Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 16, 22 ʻApelila 1910 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XV. "Aohe pilikia o ia mea. he hookahi no kumu o keia manao kokaa o*n ia oe. no kuu makemake ole. e hauhoaia mai oe e Kalaka a paa. e hiki ole ai ia oe ke onioni ae. ?? "O ko'n makemake maoii no ia. a ina hoi paha e kokua io mai ana oe ia'u. alaila o ka pau ae la no hoi ia o ia pilikia, a kaa--wale mai f la no hoi au mai i& Kalaka mai. rr "Alaila ua pau ae la ka kaua kamailio no ia mea. a pehea ua iohe aku nei hoi au i ko olua kamailio no ka hui pu ana i keia po, heaha ka olua hana i makemake ai? ? ' **He hookalii haneri dala ana e «haawi mai ana ia'u ia manawa, aka hoi ua ano pau ko'u hilinai iaia, a ina e loaa ana ia ? u kela huina mai kekahi wahi okoa mai, aohe a'u manao hou ana aku i kana dala." "Alaila'aole ou maka*u aua i koe ? oiai ua hiki loa ia'u ke kokua aku ia oe i ke dala." maoli iho la ka hoi au, a i ka wa hea oe e haawi mai ai i kela mau dala ia'n?" w Aole no e loihi loa, ke manao nei au i ka la apopo no a i ole ia i kela la aku paha." t . "A ihea au e hele mai ai e hui pu me oe no keia mau dala au haawi mai aDa? ? - "Ma keia wahi no a kaua e hui nei. o ko kaua wahi no ia e hui bou ai. a ia wa lioi palia e loaa aku ai ko haneri dala." "l'ehea oe i makemake loa ai i keia wahi, aole no hoi he mau wahi kupono e aku a kaua e hui ai?" "He nui palia na wahi maikai, aka he kumu nui ko'u o ka makemake ana e hui hou kaua ma keia walii." "lua hoi ha pela he makehewa ke kakali ana aku o kou manao a hiki ia manawa. o keia no hoi ka wa au e hoike mai ai ia'u i ke kunni o kou makemake ana ia'u e hoea lrou mai ma keia wahi." "E hoomanawanui oe e Gere pela, oiai ke kakali nei au o ka maopopo pono o ka holop'ono o ka'u hana e hoolala nei no kou poniaikai. Ke hoomanao la hoi paha oe no kuu haha'i aiia aku ia oe i na ano apau o kela makaikiu ea, o ka'u ia e i aku nei ia oe, e akahele loa kaua i ke ano o ka kaua mea e hana aku ai, o poino auanei kaua i kela kanaka a ka maalea nui wale." "lua pela e hoea mai ana au ia nei i keia po, a kamailio hou kaua no na mea e pono ai ka kaua papahana e. hoonee aku ai." Me kela mau olelo a Mr. Gere ua haalele mai la oia i ka hale o Alika, aka aia no nae iloko o kona noonoo. ke nalu mau la oia, owai la kana o ke kamailio pu ana maloko o ka haleaiūa. Ia oili aua aku o Gere iwalio, ua hele pololei loa aku la oia no ka halekuai o Kalaka, 110 ka inea aia uo na hoohuoi ana iloko ona no ka mea oiaio i kamailio ai me ia. Oiai nae o Gere e au nei ma o a maanei i wahi e hookoia ai kaua papahana no ka pilikia o Makaikiu Uwila iaia, aia no ka makaikiu ke hana mai la ma kekahi aoao no kona pono. lE hoomanaoia, he hookahi no kumu nui o ka hoano e ana o Makaikiu Uwila iaia iho a like me Kalaka, no kona makemake ma ia ano e hiki ai iaia ke hoohalua a hiki i ka loaa ana o kahi 1 hunaia ai o Bete Lanada. MOKUNA LVI. E like me ia i hoike muaia ae nei 110 ka hoea ana o Makaikiu Uwila maloko o ka halekuai o Kalaka ma ke ano aahu huna, ma ia ano i loaa ai ka ike iaia aole ka i loaa o Bete ia Gere ma, e like me ka ke kauaka nana i huna ia Bete o ka hele ana ae e noi i ka uku makana i liaawiia i ka mea e loaa ai