Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 29, 16 July 1909 — KA KAKELA HA'IOLELO IMUA O NA KEPANI. [ARTICLE]

KA KAKELA HA'IOLELO IMUA O NA KEPANI.

O keia moolelo malalo nei ua laweia mai ka Nupepa Japan Times mai o ka la 18 o lune: Eia o Mr. Wm. R. Kakela o Honolulu, ka Loio Kuhina mua o Hawaii a he Kuhina noho no Hawaii ma Wakinekona no kekahi manawa ia nei i keia mau la, a ma ka auwina la Poakolu ma ka Hokele Imeperiala, ua launa kamailioia aku oia e kekahi mea kakau o ka Nupepa Japan Times. O Mr. Kakela kekahi o na loio koikoi loa o Honolulu a -he nui na Kepani i lilo i mau ma'i nana e lapaau ma ke kanawai. Ua maopopo iaia ke kulana 0 na Kepani ma ka mokupuni o Oahu. 1 kona wa i ninauia aku ai e pili ana i kela olohani ma Hawaii a na lono kelekalapa lehulehu i hoike mai ai mai Kapalakiko a mai Nu loka mai o keia malalo iho nei ka Mr. Kakela i hoakaka mai ai: Ua kupono loa a ua ku i ka makemake o na Ona Mahiko o Hawaii na limahana feepani, a pela no hoi na limahana Kepani, ua hauoli loa lakou i ka loaa ana ia lakou he wahi kupono loa no lakou e noho hana ai. Ua loaa mai ia'u ka lohe mai na luna nui mai 0 ka Yokihama Speeie Bank aia ma kahi o ka $200,000 kā na limahana Kepani e hoouna mai nei i lapana nei 1 kela ame keia mahina O ia ka lakou e hoahu nei ika mahina. Iko lakou manawa e hoahu ai i kekahi huina dala nui e like me kela he hoike ana mai ia ua oluolu maoli ko lakou noonoo no ka uku i loaa ia lakou a oia maoli no ka oiaio i ka nana aku, me ka hoopaapaa ole, no ka mea, mawaho ae o ka hiki ana ia lakou ke hoahu i kela huina dala nui ua malama maikai maoli ia lakou me- ka nanaia o ko lakou mau hemahema ano nui apau. Ua haawi na Luna Nui o na mahiko i hale no lakou e uoho ai iloko o na lalani hale i maheleheleia ma na rumi no na kanaka wahine ole, he maikai ke kahua e loaa ai ke ola maikai me ka maemae pu o na wahi apau e hoopuni āna i na hale me na lako i haawiia ia lakou e oluolu maoli ai ko lakou noho ana. O no kanaka hana i mare ua hookaawaleia lakou-, ma na hale kukaawale me kahi apana aina uuku kupono e hiki ai ia lakou ke kanu i mau pua ame kekahi mau mea ai. Na # ka poe mahiko i hoolako me ko lakou mau lilo ponoi i mau kula, mau kula hoomahele no na kamaiki a na limahana. 1 ka wa ai na makuahine me ka lakou mau bēpe ma na hana o ka mahiko, ua hiki ia laleou ke hoolimalima i mau kahu hanai malalo o na lilo o ka mahiko. Ma ka hoike ana aku i ka mea oiaio, ke hana nei" ka poe mahiko i na mea apau e hiki ana ia lakou ke hana no ka imi ana i na mea e noho oluolu ai na limahana. No keaha mai ke kumu o kela? No ka mea, ua ku maoli i ka makemake o na poe mahiko ka lakou lawelawe hana ana me ka makemake nui ia lakou e lilo i poe limahana noho paa ma na mahiko. Iloko o ekolu a eha paha makaliiki

