Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 3, 15 Ianuali 1909 — O KUMU PUHIOHE BERGER KA MEA LOIHI MA KA OIHANA. [ARTICLE]

O KUMU PUHIOHE BERGER KA MEA LOIHI MA KA OIHANA.

Me hc mea la aohe paha he kanaka hookahi iloko o ke aupuni o Hawaii nei i noho paa iloko o ka oihana iloko o na manawa apau i loli ai ke kulana 0 ke aupuni arae ka poe e hookele ana 1 ke aupuni niai ka makahiki 1872 mai e loaa o Kapena'H. Berger, ke kumupuhiohe o ka Bana Hawaii. Ua aneane e piha he iwakalua niau kanaka koikoi i noho ae ma ka hoeuli o ka hookele aupuni, a eia nae ua pau no lakou, a hoi ae la no a lawelawe ma ka lakou mau hana ponoi, a ua make kekahi poe o lakou, a o ka Berger o-u no iluna o kana oihana mai kinohi loa mai o kona noho hana ana a hiki mai i keia la. O na luna aupuni Kiekie apau i make na Berger i hoohanohano i ko lakou mau hooīewa ana, hala ae ana he makahiki a hala ae ana he makhiki o ka Berger noho. no, a i. ka wa e haawiia ai i mau hoohanohano ana no na luna aupuni e noho hou ae ana ma na kulana aupuni kiekie, o Berger no ka mea nana e alakai ka Bana Hawaii. Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei, oia pu no kekahi ma ke keena o ke Kalana e hoohanohano ai i na hoa hou 0 ka Papa Lunakiai o ke Kulanakauhale ame ke Kalana o Oahu nei, ame ka Moi ku'i o lee Kalana ka Meia mua loa o Honolulu, ma ka la i pii ae ai lakou ma ko lakou mau kulana pakahi. E like no me kana i hana ai he ka-nakolu-kumamalima makahiki i aui ae nei i ka wa i poniia ai ka Moi Luna--1 ilo i Moi no Hawaii nei i ka 1872, a pela mai no hoi i ka manawa o Kalakaua i pii ae ai i ka nohoalii i ka 1874; i ka pii ana ae o ka Lliuokalani ma ka nohoalii oia pu kekahi malaila; i ka wa i pii ae ai o Lunakanawai Dole i Peresidena mua loa no ke aupuni Kuikawa i ka 1893 ; a pela no hoi i ka wa i kukalaia ai oia i Peresidena no ka Bepubalika o Hawaii i ka 1894, oia pu n» kekahi malaila, i ka wa i pii ae ai o Peresidena Dole i Kiaaina mua loa no ke Teritore o Hawaii nei i ka 1900 oia pu n 0 kekahi malaila; i ka wa i pii ae ai o Kiaaina Carter ma ka noho Kiaaina a pela nd hoi me ke Kiaaina [ Frear i keia la oia pu no kekahi ma- j laila e hoohanohano ai i ko lakou pii ' ana ae; i ka wa i lawe ae ai ka Papa Lunakiai mua i ke keehina o ka hoo- j ponopono aupuni ana no kekahi mana-1 wa pokole wale no lakou a pau nui i ka helelei, o ka Berger noho no; a mahope aku o ia Papa Lunakiai ua noho aku ka Papa Lunakiai o Smith ma a i ukaliia e ka Papa Lunakiai a Hustaee i ka 1907, a i keia la hoi a ka Meia Fern, eia no o Mr. Berger ke lioohanohano aku nei no ia lakou, a me he mea la e pau e ana no paha keia Papa Lunakiai a o ka ia la nolio no i ka hana. O ke kumu nui no paha o kona paa loa ma kela kulana mamuli no ia 0 ka nele i kekahi mea hiki ke alakai 1 like aku me kona makaukau a ina palia h e kulana hiki like ia i na mea apau ,ina ua alualuia e kekahi poe ake oiliana, a n 0 kona hookahi loa pela no oia i hoonioni oleia ai a loihi no kona mau makahiki 0 ka noho ana ma ka oihana. He mea pono no i ka Papa Lunakiai hou ke nana mai i ka pono o kekahi kauwa hoopono a i noho loihi iloko o ka oihana no ka inanawa aneane he kanaha makahiki.