o Bete e Kalaka ame Gere. Ua lilo kela lohe ana ona mai kela kanaka mai no ka loaa ana o Bete iaia i mea na Makaikiu Uwila e hauoli loa ai., a wahi ana, ua kokoke loa ka manawa ana e hoohei aku ai i kana upena maluua o ka poe liakihaki kanawai apau. Ma keia wahi e haalele aku kakon ia Gere e hele ana e hui me Kalaka. a e nana ae hoi kakou i ka liana a Maiaikiu Uwila. Ma kela mauawa o kona haalele ana aku i ke keena loio o Gere ua hele mai la oia no ka liui aua me ka loio opio, a e nanea ana no o Koliua maloko o kona keena, komo ana no ka makaikiu iloko, . a o in ka Kolina o ka liooho ana mai: "Auwe no ka hoi e! hakalia ole no hoi ka hana ia oe e kuu hoa. 0 ka'u no lioi ia e kakaii aku nei o kou hoea mai, hiki mai la uo nae oe i ka wa pono." "Ae. owau io mai la no keia," i pane aku ai o Makaikiu Uwila me ka minoaka ma kona mau papalina. "Heaha keia hana nui au o ka hoea ana mai la, he mea anei kekahi no kaua e hauoli ai?" ..-'•E hoea ia mai ihoi kou keena nei ina aole he hana, no ka hana hoi paha ko'u kumu o ka hoea ana mai la.--"0 ka'u no ia i haupu mua ai, oiai ua haohao loa au i kou nalowale i keia mau ia iho nei, a heaha ia hana a kaua? v T u Ua makemake au e lilo mai oe i makaikiu." "Auwe! o ka ? u no hoi ia i noonoo ai, oiai ua ano maa aku nei au i ka hakilo ana i ka poe hakihaki kanawai, a manao au e haalele paha au i ka oihana loio, a komo aku ma keia oihana hou." "Mai haalele oe i kau oihana īnua, aka no keia po wale no au 1 makemake ai ia oe e lilo i makaikiu, a ma ia hana auanei e uku pono ia aku ai oe no kou luhi." "Pela io ka hoi, a e hoakaka iki mai hoi ha oe i ke ano o ia ihaua. a ina no aole e hiki ana ia'u, alaila e hoole e aku ana no uu ia oe, he mea makehewa ia-u ka hele wale ana aku no e hoao. v u Ke makemake nei au e hele aku oe a hoopakele mai ia Bete LaQ|da! n "He keu no hoi eia ke noho niai nei me ka palekana mai na hoopilikia ana mai a kona mau enemi. •*Ua kaa aku oia iloko o ka lima o na kanaka i hoolimhlimaia e Kalaka auie Gere, a ua maopopo ia'u kona wahi e noho mai nei, a ilaila au i makemake ai e hoouna aku ia oe. no ka hoopakele ana mai iaia. w "A heaha iho la kau hana o keia po 1 hookuu hookahi mai ai oe ia'u e hakoko me na piiikia e ala mai ana ma ka'u misīona?" u He hana okoa ae no ka'u o keia po. he hana hoi e hookaakaaia ai na maka o na mea apau e noho poulinli mai nei. Ua kuokaaia e a-n na hoonee hana ana aj>āu a Loio Gere, a eia kona ola iloko o ka poho o kuu lima, aka e haawiia no na mahalo ana apan waluna ou ina e hiki ana ia oe ke hoopakele mai ia Bete mai kona wahi mai o ka hoopaaia ana." "O ka'u no hoi ia i mahalo ai ia oe e kua hoa, i ka nui maoli I no o kou eleu. a nawai no e ole ke kohu o kela inoa I kapaia al maluna ou o Makaikiu Uwila." "Aole keia he m&nawa m ka mahalo. aia a pan ka hana alaila paha hoi mai ka aoonoo a ka wai lana malie. Pehea ua makankan

