Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 43, 22 October 1909 — HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKAIKIU UWILA

Ka Weli o ka Poe Hakihaki Kanawai, A I OLE O KE AKA MAALO I KA IMO ANA A KA MAKA

MOKUNA XIX. i "E iko aku ana nae oia i ka la apopo i kona uwi malooia e a'u. a ina paha hoi no kn f>au koke ae o keia hana a'u o keia po, alaila lioi hoomamaia mai ko'u noonoo, pehea no la hoi au i kaa aku ai malalo o ka mana o kela kanaka o Loio Gere! Aole 110 o'u pilikia loa. ina he ukuia mai au no keia mau mea a'u e hana'aku nei no kela kanaka aka, aole nae lioi pela, aia kela ke noho mana nei maluna o*u, a he leo wale 110 ko ia la a pane mai, o ko'u hooko aku la 110 ia. Ina nae e holopono ana ka'u hana i keia po, alaila ke ma naoio nei au e hiki ana ia'u ke kaawale mai na hana hoopilikia uiai a keia kanaka." Ca nanea loa ua wahine la i ke kamailio a lohe ole aku oia i ke komo ana mai o kekahi kanaka iloko o kona keena hookipa, eia nae me he mea la mamuli o ka nui o kona ]eo, ua loheia mai paha kekahi o kana mau olelo o ke kamailio ana ae, a ia kuu ana iho 110 o ke kainailio ana a ua wahine la, ua hoomaka mai la ua kanaka la e kamailio i ka i ana mai: MOKUNA XX. ! "Aole io ka hoi e ole kou hoao ana e. pakele mai ia'u aku. I-aki maoli no au o ka hoea ana mai uei i keia manawa a lohe i kau mau olelo." Ua mae koke iho la ka helehelena o ka wahine, me ke kulou malie ana o kona poo ilalo, a ua piha paha iaia ka minuke mamua ae o ka hiki ana iaia ke pane hou aku, a oia nae ka ua wahine- la 0 ka i ana aku: "Ina oe he kanaka o ke kulana maikai a keonimana, ina aole oe e komo ma-lu mai, me he liona la e hoao ana a ale i kana mea i makemake ai i pio nana." "He mea oiaio no ia au e i mai la no'u, aka mamuli nae o na olelo i hoopukaia e kou lehelehq a'u o ka lohe pono ana mai nei, ua maopopo loa ua hoopomaikaiia mai au mamuli o ko'u hana ana mai nei e like me ia au i ike mai ai." "Auhea oe e Loio Gere, e mai a e maopopo no ia oe ka*u mea i manao ai nou. Ua hiki ia oe ke hana mai e like me kon manao, aka ua loaa nae ia'u ka hoomaopopo ana e hiki mai ana ka manawa e haulehia ai oe malalo o'u, a e hoomanao pu hoi e hiki mai ana ka manawa au e mihi ai no kau mau hana hewa i hookau mai ai maluna o'u." <; Aha! e manao maoli mai ana ka paha oe e pepehi ia'u ea e Alika Duka? Ina o ka manao ia o kau mea i kamailio mai nei. alaila e makaala loa aku ana au i ole ai e make- ia oe e kena wahine lapuwale!" "Ina i makemake au e kaili ae i ke ola mailoko ae ou e Mr. Gere. iloko wale no o ke aheahe malie au e hana ai ia hana a hiki 1 ko hoomaopopo ana, eia oe ke ko ia la e ke au o ka make, no kela aupuni ma o." . Xo ke kaa wale ana no o na kamailio ia Gere amei ka wahine kamaaimi. nolaila ua puka hou aku la kela wahine o ka hele pu ana mai me Rose a koe kokoolua wale iho la no laua nei, me ka u noke ana no i ke kamailio no ka pono o ko laua aoao iho. ,; Oiaio ka lioi, a hoaha ke ano o ka make au i manao ai no|u?" i niele loa mai ai o Loio Gere ia Alika Duka (ka inoa maoli ia o keia wahine). "O ia no ko'u ihoike ana ae imua o ke akea i kau mau hana kolohe apau e lilo ai ia i laau make nau e ale ai." | "Ina o kau i hoomakaukau ai no ko'u make ea, alaila 0 oe pu kekahi e hiliia ana ma ka umiuini iloko o ia mau hana hookahi me ki*u, au paha e manao kuhihewa mai