Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 33, 19 ʻAukake 1910 — ILI KEKAHI MOKU KALEPA MAWAHO AE O WAIKIKI. [ARTICLE]

ILI KEKAHI MOKU KALEPA MAWAHO AE O WAIKIKI.

- Ma ka pooipeni wale o ka Poaha akK sej i holo ae ai kekahī i*oko ki&kola Pelekane noaa ka. i»o» Helga sae ka piha la&aha, a kau a&a ilana o na koaau o Waikiki » he pali kahakal ia sa na eala hainaka o Kalekaawehe e poi mai nei, o ka hora eloa paha. ia 0 ka wanaao. Ua pakele &a o!a apaa 1 oluna o ua moku la mameli o ka hoea aaa aka o £ekahi moka kokoa ma ia kakahiaka eai ae. Ua haalele aka iela aoka ia Xa Kakela. AnseteTalia he hookaki haneri ame iwakaiaa-kamaraak:ola lm i hala aka nei, a e holo ae ana oia no Kapalakiko me 176» tcca lanaha, a ma ka oleloia he kulana kona i kahaha nuiia i kela wa ana i holo mai ai mai kela awa mai 0 Aus&erslia mamuli o ka hoomaopopo ia ana i ke ano nawaliwali o kona iwL kaele, a i ka hala ana ka he eiwa a nmi la mahope o kona haalele ana aku na ikeia iho la ka liu o ua moku la a me ia kalana mau oia i ikeia ai a hiki wale 1 kona o i ana iluna o na kuaau o Waikiki, ma ke kakahiaka Poaha i hala.

O ke kapena o ua moku ili la a o kekahi no hoi o na ona, oia ke Kapena Wall, ka mea nana i hookele mai la i na ola ame ka moku a o ka hiki mai no hoi ia i kahi o ka palekana htt e i kula •

I ka wa i maopopo ai i na mea apan oluna o ka moku ua ili, ua hoomaka koke lakou e hoolele i na ahikao i mea hoike mai i ka poe o ke kaona nei aa loaa ka moku i ka poino. Ma ka olelo a na luina ua oi aku mamua o ekolu hora i noke mau ai lakou i ka hoolele i na ahikao. me ka maopopo ole i na kanaka o ka moku e nahaha koke ana paha ia aole paha, a iloko o kela manawa a lakou e noke ana i ka hoolele i na ahikao, a oiai e ku ana kekahi haole luina, o Charles Hegstrom ka inoa ma kahi kokoke i ka mikini i kela manawa, ua lele mai la kekahi mau laau o ke ahikao a ku ma Kona wawae kokoke loa ma kona kuli a hookahi i lele pololei mai a pa ma kona auwae, a mai lilo paha kela laau ahikao i lele mai ai a pa ma kona auwae i mea nona e make ai ina oia i kokoke iki aku i hookahi iniha i koe i kahi o ke ahikao i ka wa i pa-hu ai, ina Ia paha ua kap<jo pu ka laau iloko o kona kania.i a moku kekahi aakoko a o kona poino no ia.

Ma ka hora elima o kela kakahiaka, o kekahi o na kanaka o Waikiki ka i ala mua a ike i ka moku poino e kau mai ana ka ihu iluna a nana i kelepona mai i ke awa, a he hora paha ma ia hope iho o kahi moku kola o ka Hui moku Martson, ka Intrepid ka i holo aku e haawi i na kokua i na ola a hoihoi mai la i ke Kapena, kana wahine, ke kaikamahine ame na luina no ke kaona nei. O kahi mokuahi Noeau kekahi i holo aku a pili ma ka aoao no ka haawi ana aku i na kokua i ka poe olulo aohe nae he hiki pono laia ke hana aku i kekahi mea no lakoii, a oiai ua pau loa mai iluna o kahi moku kolo na mea apau, pau pu me ka piano a Mrs. Wall, ko lakou mau wahi pono aahu apau ame hookahi popoki. nolaila aole ana wahi mea i hoihoi mai.

