Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 3, 15 Ianuali 1909 — KE KULA KIEKIE O HAWAII AME KANA HANA. [ARTICLE]

KE KULA KIEKIE O HAWAII AME KANA HANA.

E like me na mea i kau nuiia ai ma Hawaii nei ka loaa ana ona Kula Kiekie, pela i hoalaia ae ai he kula 0 keia ano, a ke ku nei oia, a ke hoohana nei i na hana malalo o na kumu makaukau; a e hiki mai auanei ka la a Hawaii nei e ike ai i ka pii ae o na haumana mailoko mai o keia kula ma kekahi mau kulana ano nui iloko o ka aina. He pono pilipaa ka i haawiia e ke Kanawai Aina o 1862, i laweia mai e Senatoa Justin S. Morril o Yermont a 1 kakau inoaia hoi e Peresidena Line« kona ma ka la 2 o lulai ame ke kanalua ole ke olelo ae, o keia ke kia hoomanao pookela iloko o ka moolelo o ka hoonaauao iloko o kekahi aina a iloko hoi o kekahi hanauna O na mea i makemake loa ia e like me na olelo o ke kanawai o ia keia: "Ka hookaawale ana i waihona, ke kokua ame ka malama ana i hookahi Kula Kiekie, kahi e a'oia ai na ike kiekie me ke kapae ole aku i na hana akamai ame na haawina i kau papaia, me ke komo pu mai o ka oihana a'o koa, e a'o aku | ma na lala o ka ike e pili ana i ka oihana mahiai ame na hana lima. I hana ia keia i wahi e loaa ai na hoonaauao ana ma na papa o na oihana mikiala ma na hana lehulehu ame nai hana ike o ke ola ana." Ua kukuluia ke Kula Kiekie i kulike ai me keia mau mea i manaoia, a i kulike ai me na olelo o ke kanawai, he mea pono e hoomaopopoia kekahi mau mea lehulehu. O ka mua, aole i hookaawaleia ke Kula Kiekie no ke a'o wale ana no ma ka oihana mahiai, a i ole n 0 ka ike e ae ī makemakeia ai e 'like me ia i hoikeia ma ke kanawai, aka no na mea pili wale no ia i na ike o ka oihana mahiai ame na hana lima akamai. O ka manao maoli no o ke kanawai e loaa ka ike i ka poe e laweīawe aku ana ma na oihana mikiala, a e hoomaopopo hoi i ko lakou mau loina ano ! uui e lilo ai i mea holopono, e hiki ole ai ke loaa mai ia ike maloko o ke kula o kekahi ano e ae, kahi e a'oia ana na olelo Greek, Latina ame kokahi mau hana e ae. Ua hiki i na keiki a na kanaka mahiai ke lilo i mau kanaka mahiai akamai ke" makemake lakou pela; a pela no hoi me na keiki a ka poe enekinia," ame ka poe he mau oihana mikiala ka lakou e lilo mai ai i mau kanaka a mau wahine oi ae o ka maikai. O ka mea i makomake nuiia e loaa mai ka ike iloko o ka noonoo, aole hoi o ka ike wale no e a'oia ana ma ka hana lima wale ana no. Aole no i kaupaleia kekahi mau haawina a'o e ae, ua hoolala puia no ka loaa ana o na hoonaauao ma ia mau ike. He mea maikai ole ka ana mai i na manao hoakaka. no ka lilo o na meahana ame ka lawelawe lima maoli ana aole lakou.he mau mea yaiwai ma ka hoonaauao ana i na kanaka ame na wahine opio. - - He mau mea waiwai wale no lakou aka nae aole he pono e nana makaia aku keia mahele pili i ko ka haumana hooikaika ana, koe wale no ma ka mea i manaoia ua lawa ia no ke a'o ana aku ia lakou. ; E Hke me ia i kukuluia, : ma na kahūa akea, aole he Kula Kiekie i oi ae ka makaukau e hooko aku i ka hana mamua ona, e like la me ke Kula Kiekie o Hawaii. Eia kakou -ke ku nei ma kahi i lilo