Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 37, 11 September 1908 — KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha. [ARTICLE]

KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha.

. MOKUNA V. ' l'a hiki ia oe ke ike aku iaia ma kona ano- maoli. He kanaka : hiki aku na makahiki ma kahi o ke kanaha, a he kino loihi kona ; ae ke kiekie mamua ou, a he oi ae no ke keokeo o kona ili i kou. ia e hoano e mai ana i kona aahu a kohu kahunapule paha ke - • ;i aku, aole no e nalowale kona ano ke nana aku, oiai oia wale no e-.naka e kohu ai ke kulana alii maluna ona, a no ka mea oia ke . ; :na ponoi oka Emepera o Kina nei. Pehea keia i kou manao, - ai ana anei*oe e hooko i ko'u makemake?" Hnomaopopo loa iho la o Aelena o ke Keikialii no ka kela ana o e ana ma kela po mua loa ana o ka hoaumoe ana ma kela wahi, :a kulike loa kc ano o ke kanaka a ke kilokilo e hoakaka aku nei :ne ka mea ana i ike ai, aka nae aole ona makemakē e hoike aku : a hoa ua ioaa iaia kekahi ike e pili ana no keia keikialii, a ke . nui la oia iloko iho ona i kana mea e hana aku ai, oiai ua ma- : ,kc io no oia e imi aku a loaa ka huna ana i hele mai ai e k. a ua haawi aku la oia i kona ae i kona kokoolua. "He keu k'o'u hauoli no kou ae ana mai la e hana aku i keia hana • :i.Vu, no ka me/a ua nana au iwaena o ko'u lahui ponoi, aole he £•,. kahi i hiki ke aa mai i keia hana nui, a o oe wale no ka mea a'u i ■ • i aku ai ina hilinai ana no ka hookoia o keia hana me ka holo"l'a hiki ia oe ke noho i keia warhi, a e loaa no auanei na kokua -\i ia oe mai na Pake kamaaina hoopono mai. Ke loaa ka hoi kemoali e hiki ai ke hookolo aku mahope o ka meheu o na hana n ia Keikialii, alaila o ka hoomamaia mai no ia o kuu mau manao ka- • kr.. nolaila, e hakilo pono loa oe iaia. O keia kanaka au i pepehi . a make i keia po, he mea paahana wale no ia na ua Keikialii la, a i .na wa auanei e ike āi ika hoea ole aku o kana kauwa imua ona, ia : ulu mai ai na hoohuoi ana iloko ona, a hele mai e nana ike ' ::nu o ka hiki ole ana aku o keia Pake imua ona, nolaila mai hopoi>n i ka hooko ana aku i keia hana." ina. pela, ua pono, e ho mai oe i kena mau ki ia'u, malia o lilo i mau mea kokua mai i ka'u hana, a pela no hoi me kena ulili, U < >'u manao he mau mea waiwai kena ia oe, a oiai hoi owau o kaua k- nolio ae ana e kiai i keia hana nui, he mea pono e makaukau au keia mau mea, malia he mau mea ia e holopono ai ka'u hana," wahi a Adena. Mamuli o keia mau olelo a Adena, ua haawi mai la ka Pake kilokii.'i i ka lniihui ki ame ka ulili, >me ke kanalua ole. l"a hele hou aku la laua e huna i ke kino make o ka Pake, alaila ]•:■},j holoholo wale iho la no laua, a hiki i ke kau ana mai o ka lima . ke kilokilo maluna o ka poohiwi o Adena a i mai la: "E haalele ana au ia oe i keiā manawa, no ka mea he hana ano nui loa ka'u e hoi nd no Nanakina. "Ua lohe au i ka haalele ana o ke Keikialii ia Nanakina, a eia au •na ke alahele huli i kana mau wahi oka he!e ana mai nei. No keia kumu la. aole e hiki ia'u ke hoopau manawa wale ia nei me oe, nolaila,' e hookuu ana kaua, aka mai lioao oe e hoopunipuni mai ia'u e kuu ::.taloha opio. "Mai hoohemahema oe i keia hana a'u e hoouka aku nei maluna no ka mea e ike no auanei oe ma keia'hope aku, ina no ka holo- ; . n. • o kau hana, e ukuia aku ana oe, a oi ae mamua o ka mea au i •n- lihane ai, a e loaa no na hoomaikai ana ia oe mai a'u