Elua ka pule i hala aku nei, he eiwa haneri mile ka maniao o keia moku mai Kapalakiko mai, aka e hoopiipii ana ka moku me kekahi makani ikaika mamua mai, a nolaila ua hooholo iho la ke Ka- i pena i kona manao e hooiha pololei loa mai k?t moku no Honolulu nei, me ka makani maikai e pa ana mahope i hiki mua m&i ai ka moku ia nei a mahope aku e holo ai no Kapalakiko. Iloko 0 kela huakai loihi a kela moku ua lehulehu wale kana mau latitu o ka holo ana ae. Ma kekahi manawa ka i hala aku nei aneane elua mahina i hala ma ka latitu hema kanakolu-kuma-mahiku degere oia ia manawa, o ka latitu like loa ia me Valparaiso ma Amerika Hema. He kanalima-kumamakolu .la i hala aku ua loaa iho la ka ka malamamoku i ka ma'i a no ia ma'i ona ua haalele aku oia i ka lawelawe ana i ka hana. Ala ka olelo a ua malamamoku la i ka wa i hiki mai ai i Honolulu nei ua loaa ola i ka Dial piva malaria a o ke ku. mu ka nana i hoonmipo loa iaia mamuli ka ia o ka maikai ole o na meaai e haawiia aku ai iaia, o kana mau mea ai e haawiia aku ai oia ka beTena oolea me ke kai supa i awiliia ka aila me ka laiki, a i kekahi manawa o na huaai iloko o na kini a iloko o kona wa nawaliwali loa he ti bipi ka ke Kapena e haavi aku ai i paipaiia me ka wai. He kanaono makahki o kela malamamoku a i ka wa i hiki mai ai i Honolulu nei, ua hoihoiia i ka home o na luina, a e noho iho ana oia malaila a hiki i ka wa kupono e loaa ai he mo)ra noaa e hoi pololei aku ai no Auseteralia a i ole ma kekahi waM okoa aks paka kahi e loaa aaa iaia o ka hana. | Ma ka olelo ka a na luina o ka hoike ana ae ua lawelawe i&oiaoia ke kake oluna o ka moku, a ma kekahi manawa |ua ku 'iia na niho omua o na kuk«> la ia pau i ka hakihaki, «ole oia wale, ma ka malama o luae i hala, ae ka» ke koopaapaa mawaena o na loiaa ame Iw kapena, a iloko o ia maaawa o ka haanaele ua kli ko kape&a i pu panapana a kooweliweli mal i aa Imna ne ks olelo anai ina ao!a l»kou e hoi koke ma ko lakon man waki kana kaM, e ki mai ana oia la lakon. He b*na maa mau no keia I k& hanaia mahiaa o na aokn i ka wa e nhi ae ai kekahi kaunaele mawaena o ke kapena wn* na luuia, a ma ka olelo a na laina e ai aaa lakoa i ko lakou aina kakakiaka i kela manawa a he minnke hoo-