i pulakaumaha; mamuli o ke kupono loa ma na wahi kupoino no na mea piliH ke ola anae-anie na oiliana mikiala. ■ >■ Ua loaa i ke ea ma Hawaii nei, ka mea nana e haawi aku'i ka ulu maikai ana o na meakanu ame na liioloholona kolo a pela no hoi e loaa .pu ai he mau ike lehulehu e ae ma ka huli ana aku ma kekahi mau mea pili akeakainai iloko o keia kahua o ka hana.; 0 ka hoomakaukau ana no ka ike pili i na lianalima, ka hana uwila, ka ike pili i ka wai ame na hana enekinia aole i oi aku na wahi e ae ma ia mau mea e like la me Hawaii nei, a eia pu no hoi na mahiko nani o ke ao nei maanei nei i lako me na mea apau a ka naau e iini ai. Aia ma na waly like ole e ikoia ana ka paumaia o ka wai a oi ae ke kiekie mamua ae o ke kiekie i loaa ole ma kekahi mau wahi e ae, a o na ninau laula, e pili ana i ke ano o ka hoohana ana i _lta wai, e lilo auanei i mea kono mai i ka manao o ka haumana ame ka mea iijii ma keia ike ano nui. Ma na mea pili i ka enekinia ame ke kahakii, aohe lua e like aku me ke kulana i loaa i keia mau mokupuni. 0 ka hooikaika ma ka imi ana ka iini ame ka makemake maoli o ke Kula Kiekie, o ia hoi ma na mea e lilo ai i mea e pomaikai ai ka lehuleliu holookoa, Me keia mstu noonoo akea ae la e ku ana ke Kula Kiekie me na manao lehulehu ma ka hooko ana aku i kana mau hana. Ke ku nei oia me ka m!inao paa o ka hana a kela ame keia kanaka e hana aku ai, e loaa ai hoi ka holomua aia he mau mea waiwai nui iloko olaila. Ua oleloia. iloko o kekahi manawa i hala ae aei, ua hiki wale no ka ke hoonaauaoia na kanaka, ma na mahele pili i bukie hoo- j naauao ame'ko ke ano, a ; o nai ike i loaa mai ma na mea pili i na{ hana mikiala mamuli wale ae no ia 9 k e akamai ame. ka ike i loaa mai maH muli 0 ka hanalima ana. Ua hoopauia nae keia mau manao mamuli o ka ike ana o ka lehulehu i na kanaka ame na wahine i loaa maoli. na hoonaauao ia ana ma na hana e pono ai ke ola ana, ka poe hoi, e noho nei iloko 0 keia puulu a e ikeia aku irei ka holo* mua ame na mea e hanaia mai n€?i. O kahi wale no o ka pohihihi nana e alai mai i keia lioaiai ana, 0 ia nO ka hoohemahema waleia o kēia māu kumuhana a kaukaiia aku ma ke ano e a'o waleia mai n 0 e ke kumukula* i loaa 10 ai ka waiwai ma ke a'o ame ka paka pouo ana. I ka manawa e hanaia ai keia mea, e a'oia ana na haumana ma na kumuhana pili i ka lepo ..ame ka huita, a pela no, hoi nafe na mea pili akeakamai. _ Ma kekahi ano hoi, ua makaukau ke Kula Kiekie e haawi aku i na a!'o ana maluna o kekahi ike i makemakeia e loaa aku, a mamuli o ka makemake ana e loaa mai kekahi mau ike hōii ae mawaho 0 na inea i ake maoliia akii e loaa mai, pela ke Kula Kikie i hooko aku ai ia mau makemake. Eia ke Kula Kiekie ke aku nei i na kanaka opio ame na wahine opio i hoomakaukaU ponoia, he eha inau haaw T ina no ka, hapai ana aku iluna 0 na inoa hanohano i kapaia Batehelors Degree. O ka haawina pili i ka oihana mahiai e lOaa ana na a'o ana ma na mea akeakamai pili i na meakanu, no ka hoōkupono ana i ka haumaiia no ka . hooma&maa ana, Ke a'o anā ame'ka-')iuli ana ma ke palahalaha o ka oihana mahiai. ~ f (Aole i pau.) "