Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 53, 31 Kekemapa 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XXXIII. Aole nae o Bete i paue koke aku. oiai- ke noonoo la oia i ke kulaun o keiA kanaka, a be hookalii mea ana i hoomaopopo, aole keīa he kanaka no ke anpuni, aka lie kanaka t»ia i maa i na liana kaiainia. a oia noi paha kekahi o na kanaka i hoolimalimaia e Gere, ] «'la i l«»aa ai iaia kekahi o kona mau kii e like me ka uā. o Bete o ka ik»- ana aku i ka unuhi ana ae a kela kauaka mailoko ae o ka « ke <> kona puliki. No ka pane koke ole mai nae o Bete i ka niuau a ua kanaka nei, ua lmoinaka liou mai la oia e kamailio i ka i ana mai: "Eaha ana ka hoi oe e keia kaikamahine e lohi nei i kou pane ana mai i ka'u ninau? Aole anei o kou inoa ia o Bete Lauada?" ••Healia ke kumu'nui o kou makemake ana e ike i ko'u inoa?" wahi a Bete. ••Aole a kaua aelike i hana ai no ko'u lioike ana aku i ke kumu 0 k«Ai makemake ana e ike i kou inoa, o ka kaua o ka hooholo ana pane wale mai no oe i ka'u mau ninau." f *Tela io no, aka aole no au i ae aku nei ia oe, no ka pane ana aku i kau mau ninau, koe wale no ko'u ae ana aku nei ia oe, ē ninau īnahne i kau mau inea i makemake ai." •*He oi loa ae ka maalalii o kōu pane ana mai i ka'u ninau, mamua o kou lioao ana mai e hoakamai ia'u." -Alaila e hoao maoli mai ana ka paha oe e hookikina ia'u ma ka pane ana aku i Wahi no'u e hei aku ai i kau upena e kena kanaka ]K»wa. a euemi hoi no'u". •'Poliea oe i manao ai, he enemi au nou?" i pane aku ai ke kanaka powa me ka piha i ke ano kahaha no ka hoololi ana mai a Bete i ka laua mea e kamailio ai. •*lna oe lie hoalolia no'u, aole oe e hoao mai e komo ma ke ano kanaka ailiue, me ka hoolako ana ia oe iho me kekahi pahi «.ki kanaka, ame ka ipukukui hele po." •He keu maoli oe o ke kaikamahine & ka maka'u ole i kou ike mai i kekalii kanaka e like nei me a'n ke &no. Heaha kau e ake inai nei e loaa aku ia oe ma kena mau olelo ano ole au?" Ua liamau iho la nae o Bete aole he kamailio iki mai i kona Ima olelo o ia po, a o ka manawa ia i hoomaka hou aku ai ke kanaka powa e kamailio: "He oiaio lie kanaka au i komo mai nei ma ke ano aihue, aole he mea nana e hoole ae ia mea, aka mai wikiwiki nae kou hoahewa ana mai ia'u he enemi nou, malia paha'he hoaloha no lioi au nou, 1 Loano e ia'u iho a kohu kanaka powa a aihue." "Ua lawa ko'u ike ana i na mea au o ka hoanoe ana i kou ano ilio e hiki ole ai i-a oe ke pulapu mai ia'u aole oe hē enemi no'u, uolaila aole oe.he hoaloha no'u." ' ; v -IVla io paha e like me kau e manao mai nei, aka i iha'i aku īiae au ia oe ea, ua ahuwale ko inoa ia'u, o oe no o Miss Bete Lana <la. a na kou helelielena maoli no i kumakaia mai i kou ano maoli." ••Ina au e ae aku oe, owau io o Bete Lanada, heaha iho hi ka pomaikai e loaa- aiia ia oe ; ma o kou ike aha ia'u ame ko'u iuoa?" ' v • O ka'u mea hookahi no kema e noonoo nei, a ke makemake iu-i au e niuau hou aku ia oe. He dala no nae paha kau a i ole ka k .u īuau hoalohi palia e haawi mai ai ia'u?" ••Heaha ko'u mea e haha'i aku ai ia oe, ina io paha he dala ka h'.kou i loaa ai kau mea e hele hou mai ai e aihue?" •'Aole o'u manao maoli e aihue i ka lakon mau dala, al?a ina io hoi paha lie nui ka lakou mau dala, e hiki ana ia lakou ke kipe īuai ia'u a hiki i ka hamau loa ana o ko'u waha aole e kamailio iki i kekahi mea e pili ana nou." •*Ke