Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 30, 23 Iulai 1909 — KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI KULANAKAUHALE [ARTICLE]

KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI KULANAKAUHALE

Malalo o na hoakaka o ke leanawai no ke ola kino i waihoia mai ai e ka Lunakiai Aylett ma ka halawai a ka Papa Lunakiai o ka po Poakahi nei, ua hookauia iho na hana nui a luuluu maluna o ke Kauka Kalana i kohoia ai ma kekahi halawai i hala. Oia ke poo 0 na Lunanana oia hoi maluna o ka Lunanana i 'o bipi ame na Lunanana e ae apau e malama ana i ka maemae ame ka maikai o ke ola kino, iloko o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu. Ua koiia oia e malama i ka papainoa o n% make apau a nana e hoopuka 1 na palapala ae e kanu i na kupapau. E malama oia me ka makaala i na ma'i ilihune loa, e nana oia i na limahana apau o na kuaaina e haalele ana i ka hana no ka ma'i, e makaala mau ae oia i na ma'i ame na poe i loohia i na poino ulia maloko o ka Halewai ame ka Halepaahao Kalana, a nana no hoi e nana mua i na poe ma'i ilihun© e manao ana e hoi i ka halema'i malalo o na lilo o ke Kalana. Ma ka hoomaopopo aku, o ka hapanui a i ole o ka pau loa no paha o na hana e lawelaweia nei e ka Papa Ola, ua haule mai la a kau pono iluna o na poohiwi o ke Kauka Kalana, i hoolilo i pere«idena, i kakauolelo a i Lunapnana Nui no ke Kalana ! Ua hooholoia ke kanawai Kalana ma ka heluhelu muaia ana a kauohaia e | pa'iia. ! Ua hooholo puia na kanawai e hookumu ana i ka oihana nana i 'o bipi ame i 'a me ka hoakaka o ka hana a kela ame keia Lunanana. Na ka Lunakiai Quinn i waiho ae i kekahi kanawai Kalana loihi, a ua aneane e pau ka hora okoa ma ka heluheluia ana e liooponopono ana i ka holo i ana o na ano kaa like 1 ole mawaho ae o na kaaahi na kaauwila, na kaa bepe anie na kaa paani a kamalii, maluna o na alanui o Honolulu. i

Ua hooholoia ke kanawai ma ka heluhelu ekahiia ana a kauohaia e pa'i. Na ka Lunakiai Aylett i waiho mai he Olelo Hooholo e ae ana i ke Kauka o ke Kalana i $50 no ka mahina no kona mau lilo liilii. Ua ku-e o Quinn i ka ae ana i kela mau dala a ua hoopanee ia nae ka noonoo ana i kekahi mea e j)ili ana no ia noi a hiki i ke ahiahi Poalua nei. O ke kumu i ku-eia ai ua waiho muaia mai ke Kanawai mamua o ka waihoia ana mai o ka Olelo Hooholo e hoakaka ana i na hana apau a ke Kauka lana. Ua aneane loa e laweia mai ke kanawai e pili ana i ka hana ana i na paipu no ka heluhelu eluaia, ina aole i hiki e mai n J. C. Craig a noi mai e hoololiia «kahi mau mea liilii iloko o kela kanawai mamua o ka heluhelu eluaia ana. Ma ke noi a Logan ua hoo paneeia ka noonoo ana i ke kanawai a kauohaia ka lunahoomalu o ke Komite Ola e hoomakaukau no kekahi halawai a hiki kino mai ka Lunanana Nui Michlstein. He kono laula ke hoopukaia ana i na kanaka hana paipu ame ka poe lawe aelike apau e akoakoa ae malaila i kela manawa, no ke kuka ana. I ka wa i lawe mai ai o"ltogan he hoololi i kekahi huaolelo iloko o ka bila haawina i lilo ai ka haawina o $6000 i hookaawaleia ai no ka malama ame ka hoomaemae ana i na halekula aole ma ke ano kaulike, ua ulu āe la he okaikai iwaena o na hoa. Wahi a Logan, aohe maikai o kela hooponoponoia ana, no ka mea aole e pau pono ka hoomaemae ana i na kula i ka wa hoomaha oiai o ka manawa kupono wale no ia e hanaia ai na halekula. O kana i makemake ai e hoololiia ke* kanawai i hiki ai ke hanaia na halekula ina manawa apau. Ma ko Kane manao hoi he alahele kela e pau loa ai na dala i kekahi mau ktda ka-