watle ao ko L&koa lvfii aeahope e ka : sra.iawa a īa-; eo ke ssmQ a feiiha ke kapena a oleio e ki ia lakoa i ka pe. Ma ka oleioia ma; he lehaleha loa aa Iwaa e aahts ana i na, aaha lepo a pilL plli &ila i ko lakoa wa i laweia mai ai a pae i kala aei. a ma ia aowina la ua laweia na lai&a e ke Kanikela iloko o ea haiekaai e bookvku mau paa lole ai no lakoo. Aohe i maopopo i sa laina ko lakon manawa e haalele iho, ai ia Hoaolulu a hei aku no ko iakoa maa wahi pakahi, o ka hapanui o lakou no AuseteTaiia wale no. He elua hapakolu o ka moku ua oeaia e ke Kapena a o ka waiwaīio i kohoia aia mawaena-o ka umi ame umi-kuma-malua kankani dala; o ka loaa apaa a keia kapena i hoomanawanui ai i ka holo moana ua hookomoia apao loa iloko o keia moku, nolaila, ma keia ili ana iko la a puhi ke oka ua nalohia kona pomaikai mai iaia aku no ka manawa maopopo ole ina aole i inisuaia. 0 ka lanahu ka mea i irrisuaia. O ke kumu o ka ili ana, pela ia mai\ ua iuhihewa ke Kapena o ka ipukukui 0 Kaimana Hila o Makapuu ia, iaia nae 1 holo mai ai a ili, ia wa oia i ike ai i kona kuhihewa, eia nae, ua hala hope loa ka manawa no ka hiki iaia ke hoopakele ae i ka moku mai ka ili ana. He mau pule lehulehu ko ka moka i liu ai. a oiai he wai kai ka wai e hoohanaia ai iloko o ka ipumahli, ua naha ae la ka ipumahu mamuli o ka papaaku i ka'paakai ame kekahi mau okaoka hao e ae. Ma ka la 31 o lulai i hala i ikeia ai kela pilikia. Ua hoao na luina e pohopoho i na wahi i naha 0 ka ipumahu aohe nae he paa. £ iho makawalu mai ana ka liu iloko o ka moku a hiki i ka piha ana he eha iniha wai iloko o ka moku iloko o ka hora hookahi no kekahi manawa; iloko o ia mau la i ko lakou nana iho me he mea la e piholo iho ana ka moku a o ka pau ana ia o na ola he umi-kumamaiwa iluna oka moku ika make. O ke kulana o ka moku i kela manawa he ku 1 ka weliweli a ua hiki ole i na mea apau ke ike pono i ka lakou mau mea e hana ai, a e ole ke kamana nana i kiki me kekahi mea e paa ai na wahi i nahaha paa iki ai a mahuahua na wahi paona mahu e hiki ai ke hoohana i ka pauma a pela iho la i palekana ai lakou a hiki wale i ka ili ana i kuaau o Waikiki. I ka wa i hiki ole ai ka i

ka pauina mahu ke hoohana ua like ka na luina me na kauwa kuapaa maoli ka hoohanaia i ka po ame ke ao ma ka pauma ana i ka liu i na manawa apau me ka pauma lima. Elima makahiki i hala hope aku nei, ianei no keia moku i ili iho la; ku mai oia me kona mau poino i loaa ai ma ka moana a ia nei i hana houia ai kona mau poino apau .a holo hou aku no kona awa. I kela manawa mua nae ana o ke kipa ana mai he inoa okoa kona i kapia ka Fortuna, a e welo ana ka hae Norewai maluna o kona mau kia, a iloko o na makahiki lehulehu i hala o kona mau awa e holo mau ana mawaena no ia o Nu Kilani ame "\Velinetona. Ma ka oleloia aole i kupono kela moku i ka halihali ana i ka lanahu mamuli o kona kulana nawaliwali no ka holo ana i ka moana. Ma ka olelo a na mea apau oluna o ua moku la, ,elua ka mahina i iala aku nei, oiai ka moku e holo ana ma ka hema loa, ua hoohikileleia lakou i kekahi po mamuli o kekahi ouli kupaianaha loa a lakou i ike ai. He po mahina laelae ka ia, me ke kalae o ka ]ani a e hoake mai ana na hoku o ka lani i ko lakou nani. Me ia malamalania no, aia hoi, ua hoopouli kokeia ka mahina me he mea la he kino lani nui kekahi -i pani ae i ka maiamalama o ka mahina a halii iho la ka pouli aaki maluna o ka honua holookoa i oi loa aku ka pouli mamua o na po pouli e ikeia nei, ua ike ole ke kapena i ke kumu o kela pouli honua ana iho la a he mea hoopahaohao nui no hoi ia i na luina apau. Ua kauoha koke ke ka. pena e pu-a kokeia na pea mailuna a hala ilalo, a he mau minuke pokole wale no ma ia hope iho ua ku olohelohe ka moku, a kali iho la na mea apau oluna o ka moku o ka pa mai o kekahi makani ikaika a i ole o kekahi haawina ulia poino eae paha. Aole i liuiiu loa ia pouli ana ae o ka mahina, poha hou mai la kona malamalama nani e like me ko ka manawa mua a aohe no hoi Ipoino i ikeia. a kauoha koke ae la ke j kapena e huki houia na pea apau iiuna.