nanenane mai nei hoi oe i ke.ano o kau kamailio ana, aole Le maopopo ia*u o kahi e hiki ai i ko'u inau hoaloha ke- kipe aku ia oe?" •'lna pela e hoolo>he ,jnai oe. Aia kekahi kanaka wajwai iloko 0 ke kulanakauhale o Xu loka a nana i hoolimalima mai ia'u e huli 1 kahi ou e nolio nei." •Ile hana uui io ka hoi kana o ka hoounauna ana mai ia. oe e hele mai o liuli ia'u!" • Ile hana nui lioi paha, ua lioea mai la au i keia po, me ka i ana ole i ka nui o ka pilikia e kau mai ana maluna o'u no ke ake. wale no i kela makana nui ana i liaawi ai i ka mea e hoi aku ana a hoike aku iaia i kou wahi je pee nei." • He elua kela mau kanaka e makemake loa nei e loaa oe, aka 0 ka mea nae nana e uku mai i ka uku makana, oia no o Kalaka, a aia aku kekalii mea mahope« o kona kua kahi i lioekepue mai ai, a ka mea maoli ia nana keia hana o ka hoounauna ana mai ia. makou e hele e liana." **A healia iho la kau mea.e hana aku ai, i loaa mai ai ia oe kela uku nuikana?-' **He hoi aku >lioi ko'u a hoike aku ia laua no kou loaa ana iho la ia'u a o ka loaa mai la no ia o ka huina dala ia'u, a me laua no ka h« le n.ai e ike iā oe inaloko o kou punana e pee nei." "Me ko'u ike aku no la i-kena mau olelo au e boike mai nei no ka loaa ana mai ia oe o kekahi uku makana kiekie, a pehea iho la e hiki ai ia'u ke ke'ake'a aku ia oe mai koū hoi ana aku e haha'v 1 kela mau kanaka no Hou ukuia mai?" •'He hiki hoi paha ina e haawi mai ana oe a oi ae mamua 0 ka Kalaka o ka aa ana e haawi mai ia'u, a o ka mea auanei ia e hamau •:i ko'u waha aole walaau w r ale ae i wahi nou/e loaa pono ai, a o ka mea pololei no nae ea, ma keia w r alii no i ka wa e haāwi mai ai "e i ka'u mau daia, o ko'u ku no ia a hele me ka hoi ole aku imua o ke alo o kela mau kanaka." . "Alaila lie eliia ka nui o kau mau dala i makemake ai a'u e haawi aku ai ia oe?" **Ina paha e liiki ana e loaa ka elima kankani dala, alaila aole au liopoliopo ana no ko'u kumakaia ia oe e ke kaikainaihine." Xo kela mau olelo a Bete, aole loa e hiki i ke kanaka powa ke puni aku, aka ua noke ae la oia i ka akaaka me ka leo nui, a i aku ia: "Mai hoao oe e pulapu ipai ia'u,ma o ka hoolalau ana a hiki i ka la aj>opo. O keia po wale !no ka'u i makemake ai e ukuia ma: keia huina dala, a ina aole pela alaila e na"ha aku ana au i ka loaa :uai o ke dala makana a Kalaka i haawi ai no kou loaa ana." ••Aole no hoi e hiki ia oe ke hoomanawanui, he keu no hoi e likē me ka liuina au i makemake ai e loaa aku ia oe, o ia huina hoi ka'u e koi aku ai i ko'u mau hoaloha e haawi mai ia oe, ke hiki niai hoi i ka la apopo?" •*IIe man olelo makani wale no Eena au. he keu no o ka mann e maoj>o]K> ana ke komo ana iloko o ka lima, he oi aku ia mamua o na manu elua e holo niai la no iloko o ka nahelehele." , "He keu aku oe o ke kanaka a ke aloha ole, a ke noke pu mai nei o«? i ke pahenehene ia'u." "Aole paha keia he palienehene, aka i wahi nae e pau ai kou pohihilii, ke makemake maoli nei no au e loaa mai ke dala i keia ni(anawa ano, a i ole o oe ka'u e lawe aku atia a waiho aku imua