kaikahi waie no. Wahi ana malia paha e hoolilo pau loa ana ka Enekinia Kalana i kela mau dala $6000 iloko o ka mahina hookahi a koe jho he ole. O ka apiki nae ua hookomo oia i kona haloka ma ka aoao e hoololi ana i I;e kanawai. Ua hooholoia me ka nana ole i na ku-e ma ke koho ana a ekolu ia elua. Na ke Komite Ola i waiho mai i ke * koho n 0 ka hooliko ana ina meaai no ka Halepaahao Kalana. 0 keia malalo nei na huahelu: No ka i'o bipi 2000 paona; palena, 1500 paona; akaakai, 200 paona; puaa p.iakai, 200 paona; laiki, 400 paona; papapa, 120 paona; paakai, 150 paona; ti, 60 paona; kope, 80 paona; Kopa hoioi, 120 paona; palaoa maka, 50 paona; na launahele ai, $8.00; palaoa mo'a, 1400 popo; lanahu elua; ame hapa tona; waiiie, hookahi koda. Ua hooholoia kekahi Olelo Hooholo 0 kauoha ana i ke Kakauolelo Kalana e hoolaha ae no na koho -no na meaai e lawa pono ai ka Halepaahao no eono mahina. He kanalima-kumamahiku dala ame kanaha keneka i hookaawaleia no ka uku ana .aku ia Marie K. Humphreys no kekahi kumulaau i okiia e kekahi luna aupuni Kalana. Malalo o na hoakaka a ke kanawai e uku ke Kalana no kela ame keia kumulaau i okiia no ka huina o $500. Aole manawa i hooponoponoia' ai keia hihia mawaho a hooholo e no ka alia i ke koi poho a ka mea hoopii, a mawaho ae o ke koi poho no ke kumulaau he $52.40 ke koina a ke Kalana e uku ai. O keia mMalo nei ka hoike a ke Komite Alanui no ka oihana lawe opala no ka liapaha e pau ana i lune, ma ka! hookaulike ana i na hapaha o na ma-1 kahiki eha e pau ana i lune. \j No ka hapaha e pau ana i lune o i keia makahiki, 184.89; hapaha e pau J ana i lune o ka 1908, he $991.68; hapaha e i>au ana i lune o ka 1907, $2,327.14 hapaha e pau ana i lune 1906, he $3,431.38. He Olelo Hooholo e kauoha ana, i ka Enekinia Kalana e kahea no na koho aelike ka i hooholoia no ka hana ana 1 ke alanui ma Kaluanui ame- Kahana mahope iho o ka pau ana o ke ana ana i ke alanui. Ma ka pane ana aku i ka hoohalahala i waihoia mai e John Emaluka & Go. no ka haawiia ana o ka aelike hoolako i na mea e pono ai ka halepaahao Kalana' ia W. W. Dimond & Co., oiai aole ka lakou ke koho haahaa loa, ua hoike mai ke komite ua haawiia ka aelike ia Dimond mamuli 0 ka ike o ke Komite o kekahi mau mea iloko o kana koho he mau mea kupono maoli no ia; he ia i like ole ka maikai ame ke emi me ke koho a kekahi poe e ae. Lehulehu na palapala noi mai no ka hana ana i na alanui i loaa ae i ka Papa a waihoia i ke Komite Alanui. Na ka Meia i waiho ae i kekahi leka imua o ka papa mai ke Kiaaina mai e olelo ana o na limahana apau o ke Kalana he mau lala lakou no ka puali raifela o ka N. G. H. e kauohaia mai ana e holo i ka hookuku kikipu ma Camp Perry, Ohio, e aeia aku lakou e holo. Ua ulu ae na ninau, e lioomauia ana no anei ko lakou uku ke holo aku lakou? O Quinn, ka i noi ae e aeia aku lakou e holo me ka liaawiia o ko lakou uku mau. Ua hooholoia aeia aku ke noi. / O keiā malalo nei na haawina dala 1 hookaawaleia: No ka ro!a mahu, ka hapuku ame kā palnu alanui, $937.75; Kapiolani Paka, $188.50; na ukuhāna no na apana alanui o Ewa ame Waianae, $873.05; ukuliana no ka apana o Honolulu, $3,115.41; Alanui apana o Koolauloa, $204.58; mailoko ae o ka waihona laula; na lako ame na meahana o ka apana o Honolulu, $2,363.15; Alanui Apana