aku, a ke ī. n, i ae nei au i na lani e haawi mai i na kokua ana ia oe." Xo kekahi mau minute ke ku lohaloha ana o Paulo Adena me ka : • leo ole, oiai ma ke ano oka leo aua kilokilo la e kamailio aku • - iaia. ua hookomōia aku ke kahaha iloko ona no keia kanaka, ano j nane leo aku ona, ua hoomau hou mai la no ua kilokilo la i kana k .:railio ana i ka i ana mai: E kau mau ae no kou mau maka no ko'u hoea hou mai a halawai n no kaua, no ka mea, iloko o hookahi pule mai keia wa aku, e hele n mai ai au e hui me oe, a pehea e noho ana no anei oe a hiki i kuu : ;v't hou ana mai?" 'ina e mau ana no ke ola iloko o'u a liiki ia manawa, alaila ke k ia aku nei au iniua ou, e loaa mai no au ia oe ma keia wahi/ i ; aku ai o Adena. I ka loaa ana aku p keia pane mai ia Adena aku, o ka haawi mai k: : ia oka Pake kilokilo i kona aloha hope, a hoomaka aku la e k k :nai ke alo aku o kona kokoolua. MOKUNA VI. la liala ana aku o ke Kilokilo, ua noho hou iho Ia o Adena noo- > ī kana mea e hana aku ai. Ua unuhi ae la oia i kana pu panai \iwaho me ka hoopiha hou ana iho i ka poka, oiai ua makemake a e iiele aku no ka hoao ana ina paha e hiki ana ke hemo ke pani k :iku ana i hoao ai mamua o kona kahamahaik ana mai e ka Pake Kk'kilo. ' -īai ua kiekie loa ka mahina iluna i kela manawa, ua hiki maoi" ' loa iaia nei ke ike aku i kahi ana oka hoao mua ana, aoko ia heie aku la no ia no ua wahi la, a unuhi ae la i kana pahi iwaho, a r- ■ :naka iho la e kikeke i ke kuau iluna o ka pohaku, e like me kana ike ana i ke Keikialii i hana ai, a he oiaio, ua lohe aku la oia i K k ekoele ae o kekahi mea mai lalo ae, a o kona wa no ia i unuhi ae i ulili ana o ka lawe ana mai, mai kela i make ai, a hoo--"aka aku la e puhi, a o ka wa no ia i nee ae ai ke pani pohaku, a iaia 'H.- i nana aku ai ialoko o kekahi lua e hamama pono ae ana malalo ua ike aku lg oia ikekahi wahine Pake, e paa ana i ka ihoiho kv.k- 'i. Aole nae he nana pono mai o ua wahine nei iaia nei, no ka ma-r--'1 no paha o kekahi no oko lakou poe, nolaila i kona ike ana mai -i-' nei ma ka waha o ka lua, ua huli hoi aku la no oia no kona wahi, s ' ia nei iho aku la no hoi keia nolalo, amao ka malamalama la ' hoiho kukui a ka wahine Pake e hoi la, ua ike aku la keia i ke- '"'•' alanuipii loihi, a o kona iho aku la no ia me ke akahele loa. l'a hele no hoi keia a kokoke loa e pau aku kona kino ilalo, ua n r. o iho la oia, he mea pono e hoi hou ae keia pani pohaku a paa 0 me niamua, ake au wale la no kona mau maka ma o a maanei, la oia e hana ai a hiki i ka paa ana o keia pani pohaku ma kona 1 • ■ • i ole ai oia e hoohuoiia mai. haia nae e ku malie ana i ka hapalua like o ke alapii, ua ike aku ' a i ka huli ana mai o ua wahine la ihope, a o ko ia nei hoopuka la no ia i kona poo iwaho, ma ke ano hoolalau rfie he mea. la 'e pono ana ina ua maluhia na mea apau, a i ka huli hoi loa ana n a - v ua wahine la, o ko ia nei ike aku la no ia he rina e lewalewa mai nia kona aoao akau, a iaia no a huki mai i ua rina la, o ka wa no ; a ae ai o ke pani pohaku a paa hou ana ka puka o ka lua ana o knnio ana aku. !x e liele la no ua wahine nei mamua, me ka huli hou ole mai iho'iai no hoi ka kakou koa, e hele mālie loa aku ana, no ke ake ana i kahi a kela wahine e hele ai, a malaila aku no keia e hahai 3su ai. He mea oiaio ma ia hoolohilohi ana ana mahope nei, i holoP- ai kona alahele ame na mea apau ana i makemake ai.

