Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 8, 19 Pepeluali 1909 — WEHEIA KE KAU ELIMA O KA AHAOLELO KULOKO O KE TERITORI O HAWAII W. O. Kamika ka Peresidena o ke Senate-Holstein ka Lunahoomalu o ka Hale. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

WEHEIA KE KAU ELIMA O KA AHAOLELO KULOKO O KE TERITORI O HAWAII

W. O. Kamika ka Peresidena o ke Se-nate-Holstein ka Lunahoomalu o ka Hale.

I kiiiike ai mo ke kuahaua a Kiaaina /"- ( ar i ". ka noho ana mai o ka Ahi■l.> knloko o ke Teritore ma ka Poa'hi r» i. ka la ? 7 i keiu mahina pela h'.okoia ae ai ia kuahaua e na Lunai ikaa nana ame na Seaatoa i kohoia, ■ o ka iioho ana ae o na Hale a elua 1:1 k<» lana mau keena mau ma ka • .r:i mni o ke kakahiaka o ka Poa•lu nei. Ma ke kahua ae o ka Hale Mana ilui.ko ka Bana Puhiohe kahi i paani iiu kn hoohanohano ana i ka Ahaif]o !iiaimia ae o ka \va i n. ho mai ai : aha. a he heluna nui hoi o ka poe • nkaikai mai na kainaaina a na ma- ■ i.ini ka i lioea ae nialoko o ia niau ..]•-> no ka makaikai ana i na hr-na imia u koia kau Ahaolelo. Oini hoea mra mai na Lunam.'i":aainana ame na Senatoa apau no keia :lur.ak:uiliale mauiua ae o ka la i noi . nini ai ka Ahaolelo, nolaila ua loaa :,o 3»a«:jv\ a īuū fcupono- no« e kuV.:<kuk:< j.u nd 'ka' lioohcHcf lnnahui <1 ki-la ame keia hale, i' ole -ai <• iuii l;a hana īna ka wa e noho mai :-ii. a he oiaio na maalahi io na hana a k» la mau hale, oiai ua maopopo mua ).a Lunahoomalu o ka Hale ame ka Pere?i»lona o ke Senate, o ka hooliolo AvaU' no ka liana i koe i ka wa e noho i!,:ii ai na hale a elua. (» keia iho na Lunanui paamau o ka .Miaol-lo i kohoia mai ka Alia Senate ?: ai a liiki i ka Hale o na Lunamaka:;:nana: r« rt si.iona o ke Senate —W. 0. imika. no Oahu. Hope Peresidena —S. E. Kalama o Kakmolelo—William Savidge o OaMakni—Peter Kahokuoluna o Maui. Elole—Victor o Hilo. Kahunapule—Rev. John Kalino o Lunalioomalu o ka Hale—H. L. nol- >:• m o Kohala.