o Waialua, $355.73; na laleo o ka oihana kinaiahi ame kukui uwila, $599.57; alanui o Manoa ame ke alahaka, $166; oihana lawe opala, $375.59. Hoolako ana i ka oihana makai, $984.34. Ma ka noho hou ana o ka halawai a ka Papa Lunakiai, ma ka po o ka Poalua nei, a ma na hana i lawelaweia e lakou ua hoike mai i ko lakqu aloha hoahanau mamuli o ka lokahi ana ma na hana apau, Ua ano lolohi na hoa ma ka ntele ana ae i ka halawai, a ua ano pau ke ahonui o ka Meia i ke kali, a aneane e kauoha aku i kana kakauolelo e pani i ka puka a hoi. He hapaha hora mahope iho ua akoakoa ae la na hoa apau, a koe o McClellan no kona hele ana i kahi e. 0 na olelo hooheno mua a lea Meia oia kona waiho ana mai i ka manao e liaawiia i mau pihi, e like me na pihi o na makai i na Lunanana apau, e hookaawale ana i ka hoailona o ke pihi o kelā ame keia. Waihoia i ke Komiie l Makai a na lakou e kuka ae me Jamie Wilder no ia mea. Ua hamau na hoa i ka wa i laweia mai ai ke koho no ke kanu ana i ke kino kupapau o kekahi mea ilihune loa oloko nei o ke kulanakauhale. 1 ka wa i laweia mai ai ke kanawai e liooponopono ana i na hale uwi waiu na wahi hoahu waiu ame ka laweia ana 0 ka waiu e like me na hoakaka a ka Pauku 28 e olelo ana: "Aole no e uwiia kekahi bipi waiu, koe "wale no ina he maemae kona kino holookoa mai ke poo a ka huelo." 'Hooholoia ke kanawai ma ka heluhelu ekahiia ana, a pela me ke kanawai e hooponopono ana i .ka nanaia ana o ka waiu, a pela me na hale uwi waiu, a e hooponopono ana i ke kuai ana i ka waiu a e papa loa ana me ke kauia o ka lioopai maluna o ka poe e kuai ana i na waiu inoino iloko o ke kulanakauhale o Honolulu. Na ka Lunakiai Aylett i lawe mai i kela mau kanawai a he mau kanawai ia i mahalo nuiia e Logan. Wahi ana, pela ilio la i hanaia ai ma na kulanakauliale nui e ae o ke ao, a o ka man.no nui ma ia hana ana i inea e hoopakeleia ai ka lehulehu mai na poino ma "i mai. O kekahi kanawai i hooholoia ma ka heluhelu ekahiia ana, o ia no ke kanawai e papa loa ana i ke kukulu ana 1 mau hale hoolimalima maloko o na palena o na wahi e noho nuiia ana o Honolulu. O ke kanawai e hookumu ana i oihana hoolako iloko o ke aupuni Kulanakauhale o Honolulu, ua hooholoia me ka a'e ana i ka vito a ka Meia, a o-ka pau ana ia o na hoopaapaa ana no i mea. Ma ke kumuhana e pili ana i ka hoolaha ana no na koho no ke kanu ana i na poe make ilihune oye Kalana, he elua mau mea kanu kupapau i waiho mai i ka laua mau koho, o ka Mr.

Silva, he $17.25; a o ka Mr. Williaras he $8.50, oia ka lilo o na mea apau me ka pahu. Lilo ia Mr. Williams ka Aelike a waihoia ke koho i ke Komite OI a. ' He Olelo Hooholo ka i hooholoia e ka Papa e hookaawale ana i ka huina o $250 i Jtela ame keia mahina, mailoko ae o ka waihona laula, e hoomaka ana ma ka la 1 o lulai, a e hoomauia ana no eono mahina, na kel Komite Hoeueu. Ua hooholo puia kekahi holo e haawi ana i ke Kauka Kalana he $50 no ka mahina no kona mau lilo liilii. Ua aeia aku ke noi a C. H. Dnranty ke kalaiwa o ke kaa kinaiahi Helu 4, e hoomaha, mamuli o kana hoakaka he ewalu ona makahiki i noho hana ai me ka loaa ole he manawa hoomaha nona. Na 'Ahia, ke Komite i kohoia no ka hoihoi hou ana mai i na kii o na Lunakiai mua, he h'oike ua hana oia i kana hana. . Hookuuia ke komite me ka ia.ahaloia.