ka poe waiwai, o ka kopena »ikeia ua iiio o HawaU t aa haole. I keia wa hoi ke hapal hou ia mnī aei keia hoopilikia. Heaha aku a»a U k» hopena o keia. O ka mana koho i loaa mai «a oe, e ke kanaka Hawa» *«Ie ia la aka mai ia «e a« «ai he i.iio Amerika. aka n* hiki ke hoololī »a Imai ke aao anpaai kuloko 1 Anpua» Kvmis*u%* a =sa 5a ano Anpuw aele ai * ka pano kob> haioka, ma »ae e mai e like me ko Palaama e ka aei i keia la. Pehea la kaJ kou. e aa Kawaii, iaa peaei kake« « h wm*i>»ftuna a* i k* p**» haokah» t ■. hooiliia w»rw» k.*k©at f K*laife. e *> mat* hea makaaiaana, 1 : he aiaaa koikoi loa keia ma iona »sa ■|aoao' A.&le keta . ai&aii- hooaka- o ke k» kela ;o'"kas aoho f smkaaiaaaa hokwa. » © kaki e ; l«Mk ai koa am* ka Ina o : mkei»ake ia a» kim p<Hw kivila e «au i& koho ta Kahio Kalania&as>ie r sa sbollo Lnaamaka-

— . ! ' amaaa aa lasa Kaiaaa mai ' i t ita hi'u. Aka i »»akemake oe * kamk»a«maa k©k> aka ia lākaaa maa paa [. Ko oakoa hoa makaamaoa* > K. NAWAA. J Pemeai Ho»o!aolu r Sepaieraaba § y m§.