Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 38, 18 Kepakemapa 1908 — KA AHA ELELE A NA DEMOKARATA Waeia o McCandless no ka Ahaolelo Lahui ma Wakinekona. [ARTICLE]

KA AHA ELELE A NA DEMOKARATA

Waeia o McCandless no ka Ahaolelo Lahui ma Wakinekona.

Ma ka noho ana a ka Aha Elele Wae Moho Demokarata ma ka Poaha i hala ua wae ponoia o McCandless i Elele Lahui i ka Ahaolelo Nui i Amerika Uuipuia. Ma kona lawe ana ae i ka ae no kona waeia ana i Elele, ua hoike mai oia i kona manao mahalo no kona waeia ana, a ua hoopaa mai iaia e hana, ke puka ia, me ka pauaho _ole no ka aoao lealaiaina e like me kana e manao wale ai e puka io ana no a e hooko aku ana e like me ka maikai loa ana i ike ai, na olelo hoopaa maluna o ke kahuahaha. Ua ahiahi loa akahi no a waeia ka īnoho Elele mamuli o ka lilo nui o ka manawa ma na hoopaapaa ana inaluna 0 ka hoike a ke komite haku kahuahana ame na Olelo Hooholo. 0 keia kekahi o na Aha Elele i akoakoa nui mai ai na Elele like ole mai na wahi like ole mai, a he Alia Elele mahiehie me ke ohohia nui l:e nana aku. Aneane e pau loa na Apana ame na mahele i ka hoouna mai i ko i lakou mau elele, o ka nui o na Elele i hiki kino mai he 117 a he ka-nakolu-kumamakolu wale no mau' palapala hookohu hope i hoea ae imua o ia halpwai 4 a ina no ka akoakoa kino mai o na e piha ana ka haneri ame kanalima. Ohohia maoli no ka aoao Demokarata. Mahop>e iho o ka horā 10 kakahiaka i noho ai ka halawai Aha Elele, a malalo o ka hoomalu ana a ka Luna hoomalu o lee Komite Kuwaena Teritori, ua weheia mai la ka halawai me ka pule a ka Elele Kanikanihia. 1 Na ke Kakauolelo oke Komite Kuj waena o ke Teritore, Oohn Emaluka, i j heluhelu mai i ka palapapla kahea . a | na George Lowe i mahele mai ma ka olelo Hawaii. [ Ua kaheaia ka papainoa ona Elele j no ka manawa a na ka Lunahoomalu | i hoike mai, ma ka po mamua iho ua | malamaia 'he halawai (caucus) a ua | waeia he mau luna nui no ka inanaI wa a nana no i waiho mai he noi e | kohoia lakou eka Aha Elele. Ua ku-e I ia mai kela noi e Mr. Akipoka me ka I hoakaka ana aole pono e hoopaaia ka | Aha Elele malalo o na hana i lawelawe muaia e kela halawai. *