nei, no'u kau pilikia 1 hoomakaukau ai!" "*Ua lioomakaukau mua au i na alahele nd ko'u pakele, eia paha ka ole o oe. i ka wa e haula iho ai keia poka pa-hu maluna oii, aole o kana mai ke kanono e poniuniu ai oe, me ka maopopo ole o kalii o ko mau wawae e ku ai." "Auwe no ka hoi e! E hiki ana anei ia oe ke hoakaka mai i ke ano o ka haawina ehaeha e kau inai ana maluna o'u?" "E hoolohe mai oe, a e maopopo no auanei ia oe, aole ka'u lie mau olelo palau wale aku no, aka he oiaio maoli no e inihi iho "ii 0( no kou kuhihewa loa o ke okalakala ana mai nei ia'u. E kailiia aku ana kau mau dala apau mai ia oe aku! E lilo ana o«t i mea jiaheneheneia mai e ko ke ao nei! A maluna ae o keia mau mea apau. e noho aku ana oe iloko o ka halepaahao me ka hana ana a hiki i ka pau ana o kou ola." u Anhea oe e kuu lioaloha, ina aia iloko o kou mau lima ka mana hiki ke hookau mai i kena mau haawina o ka hoehaeha inaluna o*u. alaila ke hooia aku nei au ia oe, i ka nui maoli o ke koikoi u k< na haawina e kau mai ana maluna o'u, aka hoi ina liē mea kaao wale ilio no nau nie he makani la, alaila e, aho ke aki a ka uku, he l«»aa ka walania, mamiia o kena mau liiona hoomaka uka u an e hooweliweli inai nei ia'u." ♦*Ua hoomakaukau mua au i na hooiaio apau i wahi nou e pilikia ai. a i hakalia i kuu waha a pane ae, o kou paa koke mai no ia i ka liopuia. Ma keia ano i hopo ole ai au i ka hoike ana aku nei ia oe. ua hiki loa ia'u ke paani aku ia oe, e hiki hou ole ai ia oe ke onioni ae." x "Aole no au e hopo ana ia oe e Alika, no ka mea iloko o ke,ia manawa eia kou ola ke pulikiia nei iloko o ka poho o kuu lima he kauwa oe na'u i keia manawa, a owau.kou mea nana e hoounauna aku me he kauwa kuapaa la no Aferika.' paha kou manao, aka e hoomanao iho nae oe, eia me a'u kekahi palapala kahi i malama ai, a ua makaukau keia palapala e komo aku iloko o ka lima o kekahi kanaka i oi ppumi ae kona maalea ame kona akamai imua ou e Loio Gere." Ua ano pihoihoi maoli keia mau mea ia laua e noke ia i ke kamailio, a pela laua i ike» ole aku ai i ke aka o kekahi kanana e ku kokoke mai ana iloko o ka rumi hookipa, i liooleleia mai e k'f malamalama o kekalii puka mahope o ua hale la e hamama. ana. I kela manawa a Alika o ke kamailio ana aku no ka malamaia ana o kekahi palapala eia, ua lele koke mai la o Gqre mai kona wahi mai e ku ana a ma ke alo o ka wahine, ua hele hoi kona mau papalina a haikea, ke kakaa wale la no kona mau onohi maka, a ke naka la hoi kona mau kuli, a o ia kana o ka pane ana aku i ka wahine: "Alaila me» ia noho maikai iho no ka hoi o kaua la, o kou hoomaka mai nei no ka hoi ia: e ku-e ia'u me kena olelo hooweliweli au?" m "Ae no ka mea ke halialia wale mai nei no ia'u, ua kokoke I mai kou mau hora o ka auwe, oiai ke hanuia mai nei kou meheu e ■ ka ilio hanu meheu kaulana, a e hoea io mai ana ka hora ame ka