o Kalaka ame kona hoa, a o ke dala auanei'ke kemo mai ana iloko o ko'u mau pakeke." Ke nana pono loa mai la na maka o Bete maluna o ka mea powa, aka aia no nae kona manamanalima ke paa la i ke kiko o kana pu panapana noonoo akaliele ana i ke ano o ka liana a kela kanaka e liookau aku ai maluna ona. He liookalii nae mea maopopo loa iaia, o ia no ka haawiia ana 0 kokahi huina dala nui e Gere i keia kanaka no l:a liuli ana a loaa oia, a pela no hoi i -hoolakoia aku ai kela kanaka nie kekahi o kona mau kii. 'Aole lie dala a Bete maloko o ka hale i kela po, a ua ike no oia aole e liiki ana i kona mau hoaloha maloko o kela hale ke haawi mai i olima haneri dala, a oki loa aku hoi ka loaa ana o na kankani elima e like me ka makemake o keia kanaka. Ua maopopo no hoi ia Bete ke ano o ke kaniika e kamailio pu ne» me ia nolaila ua hooholo iho la oia, ina e h'3ao aku ana keia kanaka e lalaii iaia me ka manao e lawe aku mailoko aku o kona runii, e >lioao maoli mai ana no oia e ki iaia me kana pu, a i ka paa ana o kona manao e liana mai pela, ua kamailio mai la oia i ke kanaka powa i ana mai: "Pehea la oe i manao ai e hiki ana ia'u ke liaawi aku ia oe i kela liuina dala au e koi mai nei, oiai owau kekahi o na kaikamahine ilihune aka ina e like me ka'u o ka lioike mua ana aku nei ia oe e liomnanawanui oe a hiki i kuu hui ana aku me lo'u mau hoaloha, alaila e liiki auanei'ke hookoia kou makemake, aole .hoi iloko o keia" po." "Ha! lia! lie kaikamahine waiwai hoi oe! J!na paha aole ou waiwai peliea ka i ake loa ai kou kahu waiwai e huli ia oe a hiki i ka loaa ana?" "Ua kuhihewa loa oe e keia kanalea e manao mai nei owau k-;-kahi o na kaikamahine waiwai, jio ka mea o ka oiaio maoli,4he kaikamaliine au e hooikaika kino maoli ana i wahi no'u e pono ai anie ko'u makualiine, a aole loa 1 loaa ia'u lie hookahi haneri dala i keia manawa a kaua e kamailio pu nei." t "Ina hoi aole ke dala maoli, aole anei e hiki aaa ia oe ke haawi mai no lioi i kekahi mau po>haku makamae, a ma ia mau waiwai no hoi e hiki ai ia oe ke uku mai ia'u?" "Ina hoi ha he mau waiwai" makamae kekahi o'u o ia ajno, alaila aole hoi au e i aku ia oe he kaikamahine ilihune au, aka ua nele maoli no ka loaa ana ia'u o kekalii mau mea e like me kau e Inanao mai nei, ua lako au i na i>ohaku daimaiia a mau pohaku momi pa.ha." ... "Ke pulapu mai nei anei oe ia'u, a i ole 0 ka oiaio paha kau e lioike mai nei?" "O ka mea oiaio wale no ka'u e hoike aku ne:i ia oe, a ua noke mai nei no hoi oe i ka huli ialoko nei 0 ko'u mmi aole he.mau mea 1 loaa ia oe, nolaila o ka hoike oiaio iho la no ia 110 ka pololel o na olelo i puka aku mai ko'u waha aku." "Alaila ua kuhihewa maoli ka au, ina pela eia ka paha ke makemake mai nei kela kanaka e lilo aku oe na laua, i mina•mina. ole ai laua i haawi makaua ana mai i kekahi huina dala no kou loaa." Ike i«ho la 0 Bete aole he mea i maoj>opo i keia kanaka no kona kulana maoli me Loio Gere, eia nae aole no oua kamailio wale mai, a o ia nae ka manawa a ua kanaka powa la o kfi hoao ana mai e nee imua he hookahi kapuai me ka,- olelo pu ana aku: "He nani hoi ia aole ae la au mau dala, a aole no hoi lie mau poliaku makamae e haawi mai ai na'u, nolaila he hookahi wale no hana i koe a'u e manao 0 ia ka lawe maoli ana aku ia oe na kela mau kanaka na laua i lioolimalima mai ia'u." "Uwoki!" i hoolio mai ai 0 Bete me ka leo kuoo. "Mai lioao oe e nee mai iir\ua i hookahi liou kapuai i koe, 0 ike aku auanei oe i ka mea au i moeuhane mua ole ai." "E akahele hoi paha oe e kuahine, ua lohe no lioi oe i ka'u mea o ke kamailio inua ana aku nei ia oe, mai walaau nui ae oe», o makani mai auanei!" "E ku malie aku oe pela e kena kanaka o ka liilahila ole, 0 pepehi nmoliia aku