Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 33, 13 August 1909 — NA HANA HA'I EUANELIO MA AFERIKA. [ARTICLE]

NA HANA HA'I EUANELIO MA AFERIKA.

(Unuhiia 110 ke Kuokoa.) Ke mau nei no ka hohola ana « ko Aitiopa poe haipule i ko lakon mau lima e noi mau ana i na kokua aole mai ke Akua wale mai no, aka, mai na kanaka pu mai kekahi, ka poe i komo ke aloha no na lahui kanaka iloko o ka pouli. I keia la ke wehe hamama nei ke Akua i ke alahele no ke ola e komo aku ai iloko o ia aina puni'ole ; a oiai o ka holomua o na hana ha'i ia aina hihiu he ano ulolohi loa mamuli o ka nui o na alalai, aka nae, ma ka huli ana aku ihope a nana aku i na hana|i lawelawe ia me ka hoomanawanui iloko o ke kanakolu makahiki i kaahope aku, he mea hookahahā nui no i ka naau ka ike ana aku i ka loli loa o ke kulana o ka aina ame ka noho ana o na kanaka, a mamuli oia loli nui i ikeia he mea pono loa i na paahana ke huli aku a hoomaikai i ka Makua Lani no Kana hoopomaikai kilakila i lu iho maluna o na kanaka hihiu o ia Aina puniole nui a ke aiwaiwa i noho ai. O kela aina nui o Aferika, he aina nui hewahewaia i ike maopopo oleia aku kona ano o waenakonu he kenekulia. lehulehu i hala aku nei,\aka, i keia la, ua pau kekahi mau wahi o loko o ka aina i ke anaia; ua paa na palapala aina, a o ke alanui e hiki ai ke hele i ka hikina, i ka akau, i ka hema a i ke komohana, ua pau i ke anaia a ke holo la na kaaahi. 0 ke alahao loihi loa i hanaia, oia ke alahao e hoio ana mai ka Lae Kuke Hope mai a hiki i Kairo, ka haua i moeuhane mua oleia he mau makahiki i hala ae nei. Ke nee mua la kela alahao. Eha makahiki i hala ae nei, ua hiki aku la kela alahao i hoomoeia i ka muUwai Zambesi, he wgki mamao nona ka loa he 1,700 mile mai ka Lae Kuke Hope mai, a i k'a hiki ana ma ka Wailele o Yictoria, ua hanaia he alahaka nona ka loa he 420 kapuai a maluna o ia alahaka ke alahao.i hoomoeia aku ai a kaa ma kekahi aoao. Mai kela Wailele aku ua hoomoe houia ke alahao i ka Akau, aneane eha haneri mile mai* iaila aku. Ma ke kapakai hikina oAferika, ua hoomoeia he alahao mai Mombasa aku a hiki iwaenakonu o Aferika ma ka Moanawai Victoria Nvanza, nona ka loa he 584 mile. He mau alahao okoa e ae kekahi i hoomoeia e holo ana mai na kapakai komohana mai a iwaenakonu, aole nae i like ka loihi o ia mau alanuihao me ko na alanuihao mai ka liema a mai ka hiki; na mai. No ka waiwai nui iloko o Aferika i huli nui a i hooikaika ioa ka poe huli waiwai ia waenakonu o Aferika, aka. o ka .poe misionari, ua huli nui lakou i ka mea i oi loa aku mamua o ke gula ame ke daimana, oia na uhane makamae o ka poe Paele, hihiu, naaupo 0 Aferika, i hiki ole ke kuaiia me ke gula ome ke daimana. , Mawaena o kekahi mau' liana holomua i lawelaweia i ka makahiki i hala oia ke kailiia ana mai 6 ka mana hoo-! luhi a hookauwa kuapaa mai na 'iii ] hookaumaha mai o ka aina a lilo mai 1 keia la malalo o ka hooponopono ame ka .hoomalu ana a ke Aupuni o*Belegii'ma. ■« Ma ke Kahua Misiona o ka Papa Amerika ma Natala, mamuli o ka hoololiia ana o ke Aupuni Panaiaau, ua loli pu me ka poe e noho mana ana ma ia aina, a ma ia ano, ua loaa. i na kanaka ka noho kuokoa ana, o kekahi mau makahiki he nui mamua aku aei. O ka mana o na kahunapule Zulu i kailiia ai mai ia lakou aku ao ke-kahi manawa, ua hoilioi houia mai ia ia lakou, a o ko lakou kaupaleia ana aole e ha'i laula hou aku i ka euanelio ma na wahi i noho oleia e na kumu mikanele ili keokeo, ua hookuu laulaia lakou e ha'i aku i ka Euanelio ma ia aina apuni. O ke Kiaaina o ka Panalaau, ma kahi o kona ku-e mai i ka ha'i ana i ka Euanelio, ua komo pu mai oia ma na kahua misiona apau a a'o aku i na kanaka o kona lahui e hoolohe i kea'o ana a na kumu misionari. Ma na Panalaau i noho manaia e na Pukiki, ua kaupaleia mai ke a'o ana aku a na kumu Mikanele malaila, oia ka okana aina o Anegola; ua papa loa ia na kumu Mikanele aole e kaahele maloko o kona mau pal*na, a e ha'i aku i ka Euanelio e like me ko lakou makemaike. O kekahi o na kumu Mikanele oia ka Bev Dr. Stover, o Bailundu, ua holo aku oia no Enelani no ka hoomaha a,na no kekahi mau pule; oia ka Mikanele i papa loaia aole e hoi hou aku, no kona a'o jiku i na ka«. naka i ka mea pololei a he hoomokuahana ana ka ia i ka noho ana o na kanaka o kela aina. Aole nae i aponoia kela hoopii a ke Kiaaina Pukiki. Ma ke kapakai hikina o Aferika, ilo ko o ka okana aina o Mozambiqu£, ua hooko na luna aupuni Pukiki i ka manao ku-e i na hana a na Misionari, mamuli o ko lakou pani maoli ana i na | hana Ha'i ma Beira; no ka huwahuwa mai no ke kumu, aka nae, me fca nui no o na ku-eia mai pela nō ka pa-umi aku o ka ikaika hoonee imua. Pololei no ka ka Baibala hoakaka, he poe hoinoia ka poe ha'i Euanelio. Me ka nui nae o na keakea ame na alalai mamua o na kumu Mikanele, pela no ka ikaika hana iloko o lakou e pahola aku ai i ka o lesu ka Hoola iwaena o kela lahui naaupo, me ka hopo ole. Lellulehu na halepule ame na hale halawai i kukulwa m aa appa i hull

nui niai na kanaka i ka pono. Ua kukuluia he mau halokula ma na apan<t Khulohii. Hc mau kaukani o na kanaka Paele i hoohuliia a lilo i mau hoa« hanau. Nui na lieiki kula i hoonaaua> ia a ik» i ke kakau me ka heluhelu. Ua a o puia na kanaka ma na hana o keia au nnauao, a he lehulehu o n» kanaka i )jJo i man kahueapule e a '•> ana i ko lakou lahui ponoi. Nni no na kunm Mikanele i waiha ko lakou mau kino kupapau malaila. aka nae, aole no ia he kumu e kuetui hopo mai ai ko lakou hooikaika ana i ka lmna, a oiai he m*u miliona lehulehu ka nui o na kanaka o kela aina. o "wku \v«W no { hoohuliia )uai, a W nku ka hapanui. a nolaila i makeinakoia ni na paahana e nui aka no ka mVa, ua nwi ke Kihapai a he J32S*.d**.