minuke e kau aku ai ka hoopa'i weliweli no ke o ka hana ana." "Alaila e oluolu hou ana anei oe e hoike mai ia'u, owai keia ilio hanu mekeu nana e hookolo mai nei mahope o'u? O kela wahi keiki omo waiu anei e liele mai ana e ikej ia oe i keia po?" "Aole oia, aka aia kekahi mea i oi aku ka maalea i ko ka nahesa, a i oi pakela aku hoi ke akamai ame ka wiwo ole i ko na kanaka apau o ka honua." 4, Alaila owai ka inoa o keia kanaka au einoke mai nei i ka haano'u?" wahi a ua Gere la me ka noke ana iho i ke ku ? iku'i i kona kuli. "Xo kau ninau no kela kanaka ea, nolaila ua konoia mai au e hoike aku ia oe i kona inoa, a 6 ua kanaka la oia no ka Makaikiu Uwila, ka weli o ka poe hakihaki kanawai, a o ke aka niaalo i ke kulu aumoe." Ua noke iho la ua o Gere i ka pakauwili ilalo, a ia ku ana iluna, ua noke ae la oia i ka holoholo ialoko o kela keena, a ia hoi ana mai ana e noho maluna o kona noho, ua kamailio aku la oia ia Alika v me ka leo haalnlu i ka i ana aku: "Eia ka paha oe me keia kanaka e kukakuka mau nei, i maopopo ai ia oe ke ano o kau mea & kamailio niai nei ia'u?" I kela manawa ke kau mai la he aka no kekahi kino kanaka maluha o ka paia o kela keena, a ke kiei ha-lo mai la hoi kekalii mau maka i hele a a me he mau maka la no ka popoki ma ka puka mahope o ka liale, a ike pono mai la oia i na mea e noke ana i ke kamailio maloko o kela keena, aole nae laua nei i ike aku i ke aka ame ka mea nona ua aka la, a o ia ka Alika o ka pane ana aku: "Aole au i kamaaina i keia makaikiu, aka ua loaa mai nae ia'u kekahi mau iko, eia oia ke ulana mai nei i ka upena nou e hei ai, a ke eli mai nei hoi i lua nou e poholo aku ai, a ma na ano apau loa ke olelo ae, eia oe ke liele maoli aku nei e poholo iloko o ka lua." He mea e ka puiwa hikilele o Loio Gere i ka loihe ana aku i na olelo a ka wahine ana i hoolilo ai i kauwa nana no kekahi manawa loihi, aka i keia īiiail minuke nae, ua hiki hou ole i ua kanaka piha hookano la ke manaoio mai. eia keia waliine ke lioolohe aku nei i kana mau kauolia, a oia kana o ke ku okoa ana ae iluna a hoopuka ae Ia i kekahi mau olelo kuamuamu a i mai la i ka wahine: *

"E lioike mai ano, i na mea au i ike ai a i lohe ai paha no> keia Makaikiu Uwila?" "Aole loa he hooknhi huaolelo e puka aku mai kuu waha aku e pili ana no kela kanaka/' wahi a Alika mei ka leo kuoo. I kela manawa i nanao ae ai na lima o Loio Gere ma kekahi o pkona mau pakeke mahope o kona lole wawae a unuhi ae kekahi o kona mau pakeke mahopei o kona lole wawae a unuhi ae la <he pahi loihi, i makaukau loa e. inu aku kona oi iloko o ke koko 0 kekahi mea ke makemakeia no ka hoohana ana aku. Aia nae iloko o kela manawa hookahi, ke kau pono mai la ka waha o kekahi pu panapana ma ka. puuwai o Loio Gerq mai kela puka mai e hamama ana mahope o ka hale, e kali wale mai ana no, no ka oni ae o ka lima o ua loio la, o ke kapalulu mai no ia o ka poka iloko o kona puuwai. Aole no nae i noho hemahema wale kela wahine, oiai i kela manawa a Loio Gere o ka unuhi ana ae i kana pa.hi, iloko o ia manawa hookahi no i unuhi ae ai o Alika he pu panapana mailoko at-1 io konai lole, a ua makaukau like laua a elua ei hoohana aku i ka| laua mau mea make, ina e hoao mai ana kekahi e hookau mai i ka make maluna o kekahi. i Ua ku ae la nae o Alika. iluna, me ka paa no o kana pu pana- j pana iloko o kona lima a pane mai la: "Ūa ike au i kou mau ano apau e Loio Geire, a ina aole oe i liooinaopopo i ko'u ano ea. alaila ua hiki mai i ka manawa maikai loa nou e haha mai ai i ko'u mau aoao apau." No ka ike ana mai o Loio Gere .he makehewa wale no nona ka hoonana ana mai imua o ka wahine ana i kuhihewa ai e mau loa ana kona noho kauwa ana malalo ona, nolaila ua kamailio mai la oia me ka leo oluolu i ka i ana mai: "Alaila e lioike mai ana ka paha oq ia'u, ua pau ae la ko kaua lokahi ana ma keia hana a kaua i