Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 46, 12 Nowemapa 1909 — LAWE HAAHEO O AKONI KAOO I KA LANAKILA Ulu-paia na Moho Kukini Apau Eia-Kapaeia o Jackson ame Tsukamoto ma Kula-Kau o Tsukamoto i ka Helu Elua. [ARTICLE]

LAWE HAAHEO O AKONI KAOO I KA LANAKILA

Ulu-paia na Moho Kukini Apau Eia-Kapaeia o Jackson ame Tsukamoto ma Kula-Kau o Tsukamoto i ka Helu Elua.

O ka heihei kukini pahu loa i uleleīa ai ma ka auwina la o ke Sabati i liala aku la, mawaho o ka pa kinipopo ! 0 Kamoiliili, o ia kekahi o na heihei 1 hele a makolukolu i ka poe makaikai, | ke hele la a kuakea oloko o ka pa kinipopo i na kanaka o na lahui like ■ole. ' O na hauwawa like ole kela ame j keia wahi mai, no ka aha'i o kela ame keia moho i ka haaheo ame ka hanohano ma kela heihei kukini, ua lioo-, hamauia aku ia mau kaena like ole| ana, ma o ka oili ana mai o Akoni Kaoo he moho lanakila no ka la, a o ka mea hoi i kapaia, "Ka lio heiheii -o ke Ehukai o Puaena." ! He oiaio, ua hanohano a ua haaheo' na kanaka Haftvaii no Kaoo no ka mea ua kailiia mai ka inoa moho o ke-Te-ritore mai ia Jackson mai, a ua kapaeia aku hoi o Tsukamoto ma kula | me he i 'a pae hewa la, a oili mai la j oia me he olali la no ke kai loa, ka heihei ku i na kapu o Kahiki. Mai ka hoomaka ana e holo i ka ■wa i kani ai o ka pu hoailona no ka liolo ana o na moho, a hiki wale i ke | eo ana o ka heihei, aole he hooklahi | mea i komo aku i ko Kaoo waha, a i ole hoi ia kawele ae paha i kona hou, a aole hoi i ku e hoomaha e like me na moho heihei e ae, aka ua holo ia eia ame Tsnkamoto na mile he iwa-ltalua-kumamaono me na i-a -he ekolu lianeri me kanawalu-kumamalima me lia hoomaha ole. !

He eono ka nui o na moho i komo ma kela heihei, o Akoni Kaoo, ltagel Jackson, Tsukamoto, Charlie, Fahy ame Hays, a iloko o kela mau moho apau, o Kaoo hookahi ame Tsukamoto na mea i holo a piha pono na mile he iwakalua-kumamaono. Ua holoia kela mau mile e Kaoo iloko o ekolu ewalu minuke ame kanaha ame ka hapaiia kekona, īa Tsukamoto aku ka helu elua, a o Jackson mai ka helu ekolu, oiai nae he hookahi mile ame hookahi puni kona haulrf mahope o Kaoo ma. I ka hoomaka ana o na moho apau e holo, ua kaa o Jackson mamua loa o na moho e ae, me ka hahani aku o Kaoo mahope pono ona, o Tsukamoto aku, a o na moho e ae mahope aku o lakou. Aole i kalele ka manao o kā lehulehu i kela manawa no ka mea o lakou e ku aku ana i ke kahua loa, aka i ka piha ana o na mile elua, ua ikeia aku ka Oni ana mai o ka Lio Heihei o Waialua, a kaa aku la iaia ke alakai . ana i na moho e ae apau, a e hahani ana ka moho Kepani ma kona mau kapuai me Jackson mahope o īaua. No na moho e ae apau aia mau no lakou mahope loa, me ke emi mau ana mai o ko lakou mama holo i kela ame keia o kahi aku nae o ka aka, oia no ka noke mau ana o kahi Pake o Charlie i ka holo i ka wa e hoao ae ai kekahi molio e kaa mamua