Hope Lunāhoomalu—C. ,A. Rice o Kauai. Kakauolelo—Ed. Woodward o Oahu. Kakaupokole—James W. Lloyd o O ahu. Makai—Harry Kahalo o Oahu. Maheleolelo —Wm. H. Beers o Ililo. Elele—Jaraes Apau o Kauai. Kahunapule—W. N. Louo. • Pulumlhale —S. W. Kahiona. Ka Hale.—Ua hoomaluia ka Hale o na Lunamakaainana ma o ka noho lunahoomalu ana mai a ka Mea Hano hano Gr. F. Affonso mai Hawaii mai i kulike ai me ka rula niau, na ka Lunamnkaainana kiekie loa o 'na baloka mai ka Mokupui.'i mai o Haw.ūi e heoniali'. ka hale ma ka wehe mua ana a ua kohoia o James W.' Llovd i kakaupokole no ka manawa, "E. K. Woodward i kakauolelo, no ka manawa a Wm. H. Beers i malieleo^elo. O ka hana inua a ka Lunalnomalu, 0 ia no ke koho ana mai i kcmitp no "p&la o naihoa . koifeijbB ltera' j noho- ltlnahbppaltua $ Chas.\Ricc o JT:iuai, a me ke noi u Mr. Correa ? ua hoomaha ka hale, a hiki i ka hol :.».ua mai o ke komite me ka lakou hoike. Ma ka hoike a kela komile, ua apor.oia na palapala hookohu o na Lu-i-amakaairana apau i kohoia, a o keia komite hookahi no hoi ka i hoomana : a aku no ka hele ana aku e hoike i ka Lunakanawai Kiekie no ka makaukau ana o ka Hale e hojhikiia mai kona mau ht.'t apan. ITa hoomaha hou ka hile, a hiki i ka hoea ana mai o ka Kīekie Hartwell, a ia ma;iawa i lioohikiiā ai na Lunamakaainana. Mahope o ka pau ana o kela hana i waiho mai ai ka Lunahoomalu o ka nu.nawa no ke koho ana i na Lunanui naamau o ka Hale, a na Mr. Kaleiopu 1 wniho mai i ka inoa o ka Mea Hanohano Holstein o Kohala i Lunahoomalu ua kohoia o Correa, Castro i komite no

ka hookipa ana mai i ka lunahoomalu ma kona noho. Ka Ha'iolelo a ka Liinahoomalu. I ka lawe ana ae o ka Lunahoomaln Holstein i kona noho, ua haawi mai la oia i kona hoomaikai i na hoa o ka Hale, me ka haawi pu ana mai i kekahi ha'iolelo pokole i piha i ka naauao, a penei iho ke ano nui o kana ha'iolelo: "E na hoa hanohano o keia Hale,. ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana ia oukou, ma o ke koho ana mai ia'u i Lunahoomalu no keia Hale. "0 keia ka lima o ka noho ana mai 0 ke kau Ahaolelo o Hawaii nei he hoike ana hoi ia i kekahi pohaku paa iloko o ka moolelo o ke Teritore malalo o ke Kanawai Kumu. "Ua waiho iho ka Ahaolelo i hala i kekahi kumu alakai no kakou, o ia hoi e lawelaweia na hana o ka lehulehu maluna o ke kahua oihana, a ua lilo hoi ia i mea hoomanaoia nia o ke kolio houia ana o kekahi mau hoa kahiko o ka Ahaolelo i hala ma keia kau. "He mau hana like ole ka kela ame keia Ahaolelo -e lawelawe ai, a he mau pilikia lehulehu hoi e hoea mai anā maluna o lakou, aka ma ko'u ano nae he Lunahoomau »no keia hale, ke manao nei au, e lawelawe aku ana au ,i ka'u hana ma ke ano e loaa mai'ai na apono ana mai ia ,oukou mai i hōi--ke hoi no ko oukou hilinai