i hala aku nei, ua ulu ae la kekahi hana pelapela ma wahi o Hawaii mamuli o ka laweia ana ae o kekahi poe "wahlne e kekahi poe Kepani mai lapana ae nei ma ke ano i mau "wahine huli ioaa ma ke ano pono ole. I ka wa i maopopo ai i na luna aupuni 0 Hawaii kela haua pelapela ua panikuia na hale kaiil i ikeia ai kela mau hana pelapela a kipakuia ka poe apau e noho ana maloko olaila. O na Kepani 1 pomaikai nui. mamuli o kela hana ua hoao mai la lakou e ku-e a he ku-e ia i ulu ae a hua me na hana e hoopoino ai i na limahana o na mahiko. Mamuli o kela hana lia kuāi lakou a iilo mai ka Nupepa Nipp» Jipi' mh ko lakoa aoao, he Nupepa pūka la 'a o kekahi he puka pule. ' TJa hoomaka aē'la Ka lunahooponopino o ka Nippu Jiji e hoolaha i kekahi mau manao hoeueu a hooweliweli e pepehikanaka a o ka hope loa o ia hana o ia ka hanau ana mai he hua o ka olohani o na limahana ma na mahiko e noi aiia e hookiekieia ae ko lakou mau ukuhana mai ka $18 a i ka $24 o ka mahina. Ua hopuia ka lunahooponopono o ke Jiji no hookahi manawa a hookuuia me ke a'o puia aku. Aohe oia i hopo mai no ia papaia aku, aka ua hoonui loa aku oia i kona hoolaha ana i kona mau manao hoalala kipi a ua ikeia ka ulu nui ana mai o ka haunaeie mamuli o ia mau hoolalia ana. Ma kekahi aoao, aia kekahi Kepani o Makino ka inoa, ua hoala ae la oia me kekahi mau Kepani okoa iho i kekalii ahiahi no ka hoopakele ana i na Kepani limahana mai ka huna' ame ka pololi mai e like me kana kamailio, na eKpani limahana mai ka hune ame keia limahana e luiu i hookahi daTa me ka hapalua no ka mahina no ka hoahu ana i kekahi puu dala nui i hiki ai e malamaia ka poe olohani nele hana. Ua loaa iaia kekahi huina dala nui a me ia dala oia i ao aku ai i na limahana olohani, ao ka hopena oia hana ua lilo i kumu hoopihoihoi ia lapana nei. 0 ka hoike i hauwawaia e lawe mai ana na Ona Mahiko o Hawaii i mau limahana Europa aohe i maopopo loa, a ina no e laweia mai ana aole no ia no ke pani ana ae i ka hakahaka o na Kepani. Mamua ua loaa ia Makino ame kekahi poe> e ae ka elima dala no ka hoouna ana i na Kepani limahana mai Hawaii ae a i Amerika a i Canada, oiai aole i hoohaiki ia ke komo ana aku o na limahana Kepani iloko o ia mau aina e like me ia i keia manawa. A no ka hiki ole ia lakou ke hoouna hou i na Kepani ilaila ke hoao hou nei e hoomalimali i na Kepani e holo mai na mokupuni Hawaii aku a i Amerika Hema, eia nae aia no ia pilikia ke ulu nui mai la ma Amerika Hema, no ka mea, ma Amerika Hema he poe Paniolo wale no na limahana aohe makemakeia o na limahana e/ae, oiai aole hiki i na Kepani ke hooinanawanui i na hana e hanaia mai ana maluna o lakou malaila. Aka, no Makino heaha auanei kana nana, o ke komo wale mai no paha o ke dala iloko o kona pakeke. Ua hooulu lakou i ua manao hoouluku iloko o na limahana Kepani ma Hawaii i hele mai ai no lakou imua o lakou e noi ai i hana ma kekahi mau wahi okoa aku. Ma keia ano hana iho la ke emi mau mai la ka heluna o na Kepani ma Hawaii oiai hoi o na Kopani mai lapana aku nei ua pianiia lakou aole e hiki ke komo aku i, Hawaii. He makemake nui ka poe mahiko i na limahana a o ko lakou makemake e nui ka poe limahana Kepani komo aku a mamuli o ka hiki ole i na Kepani ke komo hou i Hawaii, pela i manaoia ai e kii i na limahana i Europa no ka hoolawa ana i na mahiko me na limahana. Aohe ninau iki e pili ana i'ka hoopau ana i kekahi mau limahana Kepani a hookomo mai i maij limahana hou ma ia makalua. O na Kepani e hoeueu nei i na haunaele o lakou ka poe huhu loa i na mahiko no ka mea, aohe o lakou ia Makino ame kona poāi. Ua hoole maoli lakou i ke koi a na limahana no ka mea he koiia i hanaia e lakou mamuli o ka hookonokono a kela poe nana e hoeueu nei ia lakou aole, no ko lakou makemake maoli, Ua olelo aku ka poe mahiko ina he makemake ko lakou (na Kepani lim« hana) no kekahi mea, o lakou pololei no ke hele pololei aku a hoakaka i ko lakou manao aole na hai e hookono; kono aku ia lakou e like me ka Makino ma i hana ai ame kona poai. Mawaena iho o ka poe mahiko ame na limahana ohe mau ku-ee i hanaia a ma ka lono kelekalapa hope loa i loaa mai ia Mr Kakela mai Hawaii mai ua ike oia ua emi mai na hana hahani loa 0 ka olohani ma Hawaii. .Ke nana aku hoi i ka manao o na leka i loaa mai Kapalakiko a mai Nu loka mai, ua manao o Kakela he iiiau manao kela 1 ala mai na limahna Ailiki' mai, ina aole lakou ho mau hope e kākoo ana i ka Makino mau alakai. Amerika aia no he poe e ku-e loa nei i ka hana a ka poe Keparii ma Hawaii. Ma kekahi aoao hoi ua' lilo o Makino ame kona poe kokua ma Hawaii "e huli ana i ko lakou pomaikai ponoi iho i poe hoahewa aku i na hana a ka poe maliiko e hapala ana e like ka eleele me ka hiki ia lakou ke hapala. A mai na lono kelekalapa like ole e oiliili mai nei he mau lono hoonuinui wale no ia e manao iho ai na Kepani ma na wahi apau he oiaio a e lilo ana ia hana i mea nui na lakou e hooulukuia ai.