oua, eia nae he mau hana hookolohe wale no ia ana, me kona ike no ua haule loa oia he mau mile mahope o kekahi mau moho e ae. • Mai ka mile ekahi mai a hiki i ka piha ana o na mile elima, ua hoomaha 0 Jackson e lomilomifa, aka ua loaa ia hana ana nae ona pela ua loaa ia Kaoo ame Tsukamoto he hookahi puni ka oi, a ia hoomaka hou ana, a Jackson e holo, e hahai mau ana o Kaoo ma mahōpe ona, a i kekahi manawa e haaleleia iho ana oik mahope, a pela i emi mau mai ai ka nui o kona mau puni e lihi launa ole aku ai me kona mau mua. Ma ka ehiku hoi o na mile i holoia e kekahi o na moho haole, o ia o Hays, ua hele maoli a pau kona aho, a hiki 1 kona noho ana e lomiia, a ma ka umi-kumamaono mai o na mile, ua ku'newanewa oia e hiki hou ole ai ke hoomau aku i ka holo ana, a hiki i kona kii okoaia ana mai e hoihoi. Aia mau no o Kaoo mamua kahi i alakai ai ma ke koena mai o na mile, aka i kekahi manawa nae e hoao ana 0 Tsukamoto e kaa mamua, a he wahi manawa uuku wale no nae ia, ua kapaeia ae la oia e Kaoo mahope, a lilo aku la no ia Kaoo ka lawe haaheo ana 1 ka maka mua o na moho apau. Ma ka iwakalua o na mile, ua hoi hou o Jackson e lomilomi, a ke emi loa mai la kona mau mile, a hiki i ka piba ana he hookahi mile me elua puni mahope o Kaoo ma, a iaia i hooma'k4t hou mai ai e holo, ua hoike ae oia, no ka hiki ole iaia ke alualu aku ; i kona mau mua, aka e noho ana oia me ka haawipio ole. ' Ma ka iwakalua o na mile, ua hoomaka mai la o Tsukamotfo e hoonioni ia Kaoo, ma ka hoao ana e kaa mft : mua, a he oiaio he wahi manawa uukni wale no ia o kona hele ana mamuh, ua miki aku la o Kaoo me he popoki la a hoihoi hou ae la i ke Kepani ma kona wahi mua. i Ke hele mai la ka lehulehu i ke ano pihoihoi i kela manawa, oiai ke kokoke mai nei i ka piha ana o na %iilC< he iwakalua-kumamaono, a ke pii pu mai la no hoi na moho ma ka hoomama ana i ka lakou liolo ana. Aia wale no nae ke kaukai a ka lehulehu maluna o Kaoo ame Tsukamoto, nawai ana la o laua ka ai <>-<ka la. I ka piha ana o na mile i hcflota ma kahi o ka iwakalua-kumamal'ima ame hookahi puni, aia ka manao pihoihoi iloko o na mea apau, a ke ikeia aku la no hoi ka uilani iloko o Kaoo ame Tsukamoto, oiai o laua wale no na moho e ku la i ke kahila. heihei, aohe hoi he nana anna aku i na moho e ae, ua haule loa lakou ihope i ka hope waa. I keia mau puni hope, ke> hoao mau la o Tsukamoto e kaa mamua o Kaoo, aka me he imo ana la nae na ka maka, e like me ka ohu i halii iho a ma-o ae, ikeia aku la aia no o Kaoo ~ mamua kahi i holo ai, a mahope aku lio ke Kepani. I ka puni hope loa, ka puni hoi e akaka ai ka mea o laua « aha'i ae ana i Ka lanakiia o ka 2a, a i iokoke loa ana mai 'i 'ka pahu eo, ua hoomaka aku la o Kaoo e kuupau i kona mama, a pela no hoi o Tsukamoto i noke mai ai i ke alualu mahope ona, a he wahi manawa uuku ka oili ana mai o ke Kepani mamua, a ia alualu hou ana mai a Kaoo, hele okoa ika auhaif o Makuaiki, lihi launa ole aku ka moho lapana mahope ona. U,a hiki ole ke hoomalu aku i ka lehulehu mai ko lakou holo ana mai imua no ka haawi ana i na hoomaikai i ka moho Hawaii, a nawai hoi e ole ka haawi i ka hooinaikai, i ke ku maoli no i'ke kilakila o ka moho Hawaii, ame kona papahi ana i ka lei o ka lanakila ma la, ka mea hoi a ko ,ke ao holookoa e nana mai ai iaia, ma ke ano he moho no keia Teritore. Ma kela la, me he mea la i ka nana aku, iloko o ka noonoo o ka hapanui o na kanaka Hawaii ame na haole, o Akoni Kaoo wale no ka mea i ko lakou maū waha, no ka mea e lawe ana lakou i ka pili ana ma ko Kaoo aoao, a e lawe aku kekahi i na moho e ae. No na Kepani nae, aole lakou i ae wale aku e pulapuia mai lakou me na olelo hoonuinui o kela ame keia ano, aka ua pili nui kekahi poe o lakou mahope o Tsukamoto, a aole no hoi e nele aku la ka ume o kekahi poe i ka hupe ma kela la, no ka lilo ma'nwale o kekahi mau āala a lakou. Ma na ano apail, ua holoia ka hei-

hei me ka loaa ole o na hoohalahala mai ka lehulehu aku, a he nui akea ka pa, e loaa mai ai na ea huihui i na moho, a o ka ma-u iho no hoi ma kela la, ua kupono maoli ka heihei i malamaia. 0 ka makana no keia heihei iho la i kaa ai ke eo ia Kaoo, i kulike ai me na hoolala ana, e holo flku ke kanaono pa-keneka o ka loaa puka i na moho i komo ma kela heihei, o ia "hoi, i kanalima, pa-keneka i ka moho lanakila,: he. iwakalua pa-keneka i ka helu elua, he umi i ka helu ekolu, a he uml pa-keneka pakahi i na moho e ae.