auanei oe e a'u a make, me ke kala ole ia o kou mau hewa." "Aolie o y u hopohopp i kau mau olelo hooweliweli eke kaikamahine," i pane mai-ai ua kanaka nei me ka hoouiau ana mai no i ka hele imua 0 ka moe a Bete e moe aku ana. I MOKUNA XXXIV. (No ke kupale ana nona iho;, ua unuhi mai la 0 Bete i kana pu panapana malalo mai 0 kona ujuna a kau ppno mai la imua 0 ke kanaka powa me ka pane pu ana mai: "E liookaawtile mailoko aku nei o keia rumi, no ka mea ua makaukau mua au m& ko'u aoao, a aole» au he holona ma ka lawelawe ana i ka pu, o ka hoolohe ke ola, a o ke kuli ka^make." Ua neenee liou mai la ke kanaka powa ihope, no ka mea aole oia i manao mua ua lako kela kaikamaihine me ka pu panapana, aka hoomaka aku la no nae kamailio ma ke ano hoomalimali, me kona manao ole e haalele iho ialoko 0 kela rumi me ka nelei. "He keu maoli ka hoi kou maka'u ole e kena kaikamahine, eia ka ua makaukau mua oe mo ka pu panapana 110 ke ki ana mai ia'u." 1 "He liookalii wale no wahi no kou pakele, o ia no liou ku ana a haalele mai ialoko nei 0 keia nimi, ua lohe aku !la anei oe?" "NaWai hoi ka ole o lu* lohe i ka nui maoli no o kou leo, no ko manao nae paha e loheia mai keia mau kamailio a kaua e ka poe oloko nei 0 keia iliale ea, i liele mai ai lakou e kokua ia. oe?" A pehea e aa ana no aiiei oe e ki mai ia'u a make e like me v ka make ana 0 ka ilio?" - "Aole he mea nana e hoololi ae i ko'u manao paa, koe wale no kou ku ana aku a hele, 0 kou wahi wale no ia e ps kele ai.". "Ina pela e ku io au a liele mai keia rumi aku> o auanei au e oe i ka pu, nolaila 0 ke aloha no kou," a iloko o ka imo ana a ka maka, ua pani koke ae la ke kanaka powa i kana ipukukui makai. a pouli poele iho la oloko o kela keena e hiki ole ai ke ikeia akn kekahi mea kino. Ua hookahaha loaia aku 0 Bete no keia. hana koloheia ana mai ona e kela powa, a ke ilioaa wale la no oia me ka maopopo ole 0 kana mea e hana aku ai, aka ua hoomaka ae la nae oia e uwa, no Ikekahi mau kokua;< a ia wa i lolie houia. aku ai iea leo o ka mea pakaha i ka i ana mai: "Mai hoao hoi paha oe e uhaki ika kaua aelike. He keu no hoi e haawi mai oe i manawa no'u e puka aku ai mai keia wahi aku?" "E haalele io iho ana anei oe i kuu rumi nei, a i ole 'he mau hana kolohe wale mai no paha kena au ia'u?" "Aole keia he kolohe a'u ia oe, aka e hoomakaukau ana au e ku a hele mai keia hale aku, nolaila mai hoao oe e kahea ae i mau kokua nou." "Mamuli o ka pouli maoli oloko 0 kela rumi aole e hiki iaia ke ike aku i kekalii mea, eia nae aia no kona matl maka ke nana aku la iloko o ia pouli, a he ike» ana kana i ka malu ana Mio o kekahi mea īnaluna o kona helelielena, ō ka pau ae la no ia o kona hoomaopopo ana, no ka mea ua loaa pono mai la oia i kekahi hiainaka nui i hoopuluia i ka laau hooliiamoe. Ia ho-a hou ana ae a ke kanaka powa i kona ipukukui, ua nana aku la oia maluna o ke kaikamahine, a i ka ike ana aku i ka holopono o ka mea aha i hana aku ai, ua noke hou ae la oia i kā akaaka no ka hiki ana iaia ke pulapu i kela kaikamahine me maalahi loa. E like me ke kanaka lole pipi e noke ana i ka lolelole i kekahi holoholona, pela iho la ke ano 0 ka hana a kela kanaka i kela kaikamahinef oiai aole he walii maka'u iki iloko ona, ua unulii ae la oia h& haina'ka hou a hookomo aku la iloko o ka waha o Bete, $ ole ai oia e uwa, ika manawa e ihoi mai ai kona noonoo maikai. j (Aole i pau.) I