ana mui maluna o'u, a no ka hooko ana hoi i ka hana a kakou i akoakoa mai ai maanei. "Ma ke ano no hoi he Lunahoomalu no oukou, e nana aku ana au i ka oukou mau hana me .na manao maikai, me ke noi pu ana aku i ka oukou mau hoolohe ana mai, a ma ia ano auanei e hiki ai ke lawelaweia na hana apau iloko o na la he kanaono, e lilo ai i mea no Hawaii nei e haaheo ai. "la'u i ike aku ai aia he mau hoa lehulehu o ka Ahaolelo i hala i koho houia i keia kau, ua loaa mai la ia'u ka manaoio, ua maluhia na hana o ka manawa iloko q ko lakou mau lima, a ia kakou auanei e nee aku ai imua ma ka kakou mau hapa, e nee aku kakou unua ma na anuu e hiki ai ke loaa mai na apono ana a ka lehulehu, ka poe na lakou kakou i hoouna mai ma ke ano he mau akena no ko lakou mau makemake." Ua pa'ipa'iia keia ha'iolelo pokole a ka Lunahoomalu m.e ke ohohiaia a iaia 1 noho iho ai ilalo, i waiho mai ai o [ Coney o Kauai i ka inoa o C. A. Rice I i Hope Lunahoomalu. Ua lokahiia keia inoa e ka Hale. Mahope ilio o keia manawa i waiho mai ai o Castro i ka inon o Mr. "VVoodward i kakauolelo kumau no ka Hale, a ua hooholo lokahiia. I kulike ai me na mea i kooholo muaia ma kekahi halawai kukakuka mamua ae o ka noho ana mai o ka ! Hale, ua waiho mai la o Rice he olelo hooholo e apono ana i ke kohoia ana aku o kekahi mau limahana e ae o ka hale, mai ke kakaupokole a hiki aku i ka pulumihale. O Kaniho ka i ku-e mai i keia olelo hooholo me ka olelo ana mai e noonQo pakahiia na inoa ame keia kulana, eia nae ua hooholoia e like me ka olelo hooholo, a pela ilio la i kohoia ai na liahana o ka Hale e like me ia i hoikeia maluna ae nei. I keia manawa i heea mai ai ke kakauoleio a ke Kiaaina me ka pālapala a ke Kiaaina, a ma ke noi ua kauoha--ia aku ke kakauolelo e heluhelu inai no i ka pauku mua ame ka pauku hope, a ua kauoha pu mai ka lunahoomalu e unuhiia ka palapala a ke Kiaaina i loaa like ai ka ike i na hoa apau o ka hale i tia mea maloko o kela palapala. Na Kaleiopu i waiho ae he olelo hooholo e mahalo ana i na hana a ka Elele Kalanianaole i hana ai maloko o -ka Ahaolelo Lahui no ka pono o keia Teritore a ua aponoia ka olelo hooholo. Na Mr. Rice i waiho mai no ka manawa mua loa he bila kanawai e pili ana i na liooliio o keia kau Ahaolelo, a mamuli i<> o kana noi, ua hooholoia ma ka heluhelu ekahi aua ma, ke po«-, a waihoia no na hana j ka Poaha ai:. Mai ia Lunamakaainana Affonso mai he eono mau bila, a ua waihoia aku i na komite lehulehu. Na Cohen he bila e pili ana i ua auhau maluna o na waiwai paa ame na waiwai lewa. Na Castro he olelo hooholo e hoole ana i ka ukuia ana o na hoa o ka Hale ina e malamaia aku ana he kau kuikawa. ' Ua k\i-e ikaika o Kaniho i keia olelo eia nae ma ka ninau ia ana, ua holo e like me ka olelo hooholo.

