Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 12, 19 March 1909 — KA MANAO HOPOHOPO O KEKAHI KAMAAINA. [ARTICLE]

KA MANAO HOPOHOPO O KEKAHI KAMAAINA.

I keia mau la e ike : a aku noi, ke j)ii mahuahua niau mai nei ka hana ina a na Kepani kamaaina i ua waapa lawai'a (sampan) me na enekiui :).ila ea. e ]ike me na waapa mahu aila oa a na haole e liana nei, a niamuli o ka nui loa o keia'niau ano wanp.i mahu e hanaia mai m*i ua uhi ae na manao hoohuoi like ole iloko o kekahi haole Amerika kamaaina. He haole ia i koino kuhohonu loa kona lawelawe hana kalepa ana me na Kepani, a oiai ua lawe kona hui i ka aelike no ka hana ana i kekahi mau waapa lehu,lehu a ikeia ka holopono, ua waiho houia mai iaia ke koho no ka hana ana i mau enekini no kekahi mau waapa hou a -wahi ana i kamailio ae ai i kekahi poe, iloko o kekahi manawa pokole, aole paha e piha ka makakiki e hiki aku ana ma kabi o 300 waapa Kepani i hoolaleoia me na enekini mahu ma Honolulu nei, a oia mau enekini e hanaia aku ana o no ke ano holo loa, no lakou na lilo pakahi e pii ana mai ka $700 a i ka $1,200. "A mauao anei oe,'' wahi ana, "e ana na Kepani i $300,000, ma ke ano o ka oihana lawai'a wale no Ika lakou e liana ai i hoi ko lakou mau lilo me ka hoolawa pu i keia kulanakauhalē uuku me ka i'a! Aole. Aia ma o aku kekahi haha ano nui a l.akou i noonoo nui ai, malia, he mau hana hoopae waiwai ma-lu kekahi a .lakou i hoolala ai. I keia la a kakou e noho nanea nei ,aole wahi hana iki i lawelaweia ma ka aoao o ke aupuni e hookolo ana i ka meheu o keia maa waapa lawai 'a aole a ke aupuni Amerika, a oki loa aku hoi ko kakou aupuni kuloko. Ua holo aku na Kepani maluna o keia mau waapa me ka ike oleia a hoi mai i na manawa apau o ka la_a i ole i ka po—ma ka po nae ka hapanui o ko lakou manawa hoi >mai. "Ua.manao paha na luna aupuni he i'a wale no ka lakou ukana e hoi mai ana, a nolaila, ua qana oleia aku ko lākou mau waapa, eia nae ka mea hoohuoi, he keu aku ka piha o na halekūai o na Kepani me na lole kilika ame na waiwai nui e ae mai na Aina Hikina mai, a o ke kumukuai maluna 0 ia mau waiwai he emi iho ko lakou 1 ko na lole e ae i hiki mai i duteia. | "E hookiia kela hana? Me ke alia? I O ka oihana dute ua paa mau ko lakou manawa nva ke kiai ana i na moku a- | pau e koino mai ana mai na aina e ! mai. Aohe mokii hopuhopu i na moku hoopae malu i na waiwai ma Hawaii I nei i keia la, a no ia nele ua hiki loa i keia poe,ke hoopae malu mai i na waiwai me ka ike ole ia. Oiai keia mau waapa kepani-mahu e holo ana ma ka moana nui akea ua hik-i loa ia lakou ke hana i kela hana me ka ike oleia, oiai aolie wahi hookahi o k% mokiīpuni o Oahu i kiaiia. "1 ko'u wa i kamailio ae la no na waapa mahu holomama o na Kepani, he mea ano nui. loa ka'u i noonoo ai mawaho ae o ko lakou hoopae malu ana niai i na waiwai me ke dute ole. Ua noonoo iki no anei oe i ka hana a keia poe waapa e hana ai i ka wa e uhi awiwi mai ai kekahi ku-ee mawaena o Hawaii nei ame lapaua? O keia poe lawai 'a Kepani ua lewa ia lakou na makalae na kaikuono na kuaau, na amokumoku ame na awa kupono o Oahu nei i oi loa aku i ke kamaaina o kekahi poe kanaka Hawaii. A no ke kamaiiio ana ae no na maina e hoomoeia ana ma na awa o Oahu! O, }ia hiki loa i keia poe Kepani lawai'a ke lawe i kela mau maina mai kahi ae i hoomoeia a"r, me ka poino ole, i lea po hookalii me ka ike oleia, ina e ulu io mai ana ke kaua. "A eia liou; lie .300 ka nui o kfeia mau waapa, a e noonoo iho kakou, ehia ka_nui o na koa e laweia mailuna inai o na mokukaua a lioolele i ka aina nei, ina e lawe ana ka waapa mahu hookahi i kanalima koa pakahi ? e ike. ana kakou me ka hoohewahewa ole aia ma kahi o ka 15,000 koa, a ua laweia mai lakou iloko 0 na hora kuliu o ke aumoe me ka lohe mua oleia, mamua o ka ikeia ana aku o ke aumokukaua o ka enemi he haneri mile 'ka mamao. "Aole au he mea houpuupu kaua, alea, i ko'u nana akii i ka hiohiona e hiki inai ana aolie inaikai o ko'u noonoo. He'mau pule wale ae nei no. i' hala, ua kauolia liou aku nei makou 1 kekahi enekini nona ka ikaika hoonee he iwakalua.lio no kekalii waapa Kepani hou. I ka hiki ana mai o kela enekini ua hoohalaliala ke Kepani no ka ikaika ole o ka enekini aolie ikaika o ka holo ana, inakemake lakou i ka eneleini i paluaia iho ka ikaika i oi aku ka mama holo. "Pehea la, ea, e nana mai hoi. kakoif?~ Ua makemake anei lakou i ka enekiui i paluaia iho ka ikaika ame ka holo ame ka nui o ka lilo i mea hoohana wale no no ka oihana lawai'a?, Aole, aole loa. O ka mikini i loaa mai ua lawaia no ka oihana lawai'a, aka ua makeinake lakou i enekini i hiki ke lele me he manu la. A o keia waapa i hoolakoia me .kela enekini ikaika, i mea hooliana no anei i'a no ka oihana lawai'a! "Ke pule nei au aole e hiki iki mai ka pilikia. Aka, ina e hiki io inai ana a e holopouo ana ka hana a keia auwaa lawaia mahu eKpani ma ka Moana akea, na ke Akua e kokua mai ia kakou no kekahi manawa."