Hele aku la ua wahine la a hiki i kona wehe ana aku i ke pani puka, a ke hahai aku nei no keia mahope, me ka huli ole mai no o ko ia nei alakai a nana mai ika mea e hahai aku nei mahope ona. I ko ia nei hiki ana aku hoi no kahi o ka puka i weheia ike hou aku la keia i ka wahine e wehe hou ana i kekahi puka ma ka aoao hema, a oili mai la ka malamalama o ka ipukukui mailoko mai o keia rumi. Iloko no hoi o keia rumi i nalowale aku ai ka wahine Pake, a he mau kaina wawae helu wale no ia a ia nei o ka hele ana aku, ua komo aku la oia iloko o kekahi keena i hele a kauluwela i na kukui o na waihooluu like ole, a e ahu mokaki mai ana hoi na lako hoonani hale, o na kumukuai pipii, e hoOkahahaia mai ai ko ia nei manao. Aole keia i ike aku i ua wahine Pake la, aka ua komo hou aku oia iloko o kekahi keena okoa aku, a ku la keia iwaenakonu o keia keena, e makaikai ana hoi i na mea hoonani, ame na kukui e aa ana, ka mea nana i hoolilo i ua keena la a kohu awakea i ka ia nei hoohalike ae. Maluna hoi o kekahi noho pulu e noho ana he kaikamahine opiopio, ia i kona wa i ike mai ai iaia nei i ke ku aku, ua ala mai la ofa iluna a hooho fnai la me ke kaliaha: "Aole ka keia o Fau-Kina," wahi ana me ka leō malie. "Ae, aole au o Fau-Kina, aka i hele mai nei au e pani ma kona wahi," i eleu koke aku ai o Aelena ma ka pane ana. Na ka oluolu o ke ano o ke kamailio ana aku a Aelena ame kona ano keonimana maoli no hoi i hoauhee aku i na manao hopohopo a maka'u mai ua kaikamahine nei aku, a hoi pono mai la kona mau manao maikai, me ke o-i ana mai a noho pono iluna o kona noho. Ua nana pono loa aku la o Aelena iaia, a o ka ua opio la e ike la, aole ana kaikamahine i ike ai manjua i like aku me keia ka u'i, no ka mea o kona ili, ua like no ia me ko ka pua lilia i popohe ae i ke kakahiaka, oiai hoi kona mau papalina, ua like no ia me ka-ula ohelohelo o ka rose o Sarona, a aia hoi kona mau owili lauoho hauliuli ke luhe la ma kona a-i a hala aku ma kona mau poohiwi. O kona mau maka nohenohea, ua hoohalike aku la keia me ko ka manu nunu, a me he momi la no Arabia, ka owaowaka mai iloko o ka malamalama o na kuku e aa ana, a aia hoi maluna o kona kino, e aahu ana oia i kekahi lole nani i kaokoa loa ae mai ka lole i maa i ke komoia e na wahine o kona lahui ponoi. Ua hala kekahi mau minute o ko laua nei kamailio hou ole ana aku o kekahi i kekahi, alaila ua ninau.mai la ua kaikamahine la: "Na ke Keikialii anei oe i hoouna mai nei e hele mai i keia walii?" me ke kulou ana mai imua, oiai ua ike mai la oia I kekahi mea ana i hoohuoi ai no keia malihini. Aole nae o Adena i pane koke aku i ka haina o ka ninau a ke kaikamahine, aka ua ninau aku la oia: "E oluolu mai ana anei oe ia'u e noho aku imua ou, a hoike 'aku i ka'u hana o ka hoea ana mai la imua ou?" "Ae, ua hiki loa ia..oe ke noh® pu mai me a'u a hoike mai i kau hana o ka hoea ana mai nei, a aole hoi a'u mea e maka'u aku. ai ia oe, a ua manao no hoi au. ua loaa mua no ia oe ke kuleana o ka noho pu ana mai me a'u maloko o keia rumi, no ka mea, aole e hiki wale mai kekahi mea maloko nei me ke kuleana ole." "I hele mai la au no ke pani ana aku ma kahi o Fau-Kina, aole oia e hoea hou mai ana ia nei, a pehea ua minamina nae paha oe no kona hoea hou ole mai ea?" 'wahi a Adena. "He oiaio anei kau e hoike mai nei ia'u?" i ninau mai ai ua kaikamahine la me ka piha i ke pahaohao. "Ea, e hoike mai ia'u i ka mea pololei, ua pau loa anei kona hele ana mai i keia wahi?" "O keia ka mea oiaio a'u e kamailio aku nei ia oe, aka healia ke kumu o kou makemake 'ole ana iaia e hoi hou mai iloko nei e noho ai?" i ninau hoohuahualau hou aku ai o Adena, me ka lana o ka manao, e makemakeia mai ana keia e keia kaikamahine e noho pu aku me ia. "Alaila he keu aku ko'u Jiauoli i ka lohe ana i keia meahou ma\ ia oe mai, no ka mea, aole o'u hoihoi iaia no kona huhu ame kana mau hana no hoi a'u e hoihoi ole ai," w<ahi a ua la me ka hoike okoa