hoopaa ai a na ka make wale no e hookaawale ih kaua?" "Aole o ia maoli ka manao o ka'u mau olelo o ka hoopuka anii aku nei imua ou, aka e hooi loaia aku ana ko kaua pipili kekahi i kekahi, a ma ka ihoike maoli ana aku lioi ia oe ea, e hoopau kou manao ana he kauwa. au nau, a e ku like kaua ma ke kahua hookahi, a e ike auanei oe, e hooko mau aku ana au i kau mau kauoha ame kou mau makemake nie; ka hakalia ole." "Ive lioopohihihi loa mai nei oe ia'u e Alika, aole no hoi e hoike mai i ka mea oiaio, a malia no hoi e ihiki ana no ia'u ke ae aku 1 kou mau manao, nanenane mai nae. hoi oe i ke ano o kau mea e manao nei!" "Eia no ko'u manao maoli, e hoike mai oe i kau mau mea huna apau ia'u, a pela hoi au e liu'e aku ai i ka'u mau mea huna ia oe a ma ia ano auanei, he koliu ke olelo aei, eia kaua a elua ke hana like nei.. O ko paa ana mai i na mea apau no'u e poino ai, a pela hoi au e paa nei i na hooia nou e poholo aku ai.iloko o ka lua, o keia ka pilikia nui mawaena o kaua e holopono ole nei ka kaua hana. Ma ka olelo maopopo loa ana ae hoi, e lilo maoli no kaua i mau hoahui, a e loaa ia'u he uku no ko'u luhi." "Aole no keia he koi au e Alika, he huki maoli ana no kena i ka naau mailoko ae o kuu opu," wahi a Gere me ka luliluli ana iho o kona poo. . "Pehea hoi e nele ai ka loaa o ke kuleana koi aku ma ko'u aoao no ko kaua hana like, me ko'u uku puia mai, no ka mea eia oe ke alualu nei i kekahi manu ahiu! Nolaila ei -hoopaa mai ia oe iho e lilo i lioahui no'u e ike auanei oe ia'u ma ke ano he kauwa hoololio ' loa, aka i hoole mai oe i keia koi a'u, alaila ua lawa loa na ike ma ko'u aoao no ka hahao ana aku ia oe iloko o ka halepaahao." , "E oluolu anei oe q hoike mai ike ano o' na ike ame na hooia 1 ma kou aoao e hiki-ai ia oe ke ihoopilikia mai ia'u?" "Ina o kou man'ao ia ea, e hoomanawanui oe a no kekahi manawa okoa aku aole no keia po."

"Pehea ka e maopopo ai ia'u, aole oe ma ka aoao e pulapu walo mai nei no ia'u me ka hoomaka'uka'u pu mai i wahi no'u o puni aku ai i kau mau olelo e kena wahine maalea?' . "Ua lawa ka'u mau mea o ka hoike ana aku nei ia oe, i wahi nou e ike mai ai, eia au ke hoike wale aku nei no i na mea oiaio. Ua liiki ia oe ke ike nou ilio, ua hiki ia'u ke hana me kou kokua pu ana mai ia'u, a pela hoi oe e hana ai me ko'u kokua aku no ka holopono o kau mau hana, a ina i makemake kaua no ka holopono 0 kekahi liana, hs mea pono e kuikahi kaua ma ia hana." "Ina pela, pehea kaua e lanakila ai ma na keehina hana makemakeia na kaua e hooko aku?" "E hoolohe mai oe a e iket no auanei oe, aole i makehewa kou paulele ana mai maluna o'u. I keia, po, e ihoea mai ana kekahi o ka poe a kaua e makemake nei e kaawale aei mai ko kaua alahele aku. a e hookau aku ana au i ka make maluna ona me ka hoohakalia hou ole aku, a no kekahi poe e iho 0 lakou, he ekolu ko lakou nui, no kahi manawa okoa. aku ia q pa-ka ae ai i ko lakou mau poo mai ko lakou mau pauku kino ae." \ "liaa pela, ke ae aku nei au i kena manao ou, a e lilo io kaua 1 mau hoahui, aka i ka manawa hea e hoea mai ai keia makamaka ou i keia po?" "E hoea mai ana oia iloko q kuu hale nei iloko o 'hookahi hora mai keia manawa aku a kaua a kamailio pn nei." "A pehea e hiki ai ia oe ke kaiehu aku iaia mai ka honua akn nei, e hiki ana anei ia oe» ke hoike mai ia'n no ia alahele an e hana akn ai?" (Aple i paa.)