Na Rice he noi e malama mauia ka Aliaolelo wa ka hora eiwa o kela ame keia la, ua ku-e kekahi mau hoa o Oahu nei, a mahope iho o ke kamailio loihi ana o na hoa, ua hooholoia ma ka hora eiwa mau o na kakahiaka e malamaia ai ka manawa hana o ka Hale ' Na Hana o ka Auwina La. I ka noh 0 hou ana mai 0 ka Hale ma ka auwma la, ua komo nui mai Ja na bila ame na olelo hooholo. 0 na bi] a i hookomoia ae, o ia iho keia:. He *>ila e hookaawale ana i $25 000 no na hana hoikeike Hawaii e malama ia mai ana ma Alaska-Yukon. Na Mr Rice keia bila i hookomo mai. WP hiia ast K°' keia iho kana mau bila! / bl,a e hookaawale ana i $20,000 no na hoa o ka Ahaolelo Lahui e holo makaikai mai ai i Hawaii nei. ki? 6 ?i lla hookl ! u ana mai auhau kino aku ka auhau alanui ame ka auhau kula i kekahi mea i loaa iaia na -keiki he eon 0 i emi mai ko lakou mau makahiki malalo o ka umi-kuma-mawalu. He bila e paku'i ana i ke kanawai oki mare, e haawi ana i kanaiwa la hoo.laha niamua ae 0 ka manawa e hooloheia "ai ka hoopii. i lla u hoakak a ana i ka malama ana ī ka ohana o kekahi kanaka i mae hooponoponoia ana kona waiNa Douthitt he bila e haawi ana i Sli «i?* 1 f a P a 0 na e lima^iEaa. 1 u^u ' u ana ' na liale hooNa Sheldon, h e bila e haawi wale ana.no ī na hookohu no na lunakanaJ. ai . a P ana i ka poe i loaa mua na laitt ma^oko 0 n a alia apana, He bjla e kauoha ana i ka aha e ukuia ka mea e hoolimalimaia ana i lojo e ka aha no kekahi kanaka i hiki ole ke .uku i kona loio, aole e emi iho malalo o $100. He mau bila lehulehu e ae n 0 kekahi ame na olelo hoohol Q , a no ka loaa ole he w&hi e komo aku ai, nolaila u a hoopokole waleia mai n 0 ma na mea ano Ma kekahi olelo hooholo i waihoia ae ua hooholoia ka uku o nA limahaua o «a-Hale e like me ia mafcl o iho nei. Kakauolelo, he $10 no ka la, kokua kakauolelo, $7; maheleolelo, $10: kakaupokole, $10; makai, $5; elele $4pulumi hale, $3.50; kahunapule, $200 no ke kau. Ke Senate. Ua kaa ka hanohano o ka noho hoomalu ana i ka Aha Senate ia Baker o Hawaii, a inahope o ka lawelaweia ana o na hana hookumu mua o la liale, ua ku mai la o Kūudsen 0 Kaviai a waiho mai. la i ka inoa 0 W. O. Smith i Peresidena no ke Senate, a na H. T. Moore hoi i ka inoa o Palmer Woods, a ma ke koho baloka ana, ua kohoia o Sm»th no ia kulana. 1 ka lawe ana ae o ka Peresidena i kona noho, ua haawi mai la oia i, kana ha'iolelo, a ma k e ano nui, he hookahi wal e no ana inea i makemake ai e ike 0 ia no ka hookahua ana o ke Senate maluna o ka hoomakaulii. |'He hafia nui a koikoi maoli no keia 1 ili iho maluna o kakou. Aole o ka makemake o ke kanaka ame na iini e loaa ana ia kakou na mea e i mea e loaa ai na ku-e ana me ka holomua o ke aupuni. "He ekolu wale no mau kahua a kakou e hooko ai ma ke ano he mau kauwa na na makaainana o ke Teritore o Hawaii: O ka mua, o ia no ka hoopono, ka lua, ka hooko pono i na hana; a o ke kolu o ia n 0 ka hoon^akauliii" Mahope o kana ha'iolelo i waiho mai ai o Chillingworth i ka inoa o S. E. Kalama o Maui i Hope-Peresidena , ama ke noi a McCaīthy ua paniia ka waiho inoa ana, a kauohaia aku ke kaka'uolelo e hookomo i hookahi baloka : eouā. N a Coelho ,i waiho mai i ka inoa o W. Bavidge \ kakauolelo me ka hoike pu ana mai i ka makaukau o keia haole ma kana hana e like me ia i ikeia i ma ke kau i hala, aua lokahiia kona , inoa. . i No ke kulana kahunapule, he elua , mau inoa i waihoia ae, oia o John . Kalino ame Moses Kuikahi, aka ma'ka i baloka ana, ua kohoia o «Tohn Kalino. i lia kohoia o Kahokuoluna i Makai, a o Victor ka Elele, a o Keohokalole i • pulumi hale. t Ika nee ana aku ona hana imua, u a noi mai o Senatoa Coelho e lilo na i rula oke kau oka makahiki 1907 i i mau mla no ka manawa, a aponoia ke ■ noi. I ka hoea ana mai o ka palapala a - ke Kiaaina, ua heluheluiā mai imua o i ke Senate a mamuli no oke noi a - <\>elbo, ua hoopau kokeia ka heluhelu ia ana ma o ke kauohaia ana aku i ke