ana mai i kona ano hauolu "Ke manao ifei au, aole no hoi e like ana kou ano ame kau hana e like me ka Fau-Kina." "E like me ka hoike mau ana mai o na lani i na hana oluuolu, na hana maikai apau e hauoli ai na- kanaka,,pela no *e ike mai ai oe i ia mau haawina iloko o'u," alaila ua wehe ae la o Adena i kona papalekapu, me ka uwai loa ana mai i kona noho a pili ma ka aoao o ke | kaikamahine a hoomau hou mai la no i ke kamaiiio ana: "Ina eia kekahi manao maikai ole iloko o kuu puuwai e pili ana nou, e haehae no auanei au ia mea a weluwelu liilii, no ka mea aole ia i kulike me ke ano o kuu ola ana, a e manaoio mai ia'u e ka mea a'u e hoohalike ae nei me ka anela, aole au mea e hopohopo ai no'u." Owai'hoi ia mea kanalua iho i ka haawi ana mai i na paulele ana maluna o keia opio 'e like me kela mau olelo i hoopuka ia aku imua o keia kaikamahine, a aia ua kaikamahine la ke noii nowelo la i ke ano o ka mea e noho pu nei me ia maloko o ke keena hookahi. Iloko nae o kela manawa a Adena o ka wehe ana ae i kona papalekapu ua kapeke ae la kona lauoho ku'i) a ikeia mai la kona lauoho maoli, a ia wa i li-o ae ai na maka o ua kaikamahine la, me ka hoomaopopo aku no nae o Adena i ke kumu o keia ano e o kona kokoolua, a ia wa oia i minoaka iho ai, a pane hou aku la: "Ina ua loaa ka hoohuoi ia oe no ko'u ano niaoli ea, alaila e hoike hou aku ana au ia oe i kekahi mea oiaio e hoopauia ae ai na manao heohuoi a kanalua iloko ou no'u. Aole au he Pake maoli e like me nia kamaaina ame na kupa o Kina nei, aka he okoa loa ko'u lahui, a e like me ko makou ano, pela au i oki ai i ko'u lauoho a pokopoko, aka no ke kupale ana nae i mea e hoopakeleia ae ai mai na poino ame na hoopilikiaia mai, pela au i hoohalike ai i ko'u lauoho me ko na Pake au no e ike mai nei, he elua mau lauoho maluna o kuu poo." "Aole a'u hoahe,wa ana <aku ia oe, no ke keehina au o ka lawe ana ae," me ka minoaka ana mai oua kaikamahine la. "He kakaikahi loa ko kakou poe i noonoo loa i keia alahele au o ka hana ana mai nei no ke kupāle ana ia lakou iho mai ka loaa ana aku i na hoopilikia ana, a ke hauoli nei au no kou akamai o ka noonoo ana i wahi nou e ike oleia mai ai." O keia kamailio hope ana mai a keia kaikamahine ia Adena, ma ke ano minoaka ia, me he mea la e hooia mai ana iaia nei, aia kana mau hilinai ana ame na manaolana maluna o ia v nei, a ke pana kapalili la ka puuwai o Adena no ke ala ana mai o na hoomanao ana no ka mea huna pohihihi pili i keia kakela, a ua hoopilihua loaia |aku kona noonoo, e hiki ole ai iaia ke kamailio aku no kekahi mau minute alaila i ke akakuu ana mai o kona mau manao pioloke, mamuli no fioi o ke ala ana mai o kana mau hoomanao ana no kana mau moeuhane pahaohao, ua i aku la oia i ka pane ana aku: "E ka lede opio, he-/moolelo kupaianaha ka'u e hoike aku ana ia oe, aka mamua nae o kuu kamailio <ana aku i ua moolelo la, he mea pono e hooiaio mua aku au ia oe, aole au mea e maka'u ai no'u; aka mae e oluolu anei oe e hoike mai ia'u, ina paha he walii manao hopohopo kekahi ou no'u?" "Aole a'u mea e hopohōpo ai nou, oiai, ma kou helehelena ke ike e aku nei no au, aole he wahi ano a'u e hoohuoi ai, no kou manao ana e hoopilikia aku i kekahi poe," i ppne mai ai ua lede la, me ka oi loa ana mai o ka ula ma kona mau papalina. "Heaha la hoi, ua hoike mai la no oe i ka, mea oiaio, nolaila mamua o ko'u hoike an/a aku i ke ano o ko'u mai ia nei, e hiki ana anei ia oe ke hoho mai, ina aole na ke Keikialii i hoouna mai nei ia'u e hele mai ma kahi o kela Pake mua ana o ka hoonoho ana mai ia nei, alaila heaha kau mea e olelo mai ai no'u ?" wahi a Adena me k>a leo malie ame na minoaka hoohie ma kona mau papalina. "Aole au e manaoio ana, ua hoea mai oe ia nei ma kekahi ano okoa ae, koe wale no kou hoea ana mai mamuli o ke kauoha a ke Keikialii," wahi o ka pane a ke kaikamahine. "Ina nae aole nana au i hoouna mai nei, pehea iho la ia i kou manao ?" _ J (Aole i pau.)