Ua hoolaumaniaia na ooloku mamuli o ka wae ame ke kohoia ana o Ingham i mnanoomalu no ka manawa, John Emaluka, Kakauolelo, no ka manawa, John P. Pamawaho i maheleolelo ,a o D. Kalawaia i Makai no ka hale. Ua noonooia ke koho ana i mau komite paa mau no na komite like ole a 0 keia malalo rei ka poe i kohoia i komite maluna o na palapala hookohu, —H. T. Moore, Lunahoomalu; J. K. Paahao; F. Kauwe, Sam Kekuewa, H. C. Vida, Edward Hanapi ame W. B. Nuuanu. KomLle no na rula, a pela aku.—W. S. Edings, Lunahoomalu; Joseph Perez E. N. Hao, Paianaki, E. C. Rowe, J. J. Fern, John Halemano. Komite no ke kahuahana ame na Olelo Hooholo. —C. L. Rhodes, Lunahoomalu, E. H. Bissley, J. H. Keawehaku, Kauimakaole, John Emaluka, L. L. McCandless ame J. S. Chandler. Hoomaha ka hale a blki i ka hora elua i loaa ai i manawa no na komite e hoomakaukau no ka lakou mau hoike. Ma ka noho hou ana a ka halawai ma ka hora 2 p. m. o ka hoike mua 1 laweia mai oia ka ke komite o na palapala hookohu. Ua aponoia na hoo kohu apau aohe mau hoohalahala i ike ia. Hoike o ke Komite o na rula ame na luna paa mau o ka Aha. Richard H. Trent, Lunahoomalu. T. B. Lyons, Hope Lunahoomalu. John Emaluka, Kakauolelo. G. K. Keawehaku, kokua Kakauolelo John K. Pamawaho, Maheleolelo. David Kalawaia, Makai o ka hale. Aoponoia ka hoike komitfe. He wahi ha'iolelo pokole ka i haawiia njai e ka lunahoomalu Trent ame ka Hope Lunahoomalu T. B. Laiana. Na ka Lunahoomalu nui o na Komite i haawi mai he ha'iolelo hoolana manao e hoaiai īhai ana i ke kulana o ka aoao Demokarata ina Hawaii nei a ma Amerika. Ua noi ikaika mai oia imua o ka Aha e kakooia lea baloka Teritore me ka manao lokalii e like no hoi me na baloka kalana e ae maanei. Hoike mai ke Koinite o ke Kahuahana ame na Olelo Hooholo, a maliope 0 ka pau ana o ka hoike ua lehulehu ka poe i ku a ku-e a o ka kekahi e hoololi, a na ka lunahoomalu Trent 1 hoakaka mai i na pohihihi i mea e ai na ku-ee ana. Ua makemake o Palau ma kahi e hoakaka ana i ka lahui Pake he pono e hoopau loa, oiai he aneane eono haneri poe Pake koho baloka iloko nei 0 ke Teritore e haule ana mai ka aoao kalaiaina aku. Ua huki s hou nae oia 1 kana hoololi mahope iho, Ua waiho mai la leekahi elele i kana hoololi me ka hoakaka ana o na liina hana ma na hana o ke Aupuni e ukuia ma na lakulaia. Nui ka paioia o keia hoololi, a ma ka hope loa ua waiho mai ka lunahoomalu Trent lie noi "o ka poe apau e makemake ana e ukuia na limahana ma na la hana ole" e ku iluna. Ua nui ka akaakaia, a?>he hookalii elele i ku ae iluna. O kekahi o na kumu a Mrs. Scherley i waiho mai ai e kohoia i kauka nana e nana i na keiki hele kula ma kela ame keia kalana, ua haule. Pela pn ine na kumuhana e ae, koaawale no ka hooJoli e hoopaa ana i ka moho no ka Elele Lahui, ina e kohoia ana, a puka e hooikaika oia e hoopau loa ia ke kanawai i oleloia na ka Elele Lahui kuhio i waiho aku i ka Ahaolelo Nui, e kaupale ana i ka hoohanaia o ka olelo Hawaii iloko o na oiliana AiJi)uni no umi-kumamalima makahiki. Me keia hoololi ua aponoia ke kahuahana e like me ia i hoikeia, mai ke koho lokahi ana. Na ka lunahoomalu i kukala mai o ka hana hou oia no ka waiho ana aku ika inoa moho no ka Elele Lahui. Ua lehulehu ka poe i waiho aku i ka inoa o McCandless i moho Elele. He mau ha'iolelo lehulehu i haawiia ae ma ka olelo Hawaii ,a mahope o ka wae pono ia ana o ka moho he mau huro ka i haawiia ae no ka hanohano o ka molio. Aneane maoli o McCandless e hapaiia e na Elele iluna o ka awai. Mahope o ka McCandless mau wahi olelo pokole, e haawi ana i kona mahalo i ka Ah» Elele no kona wae pono ia ana ame kona hoopaa ana iaia e hana no ka holomua o ka aoao kaloiaina a ina oia e kohoia ana. e hooko ana oia i na olelo hoopaa maluna o ke kahuahana, ua hoon*aka mai la e kamailio maluna o ka ninau Aina. Ua heluhelu oia i kekahi mau mea i noonooia p ka Aha Elele Repubalika o Wailuku maluna o ka ninau aina, oia lioi, ua hooholo lakou e haawi i 48.000 eka aina o apana i ke kanaka hookahi. Wahi ana,, oiai oia ma Maui, ma Keanae oia i ka wa i malieleheleia ai na aina no ka noho hookuonoono ana, hookahi eka ma kahi kokoke i kahakai a i kanawalu-ku-mamalima hapa haneri o ka eka mauka ma na wahi pili kuahiwi a ke huiia ua like me 1.85 eka, no ke kanaka hookahi, a maluna wale iho la no o ia wahi eha hookahi ke kanaka e malama ai i kona ohana, a oiai nae, i keia manawa, ke manao nei ke Kiaaina e haawi aku i ka Hui Mahiko Hawaiian Commereial and Sugar Co. i 888 eka o kela aina o Omaopio no kekahi aina ma Haiku. He hoike ana mai keia he hikiwawe loa ka loaa o ka aina au-