an#'i oe no kii hele ana aku e hoopakele inai iaia?" "I~a kaniaaiua ir> oe īa*ti e kua hoa. a ke h»H>ia aka nt*i aa ia oe aole he m**a na'a e kanalua ai ka hele aua aku e hooko i kekahi haua ina no ka uiake a no ke ola paha/* la hoi, p hooko aku aoa kaua i keia hana nni. a ma luna iho auanei ou oa oiahaio kiekie ana no ka holopono o keia haua i keia po. Eia ka'u uiaa mea i makemake ai naa e hana aku.**; a ia wa n Mnkaikiu l'wila i hoike aku ai i ka ioaa ana o Beae i na kanaka o (lere ma, ame ka aihoeia ana ako o ua k*iikaiiuibin»' la niai kahi ana o ka pee ana. a i ka wa i hooki iho ai o ka haha'i ana aku a ka makaikiu i ka mooleio o ka aīhueia ana o Bete. o ka wa ia o Kolina i hooho niai ai me ka pihoihoi: ! "Aha, o ke ano iho la anei ia a kela kanaka lapuwale i hana iaku ai maluna o kela kaikamahine hewa ole ea?" | 4, 0 ia iho la ke ano oka nalowale ana aku o Bete inai ia kaua aku, aka ma ka ulia laki wale no ka hiki ana o kela kanaka powa' | ma kela wahi. a auhea nae oe e ua hoa nei o'u, oa hiki mai kana i | ka wa a kaua e hoikeike ai i ko kaua akamai ma ka hoopakele ana iaia mai ka malu mai o kela kanaka. no ka <nea i keia po oia e lawe ai ia Kalaka no ka hoikeike ana i kahi ana o ka hoopaapio ana ia Bete." j "Akahi no au a hoomaopopo aku la ika hana o keia po. ano ka hoohalike ana anei me Kalaka kau i makeinake ai ia'u e hana aku? v ; "Aole ia o ka mea a'u i makeinake ai ia oe e hana mai aka e hahai aku oe mahope o laua ? a nau auanei e hoopakele mai ia Bete mai kela mau kanaka mai, ke maopopo mai la anei ia oe kau hana? ,? ! "He hana maalahi wale no ka hoomaopopo ana aku i kena mau i olelo au aka ina he ekolu mau kanaka mai ma kekahi aoao, a oi aku paha. heaha auanei ka mea hiki i ka kanaka hookahi ke haua aku imua q lakou? M "Alaila ke maka'u nei ka paha oe o pepehiia mai e kela poe kanaka ea?" '•Aole ko'u he maka'u maoli, aka no ka pono nae o Bete. he mea maikai ole ka loaa aku o ka ike i kela poe kanaka. ua ikeia ka lakou mau hana e kaua!" <4 lna pela aole au hopohopo ana i koe, oiai ua hoomakaukau mau au i niau kokua nou i na wa apau, a o ua kanaka la o Kalaka no kekahi e kokua pu mai ana ia oe." •'Aha! ke ike aku la au, e hoohalike ana ka oe ia oe iho a like loa me Kalaka, o ia anei kau e hana aku ana e kuu hoa? M "Nau no e koho mai i kau mea i manao ai, aka e hoomanao nae oe, he hookahi wale no au mea noonoo nui, o ia no kou hoopakele ana mai ia Bete me ka nana ole i kekahi mau mea e ae." Ua noho iho la no ua mau kanaka la maloko o ke keena o Kōlina, no kekahi mau hora, a ke hele aku nei kela manawa e poeleele, a ua hookahaha loaia aku no hoi o Kolina no keia noho loilii loa ana o Makaikiu Uwila, ka mea i maa ole iaia i ka ike ana mai i kona hoa e hana ana e like me keia la. Ua ku a uluhiia maoli o Kolina i ka nolio ana iloko o ke keena. a e ku ae ana oia iluna no ka. hele ana e pani i na puka aniani o kona keena, a hoomakaukau no ka hoi ana aku i ka hale, ia wa i kikeke mai ai, kekahi mea i ka puka, a o ka mea kupaianaha nae, o ia ka pane ana aku o Makaikiu Uwila i ka i ana aku: "E hookomo mai oe i kela wahine iloko nei i keia manawa e Kolina!" "Owai keia wahine au e olelo mai nei, ua maopopo mua no ka paha ia oe e hoea mai ana kekahi mea i ke keena nei i keia aihiahi?" "E kii aku hoi paha oe e hookomo mai iaia, o kou mea ia e ike pono ai i ke ano o ua wahine nei au e niuau mai nei ia'u!" "No kau kauoha hoi ea, e hele ana au e wehe i ka puka i keia manaw T a/' aiawa i hele aku ai o Kolina no kahi oka puka, aia hemo ana ae hoi o ke pani, e ku aku ana imua ona o Alika, kela wahine nana i hoao e pepehi aku iaia maloko o ka hale o ua wahine nei, a ia wa i hooho ae ai o Kolina me ke pihoihoi: "Auwe! he keu no he wahine okoa aku keia o ka hele ana mai nei, eia ka o Alika no, ka mea i hoao mai e lawe ae i ke ola mai a'u aku!