kahaaolelp e lieluhelu niai i ka pauku ilWppi noho hou ana mai o ke Senate auwina la mahope o ka hoomaha ana, ua waiho mai la ke komite o na rula i ka "lakou hoike, a ua nui ke kamailio o na lioa n 0 ka mana o ke kakauolelo e hookohu aku ai i kor<t hope, eia nae ua hooholoia e haawi aku no i ke kakauolelo e like me na rula o ke kau i hala, ka mana\ e hookohu aku ai i Kona kokua. Ma ke kapaeia ana o na rula ua waiho mai la o Senatoa Ccelho he kana- : wai, e hookaawale ana i na hoolilo o ka Aha Senate. Na Chillingworth i waiho mai he kanawai e pili ana i ke koho baloka. Na Senatoa Baker he kanawai e pili ana i ka laikini no ke kuai ana i na waiwai kalepa. Nana n 0 he kanawai e maheleia ke Kalana o Hawaii iloko o elua mau Kalana. Nana no he kanawai e hoihoi ana i na loaa o na aha hookolokolo apana iloko o na Kalana. Hoopanee ka Aha Senate a noho hou ma ka hora umi o ka Poaha nei.

l O keia malalo iho nei, na hoa o ka Ahaolelo Elima o ke Teri. tore o Hawaii nei, ame ko lakou mau aoao kalaiaina pakahi mai ke I Senate mai a hiki i ka Hale o na Lunamakaainana, KA AHA SENATE. ' Na Eepuhalika Na Demokarata. Home Eula. n.\WAir— Brown, J. T. Wood, P. P. Baker, D. K. Makekau, E. H. I MAl'ī— ' # Coelho, W. J. I Kalama, S. E. Bobinson, W. T. KAI'AI— I Falrchild, G. H. Knudsen,.E. A. ! OAHl'— Chillingworth, C. F. Harvey, F. R, Quinn, E. W. Moore, H. T. ; Smith, W. O. McCarthy, C. J. Na Eepuhalika, 9; Demokarata, 4; Home Rula 2. i KA HALE O NA LU NAMAKAAINANA. k Na Repubalika Na Demokarata. Home Eula. I HAWAII— Atfonso, C. F. Furtado, M. T. Kaniho, H. M. | Holstein, L. L. Kawewehi, H. L, Makekau, M. K. Kealawaa, M. K. r Moanauli, J. W. MAUI— i Carley, E B. Hihio, J. K. ' Kawaakoa, J. W. Nawahine, E. J. K. | Waiwaiole, M. P. MOLOKAI— I Nakaleka, J. | KAUAI— Coney, J. H. | Huddy, Q. H. Bice, C. A. | Sheldon,W. J. I OAHU— Castro,A.D. Kamahu, D. i Cohen, J. C. Like.E.I». Coriea, S. P. Douthitt, E. A. ' Kaleiopu, A. S. Kama, D. K. ' Kamanoulu, J. K. Kinncy, E. Long, E. A. C. Shīngle, E. W. Na Eepuhalika, 22; Demokarata, 7; Home Eula, 1.

—Advertiser Photo. NA HOA O KA AHA SENATE, 1909. Ka Poe ma ka Laina malalo loa —S. E. Kalaina, līope Peresidena; W. 0. Smith, Peres'i dena; J. T. Brown. Laina Elua— Ci. H. FairchiUl, PJ. A. Knudsen, W. ,T. Ooelho, C. Chillingworth. Laina Ekolu —W. T. Kobi.ns, C .T. McCarthy, H. T. Moove, F. R. ITarvey. Laina Elui— Palmei* Woods, R. H. Makfekau, D. K. Baker, E. W. Quinn.

HOLSTEEN", KA LUNAHOOMALU U KA HALE.