puni i ke kanaka waiwai mamua o ke kanaka ililiune. Maloko o ke kahuahana Iiope a kft Kepubalika, walū ana, ua hoohiki ka moho Elele e liana no ka hoololi ana i ka Pauku 73 o ke Kanawaikumu i mea e hiki ai i ka Ahaolelo o ke Teritore ke hoololi i na kanawai aina. Ak* nae, o ka mea i ikeia aole oia i waih» iki aku i bila oia ano imua o ka Ahaolelo Nui ma Amerika; a o kana i liana ai oia no ke noi ana e liooloikii*. aku ka manawa hooliinalima 1 mea e pomaikai ai ka poe paa hoolimalima e na Aina Aupuni no ka manawa he umikumamalima makahiki ma kahi o elima makaliiki e like me mamua. A nax ia ano e ike ai kakou ua liana wale no ka Elele Lahui i ka pomaikal o a* hui aole no ka lehuleliu. Ua nui ke ohohiaia o kana ha'ioleia a liiki i ka pau ana. I ka wa i noho ai ka Alia Elele mi ke ahialii, mahope o ke kohoia ana « ke komite Kuwaena Teritore, he nni na ha'iolelo i haawiia mai e na Elelfe mai na apana like ole mai no ke knlana ame ka holomua o ka aoao kalaiaina. Nui na naauao i paholaia mai e lilo ai i mea e pomaikai ai ka aoao Demokarata. lla nui na noi i loaa ae i ke komit» liaku kahuahana mai na alahele lik# mai'e noi ana i mau kumuhana aue nui. O keia malalo nei ke Komite Kuwaena Teritore hou: Apana 1—Puna, T. J. Ryan, Hilo Heina, Clias. Maguire; Hilo Akau, HK. Simnons, Hamakua, T. N. Naieileliua. Apana 2—8. P. Woods, D. K. Keanini, J. H. Keawehaku, P. Apiki. Apana 3.—Wailuku, T. B. Lyons, bert J. K. Nawahine; Makawao, Burns; Hana, B. A. Kamaki; Molokai, Paia Naki. Apana 4.—Na mahele ekahi time elu«. Ed. Ingliam; mahele ekolu am« eha, A, V. Peters; mahele elima ame eono, keawehaku; mahele ehiku, John Emaluka; mahele ewalu ame eiwa, George MeO'lellan; umi ame umi-kumamakaki. Moses Palau. Apana elima. —Na ekahi, e* lua, ekolu ame .eha, Apua Kehau; elima, eono, ehiku ame ewalu R. GiIIiland; eiwa ame umi, J. J. Fern; umikumamakahi ame umi-kumamalua, Lapana Keawepooole; umi-kumamakolu ame uini-kumamaha, D. P. Keawehaku; umi-kumamalima, Edward Like. Apana eono.—C. W. Hudson, W. B. Nuuanu; D. L. Kalawaia, Solomona kealoha. O ka mea e nana ole aku ana ia mua he mea pono iaia ke nana i na mea mahope.—Gaelic. Ua oi aku ka pono e olelo mai kou "Aia oia ke holola," mamui % ka olelo ana mai " Aia oia la ua n*ke.'' —Spanish. ( ...♦*■ O ka manawa o ke ola ana mawaeim 9 ka moe bepe ame ka pahu kupapaa | he maopopo ole.—Howard.