- ? U E hamau oe e Kolina, mai walaau nui ae oe, o makani mai auanei!'' i pane koke mai ai o Makaikiu Uwila, me ke kauoha pu ana aku ia Alika e komo mai iloko o ke keena. Ua komo mai la no hoi o Alika, e like me ka ka makaikiu o ke kauoha ana aku iaia, a iaia i noho iho ai maluna o kekahi noho ina ka aoao o ka makaikiu, ua hoolio hou mai la o Kolina i ka i ana mai: "Anwe no ka hoi e! akalii no au a ike, eia ka ua hei mua o Alika ia oe e kuu hoa!" "E noho malie hoi paha oe! Aole o ka i'a i hei i ka upena, eia aku o na Ta e holo mai la iloko o ke kai ka \ūu& e hele aku ai e kuu i ka kaua upena, nolaila mai hopohopo oe no ka hoonee ana aku i ka papahana a kaua imua no ka pono ame ka pomaikai o ua kanaka la!" "Malia paha ua inakemake oe e kamailio me keia w r ahine wale no, i hele aku ai hoi au iwalio, no ka haalele aua iho ia olua maloko nei o kuu keena?" "Aohe au haalele ana mai ialoko nei o ke keena e noho mai hoi paha oe i hoike no ka maua mau olelo e kamailio aku ana," wahi a ka makaikiu me ka huli ana aku imua o Alika a pane aku la: "E like no hoi me ka kaua o ka hooholo ana pela oe i hiki mai la maloko nei o keia keena, a o ke kumu no hoi ia o ko'u kakali loa ana iho nei o kou hiki mai. Heaha kan meahou e hoike mai ai ia ? u i keia la?" "He hookahi wale iho no, o ia no ka hoolalauia ana aku o Gere e a'u a hiki i ka maopopo oie ana o kana mea e hana mai ai." "He nuhou maikai io kena, a pehea na pan nae paha ke pohihihi o ua kanaka nei no ka mea o ka halawai pu ana me ia ma nehinei ea?" "Ae ua manao loa oia o Kalaka maoli no kana o ke kainailio pu ana, a aia maluna o Kalaka kona huhu, me ka hooia ana iho i| ke kuhihewa o kona kuhi ana. o oe ua kanaka la i hoano e a loa me Kalaka." "Akahi no a olu pono mai la ko'u manao, a pehea ka huakai no keia po?" "Ua noke aku nei au i ka hoololoiahili iaia a hiki i ka hoopaneeia ana no ka po o ka la apopo." "Ua pono aku la ka hoopaneeia ana o kona hele i keia po, a pehea, ua hoi hou mai anei kona manao hilinai maluna ou, ma ke ano aia no oe ma ka aoao hookahi me ia?" u t a hooia mai%oia ia'u pela, a ua hoike mai no hoi oia, eia no o Keoki Lanada ke ola mai nei i keia manawa, aole hoi i make e like me na mea i manao waleia." "A i ka wa hea e loaa aku ai iaia kela mau haneri dala elima, ua kamailio aku aaei oe iaia no ia mea? ,J "Ua hoike aku au iaia, o ka po o ka la apopo ka manawa e loaa aku ai iaia kela huiua, malia paha ua wikiwiki loa ko'u hoopuka ana aku iaia no kela manawa 'Ta pono aku la no kou hoopanee ana a hiki i ka po o ka la apopo, 'a aia nae paha a loaa aku iaia kela m&u dala, alaila hele aku oia e ike ia Lanada eaf li O kana ia oka ha ? i ana mai ia*u. ake manaoio nei au, he mea oiaio kela, no ka mea o ke dala wale no kana mea e makemake nui nei e loaa aku iaia i keia manawa, o ko ia la heo no ia." <f Heaha la hoi, o kan mea o ka hana aaa aku la, na pooo ia, no ka mea i keia po e maopopo ai ka ioaa aku iaia o kela huina dala ame ka ole." (Aole I pao.)